Metodologia badań społecznych 21.01.2012r
Obserwacja- jest to proces polegający na dokonywaniu spostrzeżeń celu odpowiedzi na postawione przez badacza pytania. Osobą dokonującą tych spostrzeżeń jest badacz. Istotną rolę odkrywa także obiekt obserwacji. Cechuje się 3 cechami:
- celowość obserwacji- odpowiedź na pytanie dlaczego? W jakim celu podejmuje się obserwacje i tej cel określa nam jakby istotne elementy niezbędne do rozwiązywania obserwowalnych problemów
- planowość obserwacji- dotyczy czasu i rozmieszczenia konkretnych elementów podejmowanych przed badacza, te elementy są rozmieszczone w jakiejś sferze czasowej, mamy typy badań które nakładają na badacza obowiązek rozłożenia w czasie badan lub skoncentrowania swoich badan w krótkim odcinku czasowym ze względu na dynamikę badanego problemu.
- krytyczność obserwacji- jest to określony potencjał intelektualny każdego badacza wyrażony odpowiedni kategoria pojęć czyli slow którymi omawia dany problem, lecz ta krytyczność jest próba odnalezienie badanego problemu, badacz wie co zostało zrealizowane, wie do jakich wniosków doszedł i większość badaczy kończy na tym swój proces badawczy, to zamyka fazę intelektualna, to nie koniec, ponieważ obserwowalność zjawisk wymusza kolejny etap postępowania na badaczu, na te masę krytyczną, którą wydobył z badania. Wynik tego badania jest t też masą krytyczną
Podział technik obserwacji:
1.Standaryzowane i niestandaryzowane
2. Kryte i jawne
3. ?
1. ze względu na udział badacza
a). badacz uczestniczący
b). badacz zewnętrzny
c). quasi uczestniczący (pozornie uczestniczący)
Sprawozdanie z obserwacji- podstawą sprawozdania mogą być:
-narzędzia zastosowane w obserwacji (np. ankieta, kwestionariusze wywiadów)
Każde sprawozdanie składa się zastępujących części
I. Ewidencyjno- informacyjna -
a). charakterystyka głównego problemu badawczego
b). cel i przedmiot badania
c). przedmiot badań (uwarunkowany czynnikami dodatkowymi, szerszy w stosunku do problemu który jest jednostkowy)
d). opis sytuacji w której przeprowadzono obserwacje (osoby, miejsca, zdarzenia)
II. Cześć zasadnicza- znajdują się tam podrozdziały w których omawia się wyniki uzyskane w badaniu w postaci zdań spostrzeżeniowych. Mogą również znaleźć się interpretacje które winne zawierać gruntowne uzasadnienia w przesłankach do omawianych zachowań.
III. Ma charakter oceniający. W tej części mogą wystąpić dwa rodzaje oceny:
1. Ocena merytoryczna- odnosi się do tego czy udało się osiągnąć cel, czy uzyskaliśmy dostateczna ilość informacji na badane problemy, musimy także ocenić czy i z jakich powodów wystąpiły braki informacji, wyjaśnić trudności i wskazać na ewentualne skutki występowania tych trudności.
2. Ocena metodologiczna- zawieramy następujące elementy informacji: czy przygotowane dyspozycje do badań są wynikiem rzeczowej znajomości warsztatu naukowego badacza, czy właściwie wybrano teren badań, czy zaplanowany sposób postępowania okazał się skuteczny, winna znaleźć się opinia i ocena na temat tego w jakim stopniu opis jest adekwatny do rzeczywistości a wnioski i sugestie co do dalszych zachowań badacza i innych są adekwatne do podobnego typu wniosków
Każda karta zawiera następujące elementy:
a). określenie jednostek obserwacji
b). kategorie do których te jednostki obserwacji można zaliczyć
c). sprecyzowane zasady doboru jednostek obserwacji i podlegających obserwacji zachowań
d). ujednolicony sposób zapisu, Apis jest najczęściej uproszczony- stosuje się zwykle kody
Badania Ch Buchlera:
- były to badania nad zachowaniami małych dzieci hipoteza brzmiała następująco: dzieci głodne są bardziej agresywne niż najedzone
-każda kategoria teoretyczna była opisana w kategoriach konkretnych- np. zachowani atypu kopanie, gryzienie, plucie, siedzenie w siadzie skrzyżnym, dawanie lalki, głaskanie po głowie sąsiada itp.
Zalety obserwacji kontrolowanej:
- dostawczych ścisłych danych
- pozwala usunąć nadmiar niepotrzebnych danych
- w przypadku obserwatorów niezależnych mamy pewność co do rzetelności i pewności danych
Wady obserwacji kontrolowanej
- rola pełniona przez obserwatora obserwacji uczestniczącej wyznacza pole obserwacji co może spowodować ograniczenia dostępu do innych zjawisk
- im dłuższa jest obserwacja tym silniej obserwator identyfikuje się z celami grupy. Podwodowa to może ze obserwator będzie przeprowadzał selekcje spostrzeżeń, aby nie pokazać grupy w złym świetle.
