PASCAL zastanawia się czy wierzyć w Boga. Analiza zysków i strat. Uznanie że Bóg istnieje, wtedy istnieje problem milczenia Boga. jest coś nieskończonego i wiecznego w niedoli człowieka. Czł jest bytem, który chciałby zawołać „wiekuista cisza nieskończonych przestrzeni mnie przeraża”. Pascal dostrzegł znikomość bytu ludzkiego. Świat przyrody jest czł obcy. Czł w swojej kruchości jest kruchy jak trzcina i zdaje sobie z tego sprawę. Przyroda nie ma świadomości, a wielkość człowieka polega na jego świadomości tej kruchości i słabości. Czł bytem wznoszenia się do przyszłości. Każdy ma motor życia. Czł całe swoje życie stawia sobie zadania. Wznosi się w swoim życiu i chce czegoś dokonać, osiągnąć. Nie zna przyszłości, wie że jest niewiadomą. Element jego starań i wysiłku to ->osiągnięcie ->zbieranie oczekiwań i zawodów. Czł jest ciągle skazany na plany i ich rozwiązania. Piękno i urok życia to jego niewiadoma. Człowiek wprowadza ład bo chce zadecydować. Jeden wybór wyklucza możliwość drugiego wyboru. Czł liczy na szczęśliwy los, na miłość i wierność drugiego człowieka, jest to zawodne. Cechą dorosłości jest zamiana marzeń na plany i ich realizacja. Absolut: religijny (w sensie istoty, która na daje i trzeba ją czcić)Bóstwo; pewien porządek w świecie (istota ludzka szuka np. przyjaźni, ładu w świecie). Większość filozofów uważa, że w sensie religijnym Bóg jest wrogiem rozumu a pragnieniem serca. Są to tylko uzasadnienia serca- że nie jesteśmy sami, ład serca, potrzeba nadziei. Zakład Pascala: Możesz w boga wierzyć albo nie. Załóż że Bóg istnieje. Co stracisz? A co zyskujesz? Co lepiej się opłaca w rozumowaniu, więcej się zyska jeśli się wierzy, bo ograniczam się ale mam nadzieję, na życie wieczne. Bóg powinien w chwilach wątpliwości i rozterek wspomagać. Ale co robi?-milczy i nie daje wskazówek.
SOKRATES dajmonizm. Bóg nie musi wszystkich miłować. Bóg dał w raju życie i wolną wolę. Wąż w raju-rozmowa kobiety z samą sobą, wąż jako pokuta. Czł może wybierać= wolność człowieka. Czł został obdarzony na obraz i podobieństwo Boga (Bóg jest wolną istotą) więc i człowiek ma wolną wolę. Za wolne wybory czł płaci skutkami i odpowiedzialnością. Bóg milczy bo wyposażył czł w sumienie. Czł ma w sercu wyryte dwie tablice przykazań bożych - to prawo naturalne, odbicie prawa Bożego. „nie czyń drugiemu co tobie nie miłe”. Jeśli czł łamie te prawa naturalne ma wyrzuty sumienia.
TOMASZ z Akwinu. Każdy ma wyposażenie: czyli trwałą predyspozycje do zachowania średniej miary. To co czł sobie ukształtował nawykiem. Sumienie-w konkretnej sytuacji odzywa się głos: czemu to zrobiłeś? Kumsencja-z wiedzą (która się posiada) Syngereza - ład moralny we mnie. Czł ma sumienie, ale może je utracić. Sumienie ma rekompensować milczenie Boga. Milczenie jest charakterystyczne w obliczu wielkich tajemnic, tragedii, czł milczy bo jakieś konkretne próby wyjaśnienia są niemożliwe.
KIERKEGAALD odnoszenie się do opowieści Abrahama. Gdy człowiek szuka wsparcia Bóg milczy. Czł ma wybór czy zawierzyć Bogu. Abraham całą drogę milczy. Każdy czł autonomiczno moralny sam podejmuje decyzje i wybory. Bóg milczy bo che uszanować autonomię moralną człowieka. Nagość symbolizuje wstyd za grzech. Każdy człowiek w najważniejszych chwilach swojego życia jest skazany na milczenie. Podjęcie decyzji odbywa się w milczeniu sumienia (Bergson jaźń głęboka).Kierkegaard uważa że w spr nardziej intymnych język nie może wyrazić tego co można odczytać za pomocą gestów i mimiki. SOFOKLES- dylemat polega na tym, ze dwaj synowie walczą o zajęcie miejsca króla. Obydwaj giną. Kreon. Dylemat Antygony, obrona brata.
