WYKŁAD 11 (29.05.2000)
Ubóstwo, bieda, niedostatek (nędza)
Perspektywy spojrzenia na biedę:
perspektywa dochodowa:
- biednym jest się tylko wtedy, gdy znajdujemy się poniżej pewnej granicy dochodów (linia ubóstwa, dochód graniczny)
perspektywa potrzeb podstawowych:
wykracza poza dochód jednostkowy: potrzeby edukacyjne, zdrowotne, opieki - ochrona przed biedą
perspektywa funkcjonalna:
brak możliwości osiągnięcia minimum poziomu funkcjonowania z punktu widzenia jednostki czy grupy
Ubóstwo absolutne to stan niezaspokojenia minimalnych i biologicznych potrzeb organizmu co uniemożliwia spełnianie podstawowych funkcji.
Ubóstwo względne - efekt nadmiernych rozpiętości w poziomie życia (kryterium jest tutaj przeciętny poziom życia innych)
Bieda absolutna:
gospodarstwo domowe nie może zapewnić swym członkom 80% minimum kalorii, nawet gdy wydaje na żywność 80% swoich dochodów
Podział dochodu światowego:
Populacja światowa |
Udział w dochodzie |
Najbogatsi 20% |
82,7% |
II Świat 20% |
11,7% |
III Świat 20% |
2,3% |
IV Świat 20% |
1,9% |
Najbiedniejsi 20% |
1,4% |
Linia biedy:
Konsumpcja dzienna:
Azja - Afryka 1$
Ameryka płd. 2$
Kraje postkomunistyczne 4$
USA 15$
Pięciokąt ubóstwa:
Biografia / osobowość
starość, choroba, niepełnosprawność, niedołęstwo
deficyty intelektualne
deficyty socjalizacyjne
stygmatyzacja (etykietkowanie), dyskryminacja
pasywność (fatalizm), skłonność do zależności
obniżona tolerancja na frustrację
zwężony horyzont myślenia i działania
rozbudowane postawy roszczeniowe
niska efektywność i wydajność
praca / dochód
braki w wykształceniu
nacjonalizacja procesu (pracy)
zwężenie rynku pracy dla osób niedouczonych
niskie kwalifikacje - niska płaca
wymagana wysoka ruchliwość geograficzna (zawodowa)
zły podział pracy (za mało dzielonego czasu pracy)
luki w systemie zabezpieczenia społecznego
niewielkie lub trudne do wyegzekwowania alimenty
niewielkie dodatki dla dzieci
bezrobocie
społecznie podzielane wartości
zmiana źródeł subsydiowania z naturalnych na sztuczne - ustawodawstwo państwowe w miejsce międzyludzkiej solidarności i współodpowiedzialności
dążenie do osobistej autonomii ukierunkowane na autorealizację indywidualnych celów
czerpanie zysku z własnej pozycji i statusu poprzez konsumpcję (często na pokaz)
skrajne przywiązywanie wagi do osiągnięć
siatka kontaktów społecznych
spadek rangi rodziny i pokrewieństwa
podatność rodziny małej na kryzysy (rozwody)
anonimowość w miejscu zamieszkania (brak stosunków sąsiedzkich)
brak stosunków społecznych w miejscu pracy
koszty / konsumpcja
agresywna reklama (rozbudzanie wygórowanych potrzeb)
zadłużenie, kredyty konsumpcyjne
zbyt wysokie koszty zaspokajania potrzeb podstawowych (mieszkanie, żywność, leczenie)
rosnące koszty spędzania czasu wolnego
brak czasu na uświadomienie kosztów zakupów
wysokie koszty profesjonalnej, instytucjonalnej opieki nad dziećmi
Polska bieda 1999r.
nędza - minimum egzystencji 2,2 mln. (5,6% ogółu)
bieda - ubóstwo względne 6,1 mln. (15,8%)
ubóstwo - ubóstwo subiektywne 11,9 mln. (30,8%)
niedostatek - minimum socjalne 19,3 mln. (50,0%)
Cykl ubóstwa
Bieda w Polsce ma charakter wyspowy.
Kategorie biednych „niewidzialnych”
samotni rodzice z dziećmi
dzieci
ludzie starzy (ok.10%)
rodziny wielodzietne
mniejszości
ludzie gorzej wykształceni
ludzie na wsi
Cechy rodzin żyjących w kręgu ubóstwa:
wielopokoleniowość
niezdolność do samodzielnego rozwiązywania problemów
absorbowanie wielu instytucji, które mogą z czasem ujawniać niechęć
poczucie frustracji prowadzące do złości, apatii lub agresji
w skrajnych przypadkach wykazywanie braku odpowiedzialności za swych członków
niezbyt ceni się dzieciństwo jako okres wart prolongowania
wczesna inicjacja seksualna, autorytarny model matki
niewielka sfera prywatności
Czym „płacą” biedni:
godność
utrata kontroli nad sprawami własnego życia
spadek poczucia bezpieczeństwa
spadek pozycji społecznej
czas na szukanie form pomocy
Charakterystyczne zachowania jednostek i grup z kręgu ubóstwa:
fatalizm
orientacja na teraźniejszość
autorytaryzm
konkretność
nieufność
Siatka stosunków społecznych
Społecznie podzielane wartości
Koszty, konsumpcja
Praca, dochód
Biografia, osobowość
Biedna rodzina z małymi dziećmi
2. Rezultatem ubóstwa są substandardowe warunki życiowe rodziny
3. Spadek zainteresowania szkołą i kształceniem (u dzieci i rodziców)
4. Potomstwo usiłuje uciec od substandardowych warunków i podejmuje pracę co na ogół oznacza przerwanie nauki szkolnej
5. Niski poziom wykształcenia zapoczątkowuje proces stopniowego zamykania się w kręgu podkultury biedy
6. Zawarcie przez potomstwo małżeństwa w młodym wieku, wzrost wydatków, ograniczenie możliwości i uzupełnienia braków edukacyjnych i zawodowych
7. Przedwcześnie zawarte małżeństwo z małymi dziećmi plus rosnące zobowiązania płatnicze i kłopoty mieszkaniowe - spychanie w krąg ubóstwa
CYKL JEST CAŁKOWITY - UBÓSTWO PRZESZŁO Z POKOLENIA NA POKOLENIE