Gatunki Dziennikarskie, EGZAMIN Z GATUNKÓW

Gatunki dziennikarskie - EGZAMIN

Terminologia Felietonu

XVIII w. -istniała forma, nie istniała jeszcze nazwa gatunku; ma dłuższą tradycję niż inne gatunki dziennikarskie. Zaistniała konkretnie przez londyńskie pismo „Spectator”

(1711-1714: publikacje Joseph Addison i Richard Steele)

Terminologia-z łac. feuilleton - zeszycik, feulles - kartki.

Felieton w Polsce

Oświecenie: „Monitor”, „Pamiętnik Warszawski”, „Wiadomości Brukowe”.

Zawierały moralistyczne wypowiedzi publicystyczne, zabarwione satyrą i beletryzacją, bliskie powiastce filozoficznej. Wtedy pisali m.in.: Piotr Skarga, Ignacy Krasicki.

„Monitor”, pierwsze polskie czasopismo pojawiało się w latach 1765 - 1785.

Typologia problemów reportaży w wiadomościach literackich

- Polityczne

- Kryzys gospodarczy

- Polityczno - społeczne

Priorytetowe funkcje dziennikarstwa

- informowanie

- przekonywanie

- komentowanie

- wartościowanie

Cechy mówiące o literackości i prasowości tekstu

WYZNACZNIK LITERACKOŚCI

- fikcja

- dominacja funkcji estetycznej

- subiektywizm

- obrazowość

- osoba mówiąca nie jest tożsama z autorem

- dążenie do ponadczasowości sądów, dopuszczalne proroctwa, hipotezy

- emotywność

WYZNACZNIK PRASOWOŚCI

- fakty muszą być prawdziwe

- dominacja funkcji informacyjnej , czasami występuje funkcja impresywna

- dążenie do obiektywizmu

- osoba tożsama z autorem

Narracja w Cesarzu Kapuścińskiego

- inna niż w klasycznym reportażu

- nie ujawnia się wprost

- narrator umieszczony jest nie na zewnątrz świata przedstawionego ale wewnątrz

- niewidoczny, ale jego obecność zaznaczona jest przez formę osobowa czasownika

- oszczędna świadomość nadrzędna wobec świata przedstawionego

Cechy bohatera Wańkowicza :

Tworzył bohatera syntetycznego, Poszukiwał wielu bohaterów i wybierał z nich to co najciekawsze kreując w ten sposób postać bohatera jednostkowego (z kilku zrobił jednego )

„ Mnie nie interesują nazwiska. Moim bohaterem jest epoka. Piszę we współczesności o losie zbiorowym I DLA NIEGO POŚWIĘCAM LOSY POJEDYŃCZE (…) ”.

Pozycje autora w reportażach Wańkowicza

- Na tropach Smętka - pozycja uczestnika

- Bitwa o Monte Cassino - pozycja uczestnika

- Hubalczycy, Westerplatte - pozycja rekonstruktora zdarzeń

Bitwa o Monte Cassino - Wańkowicz

- Walki od stycznia do maja 1944r.

- Jedna z najwspanialszych kart polskiego oręża w dziejach, obrosła legendą

- Reportaż jako hołd żołnierzom generała Andersa

- Zbiór wydawanych wiele razy w PRL

- Zawsze cenzurowany

- Dopiero w 1990 roku ukazuje się pierwsza pełna wersja reportażu

- W bitwie zginęło 948 polskich żołnierzy, 3243 zostało rannych

- Dokumentacja: dzienniki wydarzeń, własne obserwacje, rozmowy z dowódcami i żołnierzami

- Stylistyka:

a) Narracja pierwszoosobowa - uwiarygodnienie przekazu, oddanie emocji, których doświadcza autor na równi z żołnierzami, funkcja asertoryczna.

b) Zwroty do czytelnia - funkcja fatyczna języka, dbałość o to, aby odbiorca zrozumiał (poczuł) klimat wydarzeń.

c) Cytaty z wierszy ilustrujące daną sytuację na polu bitwy.

