SKRYPTY WYŻSZEJ SZKOŁY AGROBIZNESU W ŁOMŻY

Henryk Lelusz

ZASADY RACHUNKOWOŚCI

_________________________________________________________________

Łomża 1997

SPIS TREŚCI

	WPROWADZENIE ....................................................................................	4
Rozdział 1. ISTOTA, FUNKCJE I ZNACZENIE RACHUNKOWOŚCI ..........		5
	1.1. Etapy rozwoju rachunkowości ................................................................	5
	1.2. Rys historyczny rachunkowości ..............................................................	6
	1.3. Pojęcie rachunkowości i jej funkcje ........................................................	7
	1.4. Podstawowe działy rachunkowości ........................................................	8
	1.5. Rachunkowość finansowa i zarządcza ....................................................	10
	1.6. Kategorie pomiaru procesów gospodarczych w rachunkowości ..............	12
Rozdział 2. DOKUMENTACJA PROCESÓW GOSPODARCZYCH.................		14
	2.1. Budowa dokumentów księgowych i ich zadania .....................................	14
	2.2. Zasady wystawiania dokumentów ...........................................................	15
	2.3. Podział dokumentów ..............................................................................	15
	2.4. Obieg dokumentów ................................................................................	19
	2.5. Przechowywanie dokumentów ...............................................................	22
Rozdział 3. INWENTARYZACJA ........................................................................		24
	3.1. Istota i znaczenie inwentaryzacji .............................................................	24
	3.2. Rodzaje, metody i terminy inwentaryzacji ...............................................	25
	3.3. Organizacja prac spisowych ....................................................................	27
	3.4. Opracowanie wyników spisu z natury .....................................................	28
	3.5. Wycena aktywów i pasywów ..................................................................	30
Rozdział 4. MAJĄTEK TRWAŁY ........................................................................		32
	4.1. Pojęcie i klasyfikacja ..............................................................................	32
	4.2. Ewidencja środków trwałych ..................................................................	33
	4.3. Metody amortyzowania środków trwałych .............................................	35
	4.4. Przykład amortyzowania środka trwałego ..............................................	37
	4.5. Zastosowane metody amortyzacji a wynik działalności firmy .................	43
	4.6. Wartości niematerialne i prawne .............................................................	45
	4.7. Finansowy majątek trwały ......................................................................	47
	4.8. Inwestycje ..............................................................................................	48
Rozdział 5. BILANS MAJĄTKOWY ...................................................................		49
	5.1. Treść i układ bilansu ...............................................................................	49
	5.2. Środki majątkowe ..................................................................................	51
	5.3. Źródła finansowania majątku ..................................................................	53
	5.4. Zadania ..................................................................................................	54

Rozdział 6. OPERACJE GOSPODARCZE I ICH WPŁYW NA BILANS ........		63
	6.1. Rodzaje i typy operacji gospodarczych ...................................................	63
	6.2. Zadania	67
Rozdział 7. KONTO KSIĘGOWE ........................................................................		70
	7.1. Budowa konta .......................................................................................	70
	7.2. Rodzaje kont księgowych ......................................................................	72
	7.3. Zadania ..................................................................................................	77
Rozdział 8. KSIĘGOWANIE OD BILANSU OTWARCIA DO BILANSU ZAMKNIĘCIA ...................................................................................		82
	8.1. Otwieranie i zamykanie kont ..................................................................	82
	8.2. Wykrywanie i poprawianie błędnych zapisów księgowych ......................	85
	8.3. Sporządzanie bilansu zamknięcia i rachunku wyników ...........................	88
	8.4. Zadania ..................................................................................................	88
Rozdział 9. KSIĘGOWANIE ŚRODKÓW TRWAŁYCH ..................................		95
	9.1. Źródła zwiększania i przyczyny zmniejszania stanu środków trwałych ....	95
	9.2. Zadania ..................................................................................................	99
Rozdział 10. KSIĘGOWANIE WARTOŚCI NIEMATERIALNYCH I PRAWNYCH, MAJĄTKU FINANSOWEGO ORAZ INWESTYCJI ...................................................................................		102
	10.1. Schematy i przykłady księgowań ..........................................................	102
	10.2. Zadania ................................................................................................	106
	BIBLIOGRAFIA ........................................................................................	110

WPROWADZENIE

Prezentowana praca zawiera podstawowe informacje na temat ogólnych zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych w różnych podmiotach gospodarczych zgodnie z ustawą o rachunkowości z dnia 29.09.1994 r.

Przeznaczona jest dla osób studiujących przedmiot rachunkowości po raz pierwszy, które mogą napotkać trudności spowodowane brakiem dostępu do aktualnych podręczników.

Skrypt „Zasady rachunkowości” stanowi elementarne kompendium wiedzy nie tylko dla przyszłych księgowych zajmujących się na codzień rachunkowością ale także menedżerów, kierowników i właścicieli małych i dużych firm chcących wykorzystywać rachunkowość do efektywnego zarządzania.

Lepsze zrozumienie i opanowanie podstawowych zasad rachunkowości powinno zainspirować czytelnika do dalszych, pogłębionych studiów nad rachunkowością finansową, zarządczą i menedżerską.

Henryk Lelusz

Rozdział 1

I. ISTOTA, FUNKCJE I ZNACZENIE RACHUNKOWOŚCI

1.1. Etapy rozwoju rachunkowości

W każdej firmie niezależnie od jej wielkości, formy organizacyjnej i własnościowej, poziomu wykształcenia jej właściciela itp., możemy wyróżnić następujące etapy rozwoju rachunkowości:

1. Liczenie występuje w każdym nawet najprościej zorganizowanym przedsiębiorstwie. Przedsiębiorca liczy ile zakupił środków produkcji, ile zużył dni roboczych, ile pieniędzy uzyskał za sprzedane produkty itp.

1. Rachowanie jest bardziej złożoną formą liczenia. Przedsiębiorcy już nie wystarczy wiedzieć ile środków zużył, ile uzyskał produktów ale zaczyna rachować czyli kalkulować, które środki są tańsze, a które bardziej wydajne, czy lepiej sprzedać uzyskane produkty tu czy tam, teraz czy potem.

Zarówno liczenie jak i rachowanie przedsiębiorca wykonuje na ogół w pamięci. W miarę jednak wzrostu rozmiarów produkcji lub w związku z koniecznością przedstawienia rachunku komuś z zewnątrz np. właścicielowi firmy lub urzędom podatkowym czy bankom liczenie i rachowanie w pamięci zaczyna zawodzić lub nie wystarczać. Powstaje więc konieczność posługiwania się informacją oraz liczbą na piśmie czyli dokumentowania.

1. Dokumentowanie to nie tylko sporządzanie odpowiednich zapisków gospodarczych ale także przyjmowanie dokumentów z zewnątrz, odpowiednie ich segregowanie i przechowywanie. Dokumenty jeżeli są kompletne mogą stanowić podstawę do sporządzenia tzw. rocznego zamknięcia finansowego i na jego podstawie ustalenia wyniku finansowego firmy.

1. Ustalenie wyniku finansowego firmy polega na porównaniu wszystkich kosztów (wydatków) związanych z funkcjonowaniem firmy poniesionych w danym roku obrachunkowym z uzyskanymi przychodami. Aby jednak przedsiębiorca odniósł pełną korzyść ze swych zapisków i w następnym roku uniknął błędów popełnianych w roku ubiegłym, powinien dokonać analizy przyczyn uzyskanych wyników.

1. Analiza działalności gospodarczej polega więc na szczegółowym przeanalizowaniu przebiegu procesów produkcyjnych w minionym okresie w oparciu o posiadane dokumenty oraz informacje zachowane w pamięci i na tej podstawie określenie istotnych przyczyn (najczęściej błędów) powodujących określone wyniki gospodarowania.

1. Planowanie gospodarcze polega na zaprogramowaniu zmian w organizacji firmy jako całości oraz w poszczególnych jej działach i gałęziach. Zmiany te powinny usprawnić dotychczasową działalność firmy i przyczynić się do wzrostu dochodu.

1.2. Rys historyczny rachunkowości

Ludzkość wcześniej posiadła umiejętność prowadzenia rachunków, aniżeli pisania. Przykładem tego jest prowadzenie zapisów liczbowych w postaci wycinanych karbów na kijach. Ludzie, którzy to robili zwani byli karbowymi, co jest synonimem włodarza, nadzorcy robotników.

W starożytnym Egipcie prowadzone były księgi, w których zapisywane były dobra materialne Faraona. Z tego okresu pochodzą m.in. takie pojęcia jak: saldo, tabela. Wykształciła się w owym czasie tzw. księgowość tabelaryczna.

W średniowieczu na dworach władców feudalnych rozwinął się rodzaj księgowości, której głównym zadaniem było ewidencjonowanie wpływów i wydatków oraz ustalanie stanu majątku właściciela na określony dzień. Majątek ten w postaci daniny, podatków i innych opłat gromadzono zwykle w murowanej i sklepionej piwnicy zwanej „camera”. Stąd pochodzi nazwa księgowości z tego okresu - księgowość kameralna. Stosowany był w niej rachunek wyłącznie ilościowy. Obroty w naturze nie były przeliczane na ich wartość pieniężną. Nie liczono też opłacalności przedsiębiorstwa.

Wyższą formą księgowości, ukształtowaną pod koniec średniowiecza była tzw. księgowość kupiecka. Rozwinęła się ona głównie we Włoszech i Hiszpanii gdzie działalność handlowa odgrywała coraz większą rolę. Posługiwano się w niej m.in. kontem księgowym, sporządzano spisy inwentaryzacyjne i bilanse zamknięcia, które umożliwiały ustalenie wyniku finansowego i opłacalności poszczególnych transakcji handlowych.

W XIV w. pojawiła się w miastach włoskich księgowość podwójna prowadzona w dwu księgach. Zapisy były dokonywane najpierw w układzie chronologicznym w dzienniku, na podstawie którego przenoszono je następnie do księgi głównej zawierającej konta. Na zasadzie zapisu podwójnego jest oparte funkcjonowanie kont księgowych również we współczesnych jednostkach gospodarczych.

Rewolucja przemysłowa w XVIII w. dała nowy impuls dla rozwoju rachunkowości na potrzeby kapitalistycznych przedsiębiorstw przemysłowych. Powstał i rozwinął się nowy dział rachunkowości - rachunek kosztów.

Aktualnie wraz z postępem gospodarczym i naukowo-technicznym rozszerza się zakres rachunkowości, powstają nowe metody rachunku kosztów, wzrasta znaczenie i liczba sprawozdań finansowych, wprowadza się do rachunkowości coraz doskonalsze maszyny księgujące aż do komputerów włącznie.

1.3. Pojęcie rachunkowości i jej funkcje

Przez pojęcie rachunkowości rozumie się naukę zajmującą się doskonaleniem systemu ewidencji gospodarczej wyrażającej się w liczbowym ujmowaniu procesów produkcji wraz z zaopatrzeniem i zbytem, a także analizą przyczyn powodujących określone wyniki gospodarowania.

Rachunkowość jest najbardziej sformalizowanym systemem, który charakteryzuje się następującymi cechami:

• wyrażanie wszystkich operacji gospodarczych w mierniku pieniężnym,

• dokonywanie zapisów księgowych wyłącznie na podstawie dokumentów.

• stosowanie do zapisów operacji gospodarczych specyficznych urządzeń księgowych zwanych kontami,

• realizacja zasady podwójnego zapisu,

• zachowanie ciągłości ewidencji księgowej,

• wzmocnienie kontroli wewnętrznej rachunkowości poprzez inwentaryzację.

Najważniejszym zadaniem rachunkowości jest zapewnienie prawdziwego i rzetelnego obrazu sytuacji finansowej jednostki gospodarczej. Ponadto spełnia ona wiele innych funkcji, spośród których na podkreślenie zasługują następujące:

• funkcja informacyjna (pomoc w zarządzaniu),

• funkcja kontrolna (zapobiega nadużyciom),

• funkcja sprawozdawczo-analityczna (różni użytkownicy sprawozdań),

• funkcja dowodowa (postępowanie sądowe, podatkowe).

Użytkownicy informacji pochodzących z rachunkowości:

A. Wewnętrzni

• właściciele firmy.

• zarząd firmy,

• związki zawodowe (pracownicy).

B. Zewnętrzni

• urzędy skarbowe, ZUS,

• kredytodawcy,

• kontrahenci

• konkurujące firmy,

• inwestorzy,

• wywiadownie gospodarcze,

• władze lokalne,

• instytucje planistyczne i statystyczne.

1.4. Podstawowe działy rachunkowości

Rachunkowość składa się z następujących działów:

a) księgowość,

b) rachunek kosztów,

c) sprawozdawczość finansowa.

Księgowość ewidencjonuje chronologicznie i systematycznie poszczególne operacje gospodarcze wyłącznie na podstawie dokumentów. Pozwala określić przebieg procesów gospodarczych, uzyskany wynik i stan środków majątkowych oraz ich źródła pochodzenia.

Księgowość w stosunku do innych części składowych rachunkowości stanowi dział usługowy. Dostarcza ona bowiem niezbędnych danych liczbowych dla rachunku kosztów i sprawozdawczości.

Rachunek kosztów obejmuje kalkulacje, analizę i planowanie kosztów. Służy do oceny sytuacji w zakresie ponoszenia kosztów, ich kontroli i podejmowania decyzji gospodarczych.

Sprawozdawczość finansowa stanowi zestawienie informacji charakteryzujących stan majątkowy i sytuację finansową oraz efekty działalności firmy sporządzone na określony moment i w określonej formie.

Współczesna rachunkowość tworzy całościowy i zwarty system ciągłego oraz systematycznego gromadzenia i przetwarzania danych oraz prezentacji informacji ekonomiczno-finansowych (schemat 1).

Schemat 1

Proces informacyjny rachunkowości

Dane Gromadzenie Obserwacja

danych Pomiar i wycena

Dokumentacja

Przetwarzanie Ewidencja

danych Rozliczanie

Kalkulacja

Weryfikacja

zapisów

Infor- Prezentacja Sprawozdawczość (ex post)

macje informacji Analiza

Planowanie (ex ante)

Źródło: Kiziukiewicz T. i in. 1995. Rachunkowość, zasady prowadzenia w jednostkach gospodarczych. Wydawnictwo „Ekspert” Wrocław.

Przetwarzanie danych polega na wpisaniu udokumentowanych operacji gospodarczych na odpowiednie konta. Następnie stosując określone procedury rozlicza się i grupuje zgromadzone dane liczbowe według różnych kryteriów. Na przykład składniki kosztów rozdziela się według rodzajów, według miejsc ich powstawania, a także według nośników kosztów, czyli w powiązaniu z wytwarzanymi produktami. W celu większego uwiarygodnienia zapisów na kontach są one okresowo weryfikowane w drodze inwentaryzacji oraz sporządzania zestawienia obrotów i sald.

Prezentacja informacji ekonomiczno-finansowych wyraża się w sporządzaniu różnego rodzaju sprawozdań, analiz i przygotowywaniu planów rozwoju całej firmy oraz poszczególnych jej działów i działalności.

Szczegółowy zakres rachunkowości obejmuje następujące elementy: dokumentację, księgowość ilościowo-wartościową, inwentaryzację, wycenę aktywów i pasywów, rachunek kosztów (kalkulacje) i sprawozdawczość finansową (schemat 2).

Dokumentacja polega na sporządzaniu pisemnych dowodów dokonania operacji gospodarczych.

Księgowość ilościowo-wartościowa ujmuje w sposób chronologiczny i systematyczny wszystkie operacje gospodarcze w odpowiednich księgach rachunkowych.

Inwentaryzacja polega na spisaniu z natury stanu faktycznego poszczególnych składników majątkowych, porównaniu tego stanu ze stanem księgowym, obliczeniu różnic inwentaryzacyjnych, ich wyjaśnieniu i odpowiednim zaksięgowaniu.

Wycena składników majątkowych i źródeł ich pochodzenia dokonywana jest w oparciu o odpowiednie metody i przepisy szczegółowe ze szczególnym respektowaniem zasady ostrożnej wyceny.

Rachunek kosztów polega na odpowiedniej ich ewidencji w różnych układach (rodzajowym, przedmiotowym i nośnikowym) ich rozliczeniu oraz wyliczeniu kosztów jednostkowych.

Sprawozdawczość finansowa obejmuje bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów finansowych oraz dane uzupełniające.

1.5. Rachunkowość finansowa i zarządcza

W praktyce krajów zachodnich w ramach rachunkowości wyróżnia się:

• rachunkowość finansową,

• rachunkowość zarządczą (menedżerską).

Rachunkowość finansowa zwana transakcyjną czy zewnętrzną jest nastawiona na zaspakajanie przede wszystkim potrzeb zewnętrznych użytkowników informacji finansowych. Zasadniczy jej element stanowi sprawozdawczość. Odnosi się przede wszystkim do przeszłości firmy.

Schemat 2

Zakres rachunkowości

RACHUNKOWOŚĆ

DOKUMENTY KSIĘGOWE

(operacji gospodarczych)

KSIĘGI RACHUNKOWE

Konta syntetyczne Konta analityczne

Zestawienie sald

kont syntetycznych kont analitycznych

INWENTARYZACJA

WYCENA AKTYWÓW (składników majątku)

i PASYWÓW (źródeł finansowania składników majątku)

RACHUNEK KOSZTÓW

Ewidencja Rozliczanie Kalkulacja

kosztów kosztów

SPRAWOZDANIA FINANSOWE

Bilans Rachunek Inne

sprawozdawczy wyników sprawozdania

Rachunkowość zarządcza ma charakter wewnętrzny, służy potrzebom decyzyjnym i jest wykorzystywana przez menedżerów do zarządzania firmą. Opiera się na rachunku kosztów i przychodów, planowaniu i zarządzaniu finansami. Skierowana jest na przyszłość firmy.

Rachunkowość w gospodarce rynkowej jest międzynarodowym językiem biznesu umożliwiającym przepływ informacji o wynikach i pozycji finansowej jednostek gospodarczych.

1.6. Kategorie pomiaru procesów gospodarczych w rachunkowości

Elementarnymi powszechnie znanymi kategoriami rachunkowości są wpłaty i wypłaty.

Wpłatą określa się napływ gotówki lub pieniądza bankowego. Większość wpłat wynika ze sprzedaży produktów. Wpłat dokonują także dłużnicy w celu spłaty pożyczki, wpłaty powstają z tytułu sprzedaży maszyn i nieruchomości, z odsetek od ulokowanych środków pieniężnych w banku, z tytułu dywident itp.

Wypłaty związane są z zakupem materiałów, usług, spłatą odsetek od zaciągniętych kredytów, opłatą pracy, podatków, dywident itp.

Wpłaty i wypłaty mogą być realizowane gotówką, przelewem bankowym, czekami, wekslami lub innymi papierami wartościowymi. Porównanie wpłat i wypłat dokonanych w określonym czasie pozwala ustalić nadwyżkę lub deficyt płatniczy. Rachunek wpłat i wypłat umożliwia określenie zdolności płatniczej firmy. W małych zakładach rzemieślniczych wykorzystywany jest także do ustalenia wyniku finansowego dla celów podatkowych. Jednak w firmach większych o rozwiniętej działalności gospodarczej rachunek wpłat i wypłat nie jest odpowiedni do ustalania wyniku finansowego.

Następną grupą kategorii rachunkowościowych są wpływy i wydatki. Różnią się od wpłat i wypłat głównie uwzględnianiem operacji kredytowych. O ile wpłata prowadzi bezpośrednio do powiększenia ilości pieniądza, o tyle wpływ może prowadzić zaledwie do zwiększenia praw do pieniądza.

Analogicznie wypłaty oznaczają zawsze bezpośredni (niezwłoczny) odpływ środków pieniężnych, zaś wydatki są często tylko zapowiedzią ubytków pieniądza.

Reasumując można stwierdzić, że wpływy obejmują przyrost gotówki (czyli wpłaty), przyrost należności oraz ubytek długów.

Wydatki natomiast obejmują zmniejszenie gotówki (czyli wypłaty), przyrost długów (czyli zobowiązań) oraz zmniejszenie należności (np. upusty cenowe z powodu wad towarów).

Wydatki i wpływy akcentują każdorazowo przejście ze sfery pieniądza do sfery dóbr i odwrotnie. Wydatek oznacza więc zakup towaru za pieniądze lub obietnicę pieniądza. Wpływ jest to sprzedaż towaru za pieniądze lub obietnicę pieniądza.

Wpływy i wydatki są nieprzydatne zarówno do określania wypłacalności firmy jak i ustalania wyniku finansowego.

Najbardziej odpowiednimi kategoriami do ustalania wyniku finansowego firmy są koszty i przychody.

Koszt powstaje wtedy, gdy nastąpi zużycie czynnika wytwórczego np. surowca, pracy, energii itp.

Przychód oznacza powstanie nowej wartości np. sprzedaż towarów, sprzedaż papierów wartościowych.

Samo zakupienie i złożenie w magazynie surowca do produkcji oznacza jedynie wydatek lub wypłatę, dopiero zużycie tego surowca w procesie produkcji spowoduje powstanie kosztu.

Wpłaty i wypłaty oraz wpływy i wydatki dotyczą zagadnienia gospodarki finansowej, podczas gdy koszty i przychody odzwierciedlają osiągnięty przez firmę wynik.

ROZDZIAŁ 2

­­­

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­DOKUMENTACJA PROCESÓW GOSPODARCZYCH

2.1. Budowa dokumentów księgowych i ich zadania

W każdej jednostce gospodarczej zachodzi codziennie dużo różnorodnych zdarzeń gospodarczych. Zdarzenia, które powodują zmiany ilościowe, jakościowe lub wartościowe w stanie składników majątkowych lub w zakresie źródeł ich pochodzenia określane są mianem operacji gospodarczych. Takimi operacjami gospodarczymi są np.: sprzedaż wyrobów, zakup materiałów, uregulowanie zobowiązania wobec dostawcy, wypłacenie pracownikowi wynagrodzenia, itp.

