USTAWA KONSTYTUCYJNA KSIĘSTWA WARSZAWSKIEGO Z 22.07.1807
artykułów: 89
Rozdział I- kwestie wyznaniowe,
Rozdział II ( O Rządzie )- panujący i jego uprawnienia,
Rozdział III ( O ministrach i Radzie Stanu )- skład i kompetencje tych organów,
Rozdział IV ( O sejmie głównym ).
Rozdział V ( O senacie )
Rozdział VI ( O izbie poselskiej ),
Rozdział VII ( o sejmikach i zgromadzeniach gminnych )- ( wszystkie od IV- VII: skład kompetencje i sposób powoływania tych ciał ),
Rozdział VIII ( Podział kraju i administracja )- struktura terytorialna, administracja terenowa i kompetencje ogniw samorządowych,
Rozdział IX- ( Porządek sądowy )- ustawodawstwo i organizacja sądów,
Rozdział X ( O sile zbrojnej )- organizacja wojska,
Rozdział XI ( Urządzenia ogólne ),
Rozdział XII ( Urządzenia przemijające )- język urzędowy, odznaczenia, sposób wydawania rozporządzeń wykonawczych, przejściowy system podatkowy,
Kwestie wyznaniowe:
religia katolicka oficjalną religią państwową,
wszelka cześć religijna jest wolna i publiczna ( wolność wyznania i swoboda publicznego wykonywania kultu wszystkich wyznań, nie dawała jednak prawa publicznego głoszenia poglądów ateistycznych ),
księstwo podzielone miało być na 6 diecezji ( 1 arcybiskupstwo i 5 biskupstw ), co odpowiadało podziałowi administracyjnemu kraju
Kwestia poddaństwa chłopów:
znosi się niewola- zniesienie osobistego poddaństwa chłopów, możliwość nieskrępowanego dysponowania własną osobą
wszyscy obywatele są równi przed obliczem prawa, stan osób pozostaje pod opieką trybunałów, jednakowe prawo do:
- zaciągania zobowiązań,
- posiadania majątku,
- dysponowania własną osobą,
- swobody poruszania się,
- wyboru zawodu,
- jednakowa odpowiedzialność za przestępstwa zagrożone karą
Emfiteuza- dziedziczne prawo do swej zagrody i użytkowanej ziemi dla chłopa, o ile spełniał on na rzecz pana określone świadczenia ( pańszczyznę ). Uznawano je w królewszczyznach, ekonomiach i majątkach duchownych. Kwestię tę jednoznacznie przesądzał uniwersał połaniecki z 07.05.1794, przyznając chłopom nieusuwalność z ziemi, o ile wypełniają świadczenia na rzecz dworu, ograniczył zarazem poddaństwo. Komisja Rządząca natomiast wszystkim włościanom przyznawała prawo emfiteuzy. W tej podstawowej kwestii konstytucja zachowała milczenie. Nie przynosił rozwiązania także art. 69 mówiący, iż obowiązującym będzie Kodeks Napoleona, bo nie regulował on feudalnej instytucji własności podzielonej, ponieważ nie występowała ona już we Francji.