d) Sceny batalistyczne, okrutne w swej wymowie i zwykłe życie frontowe - atmosfera koleżeńskości, mobilizacji

e) Żargon wojskowy, wulgarny - autentyzm

f) Litanie przekleństw

Wańkowiczowska koncepcja mozaiki

„Reportaż to jest mozaikarstwo, nie zaś malarstwo. Składa się z faktów-kamyczków. Reporter wkłada wielki wysiłek, aby wydobyć moment artystyczny przed odpowiednie ich dobranie (…)”

„I jak w witrażu poszczególne szkiełka łączy się odpowiednia otoczka, tak w reportażu, gdzie kamyczki umocowuje się na mastyksie, ta zaprawa „prawdy esencjonalnej” jest materiałem łączącym wciskający się miedzy kamyczki. Reporter, który nie można znaleźć odpowiedniego kamyczka, stoi przez zagrożeniem, że go domaluje”

Definicja reportażu oraz jego klasyfikacja :

Etymologia terminu

- łac: reporto, reportare - „odnosić”, „zawiadamiać”

Definicja reportażu:

Wypowiedź oparta na faktach, ściśle związana z rzeczywistością, w jakiej powstaje
Sprawozdanie o prawdziwych wydarzeniach, ludziach i sprawach

Propozycje klasyfikacji reportaży:

- Kazimierza Koźniewskiego

- Jacka Maziarskiego

- Hanny Marii Małgowskiej

- Krzysztofa Kąkolewskiego

- Krystyny Iglickiej -Goldbergowej

- Kazimierza Wolnego

Teoria Żabickiego :

Istnieją cztery możliwości podniesienia tekstu reportażowego do rangi artystycznej:

Konwencja narracyjna
Dramatyzacja wydarzeń
Eksponowanie sylwetek bohaterów (technika portretu)
Skoncentrowanie się na pracy reportera (autotematyzm)

Kryteria Kazimierza Wolnego :

- miejsca i sposobu publikowania

- sposobu ujęcia tematu

- sposobu ukazania faktów

- charakterystyki bohaterów i charakterystyki środowiska

- tematu

Pierwszy polski reportaż

Pielgrzymka na Jasną Górę W. Reymonta.

Odmiany stylowe felietonu :

- Wiech - tradycyjne felietonowe humoreski

- Wańkowicz - modernizacja tradycji gawędy szlacheckiej

- A. Rudnicki - cykl niebieskie kartki - elementy nowelistyczne

- J. Pilch - felieton z pogranicza literackiego.

Cechy gatunkowe felietonu :

Niska instytucjonalizacja , ograniczona spójność tekstu, dygresyjność , asocjacyjność , wielotematyczność, nieprawomocność wszelkich uogólnień, forma udialogizowana , skłonność do parodii, stylistyczna wielokształtność, nieoficjalność , subiektywizm, gatunek z pogranicza, cykliczność, aluzyjność , konstrukcja krótkiej formy aluzyjnej.

Cechy reportażu literackiego :

Tekst, który pozostając sprawozdanie o autentycznych wydarzeniach - korzysta z doświadczeń prozy literackiej. Realizować się to może na płaszczyźnie językowej (metaforyka, ukształtowanie stylistyczne), kompozycyjnej (wzór epickiej fabuły w przypadku reportażu fabularnych), tematycznej (waga podnoszonych problemów), charakterologicznej (rysunek bohatera, technika porteru, psychologizacja).

Akcja opiera się na ciągu faktów ułożonych najczęściej w porządku chronologicznym lub przyczynowo - skutkowym
Fakty prezentowane są w sposób dynamiczny
Fabuła stanowi zwartą i zamkniętą kompozycyjne całość z wyraźnie wyodrębnionym początkiem i zakończeniem

Cechy reportażu problemowego:

Tekst zbliżony do wypowiedzi publicystycznej, w którym autor dąży do zaprezentowania lub rozwiązania jakiegoś problemu
Wybór i kolejność faktów podporządkowane są ilustracji

Charakterystyka i cechy świata przedstawionego w reportażu :

- intertekstualność

- cytaty

- otwarcie na fragment

- funkcja interpretacyjna komentarza

- uruchomienie kontekstów.