Przyczyny operacji gospodarczych mogą być różne. Mogą one powstawać jako:

• akt woli kierownictwa jednostki gospodarczej np. sprzedaż towarów, zakup środków produkcji, wydanie pracownikowi narzędzi, itp.,

• wynik inicjatywy osób lub instytucji z zewnątrz np. wpływ należności za sprzedane wyroby, żądanie zapłaty, itp.

Wszystkie operacje gospodarcze muszą być udokumentowane, ponieważ tylko takie mogą być rejestrowane przez księgowość.

Dokument księgowy jest to pisemny dowód dokonania lub powstania określonej operacji gospodarczej. Powinien on:

1. Posiadać następujące elementy: a) nazwę i adres wystawiającego, b) nazwę i adres uczestniczącego w operacji (kontrahenta), c) datę sporządzenia oraz okres dokonania operacji gospodarczej, d) opis przedmiotu operacji, e) ilościowe i wartościowe określenie rozmiaru operacji, f) podpisy osób odpowiedzialnych za dokonanie operacji i jej udokumentowanie.

1. Być sprawdzony pod względem formalnym, rachunkowym i merytorycznym oraz zaakceptowany.

1. Posiadać kolejny numer nadany przez komórkę księgowości umożliwiający powiązania dowodu z zapisami księgowymi dokonanymi na jego podstawie.

Zadania jakie spełniają dokumenty w przedsiębiorstwie:

• stanowią podstawę do zapisów księgowych,

• dają podstawy do podejmowania decyzji gospodarczych kierownictwu firmy,

• umożliwiają przeprowadzenie czynności kontrolno-analitycznych w firmie,

• służą ochronie mienia oraz interesów firmy,

• stanowią podstawę dla firmy do dochodzenia swoich praw.

2.2. Zasady wystawiania dokumentów

Przy sporządzaniu dokumentów obowiązują następujące zasady:

• na każdą operację może być wystawiony tylko jeden dokument, w zależności od potrzeb w kilku egzemplarzach,

• dokumenty muszą by wystawione na bieżąco, tzn. w chwili zaistnienia operacji,

• dokumenty muszą być podpisane przez osoby do tego upoważnione,

• powinny być wypełnione starannie, czytelnie i w sposób trwały, tzn. pismem maszynowym, drukarką komputerową, piórem lub długopisem,

• w dokumentach nie mogą być dokonywane przeróbki (zamazywania lub zeskrobywania). Błędnie wypełniony dokument musi być anulowany lub, w niektórych przypadkach, poprawiony poprzez przekreślenie błędnego zapisu i wpisania nad lub pod nim właściwego zapisu. Niezbędny jest podpis osoby dokonującej poprawki,

• niedopuszczalne jest dokonywanie jakichkolwiek poprawek w dokumentach obcych, własnych wysyłanych na zewnątrz oraz dowodach kasowych.

2.3. Podział dokumentów

Dokumenty księgowe mogą być klasyfikowane według różnorodnych kryteriów. Klasyfikacja ta umożliwia poznanie roli dokumentów jaką odgrywają one w przedsiębiorstwie. Wszystkie dokumenty można podzielić:

- według ich zastosowania na:

• dyspozycyjne np. wezwanie do zapłaty, zamówienie materiałów, polecenie wyjazdu służbowego,

• wykonawcze np. faktury własne, listy płac,

• dyspozycyjno-wykonawcze np. magazyn wyda, asygnata kasowa, polecenie przelewu.

- według obowiązku ujmowania ich w ewidencji księgowej - na:

• podlegające księgowaniu,

• niepodlegające księgowaniu np. umowy, zamówienie materiałów.

- według jednostek wystawiających - na:

• własne np. faktury dla odbiorców, czeki i weksle własne,

• obce, np. faktury dostawców, wyciągi bankowe, czeki i weksle obce.

- według rodzaju odbiorcy - na:

• zewnętrzne np. faktury dla odbiorców, wyciągi bankowe, czeki,

• wewnętrzne np. kwity magazynowe, RW, PW, karty pracy.

- według podstawy sporządzenia- na:

• pierwotne zwane źródłowymi np. kwity magazynowe, dowody wpłaty, dowody wypłaty,

• wtórne np. listy płac, raporty kasowe, wyciągi bankowe.

- według rodzaju operacji - na:

• dokumenty dotyczące obrotów majątkiem trwałym,

• dokumenty dotyczące obrotów produktami i materiałami,

• dokumenty dotyczące obrotów środkami pieniężnymi,

• dokumenty dotyczące pracy i płacy.

W ramach tego podziału omówione zostaną poszczególne dokumenty najczęściej wystawiane przez przedsiębiorstwa.

Dokumenty dotyczące obrotu środkami trwałymi:

• „Protokół przyjęcia środka trwałego” (OT). Wystawiany jest do udokumentowania zakupionego, wytworzonego lub ujawnionego przy inwentaryzacji środka trwałego.

• „Protokół zdawczo-odbiorczy” (PT). Wystawiany jest do udokumentowania przekazania lub nieodpłatnego przyjęcia środka trwałego.

• „Protokół likwidacji środka trwałego” (LT). Wystawiany jest w momencie spisywania z ewidencji środka całkowicie zużytego i niezdatnego do dalszego użytkowania, zużytego moralnie lub występującego w nadmiernej ilości w stosunku do potrzeb.

• „Protokół zmiany miejsca użytkowania środka trwałego”. Wystawiany jest do udokumentowania przesunięcia środka z jednej komórki organizacyjnej do drugiej lub jego przekwalifikowania.

• „Protokół przeszacowania środka trwałego”. Sporządzany jest w przypadku nieprawidłowej dotychczas wyceny lub przeceny środka trwałego.

Dokumenty dotyczące obrotów produktami i materiałami:

• „Kwit magazyn przyjmuje” (PW) wystawia magazynier w 2 egz., z których oryginał przekazuje księgowemu. Wystawione kwity księgowy porównuje z fakturami lub specyfikacją w zakresie rodzaju, ilości i cech materiałów.

• „Kwit magazyn wyda” (RW) wystawia w 2 egz., szef firmy albo osoby przez niego upoważnione. Jest on dyspozycją dla magazyniera na wydanie określonych zapasów. Pobierający zapasy z magazynu potwierdza odbiór wyszczególnionych w kwicie zapasów. Istotne jest określenie przeznaczenia wydanych zapasów.

• „Zwrot” (Zw) wystawia szef firmy lub osoba upoważniona w przypadku otrzymania wadliwego lub nie zamawianego materiału lub towaru.

• „Zbiorczy kwit wydania”. Obejmuje okres jednej dekady i służy do udokumentowania rozchodu materiałów. Sporządza go magazynier na zlecenie szefa firmy lub osoby przez niego upoważnionej.

• „Protokół strat i ubytków magazynowych”. Sporządzany jest komisyjnie w momencie stwierdzenia niedoboru magazynowego. Stanowi po zaakceptowaniu przez szefa podstawę obciążenia osób winnych strat i ubytków.

Dokumenty dotyczące obrotów środkami pieniężnymi:

• „Dowód wypłaty - KP”. Stanowi dowód przyjęcia gotówki do kasy. Wystawiany jest przez kasjera w 2 egz. Musi być sporządzony przez głównego księgowego i zatwierdzony przez kierownika danej jednostki.

• „Dowód wpłaty - KW”. Jest to zastępczy dowód kasowy wystawiany tylko wówczas, gdy brak jest odpowiedniego dokumentu źródłowego. Musi być sprawdzony i podpisany przez głównego księgowego i kierownika jednostki.

• „Raport kasowy”. Sporządza kasjer codziennie lub co kilka dni, nie rzadziej jednak niż co tydzień, ujmując na bieżąco i chronologicznie wpłaty i wypłaty gotówkowe.

• „Czek gotówkowy imienny lub na okaziciela”. Jest to dokument, który służy do podejmowania gotówki z rachunku bankowego.

• „Czek rozrachunkowy”. Wystawiony jest przez dłużnika swojemu wierzycielowi w celu bezgotówkowej zapłaty wymienionej tam kwoty pieniężnej.

• „Polecenie przelewu”. Dokument ten wystawia odbiorca towarów lub usług. Wyraża on zlecenie swojemu bankowi przekazania środków pieniężnych z własnego rachunku rozliczeniowego na rachunek bankowy dostawcy- wierzyciela.

• „Rachunek lub faktura”. Dokument ten wystawia dostawca towarów lub usług. Stanowi on podstawę wszelkich rozliczeń finansowych między kontrahentami.

Szczególne znaczenie mają dokumenty stanowiące podstawę do rozliczania podatku VAT. Należą do nich m.in.

• faktura VAT, która u nabywcy towarów lub usług objętych tym dowodem służy do udokumentowania podatku naliczonego związanego z zakupem, natomiast u sprzedawcy (wystawcy tej faktury) jest przeznaczona do udokumentowania zrealizowanej sprzedaży i związanego z tą sprzedażą podatku należnego,

• rachunek uproszczony wystawiany dla odbiorców (nabywców) towarów lub usług zwolnionych podmiotowo z VAT, także dla osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej,

• faktura korygująca wystawiona przez sprzedawcę dla nabywcy, która u sprzedawcy służy do skorygowania sprzedaży i podatku należnego związanego z tą sprzedażą, zaś u nabywcy stanowi podstawę korekty zakupu i podatku naliczonego związanego z zakupem objętym fakturą VAT będącą przedmiotem korekty,

• rachunek korygujący rachunek uproszczony wystawiony przez sprzedawcę dla nabywcy, który u sprzedawcy ma analogiczne przeznaczenie jak faktura korygująca, tzn. stanowi podstawę skorygowania sprzedaży i podatku należnego związanego z tą sprzedażą, u nabywcy natomiast służy do skorygowania wartości zakupu i należności objętej rachunkiem uproszczonym będącym przedmiotem korekty - bez prawa odliczenia zawartego w tym rachunku VAT, jako podatku naliczonego, który to podatek w tym przypadku zwiększa cenę nabycia zakupionego składnika majątku lub zakupionej usługi.

• dokument administracyjny SAD, potwierdzający dokonanie odprawy celnej i dopuszczenie importowanego towaru do obrotu na polskim obszarze celnym oraz dokumentujący składniki ceny nabycia importowanego towaru i podatek naliczony, natomiast wystawiony w przypadku eksportu towarów dokumentujący dokonanie odprawy celnej i potwierdzający przekroczenie granicy przez towar będący przedmiotem eksportu oraz uprawniający do zarachowania sprzedaży jako sprzedaży na eksport i w związku z tym do zastosowania zerowej stawki opodatkowania.

Dokumenty dotyczące pracy i płacy:

• „Dzienniczek brygadzisty”. Prowadzony jest w dwóch egzemplarzach, jeden na dni parzyste, a drugi na dni nieparzyste. Wpisuje się w nim członków brygady oraz rodzaje wykonywanych prac w poszczególnych dniach.

• „Miesięczna karta zarobków”. Dokument ten wypełnia księgowy na podstawie dziennika brygadzisty lub mistrza. Oblicza się w nim wynagrodzenie pracowników fizycznych za pracę wykonaną w dniu poprzednim.

• „Lista świadczeń dla pracowników”. Stanowi dowód do wystawienia kwitu „magazyn wyda” i jest podstawą do ściągnięcia należności od pracowników i wystawienia asygnaty kasowej „kasa przyjmie”.

• „Lista płac”. Sporządza ją księgowy na podstawie miesięcznych kart zarobków (pracownicy fizyczni) oraz miesięcznych płac podstawowych powiększonych o dodatki (pracownicy umysłowi). Stanowi ona podstawę do wypłaty wynagrodzeń netto oraz do odpowiednich zapisów księgowych.

Do dowodów księgowych zalicza się też dokumenty, które nie wynikają bezpośrednio z operacji gospodarczych. Są to:

• zestawienia dowodów księgowych, polecenia księgowania PK,

• noty księgowe (korygują dokonane zapisy).

2.4. Obieg dokumentów

Wszystkie znajdujące się w przedsiębiorstwie dokumenty zanim zostaną zaksięgowane i skierowane do przechowywania muszą być sprawdzone, opisane i odpowiednio posegregowane zgodnie z schematem 3.

Schemat 3

SCHEMAT OBIEGU DOKUMENTÓW W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Gromadzenie dokumentów

Kontrola: merytoryczna

formalna

rachunkowa

Wstępna segregacja dokumentów

Dokumenty podlegające Dokumenty Dokumenty nie

księgowaniu wewnętrzne podlegające

księgowaniu

Segregacja Archiwum

Numeracja

Dekretacja

Księgowanie

Dokumenty księgowe będące podstawą zapisu w księgowości muszą być autentyczne, rzetelne i wiarygodne. Muszą być zatem poddane kontroli merytorycznej, formalnej i rachunkowej.

Kontrola merytoryczna polega na stwierdzeniu przez powołaną do tego osobę czy dane zawarte w dokumencie są prawdziwe i zgodne z interesem przedsiębiorstwa.

Kontrola formalna dokumentu dotyczy stwierdzenia czy zachowane zostały wymogi dotyczące zasad wystawiania dokumentów.

Kontrola rachunkowa natomiast polega na sprawdzeniu czy nie popełniono w dokumencie błędów w działaniach arytmetycznych, a więc czy liczba, na którą opiewa dokument jest prawdziwa.

Nie wszystkie rodzaje dokumentów, które znajdują się w przedsiębiorstwie podlegają księgowaniu. Należą do nich np. „Lista świadczeń dla pracowników”, „Dzienniczek brygadzisty”, „Umowa o pracę” itp. Są to dokumenty, które aczkolwiek są bardzo ważne to jednak nie są bezpośrednimi dowodami zaistnienia w przedsiębiorstwie określonych operacji gospodarczych. Stąd też po zatwierdzeniu kierowane są one do przechowywania w odpowiednich segregatorach lub teczkach.

Pozostałe dokumenty dotyczące bezpośrednio operacji gospodarczych podlegają dalszej „obróbce”.

Segregacja polega na podziale dokumentów na określone grupy jednolite pod względem księgowym.

Dekretacja polega na oznaczeniu, na jakie konta oraz po których stronach (Wn czy Ma) dokument powinien być zaksięgowany. Technicznie dekretację przeprowadza się przez przyłożenie na dokumencie pieczątki zawierającej miejsce na symbole konta obciążonego i konta uznanego. Osoba dekretująca wpisuje więc numery obydwu kont.

Na zakończenie przeprowadza się numerację dokumentów według przyjętej kolejności i po zaksięgowaniu układa się je w segregatorach i przechowuje.

Księgowanie polega na przepisaniu z dokumentu treści zdarzenia gospodarczego oraz jego wartości do odpowiedniej księgi gospodarczej oraz na 2 kontach księgowych.

Dla zapewnienia prawidłowego obiegu dokumentów księgowych kierownik jednostki gospodarczej na wniosek głównego księgowego ma obowiązek wydać odpowiednią instrukcję wewnętrzną. Powinna ona określać co najmniej:

1. sposób i terminy wystawiania dokumentów księgowych przez poszczególnych pracowników określonych komórek organizacyjnych,

2. komórki organizacyjne (osoby) uprawnione do przyjmowania i rejestrowania poszczególnych rodzajów dokumentów obcych,

3. komórki organizacyjne oraz osoby zobowiązane do kontroli i podpisywania określonych rodzajów dokumentów,

4. terminy przekazywania poszczególnych rodzajów dokumentów do komórki księgowości po ich odpowiednim opracowaniu i skontrolowaniu,

5. sposób oznaczania dokumentów zaksięgowanych, uniemożliwiający wielokrotne księgowanie tego samego dowodu.

Instrukcja obiegu dokumentów powinna być dostosowana do struktury organizacyjnej firmy. W przedsiębiorstwach wielozakładowych, w których zakłady działają na ograniczonym rozrachunku gospodarczym instrukcja ta powinna regulować tak obieg dokumentów, aby zapewnić kompletność ujęcia operacji gospodarczych, kontrolę ich prawidłowości oraz umożliwić zachowanie terminów wiążących przedsiębiorstwo z jego kontrahentami.

2.5. Przechowywanie dokumentów

Po zaksięgowaniu dokumenty są składane do teczek lub segregatorów i przechowywane w archiwum przez prawnie przewidziany okres.

Czasokres przechowywania dokumentów zależy od kategorii do jakiej zostały zaliczone. Wszystkie dokumenty dzielą się na:

1. akta kategorii A,

2. akta kategorii B.

Do kategorii A zalicza się dokumenty przeznaczone do trwałego przechowywania m.in. akt powołania i rejestracji przedsiębiorstwa, plany urządzenia firmy, roczne i wieloletnie plany gospodarczo-finansowe, analizy ekonomiczne, protokoły wybrakowania akt kategorii B, protokoły przekazania gruntów, sprawozdania z przeceny środków trwałych.

Akta kategorii B przechowuje się okresowo, najczęściej 5 lat. Listy płac, księgi świadczeń dla pracowników lub inne dowody określające wysokość uzyskanych przychodów przez pracowników przechowuje się z uwzględnieniem przepisów określających zasady wymiaru rent i emerytur. Dowody wpłaty i wypłaty przechowuje się co najmniej 1 rok.

Akta dotyczące spraw, które są przedmiotem dochodzeń w sprawach karnych muszą być przechowywane do końca roku następującego po roku, w którym sprawy zostały załatwione.

Po upływie okresu przechowywania dokumenty należy przekazać na makulaturę po uzyskaniu zgody właściwego archiwum państwowego.

Bieżące dowody księgowe powinny się znajdować w siedzibie firmy z wyjątkiem sytuacji, gdy prowadzenie rachunkowości zlecono wyspecjalizowanemu biuru rachunkowemu. Wówczas czasowo mogą być jemu powierzone. Fakt ten należy jednak zgłosić w odnośnym urzędzie skarbowym w ciągu 15 dni od daty przekazania ksiąg biuru rachunkowemu.

Rozdział 3

INWENTARYZACJA

3.1. Istota i znaczenie inwentaryzacji

Inwentaryzacją nazywamy ogół czynności rachunkowych zmierzających do sporządzenia szczegółowego spisu z natury składników majątkowych i źródeł ich pochodzenia na określony dzień. Inwentaryzacja polega więc na ustaleniu za pomocą spisu faktycznego stanu wszystkich rzeczowych i pieniężnych składników majątkowych, jak też wyjaśnienie różnic między stanem stwierdzonym podczas inwentaryzacji (rzeczywistym) a stanem wynikającym z ewidencji księgowej.

Różnice te wynikają głównie z dwóch następujących powodów:

• zmiany naturalnych cech przedmiotów ewidencji księgowej (wysychanie, ulatnianie się, przeterminowanie zapasów, zmiana mody itp.),

• błędy i nadużycia popełniane przez pracowników i osoby obce (omyłki w dokumentach i księgowaniach, pomyłki w wydawaniu i przyjmowaniu składników majątkowych, kradzieże itp.).

Głównym celem inwentaryzacji jest ustalenie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów. Stanowi to podstawę do:

• uzgodnienia zapisów księgowych ze stanem faktycznym,

• rozliczenie osób materialnie odpowiedzialnych za powierzony im majątek,

• dokonanie oceny gospodarczej przydatności składników majątku objętych spisem,

• przeciwdziałanie nieprawidłowościom w gospodarce składnikami majątku (nadmierna ilość, niechodliwość).

Zgodnie z obowiązującymi przepisami inwentaryzacja obejmuje następujące czynności:

• przeprowadzenie spisu z natury wszystkich składników majątkowych,

• wycena wartości spisanych składników,

• uzyskanie od kontrahentów firmy pisemnych informacji o stanie jej środków pieniężnych w bankach, zaciągniętych kredytach i pożyczkach, należnościach i zobowiązaniach oraz stanie własnych składników majątku powierzonych kontrahentom,

• porównanie danych ewidencyjnych niektórych składników z odpowiednimi dokumentami, np. stan posiadanych gruntów,

• ustalenie i wyjaśnienie przyczyn niedoborów i szkód,

• sformułowanie umotywowanych wniosków o sposobie rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych,

• wskazanie sposobów usunięcia nieprawidłowości w gospodarce majątkiem firmy.

3.2. Rodzaje, metody i terminy inwentaryzacji

Wyróżnia się następujące rodzaje inwentaryzacji:

• spis z natury,

• uzgadnianie sald z kontrahentami,

• weryfikacja stanu ewidencyjnego.

Spis z natury dokonywany jest przez członków komisji inwentaryzacyjnej, na podstawie bezpośrednich obserwacji i pomiarów środków majątkowych w firmie. Obejmuje dostępne oglądowi środki trwałe, rzeczowe składniki majątku obrotowego, środki pieniężne w kasie i papiery wartościowe w kasie pancernej firmy.

Inwentaryzacja w drodze uzgadniania sald obejmuje stan środków pieniężnych na rachunkach bankowych, pożyczki i kredyty, należności (z wyjątkiem wątpliwych, spornych, od pracowników oraz z tytułów publiczno-prawnych), zobowiązania ( z wyjątkiem publiczno-prawnych i wobec pracowników).

Uzgodnienia sald powinny nastąpić w ciągu ostatniego kwartału roku obrotowego i pierwszej połowy miesiąca roku następnego.

Inwentaryzacja w drodze weryfikacji dotyczy tych środków majątkowych i źródeł ich pochodzenia, których stanu nie można ustalić przez spis inwentaryzacyjny lub uzgodnienie sald z kontrahentami. Dotyczy to w szczególności użytków gruntowych, należności spornych i wątpliwych, należności i zobowiązań wobec pracowników, należności i zobowiązań publiczno-prawnych i innych składników niedostępnych bezpośredniemu oglądowi.