DOSTOJEWSKI „Bracia Karmazow” występuje tu relacja winy i kary, buntu i pokory, dobra i zła.
CAMUS obowiązkiem czł jest tworzenie szczęścia, przez to działamy przeciw nieszczęściu. Egzystencja ludzka jest absurdem, nie można wskazać jej przyczyny. Absurdalność każdego bytu - Camus pyta: jaki jest sens ludzkiego życia? „Dżuma”: każdy z nas nosi w sobie dżumę,chorobę -całe zło jakie czł ma w sobie. Zwalczanie poprzez solidarność z innym czł. Podstawy źródła absurdu: czł nie widzi sensu życia, pojawia się moment znużenia. Czł potrzebuje obcości, ciekawe jest to co nowe. Czł musi mieć świadomość życia w absurdzie. Samobójstwo może być wyjściem z życia w absurdzie. Nadzieja że życie ludzkie może być bez monotonii jest ucieczką od prawdy. To okłamywanie się, zafałszowanie rzeczywistości. Czł zostaje życie w świadomości ostateczności tego absurdu. Wg Camusa człowiek jest wolny, wyraża to w niezgodzie z absurdem. Czł żyjąc może wybierać, czyli kreować cele. Dopóki czł żyje może się buntować, stawiać kolejne cele. DRAMAT LUDZKIEJ WOLI Życie ludzkie jest pracą Syzyfa, ciągle do czegoś dąży. To powoduje stan cierpienia. Należy szukać rozwiązań twórczych. Osłabia się wtedy poczucie absurdu. Potrzeba buntu. W miejsce mitu Syzyfa dźwigającego głaz swojej egzystencji mit Prometeusza pomagającego innym.
SARTRE wyr dwa rodzaje bytu: 1byt ludzki to byt dla siebie 2 byt rzeczy o byt w sobie. Dola pozytywna:czł może coś zmieniać, jest bytem wolnym, może się uniezależnić od świata rzeczy. Ma wybór. Wolność jest odwróceniem zastanej rzeczywistości. Czł w opozycji do rzeczy jest nicością, rzecz jest cością. Czł jest nicością, nie można go opisać. Jest bytem świadomym, zdolnym do wyboru. Wolność w sensie praktycznym polega na odwróceniu się od rzeczywistości. Czł nie może siebie poznać, bo brak mu dystansu do siebie. Staje się każdym swoim wyborem. Byt dla siebie może się realizować w coś innego. Nie można czł stabilnie opisać, egzystencja wyprzedza esencję. Czł się rodzi, a swoimi czynami kształtuje swoją egzystencję. Czł jest skazany na wolność, musi wybierać, bo jest bytem stającym się. Życie czł jest wolnością. Nie ma obiektywnych kryteriów wyboru, każdy jest skazany na siebie. Autentyzm ludzkiego istnienia zależy od własnego wyboru czł, każdy dokonuje go sam. Nie ma usprawiedliwienia zewnętrznego wyboru, granice innych są jego granicami. DRAMAT ludzkiej egzystencji polega na odczuwaniu trwogi, lęku o wybór wolności. Czł ucieka od Bogaalbo ku rzeczom (bo czł żyje w banale rzeczywistości. Za wszstko jest odpowiedzialny. Wolność to najwyższa wartość. Czł twórcą siebie i całego świata. Każdy czł jest bytem ku śmierci. Musi żyć każdym wyborem.
