DYDAKTYKA OGÓLNA
Zagadnienia obowiązkowe:
Dydaktyka teorią uczenia się - nauczania
1.1. Historyczne uwarunkowania rozwoju systemów dydaktycznych na podstawie koncepcji A. Komeńskiego, J. J. Rousseau, J. H. Pestalozziego, J. F. Herbarta, J. W. Dawida, J. Deweya, B. Nawroczyńskiego i C. Freineta.
1.2. Przedmiot i zadania dydaktyki, jej związek z innymi dyscyplinami pedagogicznymi oraz innymi naukami.
1.3. Wzajemne zależności między dydaktyką ogólną a dydaktykami szczegółowymi.
Literatura:
Galloway Ch., Psychologia uczenia się i nauczania, PWN, W-wa 1988.
Konarzewski K., (red.), Sztuka nauczania. Szkoła, PWN, W-wa 2004, cz. 2.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, W-wa 2003.
Sośnicki K., Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX w., PZW W-wa 1967.
Metody badawcze w dydaktyce
2.1. Procedury badawcze stosowane w dydaktyce,
2.2. Metody badań jako integralny element koncepcji badawczej,
2.3. Umiejętność dostrzegania wyznaczników metodologicznych stosowania metod badawczych,
2.4. Metody rozwiązywania problemów dydaktycznych.
Literatura:
Gnitecki J., Zarys metodologii w pedagogice eksperymentalnej, Zielona Góra 1989.
Łobocki M., Metody badań pedagogicznych, PWN, W-wa 1984.
Muszyński H., Wstęp do metodologii pedagogiki, PWN, W-wa 1971.
Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Ossolineum, W-wa 1977.
Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, PZWS, W-wa 1981.
Zaczyński W., Metodologiczna tożsamość dydaktyki, WSiP, W-wa 1988.
3. Cele kształcenia
3.1. Taksonomie celów kształcenia (B. G. Bloom, J. P. Guilford, R. M. Gagne i ABC)
3.2. Proces operacjonalizacji celów
3.3. Czynniki wchodzące w skład celów operacyjnych: zachowanie końcowe, warunki jego przejawiania i standardy osiągania zachowania końcowego.
Literatura:
Davis R. H., Aleksander L. T., Yclon S. L., Konstruowanie systemu kształcenia, PWN, W-wa 1983.
Denek K., Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Wyd. A. Marszałek, Toruń 1999.
Guilbert J.J., Zarys pedagogiki medycznej, PZWL, W-wa 1983.
Okoń W., Podstawy wykształcenia ogólnego, WSiP, W-wa 1987.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, W-wa 2003.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Niemierko B. (red.), ABC testów osiągnięć szkolnych, WSiP, W-wa 1975.
Walker D. F., Soltis J. F., Program i cele kształcenia, WSiP, W-wa 2000.
4. Treści kształcenia
4.1. Podstawowe pojęcia dotyczące treści kształcenia.
4.2. Źródła stanowienia treści kształcenia.
4.3. Podstawy organizacji placówek oświatowo - wychowawczych publicznych oraz niepublicznych
4.4. Zasady finansowania oraz nadzoru pedagogicznego placówek różnych typów.
4.5. Poznanie prawidłowości dotyczących doboru i układu treści kształcenia.
Literatura:
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, W-wa 2003.
Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002.
Materiały wydawane przez MEN z serii „Biblioteczka reformy”.
5. Problemy doboru i układu treści kształcenia
5.1. Projektowanie treści kształcenia przy wykorzystywaniu różnych teorii doboru treści kształcenia.
5.2. Teoria egzemplarycznego i strukturalnego doboru i układu treści kształcenia.
5.3. Analiza budowy i układu treści w podręcznikach szkolnych (na wybranych przykładach z klas I - III oraz drugiego szczebla szkoły podstawowej).
5.4. Scenariusze zajęć dydaktycznych tworzonych przez nauczycieli na szczeblu kształcenia integralnego oraz drugiego etapu szkoły podstawowej.
Literatura:
Arends R. I., Uczymy się nauczać, WSiP, W-wa 1994.
Kameduła E., Środki dydaktyczne w strukturalizacji wiedzy uczniów, Wyd. UAM, P-ń 1989.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, W-wa 2003.
Ornenstein A. C., Hunkins Fr. P., Program szkolny. Założenia, zasady, problematyka, WSiP, W-wa 1998.
