STERYLIZACJA I WYJAŁAWIANIE

Sterylizacja nazywamy procesem wyjaławianiem, musi zapewnić zniszczenie w wyjałowionych materiałach wszystkich drobnoustrojów łącznie z ich formami przetrwalnikowymi. Czynniki wjaławijące dzielimy na fizyczne i chemiczne.

Fizyczne - gorąca nasycona para wodna po ciśnieniem, suche, gorące powietrze, sączenie, promieniowanie jonizujące, spalanie

Chemiczne - tlenek etylenu, aldehyd glutarowy, aldehyd mrówkowy, woda utleniona, promieniowanie beta i gamma.

Im dłuższy jest czas działania i stężenie środka dezynfekcyjnego, tym większa liczba drobnoustrojów zostanie zniszczona

Dezynfekcja i antyseptyka - to proces w wyniku którego zostają zniszczone lub usunięte formy drobnoustrojów. Rozróżniamy pojęcie dezynfekcji intensywne = o wysokiej skuteczności i dezynfekcji zwykłej i o wysokiej skuteczności - osiągnięcie głównej za pomocą środków chemicznych o działaniu bakteriobójczym. Dezynfekcja, w przeciwieństwie do antyseptyki dotyczy przedmiotów i powierzchni użytkowych. Skuteczność dezynfekcji zalezy od :

-właściwości środka dezynfekcyjnego

-rodzaju, wrażliwości i liczby drobnoustrojów

-warunków środowiska takich jak: pH , temperatura, które mogą oddziaływać zarówno na przeżywalność drobnoustrojów jak i właściwości środka dezynfekcyjnego

-obecności substancji organicznych i innych zanieczyszczeń, mogą one reagować ze środkiem dezynfekcyjnym i zmniejszać jego stężenie, a także tworzyć warstwę ochronną

Właściwości środka dezynfekującego;

-działać bakteriobójczo na zakres dobnoustrojów wskazane jest działanie na formy przetrwalnikowe

-działać w stężeniach użytkowych

-działać dobrze

Cele dezynfekcji:

-zapobieganie szerzeniu się chorób zakażonych przez przecięcie dróg, którymi mogą rozprzestrzeniać się w środowisku drobnoustroje, pochodzące od chorego człowieka lub zwierzęca.

-obiekt: ręce, skóra, przedmioty instrumenty medyczne

Środki do dezynfekcji narzędzi

-Lizoformina 3000

-Lizoformina specjal

-Aldesan E

-Aldewir

-Spirytus 70%

Środki do dezynfekcji powierzchni

-Aerodesin 2000

-Incidin

Środki do dezynfekcji skóry

-Woda utleniona

-Skinsept

-Jodyna

-Tonik na bazie alkoholu

-Spirytus salicylowy

Środki do dezynfekcji rąk

-Manusan

-AHD

-Skinsept

-Dermosprej

1.Sterylizacja termiczna

Spalanie

-stosujemy wówczas, gdy chcemy zniszczyć skażony materiał - na przykład odpady szpitalne.

Sterylizacja suchym gorącym powietrzem

-Suche gorące powietrze powoduje utlenianie, a co za tym idzie inaktywację i degradację składników komórkowych drobnoustrojów. Wyjaławianie suchym gorącym powietrzem prowadzi się w sterylizatorach powietrznych, stanowiących zamknięte komory z termoregulacją, stosując temperatury 160-200°C utrzymywane w czasie od dwóch godzin do kilkunastu minut.

Sterylizacja parą wodną pod ciśnieniem

Nasycona para wodna powoduje gwałtowną hydrolizę, denaturację i koagulację enzymów i struktur komórkowych. Wyjaławianie jest rezultatem zarówno wysokiej temperatury, jak i aktywności cząsteczek wody. Zwykle stosowane temperatury sięgają 108-134 °C, zaś czas wyjaławiania wynosi 15-30 minut.