Inwentaryzacja może być przeprowadzana jedną z niżej wymienionych metod:

- metodą pełnej inwentaryzacji okresowej,

- metodą pełnej inwentaryzacji ciągłej,

- metodą wyrywkowej inwentaryzacji okresowej lub ciągłej,

- metodą inwentaryzacji doraźnej.

Pełna inwentaryzacja okresowa polega na ustaleniu na określony dzień rzeczywistego stanu całego majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł jego pochodzenia. Termin oraz zakres inwentaryzacji okresowej jest wcześniej ustalony i znany wszystkim pracownikom przedsiębiorstwa. Ta metoda inwentaryzacji jest najczęściej stosowana w małych prywatnych firmach.

Pełna inwentaryzacja ciągła polega na sukcesywnym ustaleniu rzeczywistego stanu poszczególnych składników, tak aby w wyznaczonym okresie stan ten został ustalony dla wszystkich składników wchodzących w skład jednej grupy. Spisywanie to odbywa się wg planu, w terminach nie znanych osobom materialnie odpowiedzialnym za stan tych składników. Tę formę inwentaryzacji stosuje się w magazynach o dużej ilości różnorodnych zapasów, w których inwentaryzacja okresowa powodowałaby konieczność wstrzymania obrotów magazynowych na znaczny okres czasu. Metoda ta w zasadzie nie jest stosowana w małych prywatnych firmach.

Wyrywkowa inwentaryzacja okresowa lub ciągła polega na ustalaniu rzeczywistego stanu części składników majątkowych objętych inwentaryzacją.

Inwentaryzacja doraźna stosowana jest w nagłej potrzebie, np. przy zmianie na stanowisku dyrektora, księgowego lub magazyniera albo w wypadkach losowych, tj. kradzieży, pożaru lub powodzi. Inwentaryzacja taka może obejmować cały majątek przedsiębiorstwa lub tylko wybraną jego część.

Inwentaryzację powinno się przeprowadzać w zasadzie nie rzadziej niż raz do roku. Składniki wymagające szczególnej ochrony takie jak środki pieniężne inwentaryzowane są zwykle częściej niż raz w roku w terminach nie zapowiedzianych.

Planując terminy spisywania poszczególnych grup środków majątkowych należy przestrzegać zasady rozpoczynania inwentaryzacji od środków, których stan podlega najmniejszym zmianom (grunty, budynki, maszyny), przechodząc stopniowo do środków zmieniających stan z godziny na godzinę (środki pieniężne w banku i kasie). Spis wszystkich środków powinien być zakończony w dniu kończącym okres sprawozdawczy.

Zgodnie z obowiązującą ustawą o rachunkowości materiały, towary, produkty gotowe i półprodukty znajdujące się na terenie strzeżonym i objęte ewidencją ilościowo-wartościową, podlegają obowiązkowej inwentaryzacji przynajmniej raz w ciągu 2 lat. Natomiast środki trwałe znajdujące się na terenie strzeżonym muszą być inwentaryzowane raz na 4 lata. Pozostałe środki majątkowe i źródła ich finansowania winny być inwentaryzowane każdego roku na 3 miesiące przed końcem roku, ale nie później niż do 15 dnia następnego miesiąca.

3.3. Organizacja prac spisowych

Za prawidłowe i terminowe przeprowadzenie inwentaryzacji odpowiedzialność ponosi szef firmy. Na wniosek głównego księgowego powołuje on komisję inwentaryzacyjną, na czele której stoi przewodniczący. Przewodniczącym powinien być pracownik zajmujący kierownicze stanowisko, ale nie może to być główny księgowy ani też inny pracownik działu finansowo-księgwego. Dla zapewnienia sprawnego i prawidłowego przebiegu inwentaryzacji skład komisji powinien być dobrany spośród pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. Nie mogą to być jednak pracownicy odpowiedzialni za stan składników majątkowych, które mają być objęte spisem z natury.

Przed rozpoczęciem spisu z natury osoba odpowiedzialna za stan składników majątkowych składa pisemne oświadczenie stwierdzając, że wszelkie dowody przychodu i rozchodu inwentaryzowanych składników zostały ujęte w ewidencji ilościowej i przekazane do komórki księgowości.

Inwentaryzacja powinna być tak zorganizowana, by normalna działalność firmy nie została przerwana. Jednakże należy przestrzegać zasady, że składniki majątku objęte spisem na określonym polu spisowym, nie mogą być wydawane lub przyjmowane do czasu zakończenia spisu.

Zespoły spisowe dokonujące spisu z natury nie mogą być informowane o wielkości spisywanych zapasów, wynikających z ewidencji.

Rzeczywistą ilość spisywanych rzeczowych i pieniężnych składników majątku ustala się przez przeliczanie, ważenie lub mierzenie w obecności osoby odpowiedzialnej materialnie za stan spisywanych składników.

Ilość rzeczowych składników majątku trudnych do dokładnego zmierzenia (pryzmy, zwały), określa się za pomocą obliczeń technicznych, które powinny być dołączone do arkusza spisu z natury.

Dane do arkuszy spisu z natury wpisuje się w sposób trwały bezpośrednio po ustaleniu rzeczywistej ilości składnika majątku. Wszelkie poprawki dokonywane przez przekreślenie błędnej liczby lub określenia muszą być podpisane przez członka zespołu spisowego i osobę materialnie odpowiedzialną. Niedozwolone jest pozostawianie w arkuszach niewypełnionych wierszy. Arkusze spisu z natury należy sporządzać w sposób umożliwiający podział ujętych w nich składników majątku według miejsc przechowywania i osób materialnie odpowiedzialnych. Ponadto oddzielnie ujmuje się składniki własne i obce.

Po zakończeniu spisu z natury osoba odpowiedzialna majątkowo za całość i stan spisanych składników majątku powinna złożyć na ostatnim arkuszu spisowym pisemne oświadczenie o następującej treści:

„Wszystkie składniki majątku, za które odpowiadam, zostały w mojej obecności spisane i nie roszczę z tego tytułu żadnych pretensji do komisji spisowej”.

Spis z natury powinien być poddany wyrywkowej kontroli przez przewodniczącego komisji inwentaryzacyjnej lub kontrolerów przez niego wyznaczonych. Do kontroli przebiegu spisu z natury obowiązany jest również główny księgowy. Kontrola ta ma na celu ustalić, czy zespoły spisowe działają w sposób zapewniający kompletność spisu i jego rzetelność.

W razie stwierdzenia w toku kontroli lub w późniejszym terminie, że spis z natury w całości lub w części został przeprowadzony nieprawidłowo, kierownik jednostki obowiązany jest zarządzić ponowne przeprowadzenie całości lub odpowiedniej części spisu z natury.

3.4. Opracowanie wyników spisu z natury

Wypełnione arkusze spisu z natury gromadzi przewodniczący komisji inwentaryzacyjnej, a następnie przekazuje głównemu księgowemu, który zleca działowi finansowo-księgowemu wycenę wartościową spisanych składników majątkowych, sporządzenie „Zestawienia zbiorczego spisów z natury” oraz „Zestawienia różnic inwentaryzacyjnych”.

W sporządzanych zestawieniach porównuje się stany ewidencyjne ze stanami rzeczywistymi określając wysokość niedoborów szkód lub nadwyżek w poszczególnych rodzajach majątku. Stwierdzone niedobory mogą być w granicach norm lub ponad normatywne (schemat 4). W przypadku ujawnienia niedoborów ponad normę, księgowość zwraca komisji inwentaryzacyjnej arkusze spisowe i zestawienia różnic inwentaryzacyjnych. Komisja zwraca się do osób materialnie odpowiedzialnych o pisemne wyjaśnienie przyczyn niedoborów. Po rozpatrzeniu wyjaśnień, komisja sporządza protokół, w którym stawia wnioski co do sposobu ujęcia różnic w księgach magazynowych.

Za niedobory zawinione odpowiedzialny materialnie pracownik jest obciążony według obowiązujących w danym dniu cen sprzedaży, nie niższych jednak od cen detalicznych.

Schemat 4

Klasyfikacja niedoborów i szkód

Lp.	Kryteria	Podział	Charakterystyka
1	Rodzaj skadnika	Rzeczowe	Środki trwałe, materiały, towary itp.
	majątkowego	Pieniężne	Gotówka, papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
2	Własność składnika majątku	Własne	Znajdujące się w jednostce lub w dyspozycji obcych podmiotów (odesłane do przerobu, przechowywania itp.)
		Obce	Powierzone jednostce, np. wydzierżawione
3	Moment (miejsce) ujawnienia	Podczas: - transportu - magazynowania - użytkowania	Stwierdzone: - przy odbiorze dostaw - w kasie, magazynie - na wydziałach produkcyjnych
4	Przyczyny powstawania	Ubytki naturalne	Wynikające z właściwości fizykochemicznych składników majątkowych. Ich przyczyną jest wysychanie, wietrzenie, wyciekanie itp.
		Ubytki nadzwyczajne	Będące skutkiem niedbałości lub niewłaściwego gospodarowania składnikami majątkowymi przez osoby materialnie odpowiedzialne. Mogą być spowodowane kradzieżą, nadużyciem, szkodami losowymi. Zalicza się do nich także niedobory przekraczające normy ubytków naturalnych.
5	Odpowiedzial-ność za ich powstanie	Zawinione	Powstają na skutek przywłaszczenia mienia lub spowodowania szkody przez osoby materialnie odpowiedzialne
		Niezawinione: - pozorne - ubytki naturalne - losowe - ponad normy ubytków naturalnych - kompensowane z nadwyżkami	Nie obciążające osób materialnie odpowiedzial-nych. Spowodowane: - błędami w pomiarze, dokumentacji, ewidencji - mieszczące się w granicach norm - będące wynikiem, np. kradzieży, pożaru - przyczynami uzasadniającymi zwolnienie osób od odpowiedzialności - zmianami materiałów o zbliżonych cechach, powierzonych tej samej osobie materialnie odpowiedzialnej i ujawnione w ramach tej samej inwentaryzacji

3.5. Wycena aktywów i pasywów

W zależności od rodzaju wycenianego składnika aktywów lub pasywów stosuje się następujące mierniki:

• cena nabycia

• koszt wytworzenia

• cena sprzedaży netto.

Cena nabycia wyraża kwotę należną sprzedającemu (bez naliczonego podatku VAT) podlegającego zwrotowi, powiększoną o koszty bezpośrednio związane z zakupem i montażem określonego środka (transport, załadunek, wyładunek, ubezpieczenie w czasie transportu, instalacja i uruchomienie).

Koszt wytworzenia obejmuje bezpośrednie koszty produkcji poszczególnych produktów gotowych, półproduktów i produkcji w toku, powiększone o odpowiednią część kosztów pośrednich produkcji. Jest to tzw. techniczny koszt wytworzenia.

Cena sprzedaży netto jest to cena rynkowa możliwa do uzyskania w dniu bilansowym pomniejszona o należny podatek VAT i podatek akcyzowy i powiększona o należną dotację przedmiotową. Ceną sprzedaży jest również kurs giełdowy.

Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne wycenia się według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia, pomniejszając o odpisy amortyzacyjne.

Zapasy oraz inwestycje rozpoczęte wyceniane są na podstawie ceny nabycia lub kosztu wytworzenia jednak nie wyżej od ich cen sprzedaży netto.

Należności od dłużników wyceniane są z uwzględnieniem ewentualnych odsetek za zwłokę, które zwiększają przychody przyszłych okresów.

Zobowiązania wobec dostawców wycenia się z uwzględnieniem odsetek za zwłokę, które wlicza się do kosztów operacji finansowych.

Udziały w innych jednostkach gospodarczych i długoterminowe lokaty są wyceniane na podstawie cen nabycia uwzględniając procent trwałej utraty ich wartości, np. z powodu trwania postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego.

Środki pieniężne, wyemitowane papiery wartościowe i kapitały własne wyceniane są według wartości nominalnej.

Aktywa i pasywa wyrażone w walutach obcych wycenia się według obowiązującego w dniu bilansowym, średniego kursu ustalonego dla danej waluty przez Prezesa NBP.

Od wyceny zależy wartość poszczególnych grup aktywów i pasywów a także osiągniętego wyniku finansowego.

W ciągu roku obrotowego ujmuje się:

• rzeczowe składniki majątku oraz papiery wartościowe według cen nabycia lub kosztów wytworzenia (są to ceny lub koszty historyczne, z dnia nabycia składnika),

• należności i zobowiązania oraz środki pieniężne według wartości nominalnej.

Na dzień bilansowy wycenia się:

• rzeczowe składniki majątku oraz papiery wartościowe według ceny lub kosztu historycznego, ale z zachowaniem zasady ostrożnej wyceny przejawiającej się m.in. w uwzględnieniu odpisów umorzeniowych składników majątku trwałego oraz trwałych zmian cen pozostałych składników majątku trwałego i obrotowego,

• należności i zobowiązania wycenia się w kwotach wymagających zapłaty (a więc łącznie z przypadającymi do zapłacenia od nich odsetkami).

Rozdział 4

MAJĄTEK TRWAŁY

4.1. Pojęcie i klasyfikacja

Majątek trwały obejmuje składniki, które cechuje długotrwały okres użytkowania lub wyłączenia z obrotu oraz niski stopień płynności.

Według wzorcowego planu kont ewidencja majątku trwałego może być prowadzona na następujących kontach syntetycznych zespołu O:

010 Rzeczowy majątek trwały

020 Wartości niematerialne i prawne

030 Finansowy majątek trwały

070 Umorzenia majątku trwałego

080 Inwestycje

Ponadto mogą występować konta pozabilansowe:

091 Środki trwałe w likwidacji

092 Środki trwałe dzierżawione

093 Środki trwałe otrzymane w nieodpłatny zarząd i użytkowanie

094 Grunty przyjęte w wieczyste użytkowanie

098 Obce obiekty w likwidacji

W skład rzeczowego majątku trwałego wchodzą:

• środki trwałe,

• maszyny i urządzenia inwestycyjne,

• środki trwałe przyjęte w leasing finansowy.

Środki trwałe to obiekty spełniające następujące warunki:

1. są kompletne i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do używania,

2. stanowią własność lub współwłasność jednostki,

3. przeznaczone są do wykorzystania na potrzeby własne lub do oddania w używanie,

4. przewidywany okres używania dłuższy niż 1 rok.

Inwentarz żywy w zależności od jego przeznaczenia i długości okresu przebywania w grupie może być zakwalifikowany jako:

• środek trwały - zwierzęta cyrkowe, pociągowe i zarodowe przebywające dłużej niż 1 rok,

• materiał - żywiec zakupiony na ubój lub do dalszego chowu,

• towar - zwierzęta zakupione do dalszej odsprzedaży,

• produkt - zwierzęta znajdujące się w tuczu lub odchowana młodzież i przeznaczona do sprzedaży.

Ze względu na funkcje spełniane w procesie wytwórczym środki trwałe dzieli się na dziewięć grup rodzajowych:

0 - grunty i melioracje szczegółowe,

1 - budynki,

2 - budowle,

3 - kotły i maszyny energetyczne,

4 - maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania,

5 - maszyny, urządzenia i aparaty specjalne branżowe,

6 - urządzenia techniczne,

7 - środki transportowe,

8 - narzędzia, przyrządy, ruchomości.

Podział rodzajowy środków trwałych jest istotny ze względu na przyjętą w Rozporządzeniu Ministra Finansów gradację stóp amortyzacji.

4.2. Ewidencja środków trwałych

W księgach rachunkowych środki trwałe ewidencjonuje się według wartości początkowej (brutto), która wyrażana jest ceną nabycia, kosztem wytworzenia lub ceną rynkową.

Wartość początkowa środków trwałych może ulec zwiększeniu na skutek:

• urzędowego przeszacowania,

• ulepszenia.

Urzędowe przeszacowanie czyli aktualizacja wartości środków trwałych dokonywana jest okresowo, zwykle na początek roku na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów. Polega to na przeliczeniu wartości początkowej oraz wartości umorzenia poszczególnych środków trwałych za pomocą współczynników przeliczeniowych. Współczynniki te uwzględniają stosunek poziomu cen środków trwałych ujętych w księgach rachunkowych do poziomu cen przyjętego za podstawę przeliczenia. Różnice między dotychczasową i nową (aktualizowaną) wyceną środków trwałych zwiększają kapitał z aktualizacji wyceny.

Szczególnym przypadkiem zwiększania wartości środka trwałego jest poniesienie kosztów na jego ulepszenie tj. modernizację, przebudowę, rozbudowę, adaptację lub rekonstrukcję. W wyniku ulepszenia musi nastąpić zwiększenie wartości użytkowej środka wyrażające się co najmniej jedną z następujących właściwości:

• wydłużeniem okresu używania,

• wzrostem zdolności wytwórczej,

• wzrostem jakości produktów,

• obniżką kosztów eksploatacji.

Ponadto wzrost wartości początkowej środków trwałych następuje w wyniku:

1. przyjęcia z inwestycji,

2. zakupu,

3. przyjęcia w leasing kapitałowy,

4. otrzymania aportu,

5. przyjęcia darowizny,

6. ujawnienia w wyniku inwentaryzacji.

Podstawę ewidencji środków trwałych stanowią następujące dokumenty:

• „Przyjęcie środka trwałego - OT”,

• „Likwidacja środka trwałego - LT”,

• „Przekazanie środka trwałego - PT”,

• księga inwentarzowa,

• karta analityczna środka trwałego,

• tabela amortyzacyjno-umorzeniowa.

W księdze inwentarzowej zawarty jest chronologiczny wykaz wszystkich środków trwałych wraz z ich numerami inwentarzowymi, wartością początkową, datą nabycia oraz wyzbycia się.

Karty analityczne informują o kosztach remontów i modernizacji środków trwałych, miejscu użytkowania i osobach odpowiedzialnych za ich stan techniczny.

Tabele amortyzacyjno-umorzeniowe zawierają stany początkowe i końcowe środków trwałych, roczne i miesięczne stopy i stawki amortyzacyjne.

4.3. Metody amortyzowania środków trwałych

Wartość początkowa posiadanych środków ulega stopniowemu zmniejszeniu na skutek ich zużycia. Wyróżnia się dwa rodzaje zużycia:

• zużycie fizyczne powstające w toku używania środka trwałego. Na jego wysokość wywiera wpływ: rodzaj i jakość środka trwałego, intensywność eksploatacji, staranność obsługi, częstotliwość remontów itp.,

• zużycie ekonomiczne (moralne) wynikające z postępu technicznego, co powoduje konieczność wymiany dobrych jeszcze fizycznie obiektów na wydajniejsze, a niejednokrotnie i tańsze w eksploatacji.

Zużycie powoduje obniżenie wartości początkowej środków trwałych i jest ono jednocześnie zaliczane w koszty działalności danego podmiotu.

Amortyzacja jest to teoretycznie wyliczony koszt jaki ponosi firma z tytułu użytkowania środka trwałego.

Umorzenie oznacza równowartość zmniejszenia wartości środka trwałego na skutek jego zużycia fizycznego i ekonomicznego.

Roczne odpisy umorzenia środków trwałych stanowią podstawę do skorygowania (zmniejszenia) ich wartości początkowej. Natomiast roczne lub miesięczne odpisy amortyzacyjne wliczane są do kosztów działalności firmy.

Szczegółowy wykaz rocznych % stawek amortyzacyjnych dla poszczególnych grup środków określa Rozporządzenie Ministra Finansów. Wynoszą one np. dla budynków 2,5% urządzeń technicznych 10%, samochodów 20%, mikrokomputerów 20%.

W praktyce, jednostki gospodarcze przy ustalaniu stawek odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) mogą je podwyższać lub obniżać uwzględniając:

• ograniczenia wynikające z przepisów podatkowych,

• intensywność wykorzystywania środka (liczba zmian, wydajność),

• tempo postępu naukowo-technicznego,

• przewidywana wartość odzysków pozostałych przy likwidacji środka trwałego (złom, części elementów).

Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami odpisy amortyzacyjne mogą być ustalane następującymi metodami:

• metodą amortyzacji równomiernej (liniowej),

• metodami amortyzacji nierównomiernej.

Metoda amortyzacji równomiernej zakłada, że środki trwałe zużywają się jednakowo w każdej jednostce czasu bez względu na to, czy i w jakim stopniu są one wykorzystywane w procesie produkcji lub wymiany, czy też są nieczynne.

Roczną stawkę i stopę amortyzacyjną oblicza się według wzorów:

Wp-Wo

a = ------------

t

100

a% = -------

t

gdzie:

a - stawka rocznej amortyzacji w złotych

a% - stawka (stopa) rocznej amortyzacji w procentach

Wp - wartość brutto środka trwałego

Wo - wartość odzysku

t - przewidywany okres użytkowania środka w latach

Metody amortyzacji nierównomiernej zakładają, że zużycie środków trwałych kształtuje się różnie w poszczególnych okresach ich użytkowania. Wśród metod amortyzacji nierównomiernej wyróżnia się metody przyśpieszonej amortyzacji tzw. degresywnej oraz metody naturalne.

W metodach przyśpieszonej amortyzacji przyjmuje się założenie, że w miarę upływu czasu wydajność środków trwałych stopniowo się zmniejsza, a jednocześnie rosną koszty ich eksploatacji, zatem stawki amortyzacyjne powinny być coraz niższe.

Stosowane są następujące metody amortyzacji przyśpieszonej:

• metoda sumy cyfr rocznych (SOYD)

• metoda malejącego salda.

