PRAWO PODADKOWE - wykład II
ZASADY PODATKOWE
Postulaty pod adresem twórców systemu podatkowego, które mają na celu zapewnienie jak największej wydajności oraz spójności systemu podatkowego. System podatkowy - to ogół podatków, które występują w danym przedziale czasowym na danym terytorium, najczęściej w jednym państwie.
ZASADY Adama Smytha Zasada równości -jeśli osiągany jest dochód przez podatników w tej samej wysokości, to powinien być obciążony takim samym podatkiem. Żadne elementy związane ze źródłem czy sposobem podatnika nie powinny mieć znaczenia. Zwłaszcza sytuacja osobista podatnika nie powinna być uwzględniona na gruncie prawa podatkowego. Po to, aby państwo mogło przyjść z pomocą podatnikowi w jego osobistych problemach może przekazywać mu określone środki w postaci np. różnego rodzaju dotacji w pomocy społecznej. A zatem ten sam dochód to ten sam podatek (równość między podatnikami).Zasada pewności - to postulat, aby system podatkowy był stabilny, - tzn., aby w dłuższych przedziałach czasowych podatki nie były zmieniane (żeby podatnikowi, który zdecyduje się na rozpoczęcie określonej działalności zagwarantować, że w dłuższym przedziale czasowym obciążenia podatkowe nie będą ulegały zmianom).Zasada dochodności - to postulat, aby podatek był pobierany w okresie najbardziej dla podatnika korzystnym, dogodnym, czyli wtedy, kiedy on posiada zdolność płatniczą, kiedy ma środki finansowe, aby ten podatek uregulować np. podatek rolny opłacony po zbiorach
Podatki obciążające wynagrodzenie - w momencie wypłaty wynagrodzenia. Zasada tajności - to postulat, aby system podatkowy był skonstruowany tak, żeby wymiar i pobór podatków były po prostu jak najtańsze.
ZASADY Adolfa Wagnera Zasadę równości zastąpił zasadą sprawiedliwości podatkowej z koniecznością uwzględnienia pewnych specyficznych elementów dla podatnika i dla źródła opodatkowania, stąd też należy ruszyć dewiacynację. Ale tez pojawiają się propozycje o charakterze socjalnym, aby system podatkowy wykorzystać np. dla rozwoju polityki prorodzinnej. Trzy pozostałe zasady Smytha(pewności, dochodowości i tajności) Wagner określił jako zasady techniczne (technika podatkowa). zasada nienaruszalności źródła - obciążenie podatkowe powinno być tak skonstruowane, że jeśli podatnik ma jakieś źródła dochodu to podatek nie powinien zmuszać go do tego, żeby np. ograniczał to źródło czy sprzedawał maszyny po to, aby podatek uregulować. zasada elastyczności syst podatk - powinna przyczyniać się do szybkiego reagowan. na zmiany koniunktury, czyli jeśli pojawia się jakieś atrakcyjne źródło dochodów, to powinna być możliwość jego szybkiego opodatkowania.
Krzywa Leppera francuski ekonomista poszukiwał takiego punktu, w którym fiskus byłby już zaspokojony, a podatnik mógł i chciał zapłacić podatek, ( bo w systemie podatkowym ten aspekt psychologiczny też ma istotne znaczenie).
Może być tak, że ktoś ma środki finansowe, ale nie chce zapłacić i ta nadmierna łapczywość fiskusa powoduje często, że wzrost obciążeń podatkowych tak naprawdę wcale nie powoduje wzrostu dochodów budżetowych, dlatego, że jeśli na tej krzywej Leppera ten złoty punkt zostanie przekroczony, to wówczas obserwujemy takie zjawisko -zimnej progresji- od tego momentu podatnik zaczyna przechodzić najpierw w szarą , a potem w czarną strefę.
