WITAMINY

Witaminy są niezbędnymi do życia związkami organicznymi, fizjologicznie czynnymi już

w małych dawkach - zakres rzędu µg lub mg.

Organizm ludzki nie wytwarza witamin, lub wytwarza je w niewystarczającej ilości pod wpływem czynników zewnętrznych np. pod wpływem promieniowania UV.

Witaminy są dostarczane organizmowi w postaci gotowej lub w formie prekursorowej jako prowitaminy .Niektóre witaminy w niewielkich ilościach mogą być syntetyzowane przez bakterie jelitowe, które wydzielają je do światła jelita.

ROLA WITAMIN

- nie odgrywają roli jako substancje budulcowe

- nie odgrywają roli jako nośniki energii

- uczestniczą w licznych procesach katalitycznych ( jako koenzymy )

- uczestniczą w licznych procesach regulacyjnych ( jako prohormony )

Niektóre witaminy charakteryzują się niestabilnością i ulegają rozpadowi

- termolabilne witaminy : kwas foliowy i witamina C

- fotolabilne wtamina A

Ujawnieniu niedoborów witamin sprzyjają :

- błędy żywieniowe oraz wadliwe przygotowywanie pokarmów

- palenie tytoniu

- nadużywanie alkoholu

Najczęściej spotykane niedobory dotyczą witamin : A, D, B1, B2, kwasu folioweg

SKUTKI NIEDOBORÓW WITAMIN

Przyjmowanie witamin w zbyt małej ilości w stosunku do wymaganej prowadzi do obniżenia jej poziomu w organizmie co skutkuje zaburzeniami funkcji enzymów których aktywność jest uzależniona od ich poziomu (suboptymalna podaż witamin)

Jeszcze większy niedobór witaminy ( hipowitaminoza ) wywołuje charakterystyczne objawy chorobowe, które mogą być od razu opanowane w wyniku przyjęcia odpowiedniej dawki danej witaminy.

Końcowe stadium ciężkiego niedoboru witamin ( awitaminoza ) mogą ujawnić się nieodwracalne uszkodzenia np. utrata wzroku w przypadku witaminy A.

Zdolność gromadzenia określonej witaminy przez organizm określa to jak szybko ujawniają się objawy kliniczne w sytuacji jej niedoboru np.

- okres w jakim dochodzi do wyczerpania się zapasów witaminy B1 ( 4 - 10 dni )

- w przypadku witaminy B12 ( 3 - 5 lat )

PODZIAŁ WITAMIN

- ze względu na rozpuszczalność :

witaminy rozpuszczalne w tłuszczach : A, D, E, K, F

witaminy rozpuszczalne w wodzie : grupa B, C, P

WSKAZANIA DO DODATKOWEJ SUPLEMENTACJI WITAMINOWEJ

Podawanie witamin jest konieczne w przypadku istnienia negatywnego bilansu witamin spowodowanego :

1. niewystarczająca podaż ( żle zbilansowane lub niedostateczne odżywianie się )

2. zwiększone zapotrzebowanie na witaminy ( okres niemowlęctwa, ciążą, karmienie piersią, uprawianie sportu, gorączka, nadużywanie alkoholu )

3. zmniejszone wchłanianie witamin ( np. w terapii antybiotykowej o szerokim spektrum działania.

4. nasilona biotransformacja witamin (np. u palaczy )

5. zaburzenia aktywacji witaminy D ( np. w przebiegu choroby nerek )

Profilaktycznie podaje się trzykrotną dawkę dzienną, a w przypadku klinicznych objawów niedoboru witamin podawana jest dawka przekraczająca dziesięciokrotnie dawkę dzienną.

Niektóre witaminy w szczególności C i E stosowane bywają w znacząco większych dawkach tzw. Megdawkach

WITAMINY ROZPUSZCZALNE W TŁUSZCZACH

Witamina A ( AKSEROFTOL, RETINOL )

Należy do alkoholi diterpenowych wrażliwa na światło.

Jest wytwarzana w ścianie jelit w wyniku oksydatywnego rozpadu prowitamin ( karotenów lub też hydrolizy estrów retinylowych.

Gromadzona w wątrobie postaci estrów kwasów tłuszczowych, gdzie w razie konieczności ulega hydrolitycznemu uwolnieniu z zapasów i trafia do krwioobiegu.