dekret grudniowy 1807 Fryderyka Augusta, określał, iż cała ziemia uprawiana przez chłopów stanowi bez żadnych ograniczeń własność pana, mógł on usunąć dotychczasowych użytkowników z zajmowanej ziemi z wyjątkiem przypadków, gdy posiadali już prawo do ziemi potwierdzone umową ( a większość chłopów takich umów nie miała ). Dekret co prawda przewidywał, iż każdy włościanin może opuścić uprawiane przezeń gospodarstwo po opowiedzeniu się dziedzicowi i administracji gminnej oraz zwróceniu panu gruntu wraz z zasiewami, pojawiło się powiedzenie, iż :"chłopom zdjęto z nóg kajdany wraz z butami". Odtąd chłopi mogli w zasadzie ubiegać się o dzierżawę czasową, zależąc w tym zupełnie od woli właściciela dóbr. Dekret odmawiający chłopom prawa posiadania ziemi jest oceniany jako duży krok wstecz
Sądownictwo:
równe dla wszystkich obywateli Księstwa,
niezależność sądownictwa,
jawność postępowania,
sędziowie wyższych instancji mianowani przez króla dożywotnio, wymagano od nich wiedzy fachowej,
sądy pokoju ( ograniczone kompetencje ), sędziowie mianowani przez króla na 6 lat z potrójnej listy kandydatów zgłoszonych przez sejmiki powiatowe, nie musieli oni należeć do szlachty, nie wymagano wykształcenia prawniczego,
do prowadzenia spraw karnych oraz cywilnych z zakresu postępowania spornego powoływano dożywotnio podsędka,
w każdym powiecie sąd pokoju, w każdym departamencie sąd cywilny I instancji, sąd kryminalny jeden na 2 departamenty, organem II instancji był sąd apelacyjny, jeden na całe Księstwo,
sądem kasacyjnym, rozpatrującym sprawy nie w sposób merytoryczny, lecz z punktu widzenia proceduralnego była Rada Stanu,
odrębne sądy handlowe,
zasada równości wobec prawa dotyczyła sfery stosunków regulowanych przez prawo cywilne i karne ( a nie prawa polityczne- np. szlachta posiadało prawo swobodnego dysponowania chłopską ziemią, cenzusy )
wprowadzenie Kodeksu Napoleona ( małżeństwo jako instytucja świecka, rozwody- silnie atakowane przez konserwatystów )
Książę ( Król ):
korona książęca należała do króla saskiego i miała być dziedziczona przez jego dynastię,
brak sprecyzowania charakteru stosunku między KW a Saksonią,
król saski prowadził w imieniu obu państw politykę zagraniczną, mógł wprowadzać do księstwa oddziały saskie,
rząd jest w osobie króla. on sprawował w całej swej zupełności urzędowanie władzy wykonawczej ( zasada konstytucjanalizmu limitowanego ),
do króla należało ogólne sprawowanie władzy i realizowanie wszystkich funkcji państwowych, z wyjątkiem ściśle określonych uprawnień w zakresie ustawodawstwa, przekazanych sejmowi oraz wykonywania sądownictwa,
król mianował wicekróla lub prezesa RM, ministrów, członków RS, senatorów, urzędników i sędziów
zatwierdzał decyzje RS, zwoływał sejm i sejmiki oraz zgromadzenia gminne,
posiadał wyłączną inicjatywę ustawodawczą w materiach, w których sejm mógł uchwalać ustawy,
rozstrzygał gdy między izbą poselską a senatem powstał konflikt w związku z odmową przez senat udzielenia wymaganej przez konstytucji sankcji uchwały izby poselskiej,
wydawał prawa w dziedzinach, którymi nie mógł się sejm ( "dopełniania konstytucji" )
prawo łaski
Rząd:
6 ministrów: spod kompetencji księstwa wyłączono sprawy zagraniczne, zajmował się nimi msz Saksonii ( i tak w praktyce decydujący głos należał do przedstawiciela Francji )
- sprawiedliwości,
- spraw wewnętrznych i czci religijnej,
- wojny,
- spraw wewnętrznych i skarbu,
- policji,
- sekretarz stanu,
Rada Stanu ( Conseil d'Etat )
składała się z ministrów i 4 referendarzy,
obradować miała pod przewodnictwem króla, wicekróla bądź prezesa RM,
opracowywał projekty ustaw, które przedkładano sejmowi i praw wydawanych przez króla z mocy jego osobistych prerogatyw,