KLASYFIKACJA PODATKÓW
Kryterium przedmiotowe - podatki dzielą się na 4 kategorie Podatki przychodowe (obrotowe) - np. VAT podatek od czynności cywilno-prawnych. Podatki dochodowe np. podatek dochodowy od osób fizycznych, prawnych, wpłata od zysków, wpłata gmin (to specyficzny podatek, gdzie szczególnym podmiotem są gminy odprowadzające środki do budżetu państwa). Problem Z klasyfikacją pojawia się przy podatku od spadków i darowizn i przy podatku akcyzowym. Podatki majątkowe - podstawową przesłanką jest fakt posiadania określonych środków majątkowych - np. podatek od nieruchomości; podatek leśny, podatek od środków transportowych. Problem pojawia się przy podatku rolnym - dlatego, że podstawową przesłanką jest posiadanie gospodarstwa rolnego, ale przy tej czystej postaci podatku rolnego mamy jeszcze zróżnicowanie - podstawą opodatkowania jest powierzchnia wyrażona w ha przeliczeniowych, a ha przeliczeniowy ustalany jest w oparciu o pewne kryteria związane z produkcją rolną np. klasa użytków, rodzaj użytków, zaliczenie gminy do określonego okręgu podatkowego. To powoduje, że stosując przeliczniki jednak uwzględnia ten potencjalny przychód z gospodarstwa rolnego - stąd czasem podatek rolny zaliczany jest do kategorii mieszanej → przychodowo - majątkowej. Podatki konsumpcyjne - np. pod. akcyzowy
Kryterium podmiotowe: W zależności od podmiotów, które podatki zasilają: 1państwowe podatki 2samorządowe podatki W zależności od organów, które zajmują się wymiarem i poborem podatku: 1.organy państwowe skarbowe 2.organy samorządowe Ten podział się nie pokrywa dlatego, że mamy podatki stanowiące dochody budżetu gmin, ale pobierane przez urzędy skarbowe, które na ich rzecz potem te należności przekazują np. podatki od spadków cywilno-prawnych, a więc ten podział się nie pokrywa z tym pierwotnym podziałem na podatki państwowe i samorządowe, bo podatki samorządowe pobierane są przez urzędy skarbowe .W zależności od podmiotów, które są obciążone podatkiem: a) osoby fizyczne b) osoby prawne c) jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej
Kryterium czasowe Podatki stałe np. podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych - bo tak długo jak nie zostaną zmienione przepisy podatkowe te obowiązują i one się powtarzają w każdym następnym roku. Dotyczy to też podatku od nieruchomości i leśnego. Podatki okresowe - intencją ustawodawcy jest wprowadzenie takich obciążeń w jakimś przedziale czasowym Podatki jednorazowe - to takie, kiedy z różnych względów robi się tzw. skok na kartę podatnika” i wprowadza takie specyficzne obciążenia.Np. był taki podatek od wzbogacenia wojennego - tylko 1 raz był okólnik nr 13 Ministra Finansów z 1975r. w sprawie opodatkowania wewnętrznych znamion wzbogacenia. Podatki wielokrotne - to są te same podatki co podatki stałe czyli podatek od nieruchomości, podatek leśny, podatek dochodowy.
Kryterium związania podatku z osoba podatnika: podatki osobiste - są integralnie związane z osobą podatnika np. podatek dochodowy od osób fizycznych (osoby zmarłej nie rozlicza się) podatki rzeczowe - np. podatek od nieruchomości, bo w związku z zaleganiem w tym podatku może być ustanowiona hipoteka przymusowa na nieruchomości - jeśli takie zdarzenie miało miejsce to przechodzi na nabywcę nieruchomości.
ORGANY PODATKOWE
Zostały wymienione w art. 13 ordynacji podatkowej - to nie jest jednak katalog zamknięty .Postępowanie podatkowe jest post. dwuinstancyjnym. Decyzje wydane przez organ I instancji nie są decyzjami ostatecznymi, bo od nich podatnikowi przysługuje prawo wniesienia odwołania w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji do organu II instancji. Decyzja organu II instancji jest ostateczna i może być wzruszona wyłącznie w drodze postępowania sądowego. Do końca bieżącego roku postępowanie sądowe przez NSA (organ właściwy do rozpatrywania spraw podatkowych) jest postępowaniem jednoinstancyjnym. Od 1 stycznia 2004r. wchodzą w życie ustawy z 25 lipca i 30 sierpnia 2002r. dotyczące ustroju sądów administracyjnych, postępowanie przed tymi sądami oraz przepisy wprowadzające ustawy - na mocy tych przepisów od 1 stycznia 2004r. sądownictwo administracyjne będzie dwuinstancyjne: w I instancji będą orzekały wojewódzkie sądy administracyjne , utworzone na bazie ośrodków zamiejscowych NSA( wojewódzkich sądów administracyjnych ma być tyle co województw - 16), w II instancji w charakterze sądu kasacyjnego będzie funkcjonował NSA w Warszawie
Organy skarbowe (państwowe)
W postępowaniu w I instancji są urzędy skarbowe, a w II instancji Izba Skarbowa. W niektórych przypadkach może być tak, że w I instancji jest izba skarbowa, i w II instancji również izba skarbowa. Od bieżącego roku Minister Finansów nie jest już organem podatkowym. Poza ordynacją podatkową jest jeszcze jeden organ, który przeprowadza kontrolę podatkową- Urząd Kontroli Skarbowej, organem odwoławczym jest Izba Skarbowa. W zakresie poboru należności możemy mieć w przyszłości do czynienia z urzędami celnymi, a w II instancji z Izbą Celną - na razie tak nie jest i trwają nad tym prace.