6. Realizacja procesu kształcenia
6.1. Dwie teorie uczenia się (klasyczne warunkowanie i instrumentalne uczenie się);
6.2. Prawidłowości procesu nauczania z punktu widzenia czynności nauczyciela i czynności uczniów.
6.3. Praktyczne umiejętności realizacji poszczególnych ogniw procesu nauczania w praktyce zarówno w toku podającym, jak również w toku poszukującym.
6.4. Informacje dotyczące cech współczesnego modelu procesu uczenia się - nauczania; - jedność procesu uczenia się - nauczania;
6.5. Jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych;
6.6. Możliwość szerokiego zakresu realizacji zadań dydaktyczno - wychowawczych;
6.7. Możliwość obejmowania działalnością dydaktyczno - wychowawczą dzieci i młodzieży o zbliżonym wieku życia, ale różnym zasobie wiedzy wyjściowej;
6.8. Elastyczność organizacyjna i metodyczna.
6.9. Proces samokształcenia.
6.10. Proces kształcenia jako związek nauczania i uczenia się oraz jego gnoseologiczne podstawy.
Literatura:
Arends R. I., Uczymy się nauczać, WSiP, W-wa 1994.
Fenstermacher G. D., Soltis J. F., Style nauczania, WSiP, W-wa 2000.
Galloway Ch., Psychologia uczenia się i nauczania, PWN, W-wa 1988, t. 1-2.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, W-wa 2003.
7. Realizacja zadań kształcenia
7.1. Różnorodne systemy zasad wywodzących się z odmiennych sposobów ich klasyfikacji,
7.2. Charakterystyka najważniejszych zasad kształcenia,
7.3. Zasady jako ogólne normy kształcenia obowiązujące na każdym szczeblu kształcenia oraz w zakresie nauczania wszystkich przedmiotów,
7.4. Zasady dotyczące materiału nauczania, czynności nauczania i warunków dydaktycznych.
Literatura:
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, W-wa 2003.
Klein H., Zasady i reguły dydaktyczne, PZWS, W-wa 1962.
Kruszewski K., (red.), Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, PWN, W-wa 2004, cz. 1.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Szewczuk W., Psychologiczne podstawy zasad wychowania, PZWS, W-wa 1972.
8. Formy organizacyjne kształcenia
8.1. Zasady organizacji pracy dydaktyczno - wychowawczej we współczesnej szkole.
8.2. Praca jednostkowa (zajęcia indywidualne z uczniem chorym, opóźnionym w rozwoju umysłowym, zajęcia praktyczne w szkolnictwie, zajęcia w grupach)
8.3. Walory dydaktyczne i wychowawcze zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych.
8.4. Próby modyfikacji systemu klasowo - lekcyjnego.
Literatura:
Arends R. I., Uczymy się nauczać, WSiP, W-wa 1994.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, W-wa 2003.
Pielachowski J., Organizacja i zarządzanie oświatą i szkołą, Wyd. eMPi2, P-ń 1999.
Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002.
9. Metody nauczania - uczenia się
9.1. Rozwój metod nauczania - uczenia się w ujęciu historycznym.
9.2. Teoretyczne podstawy leżące u podstaw każdej z grup metod.
9.3. Podstawowe wiadomości dotyczące typologii metod kształcenia, w tym: - metod asymilacji wiedzy; - metod samodzielnego dochodzenia do wiedzy; - metody waloryzacyjne (eksponujące); - metody praktyczne oraz metody realizacji zadań wytwórczych.
9.4. Nowe trendy w dydaktyce: koncepcja nauczania problemowego, zespołowego, wielostronnego i programowanego.
9.5. Zalety i wady poszczególnych grup metod z punktu widzenia wyzwalania procesów poznawczych uczniów.
9.6. Właściwy dobór metod nauczania w odniesieniu do określonych celów.
Literatura:
Arends R. I., Uczymy się nauczać, WSiP, W-wa 1994.
Kruszewski K., (red.), Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, PWN, W-wa 2004, cz. 1.
Kruszewski K., Zmiana i wiadomość. Perspektywa dydaktyki ogólnej. PWN, W-wa 1991.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, W-wa 2003.
Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002.
10. Środki dydaktyczne w procesie kształcenia
10.1. Specyfika stosowania środków dydaktycznych w procesie kształcenia
10.2. Uzasadnienie koncepcji stosowania środków dydaktycznych prawidłowościami procesu kształcenia oraz zasadami dydaktycznymi, głównie zasadą poglądowości.