Najważniejszą prowitaminą jest β-karoten z którego mogą powstać dwie cząsteczki witaminy A.

W przypadku gdy przyjmowane dawki β-karotenu przekraczają aktualne zapotrzebowanie na witaminę A nie dochodzi do rozpadu cząsteczki β-karotenu, lecz prowitamina ta ulega gromadzeniu w tkankach. Stąd też spożywanie β-karotenu właściwie nie może doprowadzić do wywołania hiperwitaminozy A.

ROLA WITAMINY A

- niezbędna dla prawidłowego wzrostu całego organizmu

- pełni funkcję ochronną wobec nabłonka śluzówek chroniąc przed zrogowaceniem

- funkcja przeciwinfekcyjna ( uszczelnienie komórek nabłonka i produkcja śluzu - co zapobiega wnikaniu drobnoustrojów)

- wspomaganie rogowacenia skory

- reguluje rozwój embrionalny

NIEDOBÓR WITAMINY A - PRZYCZYNY I KONSEKWENCJE

- niedostateczna podaż

- zaburzenia wchłaniania tłuszczów

- upośledzenie adaptacji wzroku w sytuacji zmiany oświetlenia z dobrego na słabe ( ślepota zmierzchniowa ) faza wstępna

- wysuszenie i zrogowacenie spojówki oka ( kseroftalmia )

- rozmiękanie rogówki ( keratomalacja )

- wysuszenie i zrogowacenie śluzówek ( pogorszenie sprawności węchowej, brak wydzielania soku żołądkowego, biegunka

- hiperkeratoza - tworzenie się zmarszczek skóry

PRZEDAWKOWANIE

Nudności, wymioty, zwiększony ucisk na mózg

Przewlekłe przedawkowanie : brek łaknienia, suchość skóry, wypadanie włosów

Wady rozwojowe mogą być warunkowane zarówno niedoborem jak i nadmierną podażą ( >3mg/dzień )

WITAMINA D ( CHOLEKALCYFEROL)

Cholekalcyferol ( Witamina D3 ), fizjologiczna witamina D może być syntetyzowana w organizmie. W wyniku oddziaływania promieni UV cholekalcyferol powstaje w keranocytach skóry z 7-dehydrocholesterolu, który jest wytwarzany w wątrobie z cholesterolu.

W okresie pierwszych 2 lat życia ilość wytwarzana w organizmie jest niewystarczająca ze względu na :

- duże zapotrzebowanie podczas fazy wzrostu

- duże zanieczyszczenie powietrza ( absorpcja promieni UV )

- krótki czas przebywania na świeżym powietrzu

Naturalne źródła witaminy D to :

- olej z wątrób ryb oraz tkanka tłuszczowa zwierząt

- żółtko jaja, mleko i masło zawiera mniejsze ilości

Witamina D przyjęta wraz z pożywieniem wchłania się na zasadzie biernej dyfuzji z całego jelita cienkiego.

FIZJOLOGICZNE ZNACZENIE WITAMINY D

Witamina D3 lub produkty jej hydroksylacji są razem z parathormonem potrzebne do utrzymania fizjologicznego stężenia jonów wapnia we krwi.

Wymienione substancje podwyższają stężenie wapnia we krwi przez zwiększenie :

- wchłanianie wapnia z jelit

- zwrotnego wchłaniania jonów wapnia w kanalikach nerkowych

- aktywności osteoklastów w tkance kostnej

- stymulacja aktywności osteoklastów powoduje wzmożone tworzenie się tkanki kostnej.

- witamina D3 odgrywa ważną rolę w prawidłowej proliferacji i różnicowaniu się komórek skóry.

- immunomodulujące działanie witaminy D3 objawia się hamowaniem aktywności limfocytów T i aktywowaniem makrofagów.

KONSEKWENCJE NIEDOBORÓW WITAMINY D3

Niedobór witaminy wywołuje u niemowląt i małych dzieci krzywicę, występujący przy tym niedobór wapnia i nieprawidłowa miękkość układu kostnego prowadzą do deformacji szkieletu.

U dorosłych ciężki niedobór witaminy D powoduje rozmiękczenie kości.

PRZEDAWKOWANIE WITAMINY D

Przedawkowanie może wywołać ciężkie zatrucie, które jest spowodowane wysokim stężeniem wapnia we krwi.

