Tin Ujević
Augustin Tin Ujević urodził się 5.VII 1891 w miejscowości Vrgorac w Dalmacji, zmarł 12.XI 1955 w Zagrzebiu. Od 1909 studiował nauki humanistyczne w Zagrzebiu, później w Belgradzie a od 1913 w Paryżu, gdzie przebywał do 1919 roku. Tin Ujević wybitny przedstawiciel międzywojennej literatury Królestwa Serbów Chorwatów i Słoweńców oprócz tworzenia poezji zajmował się także tłumaczeniem- przekładał m.in. dzieła Stendhala, Prousta i Gide'a.
We Francji miał okazję zetknąć się z najwybitniejszymi przedstawicielami parnasizmu, co wywarło ogromny wpływ na jego twórczość. Wiele wątków w jego twórczości wiążę się takżę z ekspresjonizmem i symbolizmem. Czerpanie z wzorców francuskich stanowiło w jego przypadku wyjątek , ponieważ Chorwaci utożsamiali swą twórczość przede wszystkim z wiedeńską secesją lub też włoskim neoklasycyzmem. „Leleka sebra” i „Kolajna”- dwie części debiutanckiego tomu wykazują zbieżności z serbską moderną- wpływ poetów paryskich, ekawizacja języka, serbska wersyfikacja, charakterystyczne środki stylistyczne a także zastosowanie tzw. serbskiego aleksandrynu czyli dwunastozgłoskowca trocheicznego.
W Zagrzebiu należał do uczniów Matosa- to od niego przejął styl życia artysty-cygana i aż do śmierci pozostał temu stylowi wierny. Do końca życia podróżował po miastach Jugosławii mieszkając tam po kilka lat i prowadząc aktywne życie towarzyskie. Pobyty w Belgradzie(1920-1929), Sarajewie (1930-1937), Splicie(1937-1940) i Zagrzebiu(od 1940) pogłębiły chorobę alkoholową tego osamotnionego w życiu osobistym pisarza. Mimo problemów w życiu prywatnym, Ujević był człowiekiem bardzo pracowitym i pozostawił po sobie imponujący dorobek pisarski.
Niewątpliwie w poezji Tina Ujevića można znaleźć wiele wątków osobistych, związanych z jego przeżyciami wewnętrznymi, uczuciami, wędrówkami po świecie.
We wspomnianych utworach debiutanckich dominuje nuta tragizmu związana z nieszczęśliwym przeżyciem miłosnym. Liryka tego okresu przybiera postać skargi Hioba, ma charakter żarliwej modlitwy człowieka wycieńczonego nerwowo, dręczonego koszmarami. Poczucie egzystencjalnego lęku prowadzi poetę do rozważań na temat sensu bytu. Poeta daje wyraz tęsknocie do idealnej czystej miłości. W swych rozważaniach Ujević sięga po elementy mistyki maryjnej, „błogosławiona między kobietami” jest dla niego uosobieniem nadzmysłowego piękna, marzeniem o nieosiągalnym szczęściu i czystej, duchowej rozkoszy. Marzenie to łączy ze spojrzeniem w przyszłość, z wiarą w wyzwolenie człowieka. Można tu odnaleźć intelektualny niepokój lat rewolucyjnych. Idea buntu i apoteoza „Wielkiej Przyszłej” Rosji oraz nadchodzącej „wiecznej młodości” i „niewinności świata” stanowią istotny element wizji poety.
Od 1918 roku w jego utworach pojawia się motyw śmierci ojca i brata. Po 1920 przezwycięża stopniowo w swej liryce nastroje rozpaczy i egzystencjalnego lęku. Jego poezja coraz częściej przybiera formę hymnu sławiącego braterstwo całego kosmosu, staj się narzędziem odkrywania utajonych więzi łączących człowieka i naturę, pragnie poznać związki łączące człowieka z naturą. Zraniony życiem Hiob przeistacza się w uważnego słuchacza o dziwnej harmonii wszechświata.