- im dłużej obserwator przebywa w grupie tym silniej przyswaja sobie jej wzory zachowań co powoduje pominięcie wielu istotnych zjawisk jako oczywistych badanych- które mogą być ciekawe dla obserwatora zewnętrznego
-niemożliwa jest kontrola obserwacji przez osoby które w niej uczestniczyły
- obserwacja uczestnicząca powinna być ukryta. Jeśli jest ona ukryta i prowadzona w obrębie własnej zbiorowości, to może ona dostarczać dylematów natury moralnej.
-prowadzenie obserwacji uczestniczącej i quasi- uczestniczącej przebiega w ten spsoć co obserwacji zewnętrznej
- ważne jest opracowani strategii zbierania danych
Wywiady:
- wywiad swobodny- jest to podobny do rozmów codziennych mających charakter informacyjny (nie należy tutaj zapominać o tym ze są rozmowy do niczego nie przydatne, mające jednak ważna funkcje potwierdzania wspólnych treści społecznych).jedna osoba pyta, druga odpowiada
- wywiad antropologiczny- zbliżony do wywiadu socjologicznego, wymaga kilkakrotnego kontaktu z badanymi. Wywiad antropologiczny obejmuje szerokie spektrum poszukiwań, jest on silnie strukturalizowany, zbliża się do wywiadu standaryzowanego lub swobodnego ze standaryzowaną listą informacji.
- wywiad psychologiczny- najczęściej jest to kliniczny do którego respondent sam się zgłasza, zdobywa się w nim informacje w celu wykorzystania ich do leczenia podejmuje się wiele kontaktów z badanymi. Dotyczy: motywacji, osobowości, rozmaitych zaburzeń.
- wywiad socjologiczny- jest dobrowolny i jawny. Najcelniej jest wywiadem indywidualnym, jest skoncentrowany na przeżyciach, opiniach i poglądach respondenta (skupia się na osobistych doświadczeniach. ) jest on również nazywany wywiadem ekspresyjno-biograficznym. Jest krótkotrwały, ważne jest tutaj wzbudzenie motywacji respondenta do udzielania odpowiedzi szczerych i zgodnych z prawda.
Czynniki ujemne wpływające na odpowiedzi respondenta:
-całkiem nowa sytuacja społeczna
- drażliwa tematyka wywiadu
- osobny mogą nie lubieć „się wysilać”
- rozmówcy mogą podejrzewać ze udzielenie wywiadu może mieć dla nich negatywne konsekwencje.
- zasłanianie się ze nie jest się kompetentnym w danym temacie
- badacz może być traktowany jako osoba zdolna nas potępić, pomyśleć cos złego
-respondent chce się pokazać z jak najlepszej strony
Czynniki dodatnie wpływające na odpowiedzi respondentów:
- ciekawość poznawcza
- ciekawość danego tematu
- chęć udzielenie pomocy badaczowi
- szansa na własną ekspresje
- traktowanie wywiadu jako wyróżnienie własnej osoby
Przygotowanie wywiadu swobodnego strukturalizowanego:
-badacz samodzielnie musi przeprowadzić kilka wywiadów
- należy dobrać współpracowników ich szkolenie nie ma charakteru standaryzowanego
- badacz jest zaangażowany w badanie od początku do końca
Tok działań:
1). Przemyślenie celu wywiadu- w związku z problematyka badan i innymi celami koncepcji badawczej:
-celem wywiadu jest zdobycie informacji
-wyodrębnia się te pytania problemowe które mogą być zrealizowane i opisywane z wykorzystaniem materiału z wywiadu swobodnego
- można przeprowadzać badania o charakterze eksploracyjnym
2). Wybór rozmówców, określenie czasu i miejsca wywiadu, określenie warunków w jakich wywiad powinien być prowadzony
- wywiad nie powinien być przeprowadzony w obecności osób 3
3). Ustalenie wytycznych do prowadzenia wywiadu
- w wywiadzie strukturalizowanym te wytyczne nazywamy dyspozycjami, w niestrukturalizowanym planem wywiadu
- dyspozycje to lista informacji które trzeba zdobyć podczas wywaru, nie ma ona nigdy charakteru zamkniętego, informacje maja charakter szczegółowy, listy te należy konstruować aby było jasne dla ankietera ze sposób zdobywania odpowiedzi nie jest z góry określony.
- niekiedy obok dyspozycji pokazuje się tzw. wzory pytań z którego jednak ankieter nie ma obowiązku korzystać.
4). Ustalenie ogólnego toku wywiadu czyli kolejności poruszanych zagadnień. Kolejność nie ma charakteru koniecznego to też nie koniecznie musi być przestrzegana.
5). Określenie taktyki postępowania wobec respondentów:
Reguły prowadzenia wywiadu swobodnego:
1). Zaaranżowanie wywiadu
- po zdefiniowaniu i dotarciu do respondentów badacz się prezentuje
- określa się następnie cel rozmowy (przedmiot)
- wyjaśnia się cel wywiadu,
- określa się czas rozmowy
- wyjaśnię się przyczyny zwrócenia się do tej właśnie osoby