Wapń odkłada się w nerkach i naczyniach a także w dużych ilościach wydalany jest z moczem.

Objawy kliniczne to :

Wymioty, biegunka, bóle głowy i stawów

Niewydolność nerek prowadząca do zgonu

W miarę wczesne odstawienie witaminy powoduje cofnięcie się wymienionych objawów

WITAMINA E ( TOKOFEROL )

Tokoferole są syntezowanie jedynie przez rośliny. Do najbardziej bogatych źródeł witaminy E należą kiełki zbóż, orzechy, oleje roślinne, oraz warzywa liściaste.

Wchłanianie witaminy E wymaga podobnie jak innych witamin rozpuszczalnych w tłuszczach solubilizacji przez kwasy żółciowe. Estry witaminy E przed wchłonięciem muszą ulec hydrolizie. Wydalanie następuje głównie z żółcią i przez nerki.

ROLA W ORGANIZMIE

- uczestnictwo w procesach red-ox przemian pośrednich

- zmiatacz wolnych rodników, zapobiega powstawaniu nadtlenków wyższych nienasyconych kwasów tłuszczowych obrębie lipidów błonowych

- hamuje tworzenie nitrozoamin

NIEDOBÓR WITAMINY E

- może objawić się w wyniku niedostatecznego wydzielania żółci w jelicie cienkim lub u pacjentów z zapalnymi chorobami jelit.

Skutkiem niedoboru jest

- skrócenie czasu życia erytrocytów

- osłabienie siły mięśni

- zaburzenia czynności układu płciowego, u kobiet poronienia, u mężczyzn trwała niezdolność do produkcji plemników

- kreatynuria

- zaburzenia neurologiczne ( neuropatie )

Ostatnie z objawów występują u osób dorosłych dopiero po 10 latach, natomiast u dzieci już po 18 miesiącach stałego niedoboru.

Pożywienie ubogie w witaminę E sprzyja częstszemu występowaniu miażdżycy tętnic i choroby wieńcowej

WITAMINA K

Fizjologicznie występującą witaminą K jest MENACHINON.

Dzienne zapotrzebowanie wynosi ok. 1g.

ZNACZENIE FIZJOLOGICZNE

Witamina K jest potrzebna do syntezy czynników II, VII, IX i X (czynniki krzepnięcia ), a także białek wątrobowych.

Bierze udział w procesach metabolicznych pełniąc funkcję koenzymu.

NIEDOBÓR WITAMINY K - KONSEKWENCJE

Wchłanianie w przewodzie pokarmowym podobnie jak w przypadku innych witamin rozpuszczalnych w tłuszczach zależy od obecności żółci, tzn. w razie braku wydzielania żółci do jelit jest ono utrudnione ( takie stany towarzyszą niedrożności lub ciężkim zapaleniu dróg żółciowych oraz żółtaczce mechanicznej.

U noworodków niedobór witaminy K może powodować zwiększone ryzyko krwawień do mózgu, jeżeli matka nie przyjęła dostatecznych ilości witaminy K.

Witamina K może stanowić antidotum w przypadku przedawkowania środków przeciwzakrzepowych.

DAWKOWANIE

U dorosłych w terapii substytucyjnej 10 - 20mg witaminy K dziennie.

Noworodki profilaktycznie 1 -2mg doustnie.

WITAMINA F

Witaminą F określa się zespół niezbędnych dla organizmu nienasyconych kwasów tłuszczowych ( egzogennych ).Główną rolę odgrywają tu kwasy lin olowy, linolenowy, arachidonowy. Nienasycone kwasy występują głównie w olejach roślinnych : sojowym, słonecznikowym, arachidowym.

Nienasycone kwasy tłuszczowe biorą udział w metabolizmie lipidów i utrzymaniu prawidłowego stanu skóry.

Niedobór witaminy F powoduje wystąpienie chorób skóry np. trądzik, łuszczyca.

Wykorzystuje się także w lecznictwie wpływ pochodnych nienasyconych kwasów tłuszczowych na gospodarkę lipidową ( zmniejszenie poziomu cholesterolu we krwi )

WITAMINY ROZPUSZCZALNE W WODZIE C, GRUPA B

WITAMINA C ( KWAS ASKORBINOWY )

Kwas askorbinowy jest γ-laktonem, w postaci krystalicznej jest odporna na działanie tlenu zawartego w powietrzu.