Organy samorządowe
W I instancji: wójt, burmistrz, prezydent. Ordynacja wymienia też starostę i marszałka, ale oni nie są organami, bo nie mają własnych dochodów i nie mają w czym wydawać decyzji. W II instancji jest Samorządowe Kolegium Odwoławcze- orzeka w składzie 3 osobowym. W niektórych kategoriach spraw może być tak, że organem I instancji jest SKO
PODATKI I OPŁATY LOKALNE
Pod pojęciem podatków i opłat lokalnych możemy rozumieć albo te obciążenia, które są uregulowane w ustawie z 2 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych, albo szerzej - jako te podatki i opłaty, które ustawodawca przyznał jednostkom samorządu terytorialnego. Została ona zmieniona 30 X 2002r. w istotny sposób.
PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI Opodatkowaniem podatkiem od nieruchomości podlegają 3 odrębne elementy: grunty, budynki, budowle. budynek - od 1 stycznia 2003r. ma być to obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych, oraz posiada fundamenty i dach. grunty - nic się w definicji nie zmieniło budowle - do tej pory w ustawie to pojęcie nie było zdefiniowane, w obecnej chwili należy rozumieć, że budowla - to obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego lub będący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzeniem budowlanym w rozumieniu przepisów prawa budowlanego, związanym z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem. grunty, budynki, budowle związane z prowadzeniem działalności gospodarczej - to takie, które są w posiadaniu przedsiębiorcy lub innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą z wyjątkiem budynków mieszkalnych i gruntów związanych z tymi budynkami, chyba, że przedmiot opodatkowania nie jest i nie może być wykorzystywany do prowadzenia tej działalności z różnych względów technicznych. Ustawodawca równolegle ze zmianami w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych dokonał zmian w ramach podatku rolnego i podatku leśnego. Jeśli dokonujemy opodatkowania gruntów, to najpierw trzeba ustalić czy grunty te nie podlegają opodatkowaniu innym podatkiem. Jeśli nie podlegają podatkowi rolnemu lub leśnemu to dopiero wtedy podlegają podatkowi od nieruchomości. Zmiana ta spowodowała, że w zakresie podatku od nieruchomości gminy tracą 50-70% dotychczasowych wpływów (zmiana z 30 X 2002r.). Ustawodawca przyjął generalną zasadę, że grunty podlegają opodatkowaniu podatkiem rolnym a nie podatkiem od nieruchomości. Podatkowi rolnemu podlegają wtedy, gdy klasyfikowane są w decyzji jako użytki rolne, z więc wystarczy samo nadanie gruntom klasy, aby był podatek rolny, a nie podatek od nieruchomości, chyba, że na tych gruntach, które mają klasę podmiot prowadzi działalność gospodarczą .Do ustawy dodano
rozdział -ewidencja podatkowa nieruchomości. Ustawodawca nałożył na gminy obowiązek założenia ewidencji podatkowej dla potrzeb wymiaru i poboru podatku od nieruchomości, podatku rolnego i leśnego. Ewidencja ta ma zawierać dane o podatnikach, przedmiotach opodatkowania wynikające z informacji z deklaracji składanych przez podatników zawartych w księgach wieczystych, w ewidencji gruntów, w innych ewidencjach i rejestrach z aktów notarialnych, z planów zagospod przestrzennego. W gminie mają znaleźć się wszystkie inf. o nieruchom., które znajd. się na danym terenie .Ten obow. wejdzie w życie 1.012005.