Zvijezde u visini
Ne ljubi manje koji mnogo ćuti
on mnogo traži, i on mnogo sluti,
i svoju ljubav (kao parče kruva
za gladne zube) on brižljivo čuva
za zvijezde u visini
za srca u daljini.
Ćutanje kaže: u tuđem svijetu
ja sanjam još o cvijetu i sonetu,
i o pitaru povrh trošne grede,
i o ljepoti naše svijetle bijede,
i u zar dana i u plavet noći
snim: ja ću doći, ja ću doći.
1916
Utwór ten pochodzi z tomiku „Lelek sebra”, który powstał podczas pobytu autora we Francji. Tin Ujević pisze o niezrozumieniu miłości, o tęsknocie za miejscem z którego przybywa.
Ne ljubi manje koji mnogo ćuti
on mnogo traži, i on mnogo sluti
i svoju ljubav (kao parče kruva
za gladne zube) on brižljivo čuva
W tym fragmencie autor przedstawia swoje zdanie dotyczące stereotypowego ujęcia miłości. Nie są dla niego ważne puste słowa, krzykliwe wyznania. Poeta okazuje swą aprobatę dla dyskretnych wyrażeń o miłości, mówi o uczuciu, które należy schować przed światem, strzec przed ludzkim okiem.
W drugiej strofie autor ujawnia kto, lub też co jest jego miłością. Można tu odnaleźć wspomnianą tęsknotę za miejscem, jego miejscem na ziemi.
Ćutanje kaže: u tuđem svijetu
ja sanjam još o cvijetu i sonetu,
Tin w tych wersach przyznaje, iż w Paryżu ( bo w trakcie pisania utworu właśnie tam przebywał) czuje się wyobcowany i marzy by znaleźć się tam, gdzie podążają jego sny. W dalszej części utworu pisze o swojej nostalgii za: kwiatami, poezją, dniem, błękitną nocą a nawet za biedą , która dla autora jest urodziwa, specyficzna.
snim: ja ću doći, ja ću doći.
Poeta marzy o powrocie do upragnionej ojczyzny.
W utworze można się doszukać wpływu parnasistów francuskich, przede wszystkim w harmonijnej konstrukcji i elegancji wiersza.
IX
Božanska ženo, gospo nepoznata,
dokle, i kamo, mene misliš vući?
Hora je došla te ja moram tući
Zlatnim zvekirom na bešćutna vrata.
Od tvojih čari i od blijeska zlata,
od dvora strepim kuda imam ući,
a krto srce moralo bi pući
bez tvog osmješka, besmrtna Beata.
Dok sjaju sunca i blijedi mjeseci,
snatrim o zmaju ispred tvoga praga
i zlatnom klasju u toj mekoj kosi.
I preklinjem te: Nepoznata reci,
kakva te tuga iz daljine draga,
i još mi reci, gdje si, što si, ko si?
1926
Wiersz pochodzi z tomiku Kolajna, który ukazał się w 1926 roku.
Božanska ženo, gospo nepoznata,
Utwór rozpoczyna się apostrofą do Matki Bożej. Kult Bogurodzicy jest częstym tematem w twórczości Ujevića. Podmiot stara się uzyskać od owej „nie poznanej Pani” odpowiedzi na dręczące go pytania o sens jego życia, szuka swojej drogi:
dokle, i kamo, mene misliš vući?
Autor poszukuje idealnej miłości. Maryja jest dla niego niezrozumiałym wzorem kobiecości. Pisząc o kobiecie posługuje się wieloma imionami:
bez tvog osmješka, besmrtna Beata.
Ujević marzy o nieosiągalnym szczęściu, co łączy się ze spojrzeniem w przyszłość z wiarą w wyzwolenie człowieka( wyraz niepokoju lat rewolucyjnych).
I preklinjem te: Nepoznata reci,
kakva te tuga iz daljine draga,
i još mi reci, gdje si, što si, ko si?
W tej strofie autor ukazuje siebie jako poszukiwacza, pragnie dotrzeć do głębi miłości.
1