W metodzie sumy cyfr rocznych odpisy amortyzacyjne oblicza się przez pomnożenie wartości początkowej środka trwałego (pomniejszonej o wartość odzysku) przez odpowiedni ułamek korygujący. W liczniku ułamka znajduje się przewidywana liczba lat użytkowania środka w roku ustalania kwoty amortyzacji, zaś w mianowniku suma cyfr całkowitego przewidywanego okresu użytkowania środka w latach; np. jeżeli środek będzie użytkowany przez 5 lat to suma cyfr wyniesie :

1 + 2 + 3 + 4 + 5 = 15

Ułamek korygujący (uk) można ustalić także posługując się następującym wzorem:

t + 1 - r

uk = -----------

t(t + 1)

---------

2

gdzie:

t - oznacza planowany okres użytkowania środka w latach

r - kolejny rok, dla którego oblicza się roczną stawkę amortyzacyjną

Przykład:

5 +1 - 1 5 5 + 1 - 2 4

uk₁ = --------------- = ----- uk₂ = --------------- = -----

5 (5 + 1) 15 5 (5 + 1) 15

----------- -----------

2 2

Metoda malejącego salda jest bardzo rozpowszechniona w krajach zachodnich. Podobnie jak w metodzie liniowej przyjmuje się stałą stopę amortyzacji każdego roku. Różni się jednak tym, iż procentowy wskaźnik amortyzacji jest powiększony dwukrotnie i przemnażany jest co roku przez wartość netto danego środka (zamiast brutto).

Metody naturalne amortyzacji środków trwałych oparte są na nakładach związanych z eksploatacją danego środka (np. szacunkowej liczbie godzin pracy środka) lub efektach produkcyjnych uzyskiwanych dzięki jego zastosowaniu (np. szacunkowej ilości wyprodukowanych jednostek wyrobów lub usług). Wysokość stawki amortyzacyjnej zależy więc od wielkości pracy wykonanej w danym okresie przez te obiekty. Metoda ta nie może być zastosowana w stosunku do tych środków, których udział w wytwarzaniu dóbr lub usług jest trudny do określenia.

4.4. Przykład amortyzowania środka trwałego

Wartość brutto środka trwałego w dniu 01.01.1997 w zł Przewidywana wartość odzysku w zł Przewidywany okres użytkowania w latach Przewidywana liczba godzin pracy w okresie eksploatacji Przewidywana liczba jednostek produktów możliwych do wytworzenia za pomocą środka

10600 600 5 25000 20000

a) ustalenie odpisów amortyzacyjnych metodą równomierną (liniową):

Wp - Wo 10600 - 600

a = ------------- = ------------------- = 2000

t 5

Roczny odpis amortyzacyjny = (wart. brutto - wart. odzysku) : przewid. okres użyt. w latach

Tabela 1

Lata	Odpis amortyzacyjny	Zakumulowana amortyzacja bieżąca	Saldo zakumulowanej amortyzacji (umorzenie)	Saldo niezaku- mulowanej amortyzacji (wartość netto)
1.01.1997	-	-	0	10600
31.12.1997 31.12.1998 31.12.1999 31.12.2000 31.12.2001	2000 2000 2000 2000 2000	2000 2000 2000 2000 2000	2000 4000 6000 8000 10000	8600 6600 4600 2600 600 wartość odzysku
Razem	10000	10000	X	X

Metoda ta jest najczęściej stosowana ze względu na jej prostotę. Jest ona szczególnie odpowiednia dla środków równomiernie wykorzystywanych w ciągu roku i wymagających jednakowych nakładów na naprawy i konserwacje w ciągu całego okresu ich eksploatacji.

b) Ustalenie odpisów amortyzacyjnych metodą degresywną sumy cyfr rocznych (SOYD)

5 5

• ułamek korygujący dla I roku eksploatacji = -------------------- = -----

1 + 2 + 3 + 4 + 5 15

1 1

• ułamek korygujący dla V roku eksploatacji = ----------------------- = ------

1 + 2 + 3 + 4 + 5 15

Roczny odpis amortyzacyjny = (wart. brutto - wart. odzysku) x ułamek korygujący

Tabela 2

Lata	Odpis amortyzacyjny	Zakumulowana amortyzacja bieżąca	Saldo zakumulowanej amortyzacji (umorzenie)	Saldo niezaku- mulowanej amortyzacji (wartość netto)
1.01.1997	-	-	0	10600
31.12.1997 31.12.1998 31.12.1999 31.12.2000 31.12.2001	5/15x10000=3333 4/15x10000=2667 3/15x10000=2000 2/15x10000=1333 1/15x10000=667	3333 2667 2000 1333 667	3333 6000 8000 9333 10000	7267 4600 2600 1267 600 wartość odzysku
Razem	10000	10000	X	X

c) Ustalanie odpisów amortyzacyjnych metodą degresywną (malejącego salda)

100 100

a% = ------- = ------ = 20%

t 5

Stopa amortyzacji podwojona = 20% x 2 = 40%

Roczny odpis amortyzacyjny = wartość netto x podwójna stopa amortyzacji

Tabela 3

Lata	Odpis amortyzacyjny	Zakumulowana amortyzacja bieżąca	Saldo zakumulowanej amortyzacji (umorzenie)	Saldo niezaku- mulowanej amortyzacji (wartość netto)
1.01.1997	-	-	0	10600
31.12.1997 31.12.1998 31.12.1999 31.12.2000 31.12.2001	40%x10600=4240 40%x6360=2544 40%x3816=1526 40%x2290=916 774 *	4240 2544 1526 916 774	4240 6784 8310 9226 10000	6360 3816 2290 1374 600 wartość odzysku
Razem	10000	10000	X	X

* - w ostatnim roku (2001) odpis amortyzacyjny stanowi różnicę pomiędzy wartością netto środka trwałego w przedostatnim roku a wartością odzysku (1374 - 600 = 774).

Obydwie wyżej zaprezentowane metody przyśpieszonej amortyzacji mogą być stosowane w stosunku do 3-8 grup rodzajowych środków trwałych. Są one szczególnie odpowiednie dla tych środków, które dostarczają proporcjonalnie większych zysków w pierwszych okresach eksploatacji, dzięki wysoko zaawansowanej technologii (np. komputery).

d) Ustalenie odpisów amortyzacyjnych metodą naturalną (godziny pracy)

Wp - Wo

a= ------------

Σ h

gdzie:

a - stawka amortyzacji na godzinę pracy

Σ h - przewidywana całkowita liczba godzin pracy środka trwałego

10600 - 600

a = ----------------- = 0,4 zł/godz.

25000

Roczny odpis amortyzacyjny = liczba godzin pracy w roku x stawka godzinowa

Tabela 4

Lata	Odpis amortyzacyjny	Zakumulowana amortyzacja bieżąca	Saldo zakumulowanej amortyzacji (umorzenie)	Saldo niezaku- mulowanej amortyzacji (wartość netto)
1.01.1997	-	-	0	10600
31.12.1997 31.12.1998 31.12.1999 31.12.2000 31.12.2001	4500x0,4=1800 5200x0,4=2080 5500x0,4=2200 5300x0,4=2120 4500x0,4=1800	1800 2080 2200 2120 1800	1800 3880 6080 8200 10000	8800 6720 4520 2400 600 wartość odzysku
Razem	25000x0,4=10000	10000	X	X

Zastosowanie tej metody umożliwia zachowanie współmierności kosztów i przychodów, gdyż wielkość odpisu amortyzacyjnego zależy od faktycznego czasu eksploatacji środka.

e) Ustalanie odpisów amortyzacyjnych metodą naturalną (wydajność pracy środka)

Wp - Wo

a = -------------

Σ j p

gdzie:

a - stawka amortyzacji na jednostkę produktu

Σ j p - przewidywana ilość jednostek produkcji środka w okresie jego eksploatacji

10600 - 600

a = ---------------- = 0,5 zł / jednostkę produkcji

20000

Roczny odpis amortyzacyjny = liczba jedn. prod. x stawka amort. na jednostkę produkcji

Tabela 5

Lata	Odpis amortyzacyjny	Zakumulowana amortyzacja bieżąca	Saldo zakumulowanej amortyzacji (umorzenie)	Saldo niezaku- mulowanej amortyzacji (wartość netto)
1.01.1997	-	-	0	10600
31.12.1997 31.12.1998 31.12.1999 31.12.2000 31.12.2001	4000x0,5=2000 3500x0,5=1750 4200x0,5=2100 4500x0,5=2250 3800x0,5=1900	2000 1750 2100 2250 1900	2000 3750 5850 8100 10000	8600 6850 4750 2500 600 wartość odzysku
Razem	20000x0,5=10000	10000	X	X

Metoda ta w sposób bardziej wyraźny pokazuje związek amortyzacji z wydajnością środka trwałego wyrażoną ilością wytworzonych produktów. Nie może być stosowana do takich środków jak budynki, wyposażenie itp.

Reasumując można dokonać systematyki metod amortyzacji środków trwałych w sposób następujący:

1. Metoda liniowa

a_r = (W_br - W_o) x st. am.

1. Metoda degresywna (suma cyfr rocznych)

a_r = (W_br - W_o) x U_k

1. Metoda degresywna (malejące saldo)

a_r = W_n x 2 x st. am.

1. Metoda naturalna (godziny pracy)

a_r = godz. pracy x stawka

1. Metoda naturalna (jednostki produktu)

a_r = jedn. prod. x stawka

gdzie:

a_r - wysokość rocznego odpisu amortyzacyjnego

W_br - wartość brutto środka trwałego

W_o - wartość odzysku środka trwałego

W_n - wartość netto środka trwałego

st. am. - roczna stopa amortyzacyjna środka trwałego

kolejny rok eksploatacji środka

U_k - ułamek korygujący -------------------------------------

suma cyfr rocznych

godz. pracy - faktyczna liczba godzin pracy środka w ciągu roku

jedn. prod. - faktyczna liczba jednostek produktów wytworzonych dzięki zastosowaniu danego środka trwałego

stawka - wartość zużytego środka trwałego przypadająca na godzinę jego pracy lub jednostkę produktu wytworzoną dzięki jego zastosowaniu

W_p - W_o W_p - W_o

------------ lub ---------------

∑ godz. ∑ jedn. prod.

4.5. Zastosowane metody amortyzacji a wynik działalności firmy

Podstawę dokonywania odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) stanowi plan amortyzacji opracowany samodzielnie przez firmę. Zawiera on stawki i kwoty rocznych oraz miesięcznych odpisów poszczególnych środków trwałych opracowany w formie tabeli amortyzacyjnej. Odpisy te obciążają koszty zwykłej działalności operacyjnej. Wysokość planowanych stawek amortyzacyjnych musi uwzględniać:

• przepisy podatkowe wyznaczające górną granicę amortyzacji stanowiącą koszty uzyskania przychodów,

• intensywność eksploatacji obiektu,

• wydajność środka trwałego,

• tempo postępu techniczno-ekonomicznego w branży wytwórczej danego środka.

Plan amortyzacji musi być okresowo weryfikowany, m.in. na skutek urzędowego przeszacowania środków trwałych, zmian w przepisach podatkowych oraz wydłużenia lub skrócenia planowanego okresu użytkowania środka trwałego.

W przypadku trwałej utraty gospodarczej przydatności środka trwałego, spowodowanej np. zmianą techniki produkcji i przeznaczeniem środka do likwidacji czy wycofania z używania powstają nieplanowe odpisy amortyzacyjne. Są one zapisywane w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych lub strat nadzwyczajnych o ile spowodowane zostały zmianą rodzaju działalności.

Fakt nabycia środka trwałego związany jest najczęściej z określonym wydatkiem oraz rozchodem środków pieniężnych, nie jest natomiast kosztem. Dopiero zużycie części tego środka w procesie wytwórczym przyczynia się do powstania kosztu, który nie musi być związany z wydatkiem lub rozchodem gotówki. Tym kosztem jest odpis amortyzacyjny (roczny, miesięczny, na godzinę pracy środka lub na jednostkę wytworzonego dzięki niemu produktu).

W zależności od przyjętej metody amortyzacji różnie kształtuje się wielkość kosztów z tytułu zużycia środków trwałych, co ma wpływ na wynik działalności przed opodatkowaniem, kwotę należnego podatku dochodowego oraz kwotę zysku netto.

Sytuację tę ilustruje następujący przykład:

Założenia	Rok 1	Rok 2	Rok 3
I Przychody gotówkowe w poszczególnych latach	8000	9000	10000
II Koszty w latach
a) koszty amortyzacji
(1) metoda liniowa	300	300	300
(1) metoda degresywna	600	250	50
b) pozostałe koszty gotówkowe	3500	4000	4500

Tabela 6

Rachunek zysków i strat

	Rok 1		Rok 2		Rok 3
Wyszczególnienie	M e t o d y a m o r t y z a c j i
	liniowa	degresyw	liniowa	degresyw	liniowa	degresyw
Przychody ze sprzedaży	8000	8000	9000	9000	10000	10000
Koszty amortyzacji	300	600	300	250	300	50
Pozostałe koszty	3.500	3.500	4000	4000	4500	4500
Wynik przed opodatkow.	4.200	3,900	4700	4750	5200	5450
Podatek dochod. (20%)	840	780	940	950	1040	1090
Wynik netto (zysk)	3360	3120	3760	3800	4160	4360

Tabela 7

Rachunek przepływów pieniężnych

	Rok 1			Rok 2			Rok 3
Wyszczególnienie	M e t o d y a m o r t y z a c j i
	liniowa	degresyw	liniowa		degresyw	liniowa		degresyw
Przychody got. ze sprzedaży	8000	8000	9000		9000	10000		10000
Wydatki z tytułu amortyzacji	0	0	0		0	0		0
Wydatki związane z pozos- tałymi kosztami	3500	3500	4000		4000	4500		4500
Wpływy gotówkowe przed opodatkowaniem	4500	4500	5000		5000	5500		5500
Płatności podatkowe	840	780	940		950	1040		1090
Wpływ gotówki	3660	3720	4060		4050	4460		4410

Analizując rachunek zysków i strat oraz rachunek przepływów finansowych w firmach różniących się stosowaną metodą amortyzacji stwierdzono następujące prawidłowości:

• w okresie 3 lat globalne kwoty amortyzacji, podatku dochodowego i zysku netto były identyczne (900, 2820, 11280),

• w firmie stosującej amortyzację liniową płatności podatkowe wzrastają równomiernie, proporcjonalnie do wzrostu przychodów oraz pozostałych kosztów (840, 940, 1040),

• w firmie stosującej amortyzację degresywną (przyśpieszoną) płatności podatkowe są skoncentrowane w końcowych latach eksploatacji środka trwałego (780, 950, 1090),

• przesunięcie w czasie płatności podatkowych w firmie stosującej amortyzację przyśpieszoną jest swoistym nieoprocentowanym kredytem udzielonym przez Urząd Skarbowy,

• zwiększone odpisy amortyzacyjne w I roku eksploatacji środka trwałego w firmie stosującej degresywną metodę amortyzacji spowodowały obniżenie płatności podatkowych (z 840 do 780) oraz wzrost napływu gotówki (z 3660 do 3720),

• stosowanie amortyzacji przyśpieszonej jest korzystne dla firmy, gdyż poprawia się jej płynność finansową (wypłacalność) oraz zwiększa możliwości rozwoju.

4.6. Wartości niematerialne i prawne

W odróżnieniu od rzeczowego majątku trwałego wartości niematerialne i prawne nie mają postaci rzeczowej. Obejmują one nabyte przez firmę gospodarczo użyteczne prawa majątkowe, których okres wykorzystywania jest dłuższy niż 1 rok.

Ze względu na różnorodny charakter oraz okres amortyzowania wartości niematerialne i prawne dzielone są na następujące grupy:

• nabyte prawa majątkowe,

• koszty organizacji lub rozszerzenia spółki (opracowanie statutu, opłaty notarialne, skarbowe itp.),

• wartość firmy,

• koszty zakończonych prac rozwojowych.

Do nabytych praw majątkowych zalicza się:

• prawo wieczystego użytkowania gruntu,

• prawo własnościowe do lokalu spółdzielczego,

• prawa autorskie do projektów, wynalazków, patentów, znaków towarowych, licencji, wzorów zdobniczych itp.

• prawo do używania programów komputerowych.

Wartość firmy (goodwill) stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki gospodarczej lub zorganizowanej jej części, a niższą od niej wartością rynkową składników majątkowych.

Wartość firmy wyraża jej dobrą opinię na rynku, dobrą lokalizację, sprawne zarządzanie, klientów oraz przyszły potencjał zarobkowy.

Do kosztów zakończonych prac rozwojowych zalicza się koszty prac badawczych, których wynik może być wykorzystany do produkcji nowych lub ulepszonych produktów lub technologii. Koszty prac rozwojowych powinny być pokryte spodziewanymi przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii.

Okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych od poszczególnych składników wartości niematerialnych i prawnych jest obwarowany przepisami prawa bilansowego i prawa podatkowego i wynosi:

1. dla oprogramowania komputerów i praw autorskich 2-5 lat,

2. dla poniesionych kosztów prac rozwojowych 3 - 5 lat,

3. dla kosztów organizacji lub rozszerzenia spółki akcyjnej oraz wartości firmy 5 lat,

4. dla pozostałych składników 5 i więcej lat.

Amortyzacja wartości firmy obciąża pozostałe koszty operacyjne, natomiast amortyzacja pozostałych wartości niematerialnych i prawnych obciąża koszty działalności.

4.7. Finansowy majątek trwały

Podstawową klasyfikację finansowych składników majątku trwałego przedstawia schemat 5.

Schemat 5

Klasyfikacja finansowego majątku trwałego

Finansowy majątek trwały

Lokaty udziałowe Lokaty wierzytelnościowe

Udziały w spółkach Akcje Obligacje Pożyczki i należności

nieemisyjnych długoterminowe

Papiery wartościowe

Lokaty udziałowe polegają na udostępnieniu kapitału w zamian za prawo własności i wynikającej z niego partycypacji w dochodach z posiadanych udziałów i akcji.

Udziały występują w spółkach z o.o., cywilnych, jawnych i komandytowych. Mogą być wnoszone w formie pieniężnej lub w formie aportu rzeczowego.

Akcje stanowią papier wartościowy świadczący o udziale jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej i dający mu prawo do dywidendy.

Lokaty wierzytelnościowe polegają na czasowym długookresowym udostępnieniu środków finansowych w zamian za określone umową korzyści.

Obligacje są to dłużne papiery wartościowe reprezentujące należności pieniężne od emitenta na sumy oznaczone, płatne wraz z odsetkami we wskazanych terminach.

Pożyczki i należności długoterminowe są to kwoty należne, których okres spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż rok.

Finansowy majątek trwały ma charakter długookresowej lokaty kapitału, która powinna przynieść korzyści finansowe w postaci dywidend, udziału w zyskach, odsetek od pożyczek i należności oraz wzrostu wartości papierów wartościowych na giełdzie.

4.8. Inwestycje

Pod pojęciem inwestycji należy rozumieć wszelkie wydatki związane z pomnażaniem lub odtwarzaniem składników majątku trwałego. Działalność inwestycyjna może polegać na:

• nabywaniu, wytwarzaniu i ulepszaniu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

• dokonywaniu wkładów kapitałowych i lokat długoterminowych w innych jednostkach.

Z punktu widzenia zakresu rzeczowego inwestycje dzieli się na:

• przedsięwzięcia inwestycyjne,

• zadania inwestycyjne,

• obiekty inwestycyjne.

Przedsięwzięcia inwestycyjne obejmują swoim zakresem inwestycję podstawową oraz inwestycje towarzyszące (drogi dojazdowe, ogrodzenia terenu, obiekty energetyczne, itp.).

Zadanie inwestycyjne jest częścią przedsięwzięcia inwestycyjnego, którą można wydzielić i oddać do użytku przed zakończeniem całego przedsięwzięcia.

Obiekt inwestycyjny stanowi część zadania inwestycyjnego, który po oddaniu do użytkowania jest odrębnym środkiem trwałym.

Ze względu na żródło finansowania wyróżnia się inwestycje finansowane:

• ze środków własnych,

• z kredytów i pożyczek inwestycyjnych,

• z otrzymanych dotacji (dotyczy przedsiębiorstw i instytucji państwowych).

Z punktu widzenia sposobu realizacji wyróżnia się inwestycje:

• realizowane systemem zleconym,

• realizowane systemem gospodarczym.

Rozdział 5

BILANS MAJĄTKOWY

Bilans majątkowy jest tabelarycznym, dwustronnym zestawieniem majątku jednostki gospodarczej i źródeł jego finansowania, sporządzonym na określony dzień i w określonej formie. Jest on jakby „fotografią” przedsiębiorstwa, z której wynika, jakim majątkiem ono dysponuje i kto jest właścicielem tego majątku. Majątek nosi nazwę aktywów, natomiast źródła jego finansowania nazywane są pasywami.

Ponieważ każdy składnik aktywów musi mieć swoje źródło finansowania (pochodzenia), to suma aktywów musi być równa sumie pasywów. Jest to podstawowa zasada równowagi bilansowej.

A = P

lub

a₁ + a₂ + ... + a_n = p₁ + p₂ + ... + p_n

gdzie:

A - Aktywa (majątek firmy)

a₁ + a₂ + ... + a_n - poszczególne składniki majątku

P - Pasywa (źródła pochodzenia majątku)

p₁ + p₂ + ... + p_n - poszczególne składniki pasywów

5.1. Treść i układ bilansu

Bilans jako dokument księgowy i sprawozdawczy musi spełniać określone wymogi formalne narzucone przez ministra finansów. Prawidłowo sporządzony bilans każdej jednostki powinien zawierać następujące elementy:

• nazwę i adres jednostki sporządzającej bilans,

• określenie dnia, na który sporządzono bilans (tzw. dzień bilansowy),

• podział na aktywa i pasywa,

• wyszczególnienie nazw i określenie wartości grup rodzajowych aktywów i pasywów,

• sumy bilansowe,

• datę sporządzenia bilansu,

• podpisy osób odpowiedzialnych za gospodarkę finansową firmy.