Kwas askorbinowy znajduje się we wszystkich żyjących komórkach. Szczególnie dużo witaminy C zawierają świeże owoce ( cytrusy, porzeczka, poziomka ) oraz warzywa papryka, brokuł, pomidory.

Kwas askorbinowy jest syntetyzowany nie tylko w roślinach, lecz także w większości organizmów zwierząt.

Tylko organizm ludzki, naczelne i świnka morska nie są w stanie zsyntetyzować witaminy C.

Wchłanianie witaminy C zależne jest od wielkości dawki, wraz z jej wzrostem maleje odsetek wchłoniętej substancji.

Całkowita pula witaminy C w organizmie wynosi 1,5 - 3g.

FIZJOLOGICZNE ZNACZENIE WITAMINY C

- udział w hydroksylacji hormonów kory nadnerczy, biogennych amin (synteza noradrenaliny z dopaminy

- rozkładanie pierścieniowych aminokwasów

- przekształcanie kwasu foliowego w tetrahydrofoliowy

- uszczelnianiu naczyń włosowatych ( przeciwdziałanie hialuronidazie )

- aktywacja trombiny ( przyspieszenie krzepnięcia krwi )

- aktywacja procesów immunologicznych poprzez modulację odpornościową, bierze udział w wytwarzaniu immunoglobulin

- zwiększa wchłanialność jonów Fe

- ułatwia działanie enzymów w biosyntezie oksytocyny i antydiuretyny

KONSEKWENCJE NIEDOBORÓW WITAMINY C

- szkorbut - ciągły stan zmęczenia, osłabienie mięśni, krwawienia, rozluźnienie i wypadanie zębów oraz skłonności do zapadania na choroby zakaźne.

- szkorbut dziecięcy ( choroba Moellera i Barlowa)

W lecznictwie witaminę c podaje się zapobiegawczo lub leczniczo :

- doustnie

- domięśniowo

- dożylnie

w dawkach od 500mg nawet do kilku gramów na dobę.

Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę C występuje u osób :

- obciążonych dużym wysiłkiem fizycznym

- nowotworach złośliwych

- przewlekłych chorobach zakaźnych

- chorobach przemian materii ( cukrzyca )

- ciąża i karmienie piersią

WITAMINA B ( THIAMINUM , ANEURYNA ) pochodna pirymidyny

Główne źródła występowania to drożdże, warzywa, łupiny nasienne zbóż, wątroba, żółtko jaja,

Drobnoustroje jelitowe występujące u człowieka mają zdolność produkcji małych ilości witaminy B1.

Praktycznie w całości jest wchłaniana z przewodu pokarmowego, wydalana w postaci niezmienionej oraz różnych metabolitów.

FIZJOLOGICZNE ZNACZENIE

- bierze udział w przewodzeniu bodźców bodźców obwodowym układzie nerwowym, a także w przemianach różnych neuroprzekaźników ( wytwarzanie acetylocholiny, GABA )

SKUTKI I KONSEKWENCJE NIEDOBORÓW WITAMINY B1

- zmniejszona sprawność umysłowa i fizyczna

- brak apetytu, zmniejszenie masy ciała, brak wydzielania soku żołądkowego, co stanowi oznakę zaburzeń czynności żołądka i jelit

- zanik mięśni, zwłaszcza kończyn dolnych

- zmiany w EKG

- obniżone ciśnienie krwi i hipotermia

Beri - Beri jednostka chorobowa obserwowana już w starożytności u ludności w krajach wschodnioazjatyckich żywiących się głównie ryżem.

Polerowanie ryżu powoduje usuwanie witamin i pierwiastków śladowych.

Pełnoobjawowa choroba charakteryzuje się występowaniem zapalenia wielonerwowego z parestezjami i porażeniami, zmianami psychicznymi, obrzękami, zaburzeniami sercowo naczyniowymi prowadzącymi szybko do zgonu.

Znacznego stopnia niedobór witaminy B1 stwierdza się także w wypadkach

nadmiernego nadużywania alkoholu oraz w chorobach będących następstwem nieprawidłowego odżywiania się z niedowładem gałki ocznej, oczopląsem, i zaburzeniami psychicznymi.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B1 to 1-2mg.

Najczęściej jako drogę podania stosuje się per os

a także w postaci iniekcji domięśniowych i podskórnych

Przy zaburzeniach wchłaniania stosuje się podawanie pozajelitowe lub stosowanie rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy B1.