10.3. Funkcja ilustratywna i operatywna środków dydaktycznych w realizacji treści kształcenia.
10.4. Specyfika różnorodnych środków dydaktycznych na podstawie literatury oraz poprzez obserwację zajęć dydaktycznych z użyciem środków podczas hospitacji zajęć w szkole.
Literatura:
Kameduła E., Środki dydaktyczne w strukturalizacji wiedzy uczniów, Wyd. UAM, P-ń 1989.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, W-wa 2003.
Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002.
Strykowski W., Audiowizualne materiały dydaktyczne, PWN, W-wa 1984.
Współczesne koncepcje kształcenia
11.1. Porównawcza charakterystyka nauczania wielostronnego, problemowego i programowanego ukazująca główne założenia oraz różnice w podejściu do realizacji procesu kształcenia,
11.2. Próba oceny koncepcji kształcenia wielostronnego poprzez analizę jej podstaw filozoficznych, psychologicznych, historycznych i językowych
11.3. Prezentacja koncepcji nauczania problemowego poprzez ukazanie możliwości uruchomienia przez uczącego się człowieka własnych możliwości poznawczych
11.4. Charakterystyka podstawowych zasad, programów oraz specyfiki nauczania programowanego.
Literatura:
Denek K., Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Wyd. A. Marszałek, Toruń 1999.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Podstawy wykształcenia ogólnego, WSiP, W-wa 1976.
Okoń W., Nauczanie problemowe we współczesnej szkole, WSiP, W-wa 1997.
12. Ewaluacja procesu kształcenia
12.1. Analiza podstawowych pojęć dotyczących ewaluacji procesu kształcenia oraz obowiązującego systemu oceniania osiągnięć uczniów.
12.2. Omówienie kryteriów i norm ocen na podstawie urzędowych dokumentów MEN.
12.3. Podczas hospitacji zajęć w szkole studenci poznają sposoby kontrolowania, oceniania i rejestracji rezultatów uzyskiwanych przez uczniów na różnych szczeblach kształcenia.
12.4. Psychologiczne i pedagogiczne uwarunkowania procesu kontrolowania i oceniania uczniów.
Literatura:
Denek K., Kuźniak I., Kwalifikowanie wiedzy uczniów we współczesnej szkole, IKN, Koszalin 1980.
Kuźniak I., Optymalizacja procesu kształcenia, Wyd. UAM, P-ń 1993.
Niemierko B., Pomiar sprawdzający w dydaktyce, PWN, W-wa 1990; tenże, Między oceną szkolną a dydaktyką, WSiP, W-wa 1991.
Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, PZWS, W-wa 1981.
Praca z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
13.1. Podstawowe wiadomości dotyczące: pojęcia zdolności i uzdolnień, ucznia zdolnego wraz ze sposobami diagnozowania zdolności.
13.2. Teorie zdolności, sposoby pracy z uczniem zdolnym i uzdolnionym.
13.3. Podstawowe akta prawne wydane przez MEN, regulujące działania władz oświatowych w odniesieniu do ucznia zdolnego.
13.4. Podstawowe wiadomości dotyczące trudności uczniów w procesie uczenia się.
13.5. Podstawowe przyczyny niepowodzeń dydaktycznych uczniów zdolnych
13.6. Metody diagnozowania niepowodzeń;
13.7. Sposoby prowadzenia profilaktyki dydaktycznej (zarówno od strony teoretycznej, jak również praktycznej).
Literatura:
Borzym I., Uczniowie zdolni, PWN, W-wa 1979.
Eby J. W., Smutny J. F., Jak kształcić uzdolnienie dzieci i młodzieży, WSiP, W-wa 1998.
Lewowicki T., Kształcenie uczniów zdolnych, WSiP, W-wa 1971.
Partyka M., Zdolni, utalentowani, twórczy, Wyd. CMPPP MEN, W-wa 1999.
Piotrowski E., Pedagogika zdolnych i uzdolnionych, (w:) W. Dykcik, Pedagogika specjalna, Poznań 2005.
Szumski G., Dobór i kształcenie uczniów zdolnych, Wyd. WSPS, W-wa 1995.
Wasyluk - Kuś H., O nauce szkolnej uczniów zdolnych, PZWS, W-wa 1971.
Żuk T., Uzdolnienie twórcze a osobowość, Wyd. UAM, P-ń 1986.
1