Sączenie

Istotą tego procesu jest fizyczne usuwanie drobnoustrojów z roztworu lub gazu przez zatrzymanie ich na jałowym sączku membranowym

Promieniowanie UV

Wyjaławianie polega na naświetlaniu materiału promieniowaniem ultrafioletowym. Promieniowanie to zmienia strukturę kwasów nukleinowych, dlatego najsilniej działa na formy wegetatywne drobnoustrojów. Używa się fal o długości 210-328 nm (najbardziej aktywne jest promieniowanie o długości fali 254 nm), emitowanych np. przez lampy rtęciowe (niskociśnieniowa rura z kwarcu, wypełniona parami rtęciowymi).

Promieniowanie jonizujące

Sterylizacja promieniowaniem jonizującym przebiega zarówno w sposób bezpośredni, jak i pośredni, przez produkty radiolizy wody. Źródłem tego promieniowania mogą być na przykład izotopy - zwykle używa się izotopu kobaltu ⁶⁰Co lub wiązka elektronów i promieniowanie X, wytworzone w akceleratorze.

2.Sterylizacja chemiczna

Tlenek etylenu

Jest to czynnik o działaniu alkilującym, bakterio- i wirusobójczy. W wyższych stężeniach niszczy też przetrwalniki.

Tlenek etylenu może powodować u ludzi podrażnienie błon śluzowych, nudności i wymioty.

Do sterylizacji używany jest czysty tlenek etylenu lub jego mieszanina z dwutlenkiem węgla (w proporcji 1:9).

Tlenkiem etylenu wyjaławiamy materiały i sprzęt medyczny z tworzyw sztucznych, które mogą odkształcać się po wpływem temperatury, np. cewniki.

Formaldehyd

Formaldehyd jest czynnikiem alkilującym, aktywnym względem form wegetatywnych i przetrwalników. Ma jednak ograniczone zastosowanie ze względu na toksyczność. Do wyjaławiania używa się sterylizatorów.

Aldehyd glutarowy

Aldehyd glutarowy jest aktywny w stosunku do form wegetatywnych bakterii, wirusów, przetrwalników, i grzybów. Nie powoduje korozji metali i nie uszkadza wyrobów gumowych.

Do wyjaławiania stosowany jest przeważnie roztwór 2% o pH 7,5-8,5 (o największej aktywności w stosunku do przetrwalników), do którego dodaje się 0,3% wodorowęglanu sodu. Materiał zanurza się w nim na trzy godziny.

Aldehyd glutarowy może powodować podrażnienie skóry, oczu i błon śluzowych.

Związki chloru

-chloraminy i podchloryny

Jod i jodoformy

-stosowany dla antyseptyki skóry

-do odkażania rany i pola pooperacyjnego

Alkohole

-środek bakteriobójczy

Barwniki

-rivanol

Aseptyka - postępowanie mające na celu dążenie do jałowości bakteriologicznej pomieszczeń, narzędzi, materiałów opatrunkowych i innych przedmiotów w celu niedopuszczenia drobnoustrojów do określonego środowiska, np. otwartej rany operacyjnej.

Aseptyczność jest to stan, w którym pomieszczenia, środki opatrunkowe, leki, narzędzia chirurgiczne i ręce operatora są wolne od żywych drobnoustrojów chorobotwórczych. Zapewnia to dokładne mycie i dezynfekowanie dłoni oraz rękawiczek, narzędzi. Oznacza to także działania, zabezpieczające przed zakażeniem.

Antyseptyka, postępowanie odkażające, wyjaławianie, którego celem jest zabicie wszystkich drobnoustrojów (bakterii, wirusów, grzybów) znajdujących się w danej przestrzeni lub substancji, na określonych przedmiotach, na rękach, w ranie lub w jej otoczeniu. Do wyjaławiania stosuje się: środki antyseptyczne, wysoką temperaturę w sterylizatorach (sterylizacja) i autoklawach, promienie nadfioletowe lampy kwarcowej, promieniowanie jonizujące

---