Możliwość wywołania reakcji anafilaktycznych szczególnie przy podaniu dożylnym ( wstrząs tiaminowy ), stąd nie podajemy leku dożylnie !

BENFOTIAMINA -BENFOGAMMA pochodna witaminy B1 o bardzo dobrej biodostępności rozpuszczalna w tłuszczach.

KOKARBOKSYLAZA ( Cocarboxylasum ), aktywna forma witaminy B1 ( difosfotiamina ) stosowana jako :

- lek wspomagający w leczeniu glikozydami nasercowymi

- lek wspomagający w śpiączce cukrzycowej

- lek wspomagający w chorobach zakaźnych, zatruciu ołowiem, alkoholem lub barbituranami

- wspomagająco w celu usprawnienia przemiany węglowodanów

SULBUTIAMINA - pochodna tiaminy stosowana doustnie w leczeniu objawowym stanów wyczerpania

WITAMINA B2 ( RYBOFLAVINUM )

Bardzo wrażliwa na działanie światła, a w środowisku alkalicznym nietrwała po podgrzaniu.

Występuje we wszystkich komórkach zwierząt i roślin, największa zawartość mają : drożdże, kiełki zbożowe, owoce strączkowe, wątroba i nerki.

MECHANIZM DZIAŁANIA I FIZJOLOGICZNE ZNACZENIE

Witamina B2 po wchłonięciu z jelita cienkiego ulega fosforyzacji w błonie śluzowej jelit i bierze udział w oddychaniu tkankowym

Wstępuje także w siatkówce siatkówce bierze udział w powstawaniu widzenia zmierzchowego ( na skutek fluorescencji przekształca one fale świetlne krótkie na fale świetlne dłuższe, na które oko jest wrażliwe ).

NIEDOBÓR WITAMINY B2 I KONSEKWENCJE

- zapalenie skóry twarzy ( zajady w kącikach ust, wypryski na twarzy )

- zapalenie spojówek

- uszkodzenie rogówki

- owrzodzenie języka i błony śluzowej jamy ustnej

- zahamowanie wzrostu

Zapotrzebowanie dzienne to 1-3mg

Witamina B2 dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego stąd najczęściej stosuje się ją doustnie, można stosować domięśniowo.

Ryboflawina jest związkiem małotoksycznym - nie opisano objawów związanych z jej przedawkowaniem.

WITAMINA B6 ( PIRYDOKSYNA)

Witamina obejmuje trzy substancje : pirydoksol, pirydoksal, pirydoksaminę.

Leczniczo zazwyczaj stosuje się pirydoksol, który jest odporny na ciepło, zasady i kwasy.

Witamina w dużych ilościach występuje w : drożdżach, zbożach, zielonych warzywach, wątrobie.

Wchłania się biernie i szybko z górnego odcinka jelita czczego.

KONSEKWENCJE NIEDOBORÓW WITAMINY B6

- zapalenie nerwów

- padaczkopodobne drgawki

- niedokrwistość

- choroby skóry ( łojotokowe zapalenie skóry )

Niedobory witaminy B6 mogą się pojawić przy długotrwałej terapii :

- izoniazydem

- d-penicylaminą

- przy spożywaniu alkoholu

i prowadzą do zapalenia nerwów

- przyjmowanie okresowe doustnych środków antykoncepcyjnych powoduje zwiększone zapotrzebowanie na witaminę B6

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę wynosi 1-2mg

Zwiększone zapotrzebowanie na tą witaminę występuje w :

- okresie ciąży i karmienia piersią

- przy diecie bogatej w białko

- u pacjentów hemodializowanych

WITAMINA B12 ( CYJANOKOBALAMINA )

Należy do grupy korynoidów, zawierających kobalt jako atom centralny.

Witamina B12 bierze udział :

- biosyntezie zasad purynowych i pirymidynowych

- syntezie metioniny z homocysteiny

- tworzeniu osłonek mielinowych w układzie nerwowym

Niebezpieczeństwo przedawkowania nie występuje w przypadku preparatów witaminy B12 nawet przy dużych dawkach.

Dawkowanie : 100μg/dz i.m. lub i.v. przez 2 tygodnie następnie do czasu normalizacji hematokrytu 100μg dwa razy tygodniowo.