PODMIOT - osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej
PRZEDMIOT - to własność samoistne posiadanie, użytkowanie wieczyste, a także posiadanie na podstawie zawartej umowy lub nawet bez tytułu prawnego nieruchomości lub ich części, stanowiące własność SP lub jst. Czyli można powiedzieć, że przedmiotem opodatkowania jest stosunek podmiotu do budynków, budowli i gruntów, a zatem przedmiotem opodatkowania będzie własność, samoistne posiadanie itd. Gruntów, budynków lub ich części, a także budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (czyli opodatk. Podl. tylko te budowle, które są związane z prow.działaln. gospod).
PODSTAWA OPODATKOWANIA dla budynków lub ich części - podstawą jest powierzchnia użytkowa. Ustawa zawiera definicje powierzchni użytkowej budynku lub jego części - powierzchnia mierzona po wewnętrznej długości ścian na wszystkich kondygnacjach z wyjątkiem powierzchni klatek schodowych oraz szybów dźwigowych. Za kondygnację uważa się też garaże podziemne, piwnice, suteryny i poddasza użytkowe. Przyjęto zasadę, że: do wysokości 1,40 m - powierzchnię się pomija, od 1,4 ÷ 2,20m - bierze się pod uwagę powierzchnię jako 50%, powyżej 2,20 - bierze się pod uwagę pow. jako 100% dla budowli - podstawą jest wartość ustalona dla celów dokonywania odpisów amortyzacyjnych na dzień 1 stycznia roku podatkowego (obecnie jest tak, że w podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych są identyczne. dla gruntów - podstawą jest pow wyraż w m2, z zastrzeż, że w art.2 ust.2 - opodatkow podatkiem od nieruchomości nie podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budyn jako użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzew na użytkach rolnych lub lasy z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działaln. gospod.
STAWKI PODATKOWESą zróżnicowane w zależności od tego z jakim składnikiem mamy do czynienia. Ustawa określa górne granice, ale rada gminy w drodze uchwały określa wysokość stawek na swoim terenie :Od gruntów, budynków stawki stałe, kwotowe . Od budowli stawka procentowa, stała. Rada gminy ma obowiązek podjąć uchwałę, co do wysokości stawek, ale nie może przekroczyć tych górnych granic, które w ustawie zostały przewidziane. Ustawodawca zróżnicował wysokość stawek w zależności od sposobu wykorzystania. Dodano dodatkowe uprawnienie - rada gminy przy określeniu wysokości stawek może zróżnicować ich wysokość dla poszczególnych rodzajów przedmiotów opodatkowania, uwzględniając w szczególności lokalizacje, rodzaj prowadzonej działalności, rodzaj zabudowy, przeznaczenie, sposób wykorzystywania terenu. Dla budowli może także różnicować wysokość stawek, uwzględniając w szczególności rodzaj prowadzonej działalności.
Zróżnicowanie:a) grunty: związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, grunty pozostałe. b) budynki: mieszkalne, związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, ogród klasyfikowany materiałem siewnym, pozostałe budynki c) budowle - stawka procentowa - max 2% - możliwość różnicowania w zależności od prowadzonej działalności gospodarczej.
TERMIN PŁATNOŚCI - zróżnicowana sytuacja podmiotów osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej mają obowiązek deklarowania podatku i dokonania samoobliczenia. Deklaracja powinna być złożona do 15 stycznia. Podatek opłacany jest bez wezwania na rachunek urzędu gminy na terenie której nieruchomość jest położona. Podatek płatny jest w 12 ratach - do 15 każdego miesiąca. Tutaj zobowiązanie podatkowe powstaje z mocy prawa. osoby fizyczne - w odniesieniu do osób fizycznych ustawodawca wprowadził obowiązek wydawania decyzji przez wójta, burmistrza, prezydenta, ustalającej wysokość zobowiązania. Podatek płatny jest w 4 ratach do 15 III, 15 V, 15 IX, 15 XI. W przypadku kiedy zajdą zmiany w stanie posiadanych nieruchomości podatnicy mają obowiązek w terminie 14 dni zawiadomić organ podatkowy o tych zmianach - w zależności od tego kim są albo w deklaracji - i proporcjonalnie do pozostałych części roku odprowadzić mniejszy lub większy podatek. A w odniesieniu do osób fizycznych korekta decyzji następuje w decyzji wydanej przez wójta, burmistrza prezydenta, która zmienia dotychczasową decyzję. W odniesieniu do budynków ustawodawca przyjął zasadę, że budynek podlega opodatkowaniu od 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budynek został oddany do użytkowania, albo w którym rozpoczęto użytkowanie.