Uproszczony wzór bilansu ilustruje schemat 6.

Schemat 6

Schemat bilansu finansowego

.........................................................

(nazwa jednostki gospodarczej)

BILANS SPORZĄDZONY NA DZIEŃ ........................................

AKTYWA	PASYWA
A. Majątek trwały I. Wartości niematerialne i prawne 1. Nabyte koncesje, licencje, patenty 2. Wartość firmy II. Rzeczowe składniki majątku trwałego 1. Grunty 2. Budynki i budowle 3. Urządzenia techniczne i maszyny 4. Środki transportu 5. Pozostałe środki trwałe 6. Inwestycje rozpoczęte 7. Zaliczki na poczet inwestycji III. Finansowe składniki majątku trwałego 1. Udziały w obcych podmiotach 2. Długoterminowe papiery wartościowe 3. Udzielone pożyczki długoterminowe B. Majątek obrotowy I. Zapasy 1. Materiały 2. Produkcja nie zakończona 3. Produkty gotowe 4. Towary 5. Zaliczki na poczet dostaw II. Należności i roszczenia 1. Należności z tytułu dostaw, robót i usług 2. Należności od budżetów 3. Pozostałe należności 4. Roszczenia sporne III. Środki pieniężne 1. Środki pieniężne w kasie 2. Środki pieniężne w banku 3. Inne środki pieniężne	A. Kapitały (fundusze) własne I. Kapitały (fundusze) podstawowe 1. ................................... 2. ................................... II. Fundusze zapasowe 1. ................................... 2. ................................... B. Kredyty i pożyczki I. Długoterminowe kredyty i pożyczki bankowe 1. Kredyty bankowe 2. Pożyczki 3. Obligacje II. Pozostałe kredyty i pożyczki 1. Kredyty bankowe 2. Pożyczki C. Zobowiązania i fundusze specjalne I. Zobowiązania 1. Zobowiązania z tytułu dostaw, robót i usług 2. Zobowiązania wobec budżetów 3. Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń 4. Pozostałe zobowiązania II. Fundusze specjalne 1. Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych D. Wynik finansowy 1. Zysk 2. Strata (wielkość ujemna)
Suma bilansowa	Suma bilansowa

.................................................. .........................................

(data sporządzenia) (podpis)

5.2. Środki majątkowe

Środki gospodarcze niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

• majątek trwały,

• majątek obrotowy.

Majątek trwały obejmuje składniki o długotrwałym okresie użytkowania oraz o znacznej wartości jednostkowej (schemat 6).

Do majątku trwałego zalicza się:

a/ wartości niematerialne i prawne,

b/ rzeczowy majątek trwały,

c/ finansowy majątek trwały.

Wartości niematerialne i prawne obejmują:

• nabyte przez jednostkę prawa majątkowe (np. prawo wieczystego użytkowania gruntu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawa autorskie, prawa do projektów, wynalazków, patentów, licencji, koncesji, znaków towarowych, wzorów zdobniczych, programów komputerowych),

• koszty zakończonych prac rozwojowych o charakterze badań lub wiedzy zdobywanej w inny sposób w celu wytworzenia nowych lub ulepszonych produktów bądź technologii,

• koszty organizacji spółki akcyjnej,

• wartość firmy, którą wyraża dodatnia różnica między zapłaconą sprzedawcy ceną za firmę a wartością rynkową jej składników majątkowych.

Rzeczowy majątek trwały obejmuje:

• środki trwałe, do których należą składniki majątku o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym od 1 roku. Ze względu na właściciela rozróżnia się środki trwałe własne, współwłasne i obce,

• inwestycje rozpoczęte, na które składają się koszty ulepszenia istniejącego środka trwałego lub koszty poniesione na budowę, montaż czy koszt zakupu i przekazania do użytkowania nowego środka trwałego.

Finansowy majątek trwały tworzą takie składniki jak: udziały, akcje, długoterminowe papiery wartościowe (lokaty), długoterminowe pożyczki, długoterminowe należności. Za długoterminowe lokaty uznaje się te, których termin zapłaty przypada co najmniej po upływie roku od daty, na którą jest sporządzone sprawozdanie finansowe.

Majątek obrotowy zmienia swoją postać naturalną w stosunkowo krótkim czasie. Składniki majątku obrotowego uczestniczące w procesie wytwórczym przechodzą przez kolejne jego fazy (zaopatrzenie, produkcja, zbyt) przyjmując coraz to inną postać. Podział majątku obrotowego ilustruje schemat 7.

Schemat 7

Klasyfikacja majątku obrotowego

			Materiały podstawowe
			Materiały pomocnicze
		Materiały	Paliwo
			Części zapasowe maszyn i urządzeń
	Zapasy		Opakowania
			Odpady
		Produkcja nie	Półfabrykaty
Majątek		zakończona	Produkcja w toku
obrotowy		Produkty gotowe
		Towary
		Należności z tytułu dostaw i robót
	Należności i	Należności od budżetów
	roszczenia	Pozostałe należności
		Roszczenia sporne
	Środki	Środki pieniężne w kasie
	pieniężne	Środki pieniężne w banku
		Inne środki pieniężne (weksle, czeki obce itp.)

• materiały zużywają się całkowicie w cyklu produkcyjnym przenosząc swą wartość na wytwarzane produkty

• produkcja nie zakończona obejmuje te produkty, które jeszcze nie są gotowe lecz mogą być magazynowane a niekiedy nawet sprzedawane

• produkty gotowe są to wyroby gotowe, usługi i roboty przeznaczone do sprzedaży

• towary są to składniki majątku zakupione do dalszej odsprzedaży

• należności krótkoterminowe oznaczają kwoty pieniężne należne jednostce gospodarczej od innych podmiotów gospodarczych

• roszczenia sporne obejmują te należności, których dłużnik nie akceptuje i które są rozpatrywane w sądzie

• środki pieniężne przyjmują postać gotówki i bonów pieniężnych w kasie lub na rachunkach bankowych, albo krótkoterminowych papierów wartościowych.

5.3. Źródła finansowania majątku

Źródła pochodzenia środków gospodarczych w zależności od tego, czy je przekazał właściciel danej jednostki, czy też osoby trzecie określa się jako:

• kapitały (fundusze) własne

• kapitały (fundusze) obce

Właścicielami jednostek gospodarczych mogą być różne podmioty np. Skarb Państwa, członkowie spółdzielni, akcjonariusze, udziałowcy itp.

Kapitały własne stanowią równowartość majątku wniesionego do firmy przez jej właścicieli (kapitał założycielski) oraz wygospodarowaną w trakcie działalności gospodarczej część zysku. Ta wygospodarowana część zysku może nosić nazwę kapitału zatrzymanego, kapitału wypracowanego bądź kapitału samofinansowania.

W zależności od właściciela kapitały własne mogą mieć różne nazwy (schemat 8)

Schemat 8

Klasyfikacja funduszy (kapitałów) własnych

Forma własności	Przedsiębiorstwo państwowe	Spółdzielnie	Spółka akcyjna	Spółka z o.o.
Fundusze założycielskie	Fundusz założycielski	Fundusz udziałowy	Kapitał akcyjny	Kapitał udziałowy
Fundusze wypracowane	Fundusz przedsiębiorstwa	Fundusz zasobowy	Kapitał zapasowy Kapitał rezerwowy	Kapitał zapasowy Kapitał rezerwowy
Fundusze specjalne	ZFŚS	ZFŚS	ZFŚS	ZFŚS

Kapitały obce to aktualne zobowiązania jednostki gospodarczej. Stanowią one obce źródła pochodzenia składników majątkowych, które zostały postawione do dyspozycji jednostki na ograniczony czas. Ich zwrot spowoduje w przyszłości zmniejszenie aktywów.

Kapitały obce w zależności od terminu ich zwrotu mają charakter długoterminowy (powyżej 1 roku) lub krótkoterminowy (poniżej 1 roku).

Kredyty bankowe są to zobowiązania wobec banków z tytułu pożyczonych środków pieniężnych, które podlegają kontroli pod względem sposobów ich wykorzystania.

Pożyczki są to zobowiązania wobec innych niż bank pożyczkodawców z tytułu otrzymanych środków pieniężnych. Pożyczkodawca nie kontroluje sposobu wydatkowania pożyczonych pieniędzy.

Zobowiązania są to długi jednostki gospodarczej wobec dostawców materiałów i usług, wobec pracowników z tytułu należnych wynagrodzeń, wobec budżetów z tytułu podatków, wobec ZUS z tytułu składek ubezpieczeń społecznych.

Do „pozostałych zobowiązań” zalicza się np. kwoty potrącane pracownikom na rzecz innych osób fizycznych lub prawnych, otrzymanych wadiów przetargowych, błędów w wyciągach bankowych.

5.4. Zadania

Zadanie 1

Na podstawie ewidencji księgowej i spisu z natury ustalono, że firma X dysponowała w dniu 31.XII. majątkiem o łącznej wartości 2.826.048, na którą składały się:

1. Majątek rzeczowy

Wyszczególnienie		Jednostka miary	Ilość	Cena jednostkowa
Materiały podstawowe „G”	01	kg	1.000	80
Szafy biurowe	02	szt	25	450
Tokarki	03	szt	15	25.000
Samochody ciężarowe	04	szt	4	80.000
Paliwo	05	hl	80	6
Wyroby gotowe	06	szt	400	250
Materiały pomocnicze „K”	07	kg	70	10
Hala fabryczna	08	szt	1	450.000
Biurka	09	szt	15	240
Budynek administracji	10	szt	1	675.000
Materiały podstawowe „T”	11	m^3	76	4.200

2. Środki pieniężne i należności

Wyszczególnienie		Kwota
Środki pieniężne w kasie	01	250
Kwoty należne z tytułu wykonanych usług	02	480.000
Kwoty wypłacane pracownikom na zakup materiałów - zaliczki	03	10.000
Środki pieniężne na rachunku bankowym	04	568

Do wykonania:

1. Ustalić wartość rzeczowego majątku trwałego ?

1. Ustalić wartość majątku obrotowego z podziałem na: zapasy, należności i środki pieniężne ?

1. Sporządzić zestawienie majątku z podziałem na grupy ?

Ad1.

Wyszczególnienie	Ilość	Cena jednostkowa	Wartość
Szafy biurowe	25	450	11.250

Ad.2

Wyszczególnienie	Zapasy			Należności	Środki
	Ilość	Cena	Wartość		pieniężne
Materiały podstawowe	1000	80	80.000

Zadanie 2

Spółka handlowa „Y” na 31.12.199X posiada:

• majątek trwały 500

• majątek obrotowy 700

Wskaźnik zadłużenia:

zobowiązania

----------------- = 2

kapitał własny

Do wykonania:

1. Ustalić kwotę kapitału własnego i zobowiązań.

1. Sporządzić bilans spółki.

1. Ocenić sytuację majątkową i finansową spółki.

Bilans spółki Y na 31.12.199X

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
Suma bilansowa		Suma bilansowa

Zadanie 3

Przedsiębiorstwo państwowe (produkcyjne) na 31.12.199X posiada: środki trwałe 700, inwestycje 100, wartości niematerialne i prawne (nabyta koncesja) 150, produkty gotowe 400, produkcja nie zakończona 100, należności od odbiorców 200, gotówka w kasie 50, środki pieniężne na rachunku bankowym 300, krótkoterminowe papiery wartościowe 100.

Udział państwa w sfinansowaniu majątku wynosi 60%, udział przedsiębiorstwa 40%.

Do wykonania:

1. Sporządzić bilans przedsiębiorstwa.

1. Scharakteryzować strukturę pasywów, wskazać źródła zwiększenia funduszów własnych.

Bilans Państwowego Przedsiębiorstwa Produkcyjnego

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
Suma bilansowa		Suma bilansowa

Zadanie 4

Spółdzielnia handlowa na koniec półrocza posiada: lokale sklepowe i magazynowe 2000, zapasy towarów 300, środki pieniężne na rachunku bankowym 600.

Członkowie spółdzielni wnieśli udziały w postaci środków pieniężnych oraz składników rzeczowych (wyposażenie) w kwocie 1300, wypracowany w poprzednim okresie zysk zasilił fundusz własny 300.

Pozostała wartość aktywów sfinansowana jest pożyczkami od innych jednostek.

Do wykonania:

1. Sporządzić bilans spółdzielni.

1. Scharakteryzować pasywa spółdzielni.

Bilans Spółdzielni Handlowej na 30.06.199X

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
Suma bilansowa		Suma bilansowa

Zadanie 5

Spółka z o.o. o charakterze produkcyjno-handlowym na 30.06.199X posiada: środki trwałe 250, lokaty długo terminowe w obcych jednostkach 30, materiały 40, produkty 30, towary 10, należności od odbiorców 15, środki pieniężne w banku 25, gotówka w kasie 5.

Zadłużenie spółki wobec banku wynosi 80, wobec dostawców 40, nie podzielony zysk (pozostawiony w spółce) 40.

Do wykonania:

1. Ustalić kwotę kapitału udziałowego oraz własnego.

1. Sporządzić bilans spółki.

1. Ocenić sytuację majątkową i finansową spółki.

Bilans spółki z o.o. produkcyjno-handlowej na 30.06.199X

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
Suma bilansowa		Suma bilansowa

Zadanie 6

Spółka akcyjna „B” na 31.12.199X posiada: środki trwałe 1400, inwestycje 100, wartości niematerialne i prawne (zakupione licencje i oprogramowanie komputerów) 400, długoterminowe papiery wartościowe 300, towary 450, materiały 210, produkty gotowe 150, gotówka w kasie 10, pieniądze w banku 80, rozrachunki: należności od odbiorców 30, zobowiązania wobec dostawców 30, zobowiązania wobec banku 100, w tym przeterminowane 20, nie podzielony zysk z poprzednich okresów 10, zysk netto bieżącego okresu 5.

Do wykonania:

1. Ustalić kwotę kapitału akcyjnego i kapitału własnego.

1. Sporządzić bilans roczny.

Bilans spółki akcyjnej „B” na 31.12.199X

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
Suma bilansowa		Suma bilansowa

Zadanie 7

Bilans przedsiębiorstwa „M” na 31.12.199X przedstawiony został w następującej postaci:

Aktywa		Pasywa
I. Majątek trwały	1400	I. Fundusze własne	1500
1. Środki trwałe 2. Materiały	1300 100	1. Fundusz założycielski 2. Fundusz przedsiębiorstwa 3. Należności	850 500 150
II. Majątek obrotowy	900	II. Fundusze specjalne	500
1. Towary	500	1. Fundusz socjalny	300
2. Kredyty bankowe	200	2. Fundusz mieszkaniowy	200
3. Kasa	50	III. Zysk bieżącego okresu	300
4. Zobowiązania	150
	2300		2300

Dane uzupełniające:

Zysk nie podzielony z poprzednich okresów 400

Lokaty długoterminowe 800.

Do wykonania:

1. Wskazać nieprawidłowości w bilansie.

1. Sporządzić prawidłowy bilans.

Bilans przedsiębiorstwa „M”

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
Suma bilansowa		Suma bilansowa

Zadanie 8

Państwowe Zakłady Przemysłu Drzewnego w Olsztynie posiadają na dzień 31.03.199X r. następujące nieruchomości: budynek produkcyjny 620000, budynek administracyjny 417000, budynek magazynu 200000, garaż murowany 12000. Wartość maszyn i urządzeń specjalnych wynosi 540000. Własnością Zakładów są 2 samochody ciężarowe „VW” wycenione na 99000 i samochód osobowy „Polonez” 16000. W magazynie składowane są deski 9240, klej stolarski 840 i gwoździe 510 oraz przeznaczone do sprzedaży 15 szaf biurowych po 300 i 20 biurek po 400. W procesie produkcji znajdują się elementy szaf biurowych wartości 1000. Gotówka w kasie wynosi 480, stan środków pieniężnych ulokowanych na rachunku bieżącym w Banku Zachodnim 3300. Za sprzedane Hurtowni „Dąb” szafy i biurka należy się Zakładom 1100. Leśnictwu w Białym Borze Zakłady zobowiązane są zapłacić 5000 z tytułu dostawy drewna. Fundusz założycielski wynosi 1400000, a fundusz przedsiębiorstwa 10000000.

Na podstawie powyższych danych:

• przeprowadzić klasyfikację poszczególnych składników majątku, grupując je według pozycji w bilansie,

• zestawić uproszczony bilans na dzień 31.03.199X r. z uwzględnieniem podziału aktywów na majątek trwały i obrotowy oraz pasywów na fundusz własny i fundusz obcy,

• różnica między aktywami i pasywami jest wynikiem finansowym (zyskiem lub stratą) za okres od 1.01.199X r. do 31.03.199X r.

Bilans ZPD Olsztyn na 31.03.199X

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
Suma bilansowa		Suma bilansowa

Zadanie 9

Firma „Elegant” w Kętrzynie, której właścicielem jest Jan Wójcik rozpoczyna działalność z dniem 1 lutego 199X r. W sporządzonym na ten dzień spisie z natury ujęto następujące pozycje:

1/ gotówka w kasie 60, 2/ 200 m.b. materiału na garnitury po 6 zł za 1 m.b., 3/ 150 m.b. materiału na marynarki po 8 za 1 m.b., 4/ 100 m.b. materiału podszewkowego po 3 za 1 m.b., 5/ 10 maszyn do szycia po 220 za 1 szt., 6/ 2 stoły do krojenia materiału po 150 za 1 szt., 7/ zaciągnięty w Banku Rzemiosła kredyt krótkoterminowy 2000, 8/ zobowiązanie wobec ZPW za zakupione materiały 1700.

Na podstawie powyższych danych:

1. Ustalić wartość poszczególnych składników majątku i źródeł ich pochodzenia, dokonując odpowiedniej agregacji pozycji szczegółowych.

1. Sporządzić bilans z uwzględnieniem kapitału właściciela, który stanowi nadwyżka aktywów nad pasywami bilansu.

1. Obliczyć procentowy udział kapitału własnego w finansowaniu całego majątku firmy „Elegant”.

1. Ocenić sytuację finansową firmy w momencie rozpoczęcia działalności.

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
Suma bilansowa		Suma bilansowa

Zadanie 10

W końcu 199X r. pięciu udziałowców założyło w Olsztynie Sp. o.o. „NAJNAJ” wnosząc w formie gotówki i aportu rzeczowego niezbędny kapitał udziałowy.

W celu ustalenia stanu majątku i wyniku finansowego na działalności gospodarczej sporządzono w dniu 1.06.199Y r. spis z natury, który zawiera następujące pozycje: samochód dostawczy Volkswagen 3100, towary A 1800, towary B 700, wyposażenie biurowe 150, gotówka w kasie 100, zobowiązanie wobec dostawcy D 550, należność od odbiorcy O 1400, zobowiązania z tytułu VAT 300, zobowiązania wobec ZUS 200, 5 udziałów po 1000.

Na podstawie powyższych danych:

1. Dokonać klasyfikacji i wyceny poszczególnych składników majątku i źródeł ich pochodzenia.

1. Zestawić bilans na 1.06.199Y r.

1. Ustalić procentowy udział kapitału własnego w finansowaniu majątku spółki.

Bilans spółki z o.o. „NajNaj” na 1.06.199Y

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
Suma bilansowa		Suma bilansowa

Rozdział 6

OPERACJE GOSPODARCZE I ICH WPŁYW NA BILANS

6.1. Rodzaje i typy operacji gospodarczych

Stan aktywów i pasywów firmy ulega zmianie z chwilą podjęcia przez nią działalności gospodarczej. Zmiany te wywołują tzw. operacje albo zdarzenia gospodarcze.

Ze względu na charakter i zakres operacje gospodarcze dzielimy na:

• bilansowe - powodujące zmiany wyłącznie w składnikach aktywów i pasywów i nie wpływające bezpośrednio na wynik finansowy,

• wynikowe - obejmujące procesy gospodarcze, których efektem jest osiąganie przychodu lub ponoszenie kosztu lub straty.

Każda operacja finansowa wpływa zawsze na zmianę dwóch składników bilansu o tą samą wartość.

W celu zachowania równowagi bilansowej, przy wzroście jednego składnika aktywów musi ulec zmniejszeniu w tej samej wysokości inny składnik aktywów, albo musi ulec zwiększeniu ( w tej samej wysokości) jeden ze składników pasywów.

Podobna sytuacja występuje przy pasywach: przy wzroście jednego składnika albo ulega zmniejszeniu inny składnik pasywów, albo musi ulec zwiększeniu (w tej samej wysokości) jeden ze składników aktywów.

Zgodnie z powyższymi stwierdzeniami wyróżnia się 4 typy bilansowych operacji gospodarczych, które za pomocą symboli można przedstawić następująco:

I operacja: A + Z - Z = P

II operacja A = P + Z - Z

III operacja A + Z = P + Z

IV operacja A - Z = P - Z

gdzie:

A - aktywa

P - pasywa

Z - zmiana, czyli wartość operacji gospodarczej.

Na przykładzie bilansu początkowego sporządzonego przez firmę X prześledzimy zmiany w składnikach aktywów i pasywów, jakie powodują omówione wyżej typy operacji gospodarczych.