MARCEL egzystencjonalista, chrześcijanin. Podstawowym doświadczeniem egzystencji czł jest próba. Czł zdaje egzamin życia albo to życie przegrywa. Czł zostaje poddany próbie w sytuacji zagrożenia, kiedy ma dokonać dramatycznego wyboru. Życie ludzkie jest stałym pokonywaniem barier. Czł jest pielgrzymem ku Bogu. Jeżeli czł walczy, nie poddał się to nie przegrał. Trzeba potrafić kapitulować w sytuacji próby. Pokonywanie prób to spr wytrzymałości psychiki czł. Życie to droga prób. Nadzieja daje optymizm życiowy.Taktyka życia codziennego może być mieć albo być. Wyższe jest być, bycie jest ważniejsze niż posiadanie. Posiadanie nie może przysłaniać wartości duchowych. Nie posiadanie powoduje cierpienie i niepewność czł. Posiadanie wiedzy czyni czł fanatykiem własnej myśli, usypia krytycyzm i rodzi egocentryzm i egoizm. Miłość leczy egoizm. Bezczynność to zamknięcie się na wymiar wieczności. Utrata tożsamości. Życie ziemskie stanowi zapowiedź drugiego świata.
SZESTOW Wyrastająca z poczucia „tragiczności życia” i przekonania o kryzysowym charakterze kultury europejskiej filozofia Szestowa jest uznawana za najskrajniejszy i najsłynniejszy w naszym stuleciu przykład antyracjonalizmu i irracjonalizmu. należał do uznanych na Zachodzie rosyjskich przedstawicieli egzystencjalizmu teistycznego.
Wychodząc ze stwierdzenia, że „prawdziwa filozofia wypływa z faktu, że Bóg istnieje”, podstawową ideą Szestowa jest antynomia „Aten” i „Jerozolimy”, czyli Rozumu i Objawienia, „drzewa poznania” i „drzewa życia” z biblijnej Księgi Rodzaju, prawdy wiecznej i prawdy objawionej, egzystencji pozornej, tłumionej dyktatem praw rozumu i moralności oraz egzystencji autentycznej, wyrażającej się irracjonalną wiarą (wiarą de profundis) w niczym nieograniczoną, a więc dopuszczającą cuda, kreacyjną moc Boga, otwierającą tedy wymiary egzystencji nieograniczone przez rozum i moralność. Tylko taka „filozofia biblijna”, a więc filozofia egzystencjalna de profundis - absurdalna, szaleńcza, kontradyktoryjna z punktu widzenia reguł europejskiej racjonalności i moralności, przeto zrywająca z europejskim paradygmatem kulturowym, wyprowadzić może człowieka ze stanu kryzysu („upadku”) i wprowadzić w nowy wymiar myślenia - wymiar wiary. Tylko bowiem filozofia kierowana „logiką absurdu” doprowadzić może w konsekwencji do zerwania z następstwami grzechu pierworodnego, a więc do zbawienia.Dlatego przedmiotem rozlicznych analiz filozoficznych Szestowa jest próba wyeliminowania „Aten” i restytucji „Jerozolimy”, czyli rezygnacji z przymusu i dogmatu racjonalności i logiczności w różnych wymiarach myślenia, na rzecz źródłowego doświadczenia ewidentnie sprzecznej z rozumem wiary w Boga, będącej zaprzeczeniem jakichkolwiek rozumowych oczywistości i wejściem w pozalogiczny, absurdalny, paradoksalny, buntowniczy, a tym samym biblijnie prawdziwy wymiar egzystencji. Należy przy tym podkreślić, że dla Szestowa - wedle jego własnych słów - „przeciwieństwo między Starym i Nowym Testamentem zawsze wydawało się pozorne”, samej zaś filozofii zarzucał intelektualizację judeo-chrześcijańskiego Objawienia, zastąpienie wiary w jedynego Boga różnymi intelektualnymi konstrukcjami Boga. Najważniejszym jest, że zasady rozumu roszczą sobie pretensję do apodyktycznej prawdziwości, a tym samym do konieczności. Prawdy rozumu nie są po prostu tylko naszymi analitycznymi umiejętnościami (wypada tu zauważyć, że Szestow sam był filozofem o znakomitych analitycznych umiejętnościach), lecz roszczą sobie pretensję, by być „wiecznymi prawdami” bytu. Nie można tedy prawd filozoficznego racjonalizmu odrzucić, gdyż są one