ZWOLNIENIA Podmiotowe Dotyczą szkół wszelkich typów, placówek naukowych PAN- u i prowadzących zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej. Przedmiotowe Budowy kolejowe, infrastruktury portowej, lotniska użytku publicznego, obiekty wykorzystywane dla celów działalności rolniczej i leśnej, budynki, budowle wpisane do rejestru zabytków, znajdujące się we władaniu muzeum, położone na terenie parków narodowych, rezerwatów przyrody, budowle wałów ochronnych, grunty stanowiące nieużytki, użytki ekologiczne, grunty zadrzewione i zakrzewione z wyjątkiem przeznaczonym na prowadzenie działalności gospodarczej.Rada gminy może w drodze uchwały wprowadzić inne zwolnienia przedmiotowe (nie może wprowadzić zwolnień podmiotowych). Ustawodawca nakłada na radę gminy obowiązek ustalenia w drodze uchwały wzorów formularzy zawier.dane dotyczące przedmiotu opodatkow.niezbędne do wymiaru i poboru podatku od nieruchomości.
PODATEK LEŚNY
Regulowany ustawą z 30 października 2002r. o podatku leśnym
PODMIOT - osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej
PRZEDMIOT - to własność samoistne posiadanie, użytkowanie wieczyste, a także posiadanie na podstawie zawartej umowy lub bezumowne lasu.
definicja lasu - są to grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji jako lasy
PODSTAWA OPODATKOWANIA - powierzchnia lasu wyrażona w ha rzeczywistych.
STAWKA- stała kwotowa - wynosi od 1 ha - równowartość pieniężną ceny 220 tysięcznych m3 drewna tartacznego obliczona wg średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwo.
Średnią cenę sprzedaży drewna uzyskaną przez nadleśnictwo ogłasza Prezes Urzędu Statystycznego w drodze komunikatu biorąc pod uwagę cenę sprzedaży uzyskaną z 3 pierwszych kwartałów roku poprzedzającego rok podatkowy. Średnia cena sprzedaży musi być ogłoszona przez Prezesa GUS-u do 20 miesiąca następnego po zakończeniu trzeciego kwartału - jest ogłoszona w Monitorze Polskim.
ZWOLNIENIA
Podmiotowe- dotyczą szkół wszelkich typów, placówek naukowych PAN- u i prowadzących zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej
Przedmiotowe - las z drzewostanem do 40 lat, lasy wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, użytki ekologiczne - pojęcie „użytki ekologiczne” zostało zdefiniowane w rozporządzeniu dotyczącym ewidencji gruntów i budynków. Dla lasów ochronnych, rezerwatów przyrody, parków narodowych - stawka jest obniżona o 50 %.
TERMINY PŁATNOŚCI
osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej mają obowiązek deklarowania podatku i dokonania samoobliczenia. Deklaracja powinna być złożona do 15 stycznia. Podatek opłacany jest bez wezwania na rachunek urzędu gminy na terenie której nieruchomość jest położona. Podatek płatny jest w 12 ratach - do 15 każdego miesiąca. Tutaj zobowiązanie podatkowe powstaje z mocy prawa.
osoby fizyczne - w odniesieniu do osób fizycznych ustawodawca wprowadził obowiązek wydawania decyzji przez wójta, burmistrza, prezydenta, ustalającej wysokość zobowiązania. Podatek płatny jest w 4 ratach do 15 III, 15 V, 15 IX, 15 XI,
W przypadku kiedy zajdą zmiany w stanie posiadanych nieruchomości podatnicy mają obowiązek w terminie 14 dni zawiadomić organ podatkowy o tych zmianach - w zależności od tego kim są albo w deklaracji - i proporcjonalnie do pozostałych części roku odprowadzić mniejszy lub większy podatek. A w odniesieniu do osób fizycznych korekta decyzji następuje w decyzji wydanej przez wójta, burmistrza prezydenta, która zmienia dotychczasową decyzję
osoby prawne składają deklaracje i dokonują samoobliczenia
dla osób fizycznych organ gminy wydaje decyzje
1