Zasady posługiwania się słowem wg. Grice'a

Zasada ilości- tyle ile jest wymagane
Zasada jakości- pisanie prawdy
Zasada odniesienia- pisanie na temat
Zasada sposobu- pisanie zrozumiale dla czytelnika

Reportaż jako gatunek pograniczny

- Dziennikarstwa

- Literatury

- Socjologii

Cechy strukturalne gatunku reportażu

- Aktualność

- Fotografia

- Dokumentaryzm

- Autentyzm

- Akcyjność

- Osobisty stosunek reportera do przedmiotu sprawozdania

Związek z publicystyką:

- Oparcie na faktach

- Wymowa prezentowanego wycinka rzeczywistości, skłaniająca odbiorcę do zajęcia stanowiska wobec problemu

Test:

1. C (esej)

2. B (reportaż)

3. C (felieton)

4. B (54-55 str trójcy)

5. -

6. któreś z: 1) Na tropach Smętka - pozycja uczestnika, 2) Bitwa o Monte Cassino - pozycja uczestnika, 3) Hubalczycy, Westerplatte - pozycja rekonstruktora zdarzeń

7. lit. piękna, naukowa, popularno-naukowa, dziennikarstwo, piśmiennictwo użytkowe

8. Główne zalety infografik to intuicyjny charakter, przejrzystość i atrakcyjność wizualna

Główne wady: czasochłonne w wykonaniu, ich nadmiarowość, zawierają ukryte intencje np. polityczne

9. uczestnik, świadek, rekonstruktor zdarzeń

10. źródła starożytne: dialog lukianowski, arystotelejski, sokratejski

11. zajawka

12.

- Agenda setting, sposób oddziaływania środków masowego przekazu polegający na koncentrowaniu uwagi odbiorcy na określonych treściach (tematach)

- Agitacja, działalność prowadząca do zjednoczenia zwolenników dla jakiejś sprawy, forma propagandy ma posłużyć osiągnięciu danego celu

- Public Relations, kontakty z otoczeniem , dotyczą kształtowania stosunków publicznych działającego podmiotu z jego otoczeniem

- Reklama, informacja połączona z komunikatem perswazyjnym. Skłonienie do nabycia lub skorzystanie z określonych towarów, bądź usług

13. Łączenie faktów z fikcją (łamanie zasady reportażu, który opierał się wyłącznie na faktach). M. Wańkowicz uważa więc, że reporter powinien szukać innej, nowocześniejszej drogi, nie obstawać przy jednej metodzie, gdyż każda konwencja po pewnym czasie kostnieje i staje się przestarzała.

Proponuje więc swoją teorię „reportażu- mozaiki”, o której już była mowa. Metoda ta pomaga uniknąć nawału

niepotrzebnych informacji, które mogą jedynie dekoncentrować odbiór czytelnika. Zamiast opisywać kilku bohaterów, można stworzyć jedną postać, na którą będzie się składało kilka osób. W ten sposób postulat prawdy zostanie zachowany, gdyż każdy element będzie prawdziwy, a jednocześnie poszerzy się konwencja reportażu.

Hiponim - termin szczegółowy np. kundel

Hiperonim - termin bardziej ogólny np. pies

Incipit - początek tekstu napisany inną czcionką (często spełnia rolę tytułu)

Prereportaże:

- Sprawozdania z podróży (itineraria i diariusze)

- Kroniki Galla Anonima i Jana Długosza

- Pisma Cezara

- Kroniki Ibrahima ibn Jakuba

- Marco Polo „Opisanie świata”

- Relacje Vasco da Gamy

- Relacje misjonarzy z Chin

- Opowiadania kupców, żeglarzy, podróżników, rycerzy

- Listy (epistolografia)

Dekalog informacji:

- szybkość

- aktualność

- dokładność

- jasność

- bezstronność

- uczciwość

- kreatywność

- komunikatywność

- konsekwencja

3 znani współcześni felietoniści:

- Michał Ogórek
- Stefan Pacek
- Stefan Kisielewski

Źródła informacji dziennikarskiej:

