„Praktyczne aspekty wprowadzenia wspólnej waluty euro w krajach Eurolandu”
Przyszłość polskiej gospodarki w najbliższych latach jest związana z tworzeniem mechanizmu rynkowego, prywatyzacja przeważającej części sektora państwowego oraz uzyskaniem członkostwa w Unii Europejskiej. Rosnące zainteresowanie Polski integracją z UE wynika z bliskości terytorialnej, tradycji oraz silnych związków gospodarczych naukowych i kulturalnych z tym regionem świata. Uzyskanie pełnego członkostwa w UE jest uzależnione od szeregu warunków m.in. jednym z nich jest integracja monetarna. Wprowadzenie jednolitej waluty oprócz oporów psychicznych, przywiązania do tradycji i poczucia suwerenności narodowej, wywołuje szereg konsekwencji gospodarczych(pełne ujednolicenie rachunkowości, ewidencji nakładów i wyników, zmiany przepisów prawnych i zarządzeń państwowych oraz powołanie wspólnego banku centralnego odpowiedzialnego za politykę emisji i stabilizacji pieniądza. Dlatego warto się przyjrzeć się temu procesowi i zapoznać z praktycznymi aspektami wprowadzenie wspólnej waluty euro w krajach Eurolandu.
Eurosylwester 2001/2002zainicjował bezprecedensowa w skali wymianę banknotów i monet dwunastu państw unii gospodarczej i walutowej (UGW) na wspólny europejski pieniądz euro. Aby zagwarantować płynne przejście do nowych rozliczeń. banki centralne Eurolandu sprzedawały nową walutę bankom komercyjnym już od początku września 2001r. te zaś rozpoczęły rozpowszechnianie euro wśród handlowców z początkiem grudnia celem zapewnienia obrotu wspólnego pieniądza od stycznia 2002r.. Na początku tego roku waluty narodowe pozostawały jeszcze legalnymi środkami platniczymi (poza marka niemiecką) do momentu ścisle okreslonego terminu jaki zadeklarowały wszystkie państwa członkowskie -po tej dacie można nadal wymieniać banknoty i monety (tabela 1). Ponadto przyjeto zasade, że reszta z każdej oficjalnej transakcji była wydawana wyłącznie w euro. Krótki okres podwójnej cyrkulacji miał zminimalizować skalę oszustw i fałszerstw nowego pieniądza. Służyła temu również szeroka kampania informacyjne Europejskiego Banku Centralnego ujawniająca podstawowe i łatwe do zidentyfikowania dla użytkowników zabezpieczenia euro.
Wstępne obserwacje efektów wymiany pieniędzy zostały pozytywnie ocenione przez Komisje europejską, jak i Europejski Bank Centralny. W trakcie pierwszych kilku tygodni stycznia br. zanotowano wysoki wskaźnik upowszechnienia euro) (50%). Średnio 85% transakcji gotówkowych zawierano w euro. Europejczycy wypłacali prawie dwukrotnie więcej gotówki niż zwykle. Początkowe doniesienia o obniżkach cen spowodowanych wymianą pieniędzy zostały jednak z czasem zweryfikowane na niekorzyść zarówno przez media jak i instytucje odpowiedzialne ze przebieg operacji. Komisja Europejska oficjalnie potwierdziła przypadki podwyżek cen w niektórych krajach członkowskich, zastrzegając jednocześnie że zjawisko to nie ma charakteru masowego. Ponadto pojawiły się inne negatywne zjawiska w trakcie realizacji wdrażania ujednoliconej waluty (tabela 2).
Dużą niewiadomą w prowadzonych badaniach szacunkowych stanowią zachowania podmiotów gospodarczych w Unii Europejskiej w systemie wspólnego pieniądza.
Biorąc pod uwagę takie argumenty jak wyeliminowanie ryzyka kursowego i walutowego kosztów transakcyjnych, większą konkurencje na rynkach towarowych i finansowych, większą stabilność otoczenia makroekonomicznego można zakładać tendencje wzrostu wzajemnego handlu uczestników UGW. Reakcje przedsiębiorców i konsumentów są uwarunkowane wieloma elementami. Dla podmiotów gospodarczych ważna rolę odgrywa pozycja państwa w gospodarce unii, sektor gospodarczy, wielkość przedsiębiorstwa, struktura rynku. Zachowanie konsumentów wiąże się przede wszystkim z wielkością dochodów i preferencjami wynikającymi z tradycji, kultury, dostępu do informacji itp.
