Patofizjologia przełyku, żołądka i jelit

Michał Holecki

Katedra Patofizjologii

ŚAM w Katowicach

Achalazja (kurcz wpustu)

• Zwyrodnienie splotu warstwy mięśniowej (Auerbacha) w dolnym odcinku przełyku

• Uniemożliwienie odruchowego zwiotczenia dolnego zwieracza przełyku

• Pierwotna: przyczyna idiopatyczna

• Wtórna: rak wpustu, zespół paranowotworowy (rak oskrzela), choroba Chagasa

Achalazja - objawy

• Dysfagia

• Zwracanie pokarmów

• Uczucie pełności za mostkiem

Przepukliny rozworu przełykoego

• Przepuklina ześlizgowa - 90% przypadków

- przemieszczenie wpustu poprzez rozwór przełykowy przepony (wpust znajduje się nad przeponą)

• Przepuklina przyprzełykowa

- położenie wpustu i czynność dolnego zwieracza przełyku są prawidłowe

Objawy kliniczne

• Objawy choroby refluksowej

• Odbijania

• Uczucie ucisku za mostkiem

• Zarzucanie treści pokarmowej

• Krwawienia

Rak przełyku

• Około 5% wszystkich guzów przewodu pokarmowego

• Etiologia:

- alkohol

- gorące napoje

- palenie tytoniu

- nitrozamina

- aflatoksyna

- zespół Barretta

Rak przełyku

• Umiejscowienie - w obrębie 3 fizjologicznych zwężeń

- górne 15%

- środkowe 50%

- dolne 35%

Objawy kliniczne

• Są niecharakterystyczne i pojawiają się późno

- utrata masy ciała

- dysfagia

- ucisk za mostkiem

- dolegliwości bólowe grzbietu

- krwawienia

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

• Nadżerka - ubytek błony śluzowej żołądka nie obejmujący jej warstwy mięśniowej

• Wrzód - ubytek błony śluzowej żołądka obejmujący również jej warstwę mięśniową

Epidemiologia

• Dwunastnica - około 150/100.000/rok

• Żołądek - około 50/100.000/rok

• Wrzód dwunastnicy występuje 3x częściej u mężczyzn, wrzód żołądka jednakowo u obu płci

Etiologia

• Infekcje Helicobacter pylori

(99% chorych z wrzodem XII-cy, 75% chorych z wrzodem żołądka)

• Niesterydowe leki przeciwzapalne

• Ostre owrzodzenie spowodowane sytuacją stresową

Umiejscowienie

• Żołądek - 4/5 wrzodów lokalizuje się na krzywiźnie mniejszej, w okolicy odźwiernika i okolicy kąta

• Opuszka XII-cy - ściana przednia, niekiedy dwa położone naprzeciwko siebie (kissing ulcers)

Objawy kliniczne

• XII-ca - bóle w nadbrzuszu, późne, nocne, na czczo. Poprawa po przyjęciu pokarmu

!Charakterystyczna okresowa tendencja do nawrotów!

• Żołądek - ból występuje po przyjęciu pokarmu, bóle zależne od pożywienia

Powikłania

• Krwawienia

• Perforacja

• Penetracja

• Zwężenie odźwiernika

• Zwyrodnienie rakowe

Rak żołądka

• Druga (po raku płuc) co do częstości choroba nowotworowa

• Najczęściej w 5-6 dekadzie życia

• Dwudziestokrotnie częściej chorują mężczyźni

• Wczesny rak żołądka

• Zaawansowany rak żołądka

Etiologia

• Wieloczynnikowa :

- czynniki środowiskowe (dieta)

- uwarunkowania genetyczne

- przewlekłe zapalenie żołądka

- anemia złośliwa

- częściowa gastrektomia

Rak żołądka

• Wczesny

- gruczolakorak ograniczony do błony śluzowej i podśluzowej

• Zaawansowany

- guz przekracza błonę podśluzową

Umiejscowienie

• Okolica przedodźwiernikowa i odźwiernikowa 35%

• Krzywizna mniejsza 30%

• Okolica wpustu 25%

• Inne umiejscowienia 10%

„Ulubiona” lokalizacja raka żołądka - okolica przedodźwiernikowa krzywizny mniejszej

Objawy kliniczne

• Utrata masy ciała 80%

• Dolegliwości bólowe brzucha 72%

• Niechęć do jedzenia 57%

• Wymioty i nudności 44%

• Dysfagia 14%

• Anemia 12%

• Krwawienia 10%

• Wyczuwalny guz w nadbrzuszu

• Powiększone węzły chłonne nadobojczykowe (Virchowa)

• Charłactwo

• Zwężenie odźwiernika

Nieswoiste zapalenia jelit

• Choroba Leśniowskiego-Crohna

(enterocolitis regionalis)

• Wrzodziejące zapalenia jelita grubego

(colitis ulcerosa)

Nieswoiste zapalenia jelit

! Nieznana etiologia !

? czynniki genetyczne ?

? czynniki środowiskowe ?

? Czynniki immunologiczne ?

Choroba Lesniowskiego-Crohna

• Pełnościenne, przeważnie ziarniniakowe zapalenie, które może dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego od jamy ustnej aż do odbytu

• Najbardziej charakterystyczną cechą są odcinkowe zmiany w jelicie cienkim lub grubym, podzielone fragmentami zdrowymi

Choroba Leśniowskiego-Crohna

• Końcowy odcinek jelita krętego 40-50%

• Jelito cienkie i grube są zajęte jednocześnie w 30-40% przypadków

• W 20% przypadków zajęte jest tylko jelito grube

Objawy kliniczne

• Zajęcie przełyku wywołuje dysfagię

• Zajęcie żołądka i XII-cy imitują chorobę wrzodową żołądka

• Bóle brzucha i biegunka

• Wyczuwalny guz w miejscu tworzenia się zmian patologicznych

• Zmiany w okolicy odbytu: owrzodzenia, szczeliny, ropnie, przetoki okołoodbytowe

Zmiany morfologiczne

• początkowo drobne owrzodzenia błony śluzowej przypominające afty

• nieregularny obrzęk błony śluzowej z głębokimi owrzodzeniami

• linijne owrzodzenia poprzeczne i podłużne, które łącząc się ze sobą otaczają mało zmienione miejsca lub prawidłowe obszary

• poprzecinana owrzodzeniami błona śluzowa może być uniesiona do góry (obrzęk i naciek błony podśluzowej) tzw. efekt brukowania

Colitis ulcerosa

• Nieswoisty proces zapalny błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzący w części przypadków do powstawania owrzodzeń

• Charakterystyczna ciągłość zmian, szerzy się wstępująco na okrężnicę

Colitis ulcerosa

• Zaczyna się zazwyczaj w odbytnicy

i rozszerza się ośrodkowo na okrężnicę

• Odbytnica jest zawsze zajęta

• Zajęcie całej okrężnicy obserwuje się w 20-50% przypadków

Objawy kliniczne

• Krwisto-śluzowa biegunka

• Bóle brzucha

• Bolesne parcia na stolec

• Stany podgorączkowe

Zmiany morfologiczne

• Zaczerwieniona i obrzęknięta błona śluzowa brocząca przy dotknięciu

• Ropnie kryptowe - nacieczenia granulocytami błony śluzowej ze skupieniami granulocytów w zachyłkach

• Nawracające owrzodzenia powodują zanik normalnych fałdów błony śluzowej

2

---