1. Wpłynęła należność od odbiorcy na rachunek bieżący w kwocie 5000.

BILANS

po zaksięgowaniu pierwszej operacji

AKTYWA PASYWA

Pozycja bilansu	Stan po- czątkowy	Zmiany	Stan końcowy	Pozycja bilansu	Stan po- czątkowy	Zmiany	Stan końcowy
1. Środki trwałe	50000	---	50000	1.Fundusz powierzony	50000	---	50000
2. Materiały	25000	---	25000	2. Fundusz samofinan- sowania	40000	---	40000
3. Wyroby gotowe	10000	---	10000	3. Kredyty bankowe	10000	---	10000
4. Należności od odbiorców	7000	- 5000	2000	4. Zobowią- zania wobec dostawców	5000	---	5000
5. Kasa	1000	---	1000
6. Rachunek bieżący	12000	+ 5000	17000
SUMA	105000	---	105000	SUMA	105000	---	105000

w wyniku tej operacji uległy zmianie dwa składniki aktywów bilansu:

• wzrosła suma środków na rachunku bieżącym o 5000,

• zmniejszyła się suma należności od odbiorców o 5000,

• suma bilansowa pozostała bez zmiany.

Zapis tej operacji symbolami przedstawia się następująco:

A + Z - Z = P

2. Otrzymano kredyt, którym spłacono zobowiązania wobec dostawców w kwocie 3000.

BILANS

po zaksięgowaniu drugiej operacji

AKTYWA PASYWA

Pozycja bilansu	Stan po- czątkowy	Zmiany	Stan końcowy	Pozycja bilansu	Stan po- czątkowy	Zmiany	Stan końcowy
1. Środki trwałe	50000	---	50000	1.Fundusz powierzony	50000	---	50000
2. Materiały	25000	---	25000	2. Fundusz samofinan- sowania	40000	---	40000
3. Wyroby gotowe	10000	---	10000	3. Kredyty bankowe	10000	+ 3000	13000
4. Należności od odbiorców	2000	---	2000	4. Zobowią- zania wobec dostawców	5000	- 3000	2000
5. Kasa	1000	---	1000
6. Rachunek bieżący	17000	---	17000
SUMA	105000	---	105000	SUMA	105000	---	105000

w wyniku tej operacji uległy zmianie dwa składniki pasywów w bilansie:

• wzrosła suma kredytu bankowego o 3000,

• zmniejszyła się suma zobowiązań wobec dostawców o 3000,

• suma bilansowa pozostała bez zmiany.

Zapis tej operacji symbolami przedstawia się następująco:

A = P + Z - Z

3. Otrzymano dostawę zamówionych materiałów na kwotę 6000.

BILANS

po zaksięgowaniu trzeciej operacji

AKTYWA PASYWA

Pozycja bilansu	Stan po- czątkowy	Zmiany	Stan końcowy	Pozycja bilansu	Stan po- czątkowy	Zmiany	Stan końcowy
1. Środki trwałe	50000	---	50000	1.Fundusz powierzony	50000	---	50000
2. Materiały	25000	+ 6000	31000	2. Fundusz samofinan- sowania	40000	---	40000
3. Wyroby gotowe	10000	---	10000	3. Kredyty bankowe	13000	---	13000
4. Należności od odbiorców	2000	---	2000	4. Zobowią- zania wobec dostawców	2000	+ 6000	8000
5. Kasa	1000	---	1000
6. Rachunek bieżący	17000	---	17000
SUMA	105000	+ 6000	111000	SUMA	105000	+ 6000	111000

Operacja ta powoduje następujące zmiany w obrębie pasywów i aktywów:

• wzrósł stan materiałów o 6000,

• wzrósł stan zobowiązań o 6000,

• suma bilansowa wzrosła o równowartość tej operacji

Zapis tej operacji symbolami przedstawia się następująco:

A + Z = P + Z

4. Spłacono z rachunku bieżącego część zobowiązań wobec dostawców w kwocie 2000

BILANS

po zaksięgowaniu czwartej operacji

AKTYWA PASYWA

Pozycja bilansu	Stan po- czątkowy	Zmiany	Stan końcowy	Pozycja bilansu	Stan po- czątkowy	Zmiany	Stan końcowy
1. Środki trwałe	50000	---	50000	1.Fundusz powierzony	50000	---	50000
2. Materiały	31000	---	31000	2. Fundusz samofinan- sowania	40000	---	40000
3. Wyroby gotowe	10000	---	10000	3. Kredyty bankowe	13000	---	13000
4. Należności od odbiorców	2000	---	2000	4. Zobowią- zania wobec dostawców	8000	- 2000	6000
5. Kasa	1000	---	1000
6. Rachunek bieżący	17000	- 2000	15000
SUMA	111000	- 2000	109000	SUMA	111000	- 2000	109000

Operacja powyższa spowodowała następujące zmiany w składnikach aktywów i pasywów:

• zmniejszył się stan rachunku bieżącego o 2000,

• zmniejszył się stan zobowiązań o 2000,

• sumy bilansowe zmniejszyły się o 2000.

Zapis tej operacji przy pomocy symboli przedstawia się następująco:

A -Z = P - Z

6.2. Zadania

Zadanie 1

Znane są następujące informacje:

	Aktywa	Kapitał własny	Zobowiązania
1.	10000	8000	?
2.	?	7000	2000
3.	5000	4000	?
4.	3000	?	3000
5.	?	4000	1000
6.	2000	2000	?

Do wykonania:

Uzupełnić brakujące kwoty.

Zadanie 2

Wkład finansowy właściciela na początek okresu sprawozdawczego wynosi 5000.

W okresie sprawozdawczym dokonane zostały następujące operacje gospodarcze:

1. Zapłacono rachunek za telefon 100

2. Sprzedano za gotówkę produkty 500

3. Zakupiono za gotówkę wyposażenie (przyjęto je do magazynu) 80

4. Zużyto materiały biurowe 20

5. Podjęto gotówkę z banku do kasy 70

6. Zrealizowano prowizję za pośrednictwo w sprzedaży 60

7. Przeszacowano na plus wartość środków trwałych 80

Do wykonania

1. Ustalić, które ze zdarzeń gospodarczych zmieni wkład finansowy właściciela i jaki to jest charakter zmian.

2. Podać stan kapitału własnego (wkładu właściciela) po każdej operacji oraz na koniec okresu sprawozdawczego.

Zadanie 3

Które elementy w równaniu rachunkowości ulegną zmianie (aktywa, kapitał własny, kapitał obcy) na skutek następujących operacji gospodarczych ?

1. Zapłacono gotówką rachunek za zużytą energię elektryczną 50

1. Zakupiono za gotówkę surowce do produkcji 30

1. Zużyto surowce w procesie produkcji 20

1. Podjęto gotówkę z banku do kasy 40

1. Sprzedano towary za gotówkę

a/ przekazanie towaru odbiorcy 120

b/ zrealizowany w gotówce przychód 160

6. Przyjęto od właściciela samochód dla firmy 800

7. Otrzymano kredyt z banku 200

8. Spłacono zobowiązanie wobec dostawcy 50

9. Wypłacono wynagrodzenia pracownikom 40

10. Otrzymano gotówkę ze sprzedaży usług 120

Do wykonania

1. Scharakteryzować wpływ operacji gospodarczych na składniki majątkowe i źródła ich

finansowania.

2. Zakładając, iż na początek okresu aktywa wynoszą 2000, kapitał własny 1300, kapitał obcy

700, przedstawić po każdej kolejnej operacji gospodarczej równanie rachunkowości.

Zadanie 4

Operacje gospodarcze, które wystąpiły w Spółdzielni Inwalidów wpłynęły na składniki majątku i źródła ich pochodzenia następująco:

Nr operacji	Pozycje aktywów	Kwota	Pozycje pasywów	Kwota
1.	Rachunki bankowe Kasa	+ 100 - 100	-	-
2.	Rachunki bankowe	- 700	Rozrachunki z tytułu VAT	- 700
3.			Kredyty bankowe	+ 2100
	-	-	Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami	- 2100
4.	Kasa	+ 500	Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń	+ 500
5.	Środki trwałe	+ 600	Fundusze własne	+ 600
6.	Materiały	+ 200	Inne rozrachunki z pracownikami	- 200

Na podstawie danych z tabeli:

1. Podać treść dokonanych operacji.

1. Określić typ tych operacji.

Uwaga: W wypadku niewłaściwych operacji ustalić na czym polega błąd ?

Rozdział 7

KONTO KSIĘGOWE

7.1. Budowa konta

Konto jest to urządzenie księgowe, które służy do bieżącej, ciągłej i systematycznej ewidencji stanu składników majątkowych, źródeł ich pochodzenia oraz operacji gospodarczych w obrębie jednostki gospodarczej i z jej punktu widzenia.

Każde konto księgowe posiada następujące elementy:

• nazwa określająca treść ekonomiczną księgowanych na nim operacji gospodarczych (zwykle jest również symbol cyfrowy pochodzący z zakładowego planu kont),

• dwie przeciwstawne strony konta („Winien”, „Ma”),

• data zapisu księgowego,

• numer oraz symbol dokumentu, na podstawie którego dokonano zapisu na koncie,

• krótka treść zapisu operacji w formie ogólnie przyjętych skrótów,

• suma zapisu czyli kwota operacji gospodarczej.

Schemat konta

Nazwa konta - K A S A - symbol - 100
Data	Rodzaj i numer dokumentu	Treść	Strona Wn Dt	Strona Ma Ct
20.II.1996	KW-86	M. Czesak - wypłata		300

W dydaktyce posługiwać się będziemy tzw. kontem teowym. Jego nazwa pochodzi od podobieństwa kształtu do dużej litery „T”. Zapis na koncie będzie się ograniczał do podania numeru operacji i jej sumy:



Wn Kasa Ma

300 (1

Księgowanie po stronie lewej konta nazywane jest w praktyce:

a/ obciążeniem konta

b/ debetowaniem konta

c/ zapisaniem na stronie „Winien” lub „Debet” lub

d/ zapisaniem w ciężar konta,

natomiast księgowanie po stronie prawej nazywane jest:

a/ uznaniem konta

b/ kredytowaniem konta

c/ zapisywaniem na stronie „Ma” lub „Credit” lub

d/ zapisaniem na dobro konta.

Otwarcie konta może nastąpić przez:

• wpisanie stanu początkowego z bilansu otwarcia lub

• zaksięgowanie pierwszej operacji dotyczącej danego konta, jeśli nie występowało ono w bilansie otwarcia.

Księgowanie operacji gospodarczych nie może powodować naruszenia równowagi bilansowej. W związku z tym stosuje się zasadę podwójnego zapisu, zgodnie z którą każda operacja musi być ujęta na co najmniej dwóch kontach (podwójny zapis), po przeciwstawnych ich stronach.

Po zaksięgowaniu wszystkich operacji gospodarczych za dany okres (miesiąc lub kwartał), kwoty zaksięgowane na wszystkich kontach zostają podsumowane, tzn. zostają ustalone obroty kont (debetowe lub kredytowe). Z reguły obroty jednej ze stron konta są większe od obrotów strony drugiej, wówczas konto ma saldo, którego wysokość równa się różnicy obrotów obu stron konta. Saldo przyjmuje nazwę tej strony konta, której obroty są wyższe i wpisywane jest po stronie mniejszej. Konto ma zatem albo saldo debetowe(Wn) albo saldo kredytowe (Ma). Jeżeli obroty debetowe i kredytowe są sobie równe, wówczas konto salda nie wykazuje (saldo jest równe zeru).

Obliczanie sald debetowych i kredytowych przedstawiają poniższe schematy:

Dt 101 Kasa Ct



Sp) 300 120 (1

4) 800 200 (2


600 (3

Obrót Dt 1100 920 Obrót Ct


- 180 Sk Dt (saldo końcowe debetowe)

Σ Dt = 1100 1100 = Σ Ct

Dt 800 Kapitały Ct



1) 500 1200 (Sp

2) 300 300 (3


4) 100 100 (5 Obrót Dt 900 1600 Obrót Ct

(Saldo końcowe kredytowe) Sk Ct 700 -



Σ Dt = 1600 1600 = Σ Ct

7.2. Rodzaje kont księgowych

W zależności od rodzaju księgowanych operacji gospodarczych, konta możemy podzielić na:

a/ bilansowe, czyli bezwynikowe,

b/ niebilansowe, czyli wynikowe.

Konta bilansowe służą do ewidencji zmian zachodzących w składnikach majątku przedsiębiorstwa i źródłach ich finansowania. Zmiany te nie wpływają bezpośrednio na wynik finansowy przedsiębiorstwa, ponieważ nie obrazują zachodzących w przedsiębiorstwie procesów zużywania się środków i wytwarzania się nowych wartości. Powodują one jedynie przesunięcia w środkach gospodarczych i w źródłach ich pochodzenia. Konta bilansowe dzielą się na konta aktywne i pasywne. Konta aktywne mają takie same nazwy jak składniki aktywów w bilansie, tj. „Środki trwałe”, „Kasa”, „Należności” itp. Konta pasywne mają takie same nazwy jak składniki pasywów w bilansie, tj. „Kapitały”, „Kredyty”, „Zobowiązania”.

Konta niebilansowe, czyli wynikowe, służą do ewidencji operacji gospodarczych związanych z procesem produkcji oraz sprzedaży produktów. Operacje na tych kontach wpływają na zwiększenie zysków lub strat. Konta te otwiera się w chwili rozpoczęcia okresu sprawozdawczego, a zamyka w momencie jego zamknięcia. Należą do nich konta kosztów i strat nadzwyczajnych, konta przychodów i zysków nadzwyczajnych.

Konta aktywne funkcjonują według następującego schematu:

Wn Konto aktywne - „Kasa” Ma





Stan początkowy - 15000 10000 Zmniejszenie saldo początkowe stanu

z bilansu otwarcia początkowego

(Sp)

Zwiększenie stanu 7000


początkowego Obrót Wn 22000 10000 Obrót Ma

(debetowy) (kredytowy)



12000 saldo końcowe Wn do bilansu zamknięcia (Sk) debetowe 22000 22000

Z powyższego schematu wynika, że:

• pierwszy zapis na koncie aktywnym, pochodzący z bilansu otwarcia, zapisywany jest zawsze po stronie Wn,

• zwiększenie stanu konta aktywnego zapisujemy zawsze po stronie Wn, a zmniejszenie po stronie Ma,

• obrót debetowy jest zawsze większy lub co najmniej równy obrotowi kredytowemu,

• saldo końcowe na koncie aktywnym musi być zawsze debetowe lub równe zeru.

Konta pasywne, na których księgowane są źródła pochodzenia majątku jednostki gospodarczej, funkcjonują według poniższego schematu:

Wn Konto pasywne - „Zobowiązania” Ma





Zmniejszenia 4000 25000 stan początkowy -

stanu początkowego saldo początkowe

z bilansu otwarcia (Sp)

7000 zwiększenie stanu

początkowego


Obrót Wn 4000 32000 obrót Ma

(debetowy) (kredytowy)

Saldo końcowe Ma 28000

do bilansu zam-

knięcia (Sk)

kredytowe


32000 32000




Konto pasywne w porównaniu z kontem aktywnym funkcjonuje w pewnym sensie odwrotnie, tzn.:

• pierwszy zapis pochodzący z bilansu otwarcia zapisywany jest zawsze po stronie Ma,

• zwiększenia stanu konta zapisujemy zawsze po stronie Ma, a zmniejszenie po stronie Wn,

• obrót kredytowy jest zawsze większy lub co najmniej równy obrotowi debetowemu,

• saldo końcowe na koncie pasywnym musi być zawsze kredytowe lub równe zeru.

Funkcjonowanie kont kosztów, przychodów i wyniku finansowego przedstawione jest na następujących schematach:

Wn Konto kosztów: „Amortyzacja” Ma



Zwiększenie kosztów 1200 300 zmniejszenie kosztów

900 przeniesienie kosztu



na konto „Wynik finansowy” 1200 1200

Wn Konto przychodów „Przychody ze sprzedaży produktów” Ma



Zmniejszenie 300 2300 zwiększenie

przychodów przychodów

Przeniesienie 2000

przychodu na


konto „Wynik


finansowy” 2300 2300

Wn Konto”Wynik finansowy” Ma



Suma poniesionych 800 1300 suma uzyskanych

kosztów i strat przychodów i

nadzwyczajnych zysków nadzwy-

czajnych

Saldo=zysk 500


1300 1300




Konta kosztów i przychodów nie mają sald początkowych ani końcowych. Spełniają one zatem rolę „liczników”. Na koncie roku obrotowego koszty i przychody są przeksięgowywane na konto „Wynik finansowy”. Saldo końcowe na koncie „Wynik finansowy” może być debetowe (co oznacza stratę) lub kredytowe (co oznacza zysk). Wykazywane jest w bilansie i rachunku wyników.

W zależności od treści kont księgowych dzielimy je na syntetyczne i analityczne.

Konta syntetyczne, nazywane zbiorowymi lub zbiorczymi, obejmują zdarzenia gospodarcze o jednolitej treści ekonomicznej, np. „Należności”, „Zobowiązania”, „Środki trwałe” itp. Konta te wchodzą do zbioru kont zwanych syntetyką.

Konta analityczne, zwane też szczegółowymi, obejmują poszczególne elementy kont syntetycznych i wchodzą do zbioru kont zwanych analityką. Zapisy na kontach analitycznych są powtórzeniem w bardziej szczegółowym rozbiciu zapisów na kontach syntetycznych. Na przykład syntetyczne konto „Zobowiązania” informuje nas jedynie, jaka jest ogólna suma zobowiązań przedsiębiorstwa, natomiast analityczne konta wskazują jacy to są dostawcy i ile wynoszą nasze zobowiązania.

Przykład:



Wn Zobowiązania Ma - konto syntetyczne 60000 (1

Konta analityczne

Zobowiązania wobec Zobowiązania wobec

Wn kopalni Ma Wn ZUS Ma





15000/1a 4000/1b

Zobowiązania wobec Zobowiązania wobec

Wn pracowników Ma Wn Zakładu Energetycz Ma







6000/1c 35000/1d

Konta analityczne zawsze są powiązane z określonym kontem syntetycznym, co wyrażają następujące równości:

• obroty Wn konta syntetycznego = sumie obrotów Wn kont analitycznych,

• obroty Ma konta syntetycznego = sumie obrotów Ma kont analitycznych,

• saldo początkowe lub końcowe konta syntetycznego (Dt lub Ct) = sumie sald (początkowych lub końcowych) jego kont analitycznych (Dt lub Ct).

7.3.Zadania

Zadanie 1

Plan kont firmy „X” przewiduje m.in. następujące konta: Kasa, Rachunek bankowy, Środki trwałe, Należności, Zobowiązania, Koszty, Nie podzielony zysk, Sprzedaż, Wynik finansowy, Straty nadzwyczajne, Zyski nadzwyczajne, Materiały, Towary, Wartości niematerialne i prawne, Finansowy majątek trwały.

Do wykonania:

Sporządzić dwie listy kont: 1) konta bilansowe z podaniem, czy jest to aktyw, czy pasyw,

2) konta procesowe (wynikowe).

Zadanie 2

Zapisy na wybranych kontach przedstawiają się następująco:

Materiały Kasa







(Sp) 200 600 (Sp) 100 50

300 200

Kapitał udziałowy Zobowiązania







3000 (Sp) 400 300

4000

Należności Koszty







200 100 150 20

Do wykonania:

1. Podać, na których kontach występują błędne zapisy wymagające korekty w celu ich zamknięcia.

1. Zamknąć konta, na których są prawidłowe zapisy.

Zadanie 3

Obroty wybranych kont przedstawiają się następująco:

Rozrachunki

Wn Materiały Ma Wn z tytułu VAT Ma







1360 920 3900 2800

840 150 5000 7000

Wn Pozostałe rozrachunki Ma Wn Rachunki bankowe Ma







910 760 3800 400

500 200

Krótkoterminowe

Wn Towary Ma Wn papiery wartościowe Ma







610 430 160 210

370 711 80

W odniesieniu do podanych kont określić:

1. Jakie to konto ?

1. Co oznaczają obroty Wn i Ma ?

1. Czy saldo końcowe jest prawidłowe i co oznacza ?

1. Gdzie występuje w bilansie (strona, grupa) ?

Zadanie 4

W przedsiębiorstwie „X” miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Zakupiono materiały, przyjęto je do magazynu ................................ 200

1. Pobrano gotówkę z banku do kasy .................................................. 300

1. Przekazano materiały do zużycia ..................................................... 250

1. Spłacono gotówką zobowiązanie ..................................................... 180

1. Wypłacono gotówką zaliczkę pracownikowi na koszty delegacji ...... 80

1. Wydano towar z magazynu w celu sprzedaży ................................... 400

1. Otrzymano na konto w banku należność od odbiorcy ....................... 120

1. Opłacono gotówką czynsz za lokal ................................................... 30

1. Sprzedano usługę za gotówkę ........................................................... 40

1. Wystawiono fakturę za sprzedany towar ........................................... 500

Do wykonania:

Podać konta korespondujące dla powyższych operacji gospodarczych, czyli zadekretować je.

Zadanie 5

W bieżącym okresie zaksięgowano operacje gospodarcze według następującej korespondencji kont:

	Dt	Ct	Treść operacji
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.	Kasa Materiały Środki trwałe Zobowiązania Towary Rachunek bankowy Należności Koszty Wynik finansowy Zysk Zobowiązania	Należności Rachunek bankowy Kapitał udziałowy Rachunek bankowy Zobowiązania Kredyty bankowe Sprzedaż towarów Materiały Koszty Kapitał zapasowy Kapitał udziałowy	...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Do wykonania:

Podać treść operacji gospodarczych i określić charakter zmian majątkowych.

Zadanie 6

W bieżącym okresie na wybranych kontach dokonano następujących zapisów debetowych i kredytowych:

Koszty Materiały







200 500 800 400

Kapitał własny Zobowiązania







1000 8000 100 300

Należności Sprzedaż towarów







200 100 700 900

Kasa Rachunek bankowy







70 50 400 300

Do wykonania:

Określić jakie zmiany oznaczają podane na kontach kwoty, na skutek jakich operacji gospodarczych zostały dokonane ?