Aby ukształtować sobie zarysy sytuacji gospodarczej w krajach Eurolandu w pierwszych miesiącach funkcjonowania jednolitej waluty warto zwrócić uwagę na niektóre (najbardziej rozpoznawalne) mikroekonomiczne zachowania i ich możliwe konsekwencje.
Wprowadzenie nowej waluty wiąże się z odpowiednimi kosztami technicznymi tej operacji ponoszonymi przez państwo oraz wszystkie podmioty rynku gospodarczego. Dla firm oznaczało to m.in. konieczność dokonania zmian w systemach informatycznych, rachunkowości itp. Należy jednak zauważyć, iż konieczność adaptacji do nowej waluty niejednokrotnie przyczynia się do przyspieszenia modernizacji firm europejskich. Tak wiec w rzeczywistości „czysty” koszt przejścia do rozliczania w nowym pieniądzu trudno jest oddzielić od nakładów na unowocześnienie zarządzania w przedsiębiorstwach.
Konsekwencje wprowadzenia euro dotyczą również kontraktów zawartych przez przedsiębiorstwa (gdzie przyjmuje się zasadę ciągłości tych kontraktów zawartych w walutach narodowych przed datą wejścia euro; w odniesieniu do nowo zawieranych kontraktów, przedsiębiorstwa są zmuszone rozważyć w jakiej walucie je zawierać, jakiemu prawu powinny one podlegać i jakie klauzule do nich wprowadzić w celu minimalizacji ryzyka) oraz wymiany kapitałów spółek (polegającej na przeliczeniu wartości spółek na nowe jednostki pieniężne i przeliczeniu nominalnej wartości akcji na te jednostki).
Wiele obaw i oczekiwań związanych z pojawieniem się euro dotyczy poziomu cen. Z jednej strony wyrażane są opinie, że operacja ta sprzyjała sprzedawcom do podniesienia cen. Ekonomiści zwracają jednak uwagę, ze przewyższenie niektórych cen przy ich przeliczaniu na euro jest spowodowane nie tylko chęcią zysku, ale wieloma okolicznościami technicznymi i ekonomicznymi niezupełnie zależnymi od sprzedawców. Mogą to być np. względu rachunkowe w związku z koniecznością zaokrąglania cen do 2 miejsc po przecinku, konieczność optymalnego dopasowania nowych cen do nominałów euro. W niektórych przypadkach ceny wzrosły w wyniku polityki producentów zmierzającej do ujednolicenia cen na rynkach państw Eurolandu. Dla odbiorców państw mniej zamożnych oznacza to wzrost cen a co za tym idzie spadek realnych dochodów.
Śledząc prognozy ekonomistów można zauważyć ze zakładają oni niewielkie prawdopodobieństwo przyspieszenia inflacji pod wpływem wprowadzenia wspólnego pieniądza w krajach Eurolandu. Nasycenie rynków w tych państwach oraz słaba koniunktóra gospodarcza nie sprzyjają drenowaniu kieszeń klienta, ponieważ ryzyko przejęcia przez konkurentów staje się zbyt duże.
Powszechne oczekiwania zakładają ze funkcjonowanie jednolitej waluty spowoduje większa przejrzystość rynku a co za tym idzie łatwość w poruszaniu się po krajach Eurolandu( łatwość w wyszukiwaniu korzystnych ofert, dokonywanie zakupów za granica itp.). Przeszkodę mogą stanowić niejednakowe stawki podatkowe, słaba integracja systemów bankowych oraz polityka państwa ograniczająca konkurencje. Również różnice w narodowych systemach opieki zdrowotnej i zasadach refundacji leków są strukturalna barierą w powstaniu jednolitego rynku leków, której nie usunie wspólny pieniądz. Wpływ euro na większą atrakcyjność zakupów w innych państwach Erolandu jest obecnie ograniczony przez bankowe koszty płatności zagranicznych, które z reguły przewyższają opłaty za analogiczne usługi w kraju. Dotyczy to w szczególności przelewów bankowych i wypłat z bankomatów, w znacznie mniejszym stopniu transakcji rozliczanych kartami płatniczymi. Dla ochrony konsumentów przed ponoszeniem nadmiernych kosztów za płatności realizowane w innych pastwach, zgodnie z Rozporządzeniem Rady, w przypadku kwot poniżej 12.500 EUR od lipca 2002 prowizje za wypłaty z bankomatów i za używanie kart bankomatowych za granicą nie mogą być większe niż w kraju, zaś od 1 lipca 2003r. ten sam warunek będzie dotyczyć prowizji za przelewy bankowe. Od stycznia 1 stycznia 2006r. odpowiednie kwoty wzrosną do 50 tys. EUR.