tożsame z Prawdą tout court w wymiarze myślenia i moralności. Tym samym są wieczne, powszechnie obowią-zujące, a więc konieczne. Pierwsze równanie, przeciwko któremu buntuje się rosyjski myśliciel, to: prawda=wieczność= konieczność. Żadne więc „przełomy”, czy „rewolucje” w filozofii niczego nie zmienią, gdyż zawsze chodzi w niej o to samo, czyli o prawdę, czy raczej o ideę prawdy, a ta z założenia odznacza się wiecznością i koniecznością. Co zaś prawdzie się sprzeciwia - nie istnieje, gdyż nie może istnieć cokolwiek, co jest sprzeczne ze standardami rozumu. Panlogizm - wedle Szestowa - jest trwałą cechą „upadku” człowieka.Po drugie, europejska idea ratio likwiduje jednostkową niepowtarzalność egzystencji „ja”. Wychodząc z uniwersalnych schematów rozumowania, idea ta polega na totalistycznej eliminacji bytu jednostkowego. Jak pisze L. Kołakowski, „naturalnym mechanizmem Rozumu jest subsumpcja wszystkiego, co jednostkowe i jedyne w swoim rodzaju pod abstrakcyjne pojęcia, lecz 'Ja' nie może takiej subsumpcji podlegać [...]. Nieubłagana obiektywność Rozumu zabrania mi w istocie nawet nazwać to, co uważam - tak jak wszyscy inni - za niezniszczalną dziedzinę mojej ostatecznej interesowności: moje istnienie, moje zbawienie, Boga, wybór moralny”. Rozum - innymi słowy - w swych konstrukcjach rości sobie pretensję do wszechobejmującej całości, totalności jako realnego bytu. To zaś, co cząstkowe, partykularne, czy egzystencjalnie przygodne, a przez to rzeczywiste właśnie, nie istnieje realnie, jako że jest nieautonomiczne, bądź też musi zostać wyeliminowane w łańcuchu zapośredniczeń całości. Totalność - wedle Szestowa - eliminuje niepowtarzalną, konkretną egzystencję.
Podstawowym zagadnieniem dręczącym Kierkegaarda, które przewijało się przez jego wszystkie dzieła, było poczucie absurdu śmiertelnej, ludzkiej egzystencji w obliczu czy to wszechmocy i nieskończoności Boga, czy też w obliczu niewiary w Boga i przyjmowania istnienia całkowicie obojętnej dla losu człowieka, wiecznie istniejącej przyrody. Całość jego twórczości można nazwać wyzwaniem rzuconym chrześcijańskiemu światu do zweryfikowania swej wiary w obliczu tegoż paradoksu egzystencji "w obliczu Boga". Kierkegaard wyróżnił trzy etapy rozwoju osobowości: 1estetyczny, charakteryzujący się dominacją pragnień egoistycznych; ponieważ realizacja tych pragnień jest zależna od warunków zewnętrznych; podstawowym nastrojem okazuje się rozpacz wynikająca z uświadomienia sobie możliwości utraty tych warunków; 2etyczny, w którym jednostka wybiera siebie jako własne bycie, uniezależniając się od warunków zewnętrznych i włączając do społeczności ludzkiej; ten etap wywołuje poczucie winy wynikające z uświadomienia sobie własnej skłonności do zła; 3religijny, oznaczający rozpoznanie w sobie grzesznika, powrót do Boga i oddalenie od innych. Typ religijny Kierkegaard podzielił jeszcze na podtypy A i B. Podtyp A oznacza człowieka wierzącego, który jednak zamknięty jest w jakiś sposób w dogmatach Kościoła i zniewolony przez te surowe prawa, całkowicie nim podporządkowany. Podtyp B jest człowiekiem, którzy wierzy głęboko w istnienie Boga i zarazem poszukuje dróg służących samodoskonaleniu. Przy czym warto nadmienić, że w mniemaniu filozofa podtyp B jest niemożliwy do osiągnięcia, aczkolwiek należy do niego dążyć. Kierkegaard rozważał, z chrześcijańskiego punktu widzenia, śmierć duchową; stwierdził, że uwolnienie się z rozpaczy oznacza zbawienie, fizyczna choroba nie jest "chorobą na śmierć" tylko przejściem do nowego życia, zaś choroba, w której śmierć duchowa jest rzeczą ostateczną, to właśnie rozpacz.
4