WITAMINA PP (NICOTINAMIDUM, NIACYNA)

Witamina odporna na ciepło i środki utleniające, wchłania się z przewodu pokarmowego.

W organizmach ssaków może być syntetyzowana z tryptofanu.

Stany niedoboru występują tylko w specyficznych warunkach, tzn przy odżywianiu pokarmami z niską zawartością tryptofanu np. kukurydza.

Niacyna występuje bardzo powszechnie szczególnie duże ilości występują w drożdżach, orzechach, żółtko jaja, wątroba.

FIZJOLOGICZNE ZNACZENIE

Stanowi element budulcowy nukleotydów pirydynowych, które są koenzymami oksydoreduktaz.

NIEDOBÓR KONSEKWENCJE

Typową postacią awitaminozy PP jest Pelagra, do której powstania przyczynia się także niedobór innych witamin. Charakteryzuje się ona występowaniem zapalenia skóry miejscach eksponowanych na światło słoneczne, zaburzeniami trawienia, i degeneracyjnymi zmianami w OUN na skutek zahamowania wytwarzania serotoniny.

Objawy niedoboru wywołuje także izoniazyd.

Dawka dzienna 15mg.

WITAMINA H (BIOTYNA)

Dwupierścieniowa pochodna mocznika, odporna na działanie kwasów i zasad a także temperatury, natomiast wrażliwa na działanie środków utleniających i światła UV.

Występowanie podobnie jak w przypadku witamin z grupy B.

ZNACZENIE FIZJOLOGICZNE

Biotyna stanowi grupę prostetyczną enzymów przenoszących grupy karboksylowe.

NIEDOBÓR BIOTYNY

Zastosowanie - przy zwiększonej łamliwości paznokci i włosów

KWAS PANTOTENOWY I DEXAPENTENOL

Występuje bardzo powszechnie, szczególnie obficie w drożdżach, wątrobie, mięsie, mleku.

Po podaniu doustnym jest szybko i całkowicie wchłaniany, a w obrębie komórek ulega przekształceniu do koenzymu A.

Wydalany głównie przez nerki.

Koenzym A służy do aktywacji kwasu octowego i innych kwasów tłuszczowych, dlatego ma podstawowe znaczenie dla całej przemiany materii w organizmie.

Kwas pantotenowy nasila powstawanie tkanki ziarninowej a tym samym sprzyja gojeniu się ran.

Nie są znane objawy niedoboru kwasu pantotenowego u ludzi, przyjmuje się że zapotrzebowanie dzienne wynosi 6mg.

DEXAPANTENOL ( BEPANTEN)

- należy do alkoholi, odpowiada kwasowi pantotenowemu, stosowany jest na drodze pozajelitowej

- w profilaktyce i terapii pooperacyjnej atonii pęcherza moczowego i jelit

- miejscowo do przyspieszenia gojenia się ran

KWAS FOLIOWY

W organizmie ulega redukcji do kwasu tetrahydrofoliowego, ważnej substancji przenośnikowej biorącej udział w syntezie nukleotydów purynowych.

purynowych niewielkim stopniu może być wytwarzany przez bakterie w przewodzie pokarmowym ( okrężnica ).

Dostarczany wraz z pożywieniem jest resorbowany w jelicie cienkim na drodze transportu aktywnego.

Wewnątrz komórkowo jest magazynowany w formie poliglutaminianu.

W warunkach prawidłowych zasoby zmagazynowanego w organizmie kwasu foliowego pokrywają zapotrzebowanie na okres około 3-4 miesięcy.

W warunkach prawidłowego odżywiania i wchłaniania rzadko dochodzi do niedoboru kwasu foliowego.

Spadek poziomu tego kwasu odnotowuje się w przypadku leczenia antymetabolitami kwasu foliowego, a także przy stosowaniu leków takich jak ( barbiturany, fenytoina, primidon ) oraz leków antykoncepcyjnych.

Stosowany wspomagająco w leczeniu niedokrwistości

Niedobór objawia się zaburzeniami podziałów komórkowych, dotyczącymi głównie układu krwiotwórczego, uporczywe biegunki i utrata masy ciała.

Niedobór kwasu foliowego we wczesnym okresie ciąży prowadzi do poważnych uszkodzeń płodu.

Duże dawki kwasu foliowego mogą znacznie zmniejszyć lub znosić działanie przeciwpadaczkowe leków.

1

---