Zadanie 7

W spółce „Z” w bieżącym okresie sprawozdawczym zrealizowano następujące operacje gospodarcze:

1. Właściciel wniósł do spółki swój udział:

a) gotówka ............................................................................... 3000

b) środki trwałe ......................................................................... 2000

1. Zakupiono surowce za gotówkę, które przekazano do procesu produkcji 100

1. Wypłacono wynagrodzenia pracownikom ....................................... 50

1. Zakupiono dla spółki komputer, zapłacono gotówką ....................... 300

1. Opłacono gotówką koszty prowadzenia biura .................................. 20

1. Sprzedano za gotówkę wytworzone produkty .................................. 250

Do wykonania:

1. Zaksięgować operacje gospodarcze na kontach bilansowych oraz procesowych, wprowadzając dla kosztów konta: koszty zużycia materiałów, koszty wynagrodzeń, koszty prowadzenia biura.

1. Przeksięgować salda kont wynikowych na konto „Wynik finansowy”.

Zadanie 8

W jednostce gospodarczej „X” miały miejsce w bieżącym okresie sprawozdawczym następujące operacje gospodarcze:

1. Właściciel uiścił wkład finansowy gotówką ...................................... 1000

1. Właściciel przekazał tytułem wkładu środek trwały .......................... 2000

1. Przychód ze sprzedaży wyrobów sprzedanych na kredyt ................... 400

1. Opłacono gotówką rachunek telefoniczny ........................................ 20

1. Przychód ze sprzedaży usług zrealizowany gotówką ........................ 130

1. Wypłacono wynagrodzenia pracownikom biura ............................... 40

1. Zakupiono towary na kredyt ............................................................ 60

1. Przekazano gotówkę z kasy do banku .............................................. 800

Do wykonania:

1. Zaksięgować operacje gospodarcze przyjmując następujące warianty:

• księgowanie kosztów i przychodów odbywa się wprost na koncie kapitału własnego,

• księgowanie kosztów i przychodów odbywa się na wyodrębnionych kontach kosztów i przychodów, a następnie są przeksięgowywane na konto kapitału własnego,

• koszty i przychody są przeksięgowywane na konto „Wynik finansowy”

1. Ocenić wartość informacyjną powyższych wariantów.

Rozdział 8

KSIĘGOWANIE OD BILANSU OTWARCIA

DO BILANSU ZAMKNIĘCIA

8.1. Otwieranie i zamykanie kont

Bilans otwarcia sporządzany jest na początek nowego okresu sprawozdawczego i jest on taki sam jak bilans zamknięcia dotyczący minionego okresu sprawozdawczego. Salda kont z bilansu otwarcia stanowią podstawę do otwierania kont księgowych w nowym roku gospodarczym.

Przykład:

Bilans firmy „X” na 1.01.199X

Aktywa		Pasywa
I. Majątek trwały 1. Środki trwałe II. Majątek obrotowy 1. Materiały 2. Produkty gotowe 3. Towary 4. Należności 5. Kasa 6. R-k bankowy	1200 1200 1000 120 80 90 60 50 600 _____ 2200	I. Kapitał własny 1. Kapitał udziałowy II. Kapitał obcy 1. Kredyty bankowe 2. Zobowiązania III. Zysk	1300 1300 850 700 150 50 _____ 2200

Operacje gospodarcze w styczniu i lutym:

1. Pobrano gotówkę z banku do kasy ....................................................... 100

1. Odbiorca wpłacił na rachunek bankowy ................................................ 20

1. Zakupiono materiały od dostawcy (zapłata nastąpi w terminie późniejszym) 40

1. Spłacono kredyt bankowy ze środków na rachunku bankowym ............ 150

1. Sprzedano towar odbiorcom :

a) wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu ........................... 50

b) wartość sprzedanych towarów w cenie sprzedaży ....................... 80

1. Koszty prowadzenia działalności opłacone gotówką .............................. 10

1. Przekazano zysk na zasilenie kapitału własnego ..................................... 50

1. Spłacono gotówką zobowiązanie wobec dostawcy ................................. 60

1. Przeksięgowanie wartości sprzedanych towarów w cenie zakupu ........... 50

1. Przeksięgowanie przychodu ze sprzedaży towarów ................................ 80

1. Przeksięgowanie kosztów działalności ................................................... 10

Dt Środki trwałe Ct Dt Materiały Ct







(Sp) 1200 (Sp) 120 1200 (3) 40

1200 (Sk) 160 -




1200 1200 160 (Sk)





160 160





Dt Produkty gotowe Ct Dt Towary Ct








(Sp) 80 (Sp) 90 50 (5a) 80 90 50

80 (Sk) 40 (Sk)





80 80 90 90





Dt Należności Ct Dt Kasa Ct







(Sp) 60 20 (2) (Sp) 50 10 (6) (5b) 80 (1) 100 60 (8) 140 20 150 70

120 (Sk) 80 (Sk)





140 140 150 150





Dt Rachunek bankowy Ct Dt Kapitał udziałowy Ct









(Sp) 600 100 (1) 1300 (Sp) (2) 20 150 (4) 50 (7) 620 250 1350

370 (Sk) 1350





620 620 1350 1350





Dt Kredyty bankowe Ct Dt Zobowiązania Ct








(4) 150 700 (Sp) (8) 60 150 (Sp) 40 (3)



150 700 (Sk) 550 60 190 (Sk) 130


700 70



190 190


Dt Zysk Ct Dt Sprzedaż towarów Ct








(7) 50 50 (Sp) (5a) 50 80 (5b) (10) 80 50 (9)





50 50 130 130



Dt Koszty działalności Ct Dt Wynik finansowy Ct (6) 10 10 (11) (9) 50 80 (10)




(11) 10 10 10 60 80



(Sk) 20 80 80 Każda operacja gospodarcza została zaksięgowana zgodnie z zasadą podwójnego zapisu. to znaczy raz po stronie Dt i raz po stronie Ct w tej samej kwocie. Dlatego suma ogólna zapisów Dt równa się sumie ogólnej zapisów Ct.

Tę równowagę bilansową można sprawdzić poprzez sporządzenie zestawienia obrotów i sald wykonanych na kontach bilansowych i wynikowych, na których dokonane zostały księgowania.

Zestawienie obrotów i sald na 31.01.199x

Nazwa konta	Obroty		Salda
	Dt	Ct	Dt	Ct
Środki trwałe	1200	-	1200	-
Materiały Produkty gotowe Towary Należności Kasa Rachunek bankowy Kapitał własny (udziałowy) Kredyty bankowe Zobowiązania Zysk Sprzedaż towarów Koszty działalności Wynik finansowy	160 80 90 140 150 620 - 150 60 50 130 10 60	- - 50 20 70 250 1350 700 190 50 130 10 80	160 80 40 120 80 370 - - - - - - -	- - - - - - 1350 550 130 - - - 20
	2900	2900	2050	2050

Na podstawie zestawienia obrotów i sald można stwierdzić, iż suma obrotów Dt równa się sumie obrotów Ct, a także suma sald Dt równa się sumie sald Ct. Świadczy to, iż wszystkie operacje gospodarcze zostały zaksięgowane zgodnie z zasadą podwójnego księgowania.

8.2. Wykrywanie i poprawianie błędnych zapisów księgowych

Jedną z funkcji zestawienia obrotów i sald (zwanego bilansem próbnym) jest sprawdzenie poprawności księgowań.

Zbilansowanie się obrotów Dt i Ct, jak również sald debetowych i kredytowych oznacza, że nie popełniono następujących omyłek:

• nie zapisano prawidłowej kwoty po tych samych stronach kont,

• nie zapisano po stronie Dt i po stronie Ct różnych kwot,

• nie zapisano prawidłowej kwoty na jednym tylko koncie,

• nie popełniono błędów w sumowaniu obrotów lub w obliczaniu sald.

Bilans próbny nie pozwala jednak na wykrycie następujących omyłek:

• zapisania na właściwych kontach i właściwych stronach fałszywej kwoty,

• zapisania operacji po przeciwnych stronach, ale na niewłaściwych kontach,

• zapisania operacji na właściwych kontach, po przeciwnych, ale niewłaściwych stronach.

Wykrycia tych błędów może dokonać księgowy, analizując wysokość obrotów i sald na poszczególnych kontach.

W celu wcześniejszego wykrycia ewentualnych omyłek w zapisach, bilanse próbne sporządzane są zwykle co miesiąc.

Kontrola zapisów księgowych prowadzona jest na podstawie dziennika operacji gospodarczych, bilansu próbnego oraz szczegółowej analizy zapisów na poszczególnych kontach.

Możliwie wczesne wykrycie błędnego zapisu księgowego pozwala na wykorzystanie księgowości jako instrumentu do skutecznego kierowania i zarządzania przedsiębiorstwem.

Poprawianie błędnych zapisów w dokumentach księgowych dokonujemy zwykle przez przekreślenie niewłaściwego zapisu i wpisanie (na górze lub obok) zapisu właściwego. Osoba dokonująca poprawki zobowiązana jest do złożenia swojego podpisu (parafki). Dokumenty bardzo ważne, np. druki ścisłego zarachowania, jeżeli zostały błędnie wypełnione, muszą być anulowane.

Omyłki popełnione na kontach księgowych są poprawiane przy zastosowaniu tzw. storna. Wyróżnia się dwa rodzaje storn, a mianowicie storno czarne i storno czerwone.

Storno czarne polega na powtórnym zapisaniu błędnej sumy po przeciwnej stronie tego samego konta, a następnie zaksięgowaniu sumy właściwej na odpowiednich kontach i odpowiednich stronach tych kont.

Przykład: odbiorca wpłacił na rachunek bankowy 50000.

Dt Rachunek bankowy Ct Dt Materiały Ct







2/ 50000 50000 /1 2/ 50000 50000 /1

3/ 50000



Dt Należności Ct 50000 /3

1/ zapis błędny,

2/ zapis stornujący,

3/ zapis właściwy.

Storno czarne anuluje wpływ błędu na saldo końcowe. Nie usuwa jednak wpływu błędu na obroty kont, które są sztucznie zawyżone.

Storno czerwone polega na wpisaniu identycznej kwoty kolorem czerwonym lub w obramowaniu po tej samej stronie konta, po której umieszczony był zapis fałszywy, a następnie wpisaniu sumy właściwej na odpowiednich kontach i po właściwych stronach. Przy sumowaniu obrotów kont kwoty znajdujące się w obramowaniu lub zapisane w czerwonym kolorze są odejmowane.

Przykład: spłacono zobowiązania wobec dostawcy za dostarczony węgiel 72000

Dt Materiały Ct Dt Zobowiązania Ct







72000 /1 3/ 72000 72000 /1



72000 /2 72000 /2

Dt Rachunek Ct





72000 /3

1/ zapis błędny,

2/ zapis stornujący,

3/ zapis właściwy.

Storno czerwone usuwa wpływ błędu zarówno na salda kont, jak i na obroty tych kont. Storno czerwone bywa również stosowane w celu zmniejszenia obrotu na koncie z innych przyczyn, np. zmniejszenie wartości ewidencyjnej środków trwałych na skutek przeszacowania.

8.3. Sporządzenie bilansu zamknięcia i rachunku wyników

Przyjmując, że zestawienie obrotów i sald podane w przykładzie ma ostateczną postać, bilans zamknięcia przedstawia się następująco:

Bilans firmy x na 31.12.199x

Aktywa		Pasywa
I. Majątek trwały	1200	I. Kapitał własny	1350
1. Środki trwałe	1200	1. Kapitał udziałowy	1350
II. Majątek obrotowy	850	II. Kapitał obcy	680
1. Materiały	160	1. Kredyty bankowe	550
2. Produkty gotowe	80	2. Zobowiązania	130
3. Towary	40	III. Zysk	20
4. Należności	120
5. Kasa	80
6. Rachunek bankowy	370
	2050		2050

Sporządzić należy także rachunek zysków i strat.

Rachunek zysków i strat na 31.12.199x

Koszty i straty		Przychody i zyski
1. Koszty uzyskania przychodu a) wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu b) koszty działalności	60 50 10	Przychody ze sprzedaży	80
2. Zysk (na działalności gospodarczej)	20
(poz. 1+ 2)	80		80

Sporządzone sprawozdanie finansowe (bilans, rachunek wyników) oraz pisemne sprawozdanie z działalności (obowiązkowe dla spółek) przekazują jednostki gospodarcze właściwemu dla nich urzędowi skarbowemu oraz innym jednostkom.

8.4. Zadania

Zadanie 1

Firma „X” świadcząca usługi poligraficzne rozpoczęła działalność 1 marca 199X r. W pierwszym miesiącu działalności zrealizowano następujące operacje gospodarcze:

1. Współwłaściciele zainwestowali w firmę wpłacając środki na konto bankowe 5000

1. Zapłacono za pośrednictwem banku czynsz za używanie lokalu 300

1. Zakupiono wyposażenie dla firmy na kredyt 50

1. Zapłacono wynagrodzenia pracowników z rachunku bankowego 30

1. Zapłacono gotówką za pośrednictwem banku (czek gotówkowy) rachunek telef. 10

1. Sprzedano usługę za gotówkę 100

Do wykonania:

1. Zaksięgować operacje gospodarcze.

1. Ustalić obroty i salda kont za dany miesiąc (bez przeksięgowania kosztów i przychodów na „Wynik finansowy”).

1. Sporządzić zestawienie obrotów i sald na koniec okresu sprawozdawczego (miesiąca).


Rozwiązanie:






Kapitał własny Rachunek bankowy Koszty

5000 (1) (1) 5000 300 (2) (2) 300


30 (4) (4) 30



5000 10 (5) (5) 10


(Sk) 5000 5000 340 340



5000 5000 4660 (Sk) 340 (Sk)

5000 5000 340 340












Środki trwałe Dostawcy Kasa Sprzedaż usług



(3) 50 50 (3) (6) 100 100 (6)





50 50 100

50 (Sk) (Sk) 50 100 (Sk) (Sk) 100





50 50 50 50 100 100 100 100







Zestawienie obrotów i sald

L.p.	Nazwa konta	Obroty		Salda		R-k wyników		Bilans
		Dt	Ct	Dt	Ct	Dt	Ct	Dt	Ct
1 2 3 4 5 6 7	Kapitał własny Rachunek bankowy Koszty Środki trwałe Dostawcy Kasa Sprzedaż usług	5000 340 50 100	5000 340 50 100	4660 340 50 100	5000 50 100	340	100	4660 50 100	5000 50
8	Strata	5490	5490	5150	5150	340	100 240	4810 240	5050
		5490	5490	5150	5150	340	340	5050	5050

Zadanie 2

J. Malinowski założył firmę zajmującą się pośrednictwem w kupnie i sprzedaży nieruchomości. W pierwszym miesiącu działalności zrealizował następujące operacje gospodarcze:

1. J. Malinowski zainwestował w firmę przekazując środki na rachunek bankowy 10000

1. Zapłacono czynsz za lokal firmy za bieżący miesiąc 300

1. Za pośrednictwo w sprzedaży działki otrzymano prowizję 400

1. Zakupiono wyposażenie dla firmy na kredyt 30-dniowy 100

1. Za pośrednictwo w sprzedaży domu uzyskano prowizję 500

1. Zapłacono rachunek za energię 40

1. J. Malinowski przekazał firmie samochód 2000

1. Wypłacono wynagrodzenia pracownikom firmy 200

1. Za pośrednictwo w sprzedaży lokalu otrzymano prowizję 350

1. Zapłacono rachunek za benzynę 60

Do wykonania:

1. Zaksięgować operacje gospodarcze uwzględniając duży stopień szczegółowości rejestracji kosztów.

1. Sporządzić zestawienie obrotów i sald.

1. Przedstawić rozszerzone równanie rachunkowości na koniec okresu.

1. Sporządzić bilans i rachunek wyników.

Rozwiązanie







Kapitał udziałowy Rachunek bankowy Sprzedaż usług

10000 (1) (1) 10000 300 (2) 400 (4)

2000 (7) (4) 400 40 (6) 500 (5)


(5) 500 200 (8) 350 (9)



12000 350 60 (10) 1250

(Sk) 12000


11250 600 (Sk) 1250



12000 12000 10650 (Sk)


11250 11250 1250 1250





Eksploatacja









Czynsz Energia Wynagrodzenia auta





(2) 300 (6) 40 (8) 200 (10) 60

300 40 200 60





300 (Sk) 40 (Sk) 200 (Sk) 60 (Sk)

300 300 40 40 200 200 60 60







Środki trwałe Zobowiązania





(4) 100 100 (4)


(7) 2000 100





2100

2100 (Sk) (Sk) 100



2100 2100 100 100










Zestawienie obrotów i sald

L.p.	Nazwa konta	Obroty		Salda		R-k wyników		Bilans
		Dt	Ct	Dt	Ct	Dt	Ct	Dt	Ct
1 2 3 4 5 6 7	Kapitał udziałowy Rachunek bankowy Środki trwałe Zobowiązania Sprzedaż usług Czynsz Energia Wynagrodzenia Eksploatacja auta	11250 2100 300 40 200 60	12000 600 100 1250	10650 2100 300 40 200 60	12000 100 1250	300 40 200 60	1250	10650 2100	12000 100
8	Zysk	13950	13950	13350	13350	600 650	1250	12750	12100 650
		13950	13950	13350	13350	1250	1250	12750	12750

Rozszerzone równanie rachunkowości

Aktywa = Kapitał własny-Koszty + Przychody + Kapitał obcy

12750 = (12000 - 600 + 1250) + 100

12750 = 12650 + 100

Bilans końcowy

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
I. Majątek trwały 1. Środki trwałe II. Majątek obrotowy 1. Rachunek bankowy	2100 2100 10650 10650	I. Kapitał własny 1. Kapitał udziałowy II. Kapitał obcy 1. Zobowiązania III. Zysk	12000 12000 100 100 650
Suma bilansowa	12750	Suma bilansowa	12750

Rachunek wyników

Koszty i straty	Wartość	Przychody i zyski	Wartość
I. Koszty uzyskania przychodu 1. Czynsz 2. Energia 3. Wynagrodzenia 4. Eksploatacja auta II. Zysk z działalności gospodarczej	600 300 40 200 60 650	I. Przychód ze sprzedaży usług	1250
Razem	1250	Razem	1250

Zadanie 3

W firmie „Z”, zajmującej się od 3 lat produkcją i handlem, stan składników majątkowych oraz źródeł ich finansowania przedstawia się na początek okresu następująco: środki trwałe 4000, lokaty długoterminowe 500, towary 200, wyroby gotowe 150, gotówka w kasie 70, środki pieniężne w banku 800, rozrachunki: należności 60, zobowiązania 80. Towary wycenione są w cenie nabycia, a wyroby gotowe w koszcie wytworzenia.

Operacje gospodarcze:

1. Pobrano gotówkę z banku do kasy 100

1. Sprzedano odbiorcy towary, rozrachunek nastąpi w terminie 20-dniowym

a) wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia 70

b) wartość sprzedanych towarów w cenie sprzedaży 130

1. Przekazano do użytkowania wyposażenie spisując jego wartość w koszty 40

1. Odbiorca wpłacił należność gotówką 20

1. Spłacono zobowiązanie wobec dostawcy przelewem bankowym 30

1. Zaciągnięto kredyt bankowy 300

1. Wypłacono z kasy wynagrodzenia pracownikom 20

1. Sprzedano wyroby gotowe:

a) koszt wytworzenia wyrobów 100

b) przychód ze sprzedaży równy należnościom 170

1. Opłacono gotówką koszty biurowe firmy 10

1. Opłacono gotówką prowizję za pośrednictwo w transakcji handlowej 10

1. Przeksięgowano salda kont wynikowych na konto „Wynik finansowy”

Do wykonania:

1. Sporządzić bilans początkowy firmy ustalając wysokość kapitału udziałowego.

1. Zaksięgować operacje gospodarcze ujmując koszty na jednym zbiorczym koncie, a przychody na kontach: „Sprzedaż towarów”, „Sprzedaż wyrobów” i „Sprzedaż usług”.

1. Ustalić obroty i salda kont oraz sporządzić zestawienie obrotów i sald.

1. Sporządzić bilans końcowy oraz rachunek wyników.

Zadanie 4

Firma usługowa „Z” rozpoczęła w bieżącym okresie działalność. Na podstawie spisu inwentarza ustalono, iż na dzień rozpoczęcia działalności firma posiada: środki trwałe 3000, wyposażenie 2000, gotówkę w kasie 500, środki pieniężne w banku 3000. Firma zadłużona jest w banku na 250. Pozostały majątek pochodzi od udziałowców.