Integracja monetarna objęła również giełdę papierów wartościowych. Od 01 stycznia b.r. kraje UM prowadzą operacje giełdowe w euro. Również kontrakty transakcji terminowych “futures” przeliczane są na nowa walutę. Wprowadzony został wspólny paszport europejski dla maklerów giełdowych w krajach UE. Pozwala to im na przeprowadzanie operacji giełdowych na kilku rynkach równolegle. Konsekwencją tego jest wzrost mobilność kapitału i skali przeprowadzanych operacji, co wpływa na przyspieszenie i zwiększenie możliwości rozwoju gospodarki i jej transnarodowej integracji.
Podsumowując, od 1 marca euro jest jedynym prawnym środkiem płatniczym we wszystkich 12 państwach UGW. Oznacza to zasadniczą zmianę w stosunku do lat 1999-2001 gdy taką role spełniały waluty narodowe , a waluta wspólna jedynie im towarzyszyła, jako drugi mniej ważny pieniądz. Jesienią 2001 konsumenci rozliczali w euro mniej niż 2% transakcji a przedsiębiorstwa zaledwie ok. 8%. W gospodarce UE większość stanowią przedsiębiorstwa małe i średnie, których przystosowanie do posługiwania się euro jest niedostateczne. Na skutek tego pierwsze miesiące 2002 roku spowodowały zamieszanie w gospodarce państw Eurolandu . Są to najprawdopodobniej jedynie przejściowe trudności nie mające ogólnego wpływu na stan koniunktury. W średnim i długim okresie euro powinno doprowadzić do zaostrzenia konkurencji, m.in. na skutek dalszego wzrostu wzajemnego handlu, co będzie stymulować strukturalne przekształcenia wśród przedsiębiorców i ujawniać kolejne konflikty interesów. Dla tych podmiotów, które nie są w stanie sprostać efektowi kreacji handlu, euro oznacza konieczność zmiany profilu lub zakończenie działalności. Inne, bardziej przedsiębiorcze, zyskają możliwość rozwoju. Integracja zaczyna obejmować swym zasięgiem coraz to nowe dodatkowe obszary działalności gospodarczej zarówno w sferze rynków(np. finansów) jak i polityk (np. makroekonomicznych). Euro pogłębia również integrację na dotychczasowych obszarach eksponując różnice cen istniejące miedzy rynkami narodowymi i dzielące je nadal bariery handlowe. Podsumowując można pokusić się o stwierdzenie iż funkcjonowanie Unii Europejskiej w dobie wspólnego pieniądza będzie bardziej skomplikowane w miarę upływu czasu a mechanizmy współpracy staną się bardziej złożone, co postawi nowe wyzwania przed politykami odpowiedzialnymi za powodzenie integracji.
Bibliografia:
ksiazki:
'Euro - pieniądz wspólnej Europy' Klaus Bachman, Anna Tarnawa Gliwice 2001r
'Euro - nowa waluta' Krzysztof Jakubiszyn, Bogdan Karski, Dorota Rybińska Warszawa 1999r
'Euro - nowy pieniądz' Leokadia Oręziak Warszawa 1999r
'Euro a międzynarodowy system walutowy' Paweł Kowalewski Warszawa 2001r
witryny internetowe:
http://www.pcc.org.pl/01-1999/22.htm
http://biurose.sejm.gov.pl/teksty/i-640.htm
http://www.ukie.gov.pl/uk.nsf/2/index
artykuły prasowe:
„Rzeczyposolita”-dodatek specjalny grudzień 2001r.
„Gazeta Wyborcza” nr 2,3/02
„Polityka” nr 1/02
Załączniki:
-tabele (nr 1,2)
1)wskaźnik upowszechnienia euro (EPR) oblicza się dzieląc wartość banknotów euro w obiegu przez łączną wartość będących w obiegu banknotów euro oraz banknotów walut narodowych. Wskaźnik ten mówi o stopniu substytucji banknotów narodowych przez banknoty euro.