Barok
Nutry poezji barokowej
LITERATURA RELIGIJNA
Oddzialywanie kontrreformacji, dążącej do umocnienia wladzy Kościola i U-
gruntowania wiary katolickiej, sprzyjato wzrostowi zainteresowania relacjami
między Bogiem i czlowiekiem. Rozwój mistycyzmu, którego przedstawiciele wie-
rzyli w możliwość bezpośredniego intymnego kontaktu ze Stwórcą, wplynąl na
ksztattowanie się poezji, której tematem byly wewnętrzne przeżycia czlowieka
wierzącego. Dużą rolę w formowaniu się tego nurtu, zwanego poezją metafizycz-
ną, odegraly pisma hiszpańskich mistyków. Teresy z Avila, Jana 0d Krzyża i Lud-
wika z Granady. Poeci nurtu metafizycznego, który najsilniej rozwinąl się w An-
glii w XVII wieku, rozważania natury filozoficzno-religijnej ujmowali najczęściej
w wyszukaną barokową formę stylistyczną.
POEZJA ŚWIECKA
W środowiskach dworskich ksztaltowaly się nowe nurty poetyckie, które
w różnych krajach opieraly się często na podobnych zalożeniach. Najwaz. niejsze
z nich to:
- manieryzm - nurt charakterystyczny dla sztuki i poezji wloskiej, rozwijający
się pomiędzy renesansem a barokiem wlaściwym w XV wieku. Manieryzm byl
reakcją na poetykę renesansu, zwlaszcza klasyczne reguły umiaru i harmonii. Ce-
chowal się bogactwem formalnym, przepychem, dekoracyjnością;
- gongoryzm (kultyzm) - kierunek w barokowej poezji hiszpańskiej, którego
nazwa pochodzi od nazwiska poety L. Gongory, charakteryzujący się bogactwem
formalnym, stosowaniem wyszukanych metafor, operowaniem zaskoczeniem
i niespodzianką oraz niezwyklym językiem;
- marinizm kierunek poetycki stworzony przez wloskiego poetę G. C. Marina,
charaktcryzujący się wirtuozerią formalną, wyrafinowanym slownictwem. dowci-
pem słownym i elegancją. Wedlug Marina glównym celem poezji powlnno być
wzbudzanic zdumienia. Twórczość Marina. obejmująca glównie erotyki, wywarla
znaczący wptyw na literaturę barokową, także polską (J. A. Morsztyn);
- konceptyzm - bliski marinizmowi i gongoryzmowi kierunek poetycki, rozwija-
jący się we Włoszech i w Hiszpanii, którego glównym zalożeniem bylo konstru-
t)wanie utworów poctyckich w oparciu o wyszukane koncepty, czyli oryginalne
pomysty kompozycyjne lub stylistyczne, mające zadziwić czytelnika. Idee kon-
ceptyzmu wptynęly nic tylko na n)zwój poezji świeckiej, ale także religijnej;
- preciosite (fr wykwintność) . nurt XVII-wiecznej poezji francuskiej bliski
marinizmowi i konceptyzmowi, związany ze środowiskiem dworskim. Glównymi
wyznacznikami kierunku były: wykwintność, elegancja. subtelny dowcip, wirtuo-
zeria formalna, wyszukane obrazowanie oparte na konceptach. Utwory poetyckie,
niezwykle kunsztowne formalnie, tworzone były zazwyczaj w celach okoliczno-
ściowych, związanych z konkretnymi wydarzeniami życia dworskiego.