Logika 21.01.2012r
Definicja projektująca- to z kolei definicja, która wprowadza do języka nowy wyraz lub zwrot lub też ze względu na określony cel zmienia znaczenie znanego wyrazu lub zwrotu. Przykładowo, nowowprowadzony wyrazem do słownika języka polskiego był wyraz „publikator”. Natomiast, gdy dwie osoby umawiają się, że wypowiedzenie słowa „bomba” oznacza „przyjdź”, jestem sama w domu” jest przykładem zmiany (chwilowej) znaczenia słowa „bomba”.
Definicja regulująca- dotyczy tych wyrazów lub zwrotów języka, które mają różne wady znaczeniowe (np. nieostrość). Wyraz „młodociany” używany potocznie niezbyt precyzyjnie, w kodeksie pracy musi być zdefiniowany tak, aby wyraźnie wskazać pracodawcy z jakich przywilejów mogą korzystać pracownicy w ściśle określonym przedziale wiekowym.
Definicja sprawozdawcza- mówi o zastosowanym znaczeniu danego wyrazu, czy też zwrotu. Mamy z nią do czynienia w sytuacji uczenia się
Przyczyny nieporozumień- nasz sposób wypowiadania myśli prowadzi czasem do różnych nieporozumień. Przyczyny tego bywają wielorakie. Składają się na nie zarówno wieloznaczność pojedynczych słów jak i zwrotów. Jedną z nich jest obecność w języku tzw. homonimów. Wśród niech jest grupa takich wyrazów, których użycie rzadko prowadzi do nieporozumień, jak: zamek, klucz, szczególnie, gdy zostały użyte w wypowiedzi i kontekstu dość prosto wynika ich znaczenie. Przykład: „Zamek na wzgórzu”, „Przekręć klucz w zamku”.
Bywają też słowa, które posiadają znaczenie główne, a znaczenia poboczne bywają używane rzadko lub w znaczeniu przenośnym. Przykład: „Patrzeć na kogoś wilkiem”, „wycinać wilki na jabłoni”.
Przyczyną większych nieporozumień może być używanie czasowników w podwójnej roli znaczeniowej, w tzw. znaczeniu aktualnym i potencjonalnym, przykład: „Anna ładnie śpiewa”, „Czy Andrzej gra w tenisa?”, „dacza jest pochodzenia rosyjskiego”
Ciekawym przykładem jest użycie słowa „bok”. Inny rodzaj błędów to ekwiwokacja i amfibologia.
Ekwiwokacja to błąd, gdzie wieloznaczność wyrażenia ma swoje źródło w użyciu samego słowa lub zwrotu w jednej wypowiedzi, lecz w różnych znaczeniach, przykład: Masz pełne prawo upomnieć się o swoje prawa.
Kolejne nieporozumienia mogą wynikać z różnicy w nieustaleniu związków składniowych. Takim błędem jest amfibologia. Przykład: Zapłacisz ma za te bluzkę 150zł łącznie z długiem za buty. Nie wiadomo, czy „łącznie” dotyczy zapłaty 150 zł za buty i bluzkę, czy „łącznie” dotyczy zapłaty w tym samym czasie. Czy chodzi o moment zapłaty, czy o wysokość kwoty?
Kolejna przyczyna nieporozumienia występuje przy użyciu kwantyfikatorów. Mamy tu na myśli wypowiedzi, które mogą mieć charakter ogólny lub szczególny. Szczególnie podatny na nieporozumienia jest wyraz „niektóry”,
Błędy:
1. każdy owoc zawiera nasiona. Dobry stopień z logiki jest owocem systematycznej pracy, a więc dobry stopień z logiki zawiera nasiona- wypowiedź zła, ponieważ użyto słowo owoc w różnym znaczeniu, owoc który rośnie na drzewie, nadaje się do jedzenia, oraz owoc użyty w sensie całkowicie przenośnym, w sensie owoc jest wynikiem dobrej pracy
2. historia jest nauką humanistyczną. Dżyngis- Chan odegrał poważną rolę w historii, a więc Dżyngis- Chan odegrał poważną rolę w nauce humanistycznej- nie odegrał ważnej roli w nauce humanistycznej, tylko w historii, a naukach humanistycznych będzie tylko wspominany.
3. Sformułuj jednoznacznie wypowiedź: Psy na ulicy mogą się znajdować tylko pod odpowiednim nadzorem osoby dorosłej na smyczy i w kagańcu - Na ulicy mogą znajdować się tylko psy w kagańcu i na smyczy, tylko pod odpowiednim nadzorem osoby dorosłej.
Drugim ważnym narzędziem zapewniającym jasność wypowiedzi jest podział i w następnej kolejności klasyfikacja. Podziałem logicznym danego pojęcia nazywamy układ podrzędnych i zarazem między sobą równorzędnych. Np. układ pojęć: mężczyzna i kobieta jest podziałem logicznym pojęcia człowieka. Pojęcie „człowiek” jest całością dzieloną, zaś pojęcia „mężczyzna” i „kobieta” są członami podziału. Nie każdy jednak układ pojęć podrzędnych jest podziałem logicznym, lecz tylko taki układ, który jest znaczony przez odpowiednią zasadę (kryterium).
Przykład: Dla pojęcia „mebel” pojęciami podrzędnymi są stół, taboret kuchenny, szafa, meble służące do siedzenia. Nie jest to podział, ponieważ nie zostały wymienione wszystkie możliwe rodzaje mebli, a także „taboret” został wymieniony oddzielnie mimo, że jest meblem służącym do siedzenia.
Jedną z zasad jest kryterium podziału według modyfikacji (odmiany) danej cechy. W przedszkolu ważnym środkiem dydaktycznym są tzw. klocki logiczne. W zestawie znajdują się klocki w 4 kolorach ( czerwone, żółte, niebieskie, zielone), trzech kształtach (trójkąty, prostokąty, koła). Dwóch wielkościach (duże, małe) oraz dwóch grubościach (grube i cienkie). Dokonując podziału zbioru klocków logicznych możemy wybrać zasadę „kolor”. Odmianami tej cechy są kolory: czerwony, żółty, niebieski, zielony. Możemy też wybrać którąkolwiek z pozostałych zasad.
Buty w sklepie obuwniczym możemy podzielić na; damskie, męskie dziecięce lub ze względu na rodzaj tworzywa. Mamy wówczas buty z tworzywa sztucznego, naturalnego i tworzywa mieszanego. Praktycznym podziałem jest podział według rozmiaru. Podział ten da nam kilka podzbiorów, mianowicie tyle ile jest rozmiarów butów w danym sklepie. Poprawny podział logiczny ma miejsce wtedy, gdy spełnia on następujące warunki:
- warunek jednoznaczności (podział wg jednej zasady)
- warunek rozłączności
- warunek zupełności (całkowity, wyczerpujący)
Z różnych względów musimy nieraz dokonywać dalszych podziałów. W logice bywają one nazywane klasyfikacją.
Szczególnym rodzajem podziału jest podział dychotomiczny (dwudzielny). Jest on wyznaczony przez układ dwóch cech sprzecznych (liczy parzyste, nieparzyste)