Operacje gospodarcze:

1. Opłacono gotówką rachunek telefoniczny 100

1. Zakupiono za gotówkę benzynę do samochodu służbowego 150

1. Wypłacono wynagrodzenie sekretarce 180

1. Otrzymano gotówkę za wykonaną usługę 600

1. Zużyto wyposażenie 70

1. Opłacono gotówką czynsz za lokal 200

1. Zakupiono za gotówkę materiały i zużyto je do wykonania usługi 80

1. Z przyczyn losowych uległo zniszczeniu wyposażenie 20

1. Przeksięgowano koszty i przychody z kont procesowych na konto „Wynik finansowy” .

Do wykonania:

1. Na podstawie spisu inwentarza sporządzić bilans otwarcia.

1. Zaksięgować operacje gospodarcze.

1. Ustalić obroty i salda na kontach oraz sporządzić zestawienie obrotów i sald.

1. Sporządzić rachunek wyników i bilans końcowy.

Zadanie 5

Bilans spółki handlowej z o.o. na 1.12.199X przedstawia się następująco:

Aktywa		Pasywa
1. Wyposażenie	1000	1. Kapitał udziałowy	2200
2. Rachunek bankowy	1200
	2200		2200

Operacje gospodarcze w grudniu:

1. Podjęto z rachunku bankowego do kasy 400

1. Zakupiono materiały biurowe 300

1. Przekazano materiały do zużycia 150

1. Zakupiono towary za 1000

1. Sprzedano towary:

a) wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu 700

b) przychód ze sprzedaży towarów 1200

1. Wypłacono gotówką wynagrodzenie pracownikom 100

1. Otrzymano należność od odbiorcy na rachunek bankowy 800

1. Przekazano do użytkowania wyposażenie 50

1. Opłacono gotówką czynsz za lokal sklepowy 70

1. Wypłacono pracownikowi z kasy zaliczkę na drobne zakupy 80

1. Spłacono z rachunku bankowego zobowiązanie wobec dostawcy 700

1. Przeksięgowanie kosztów na „Wynik finansowy”

1. Przeksięgowanie wartości sprzedanych towarów w cenie zakupu na „Wynik finansowy”

1. Przeksięgowanie przychodu ze sprzedaży towarów na „Wynik finansowy” 1200

Do wykonania:

1. Otworzyć konta saldami początkowymi.

1. Zaksięgować operacje gospodarcze.

1. Sporządzić zestawienie obrotów i sald.

1. Sporządzić bilans końcowy i rachunek wyników.

Rozdział 9

KSIĘGOWANIE ŚRODKÓW TRWAŁYCH

9.1. Źródła zwiększania i przyczyny zmniejszania stanu środków trwałych

Do ewidencji środków trwałych służy konto syntetyczne „Środki trwałe” oraz konto syntetyczne korygujące „Umorzenie środków trwałych”.

Zwiększenie stanu i wartości początkowej środków trwałych może być spowodowane głównie:

1. zakupem środków trwałych,

2. nieodpłatnym przyjęciem lub darowizną,

3. przyjęciem z inwestycji,

4. otrzymaniem w leasing finansowy lub w formie aportu,

5. ujawnieniem w trakcie inwentaryzacji,

6. aktualizacją wyceny.

Zmniejszenie stanu i wartości początkowej środków trwałych związane jest najczęściej z :

1. likwidacją i sprzedażą środków,

2. przekazaniem nieodpłatnym lub w leasing,

3. wniesieniem udziału (aportu) do innej spółki,

4. uznaniem za niedobór,

5. aktualizacją wyceny.

Schemat 9

Ewidencja zwiększenia stanu środków trwałych

200 083 011

Rozrachunki

z odbiorcami Inwestycje


















i dostawcami rozpoczęte Środki trwałe 1 2 3 300 Rozliczenie zakupu 4 5 221 Rozrach. z tyt.VAT 6 7 249 Inne rozrachunki





8




803

Kapitały zasadnicze





9




762




Pozost. przychody operacyjne 10

071

Umorzenie

środków 803







trwałych Kapitały zasadnicze 12 11

Objaśnienia:

1. Faktury i rachunki wykonawców inwestycji (roboty i usługi).

1. Przyjęcie do eksploatacji nowo wytworzonych lub ulepszonych środków trwałych (OT - dowód przyjęcia).

1. Przyjęcie do eksploatacji zakupionego środka trwałego (r-k uproszczony + OT).

1. Faktura VAT za zakupiony środek trwały (cena + VAT).

1. Przyjęcie do eksploatacji zakupionego środka trwałego (bez naliczonego podatku VAT).

1. Obciążenie urzędu skarbowego naliczonym podatkiem VAT.

1. Rachunek uproszczony obcej firmy za ulepszenie środka trwałego.

1. Przyjęcie środka trwałego w leasing finansowy.

1. Przyjęcie udziału do spółki w formie aportu.

1. Przyjęcie środka trwałego w formie darowizny.

1. Wzrost wartości środka trwałego na skutek przeceny.

1. Aktualizacja umorzenia środka trwałego na skutek wzrostu jego wartości.

Schemat 10

Ewidencja zmniejszenia stanu środków trwałych

011 071

Środki trwałe Umorzenie środków trwałych







1




761

Pozostałe koszty operacyjne



2

sprzedaż, likwidacja , darowizna




771

Straty nadzwyczajne






likwidacja losowa 3

200



Inne rozrachunki


leasing 4

031



Udziały i akcje

udział 5




243



Rozliczenie niedoborów szkód i nadwyżek

niedobór 6




Objaśnienia:

1. Przeksięgowanie dotychczasowego umorzenia wycofanych z eksploatacji środków trwałych (sprzedanych, zlikwidowanych, przekazanych w leasing finansowy, przekazanych w formie aportu, przekazanych jako darowizna, stwierdzonych w niedoborze).

1. Przeniesienie wartości netto środków trwałych wycofanych z eksploatacji wskutek sprzedaży, likwidacji lub nieodpłatnego przekazania.

1. Przeniesienie wartości netto zlikwidowanych środków trwałych z przyczyn losowych oraz sprzedaży zorganizowanej części firmy.

1. Przeksięgowanie wartości netto środków trwałych przekazanych w leasing finansowy.

1. Przeksięgowanie wartości netto środków trwałych przekazanych w formie aportu.

1. Przeksięgowanie stwierdzonego niedoboru wartości netto środków trwałych.

9.2. Zadania

Zadanie 1

Z dniem 1 stycznia składniki bilansu otwarcia spółki przedstawiały się następująco:

Środki trwałe 60000

Materiały 13000

Umorzenie środków trwałych 10000

Inne rozrachunki (zobowiązania) 40000

Kapitały zasadnicze 8000

W pierwszym kwartale otwarto konta bilansowe i zaksięgowano następujące operacje gospodarcze:

1. Dokonano odpisów amortyzacyjnych 650

1. Zaciągnięto kredyt bankowy 7000

1. Spłacono ratę leasingową (kapitałową) 420

1. Stwierdzono niedobór maszyn o wartości początkowej 2500 i dotychczasowym umorzeniu 200.

1. Na skutek powodzi uległa całkowitemu zniszczeniu hala fabryczna o wartości początkowej 15000 i dotychczasowym umorzeniu 13000.

1. Uległy całkowitemu zniszczeniu znajdujące się w hali materiały wartości 11000.

1. Sprzedano samochód ciężarowy o wartości początkowej 20000 i dotychczasowym umorzeniu 15000. Rachunek uproszczony ze sprzedaży samochodu 7500.

1. Wniesiono do innej spółki aporty rzeczowe w postaci środków trwałych o wartości netto 2000 i dotychczasowym umorzeniu 7000.

Zadanie 2

W spółce z o.o. „Produkt” (podatnik VAT) salda wybranych kont na dzień 1 stycznia kształtowały się następująco:

„Środki trwałe” 150000

„Kapitały zasadnicze” 175000

„Umorzenie środków trwałych” 45000

Spółka posiada następujące środki trwałe:

L.p.	Rodzaj środka trwałego	Wartość początkowa	Roczna stawka amortyzacyjna	Miesięczna staw-ka amortyzacyjna
1. 2. 3. 4.	Hala produkcyjna Maszyny i urządzenia Samochody ciężarowe Narzędzia	120000 54000 16000 4200	2,5 % 20 % 25 % 50 %	.......................... ........................... .......................... ...........................
	RAZEM			...........................

W styczniu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Zaksięgowano miesięczne zużycie środków trwałych

1. Przekazano samochód dostawczy w formie aportu innej spółce

a) wartość początkowa samochodu 6000

b) dotychczasowe umorzenie 500

1. Przyjęto od nowego wspólnika środek trwały (aport) 7200

1. Postawiono w stan likwidacji maszynę

a) wartość początkowa 2800

b) dotychczasowe umorzenie 1300

1. Przyjęto do magazynu części pochodzące z likwidacji 120

1. Otrzymano fakturę VAT za przeprowadzoną likwidację maszyny

a) wartość usług wg. cen zakupu 500

b) podatek VAT 22% 110

c) razem do zapłaty 610

1. Otrzymano w formie darowizny samochód ciężarowy o wartości początkowej 1800 i dotychczasowym umorzeniu 600

1. Otrzymano fakturę VAT za zakupiony komputer

a) wartość komputera wg. cen zakupu 3600

b) podatek VAT 22% 792

c) razem do zapłaty 4392

d) przyjęto do użytkowania zakupiony komputer 3600

1. Sprzedano zbędne narzędzia wystawiając fakturę VAT

a)wartość sprzedanych narzędzi 1100

b) podatek VAT 22% 242

c) razem należność od odbiorcy 1342

1. Wydano odbiorcy sprzedane narzędzia o wartości początkowej 1200 i dotychczasowym umorzeniu 400

1. Dokonano aktualizacji wyceny środków trwałych ze względu na inflację zwiększając:

a) wartość początkową 600

b) dotychczasowe umorzenie 200

Na podstawie powyższych operacji otworzyć konta i zaksięgować operacje gospodarcze oraz ustalić wartość netto środków trwałych.

Rozdział 10

KSIĘGOWANIE WARTOŚCI NIEMATERIALNYCH I PRAWNYCH ,

MAJĄTKU FINANSOWEGO ORAZ INWESTYCJI

10.1. Schematy i przykłady księgowań

Wartości niematerialne i prawne ewidencjonuje się podobnie jak środki trwałe w wartości początkowej wykorzystując do tego dwa następujące konta syntetyczne:

„Wartości niematerialne i prawne”

„Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych”

Schemat 11

Zasady ewidencji wartości niematerialnych i prawnych

073

200 020 Umorzenie

Rozrachunki Wartości wartości

z odbiorcami niematerialne niematerialnych 401

i dostawcami i prawne i prawnych Amortyzacja














1 3 4 761 Pozostałe koszty




operacyjne 5

300 221

Rozliczenie Rozrachunki







zakupu z tytułu VAT 2a 2b

Objaśnienia:

1. Zakupiono wartości niematerialne i prawne na podstawie rachunku uproszczonego.

1. Rozliczono wartości niematerialne i prawne zakupione na podstawie faktury VAT.

a) przyjęto do eksploatacji wartości niematerialne i prawne (bez naliczenia podatku VAT),

b)obciążono urząd skarbowy naliczonym podatkiem VAT.

1. Przeksięgowano dotychczasowe umorzenie wartości niematerialnych i prawnych wycofanych z eksploatacji.

1. Wyksięgowano odpisy amortyzacyjne wartości niematerialnych i prawnych.

1. Przeksięgowano wartość netto sprzedanego znaku firmowego.

Zadanie 1

W styczniu firma posiadała następujący niematerialny majątek trwały:

a) koszty organizacji spółki 72000

b) program komputerowy 6000

______________

Razem 78000

Dotychczasowe umorzenie 18000

Otworzyć konta i zaksięgować następujące operacje gospodarcze:

1. Zakupiono prawo do znaku firmowego płacąc przelewem 6000.

1. Sprzedano program komputerowy:

a) przeniesiono dotychczasowe umorzenie 2000

b) przeksięgowano wartość netto programu komputerowego (6000 - 2000)

c) wystawiono rachunek uproszczony dla odbiorcy 4200

1. Nabyto spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu płacąc przelewem 48000.

1. Dokonano odpisów amortyzacyjnych od wartości niematerialnych i prawnych za styczeń 600.

Rozwiązanie

Wartości Umorzenie wartości

niematerialne i prawne niematerialnych i prawnych







Bo 78000 2000 (2a 2a) 2000 18000 Bo)

1) 6000 4000 (2b 600 (4

3) 48000

Pozostałe

Rachunki bankowe koszty operacyjne







6000 (1 2b) 4000

48000 (3

Rozrachunki Pozostałe





z odbiorcami i dostawcami przychody operacyjne

2c) 4200 4200 (2c



Amortyzacja

4) 600

Finansowy majątek trwały składający się z lokat udziałowych i wierzytelnościowych ewidencjonuje się na syntetycznym koncie o tej samej nazwie w korespondencji z kontami „Środki trwałe” i „Rachunki bankowe”.

Schemat 12

Ewidencja finansowego majątku trwałego

011 030

Środki trwałe Finansowy majątek trwały








1




130

Rachunki bankowe











2 3 4 5

Objaśnienia:

1. Wniesiono udziały do nowej firmy w formie aportu rzeczowego.

1. Wniesiono udziały do nowej spółki w formie pieniężnej.

1. Zakupiono długoterminowe akcje i obligacje.

1. Udzielono innej firmie pożyczki długoterminowej.

1. Wycofano wniesiony udział w formie pieniężnej.

Inwestycje w zależności od uzyskanych efektów dzielą się na:

• zwiększające wartość środków trwałych,

• bez efektu gospodarczego.

Wszelkie zmiany w zakresie inwestycji księgowane są na koncie „Inwestycje rozpoczęte”.

W ciężar tego konta zapisuje się koszty związane z wykonywaniem i finansowaniem robót budowlanych, montażowych, modernizacyjnych itp. Natomiast uznaje się w momencie zakończenia inwestycji i przeniesienia ich kosztów w ciężar konta „Środki trwałe” jak również odpisania kosztów inwestycji bez efektu gospodarczego w ciężar konta „Pozostałe koszty operacyjne” . Zakupy gotowych dóbr inwestycyjnych nie wymagających montażu ani remontu przed przyjęciem do użytkowania ewidencjonuje się bezpośrednio na koncie „Środki trwałe”.

Schemat 13

Ewidencja inwestycji

200 083 011

Rozrachunki Inwestycje Środki


z odbiorcami i dostawcami rozpoczęte trwałe










1 5

200 300

Rozrach. Rozliczenie







z odbiorc. i dostawc. zakupu 2 3 761 Pozostałe koszty

operacyjne





130 6


Rachunki




bankowe 4

Objaśnienia:

1. Zaksięgowanie obcych rachunków uproszczonych za wykonane roboty i usługi inwestycyjne.

1. Zaksięgowanie obcych faktur VAT uwzględniających naliczony podatek VAT.

1. Zaksięgowanie obcych faktur VAT (bez uwzględnienia podatku VAT).

1. Naliczenie kosztów odsetek, prowizji i różnic kursowych od pożyczek i kredytów inwestycyjnych.

1. Przeniesienie efektów inwestycyjnych zwiększających wartości środków trwałych.

1. Zaksięgowanie kosztów inwestycji bez efektu gospodarczego.

10.2. Zadania

Zadanie 1

Stany wybranych kont na dzień 1 stycznia przedstawiają się następująco:

Środki trwałe 52000

Inwestycje rozpoczęte 14000

Rachunki bankowe 9000

Pozostałe rozrachunki (pożyczki) Ma 15000

W styczniu dokonane zostały następujące operacje gospodarcze:

1. Zaksięgowanie faktury VAT za roboty budowlano-montażowe

a) koszty robót inwestycyjnych bez podatku VAT 12000

b) naliczony podatek VAT 2640 (22%)

c) razem wartość faktury 14640

1. Otrzymano rachunki uproszczone za:

a) zakupioną i przyjętą maszynę wymagającą montażu 6000

b) transport zakupionej maszyny 300

c) montaż maszyny 700

d) razem 7000

1. Przyjęto do użytku maszynę, po jej zamontowaniu 7000

1. Uregulowano przelewem bankowym zobowiązania

wg. rachunków uproszczonych 7000

5. Naliczono odsetki od pożyczek inwestycyjnych 2500

6. Rozliczono częściowo koszty inwestycji budowlanych:

a) przyjęto do eksploatacji nowe środki trwałe 15000

b) odpisano koszty inwestycji bez efektu gospodarczego 1400

Zadanie 2

W spółce z o.o. (podatnik VAT) salda wybranych kont na dzień 1 marca kształtowały się następująco:

• „Środki trwałe” 65000

• „Umorzenie środków trwałych” 18200

• „Wartości niematerialne i prawne” 14300

• „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych” 2200

• „Rachunki bankowe” 17000

• „Inwestycje rozpoczęte” 21000

W marcu przeprowadzono następujące operacje gospodarcze:

1. Wystawiono fakturę za sprzedane zbędne oprogramowanie komputerowe

a) razem należność od odbiorcy 3782

b) podatek VAT 22% 682

c) wartość sprzedanego oprogramowania komputerowego 3100

1. Wydano odbiorcy sprzedane oprogramowanie komputerowe o wartości początkowej 2800 i dotychczasowym umorzeniu 300.

1. Udzielono spółce handlowej pożyczkę pięcioletnią 6000.

1. W związku z realizowaną inwestycją postawiono w stan likwidacji przybudówkę o wartości początkowej 9000 i dotychczasowym umorzeniu 7800.

1. Otrzymano fakturę od firmy „Inwestprojekt” za projekt budowlany

a) razem do zapłaty 1952

b) podatek VAT 22% 352

c) wartość projektu wg. cen zakupu 1600

1. Otrzymano od firmy „Elmo” fakturę za rozbiórkę przybudówki

a) razem do zapłaty 1708

b) podatek VAT 22% 308

c) wartość usługi wg. cen zakupu 1400

1. Dostarczono na budowę materiały wg. faktury od dostawcy

a) razem do zapłaty 5490

b) podatek VAT 22% 990

c) wartość materiałów wg. cen zakupu 4500

1. Otrzymano fakturę od firmy „Exbud” za roboty budowlane

a) razem do zapłaty 4148

b) podatek VAT 22% 748

c) wartość usług wg. cen zakupu 3400

1. Wyposażono magazyn w nowe urządzenia. Otrzymano fakturę od dostawcy

a) razem do zapłaty 1586

b) podatek VAT 22% 286

c) wartość urządzeń wg. cen zakupu 1300

1. Otrzymano fakturę za montaż zakupionych urządzeń:

a) razem do zapłaty 1769

b) podatek VAT 22% 319

c) wartość usługi wg. cen zakupu 1450

1. W wyniku zakończenia inwestycji:

a) przyjęto do użytkowania środki trwałe 21000

b) przyjęto do użytkowania wartości niematerialne i prawne 8500

c) koszty inwestycji bez efektu gospodarczego 1200.

Zadanie 3

Założenia:

W spółdzielni „KORAL” (podatnik VAT) wystąpiły na wybranych kontach syntetycznych salda początkowe, które oznaczono literą „X”.

W roku obrotowym dokonane zostały między innymi następujące operacje gospodarcze:

1. Dokonano likwidacji wartości niematerialnych i prawnych (dow. PK):

a/ do wysokości dotychczasowych odpisów umorzeniowych 6200 zł

b/ ponad wartość umorzenia 2200 zł

1. Według wyciągu bankowego (dow. WB):

a/ zakupiono na giełdzie akcje zakładu „Bocian S.A.” 5200 zł

b/ zakupio obligacje trzyletnie Skarbu Państwa 2000 zł

c/ udzielono dwuletniej pożyczki przedsiębiorstwu „Złota Rybka” 1400 zł

d/ udzielono półrocznej pożyczki spółdzielni „Róża” w Poznaniu 1000 zł

e/ razem 9600 zł

1. Dokonano odpisów amortyzacyjnych (dow. PK) dotyczących:

a/ własnych środków trwałych 6400 zł

b/ wartości niematerialnych i prawnych 1800 zł

c/ budynków i budowli wybudowanych na obcym terenie 1300 zł

1. Otrzymano zamówioną maszynę. Ze względu na uszkodzenie maszyny nie

przyjęto, wysłano reklamację i postawiono środek trwały do dyspozycji

dostawcy (dow. PK) 6800 zł

1. Zgodnie z zawartą umową spółka cywilna „Świetna” dokonała

rozbudowy budynku produktów gotowych wraz z jego adaptacją

do wymagań przeciwpożarowych. Faktura za wykonane

przez spółkę prace obejmuje:

a/ roboty budowlano-adaptacyjne 140000 zł

b/ podatek VAT (22%) 30800 zł

c/ razem 170800 zł

d/ fakturę rozliczono

1. Ujawniono w czasie inwentaryzacji maszynę (dow. OT): o wartości

początkowej 2600 zł. Na podstawie wyjaśnień pracowników i dokumentacji

ustalono, że maszyna stanowi własność firmy prywatnej, która wykonywała

w ubiegłym roku prace na rzecz spółdzielni „KORAL”.

1. Przekazano w formie darowizny Towarzystwu „Trzeźwy umysł”

program komputerowy:

a/ dotychczasowe umorzenie 2500 zł

b/ wartość netto 1000 zł

c/należny podatek VAT, ujęty w rachunku uproszczonym 220 zł

1. Według wyciągu bankowego:

a/ bank pobrał z rachunku odsetki od udzielonej uprzednio pożyczki na

roboty budowlano-adaptacyjne 7300 zł

b/ zapłacono przelewem fakturę VAT za roboty budowlano-

adaptacyjne wykonane przez „Świetna” S.c. 170800 zł

c/ zapłacono odsetki zwłoki za nieterminowe uregulowanie

zobowiązania wobec firmy „Świetna” S.c. 2700 zł

d/ razem 180800 zł

1. Zakończono i przyjęto roboty budowlano-adaptacyjne (dow. OT)

Polecenia do wykonania:

a/ wpisać na konta dowolnie przyjęte stany początkowe oznaczając je literą „X”,

b/ zaksięgować operacje gospodarcze dokonane w ciągu roku obrotowego.

BIBLIOGRAFIA

1. Gmytrasiewicz M., A. Karmańska, I. Olchowicz. 1996. Rachunkowość finansowa cz. 1. DIFIN Warszawa.

1. Kożuch A., B. Piechowicz. 1995. Podstawy rachunkowości. Wydawnictwo Uczelniane WSRP Siedlce.

1. Sawicki K. i in. 1996. Rachunkowość finansowa przedsiębiorstw. Wydawnictwo i Doradztwo „EKSPERT” Wrocław.

1. Żyznowski T. 1995. Rachunkowośc jednostek gospodarczych cz. I. DIFIN Warszawa.

95

---