- serwis agencyjny

- współpracownicy

- osobiste kontakty

- zawiadomienia

- zaproszenia

- telefony

- listy do redakcji

- dokumenty

Funkcje cytatów w eseju:

- wzmacnia ekonomię dyskursu (wprowadzenie w dany tekst innego tekstu)

- wzmacnia funkcję estetyczną tekstu

- jest swoistego rodzaju dokumentem tekstowym

- jest autorytatywnym wsparciem refleksji autora eseju

- osadza tekst w kręgu tradycji literackiej i kulturowej

- eseista nie musi podawać źródeł cytatów

- cytaty empiryczne i cytaty struktur (cytaty poetyk, stylów, systemów filozoficznych)

Kto jest głównym bohaterem „Cesarza”?:

- Cesarz był dyktatorem, którego można było ubrać w kostium Gierka lub Gomułki

Gatunki informacyjne	Gatunki publicystyczne
Informowanie o faktach, zdarzeniach.	Informowanie o sądach, opiniach.
Zewnętrzny opis zdarzeń.	Ukazywanie sensu zdarzeń (wnętrze).
Ukazuje zjawiska.	Łączy i interpretuje zjawiska.
Przynoszą wiedzę o faktach, poszerzają zakres uczestnictwa w dziejących się wydarzeniach.	Interpretowanie rzeczywistości, ale także przeszłości i stawianie hipotez co do przyszłości.
Pełnią funkcję przede wszystkim powiadomienia.	Podporządkowane są funkcji interpretacyjnej i perswazyjnej.

Podział „Cesarza”:

- konstrukcja trój czołowa:

1. Tron - metody rządzenia
2. Idzie, idzie - pierwsze bunty studentów i chłopów
3. Rozpad - ostatnie lata panowania chłopów

Fait divers:

- Odmiana notatki, niecodzienny zbieg wydarzeń, zaskakujące zdarzenie faktów.

Cechy typologiczne reportażu:

- obrazowość
- umiejętne odtwarzanie rzeczywistości

- aktualność

- waga przedstawionych problemów

- komunikatywność stylu, interakcja nadawca-odbiorca

Podział Talk-show

a) skupiają uwagę na prowadzącym (np. Kuba Wojewódzki)

b) skupiają uwagę na gościu (telewizja śniadaniowa)

- talk show egalitarne (może się pojawić zwykła osoba)

- talk show elitarne (występują znane osobowości)

c) konfrontacje / debaty

Propozycje klasyfikacyjne Kazimierza Koźniewskiego:

Reportaże interwencyjne
Informacyjne
Problemowe
Wielkie (ranga podnoszonego problemu)

Propozycje klasyfikacyjne Jacka Maziarskiego:

Kryterium budowy tekstu:

1. Relacje

2. Szkice

3. Reportaże fabularne

4. Formy pośrednie (np. reportaż - list, reportaż-gawęda)

Propozycje klasyfikacyjne Hanny Marii Małgowskiej

Kryterium podstawy autora - narratora

Postawa interpretująca (przechodzenie od faktu do problemu)
Postawa świadomego ideologa (od problemów do faktów)
Postawa uczestnika (od faktów do faktów)
Postawa refleksyjna lub polemiczna (od problemu do problemu)

Konstanty Ildefons Gałczyński - Karakuliambro

Asertoryczność - wypowiadanie takich sądów, które są jednoznacznie prawdziwe lub przynajmniej sprawiają wrażenie prawdziwych stanowiąc proste stwierdzenia lub zaprzeczenia

- zbytnia ogólność

- nadmierna obrazowość

- przesadna ekspresja

- nieokreślony czas i miejsce

- nacechowanie emocjonalne

- wielosłowie

- zbędne efekty stylistyczne

- wartościowanie informacji

Kto zapoczątkował ugrupowanie WAT

A. Wat w miesięczniku literackim, dyskusja nad programem autentystów, pojęcie literackości faktu.

Kiedy pisano pierwsze eseje albo felietony (epoka)

Renesans

Słuchowisko - dramat najczęściej radiowy, podstawowa artystyczna, literacka forma, której tworzywem jest wyłącznie materia foniczna: głos ludzki, efekty akustyczne i muzyka.