działała jako sąd kasacyjny w postępowaniu cywilnym i karnym,
sąd administracyjny, rozstrzygała spory o kompetencje między organami administracyjnymi i sądami,
podejmowała decyzje o oddaniu pod sąd urzędników, którzy popełnili przestępstwa w urzędowaniu,
kontrola administracji,
raporty o działalności ministerstw i ogólne uwagi o stanie kraju,
każdy z członków RS miał równy głos i równe prawa ( dodano 6 radców ),
postanowienia RS nabierały mocy po zatwierdzeniu przez króla,
kontrola rachunków państwowych- Izba Obrachunkowa ( asesorzy mianowani przez króla spośród kandydatów wybranych przez rady departamentowe ),
Sejm główny:
składał się z "izby pierwszej, czyli senatorskiej i z izby drugiej- poselskiej"
zbierał się na wezwanie króla co 2 lata na nie dłużej niż 15 dni,
nie przewidziano sesji nadzwyczajnych ani przedłużenia obrad
kompetencje ustawodawcze w zakresie:
- podatkowym,
- wprowadzenie zmian w ustawodawstwie cywilnym i karnym
- monetarnym
Tryb legislacyjny
inicjatywa ustawodawcza: król
projekty opracowane były w RS, przechodziły do izby poselskiej, a następnie do senatu, który miał prawo sankcji
poddanie niezwykle surowej procedurze: projektu przychodzące z RS kierowano do jednej z trzech 5- osobowych komisji:
- przychodów skarbowych,
- prawodawstwa cywilnego,
- prawodawstwa karnego,
tam odbywała się dyskusja, członkowie RS mogli przemawiać wyłącznie za projektem, członkowie komisji za bądź przeciw, a pozostali członkowie izby nie mogli zabrać głosu,
rozstrzygało tajne głosowanie, tekst przechodził do senatu,
kompetencje senatu:
- sankcjonowanie projektów uchwalonych przez izbę poselską, odmowa mogła nastąpić z powodu niezachowania w izbie ustalonych zasad postępowania bądź, gdy prawo "jest przeciwne albo bezpieczeństwu kraju" albo narusza konstytucję,
- król mógł odesłać tekst do izby poselskiej z zaleceniem, "aby porządnie postępowała" pod sankcją rozwiązania,
- król mógł nakazać ogłoszenia przyjętego przez izbę prawa wbrew uchwale senatu
promulgacja ( podpisanie )
publikacja ( w Dzienniku Ustaw )
Senat::
senat- 6 biskupów oraz 6 wojewodów i 6 kasztelanów mianowanych dożywotnio przez króla, ( później po 10 ), przewidywano możliwość zwiększenia do 50,
obradom senatu przewodniczył mianowany przez króla prezes ( został nim Stanisław Małachowski ),
Izba poselska:
dwie równoprawne grupy: 60 ( później 100 ) posłów, 40 ( później 66 ) deputowanych oraz z urzędu członkowie RS,
Prawo wyborcze:
dwa cenzusy: stanowo- majątkowy dla szlachty,
czynne prawo wyborcze: 21 lat, bierne - 23,
kadencja izby- 9 lat, co 3 lata wybory uzupełniające 1/3 części jej składu,
sejmiki- szlachta posiadająca na terenie powiatu majątek
deputowanych wybierały osoby mające prawa polityczne odpowiadające określonemu cenzusowi majątkowemu ( bogata burżuazja, drobnomieszczaństwo, chłopi -właściciele ),
cenzusy wykształcenia i zasługi, z tego tytułu prawo głosu obok duchownych miał "każdy artysta i obywatel znakomity z talentu, wiadomości lub z przysług uczynionych bądź handlowi bądź kunsztom", wojskowi, żołnierz służby czynnej, który za dobre sprawowanie się otrzymał ozdobę honorową
w każdym powiecie i na zgromadzeniu gminnym wybierano jednego posła i jednego deputowanego przez aklamację, gdy jeden z obecnych zaprotestował można było głosować jawnie ( wtedy większość względna ),
posłem mógł być wyłącznie szlachcic, deputowanym zarówno osoba uprawniona do udziału w zgromadzeniu gminnym jak i sejmiku
Administracja:
kraj podzielony n 6 departamentów, ( w 1809 10 )
na czele departamentu stał prefekt, kierujący jednoosobowo zarządem podległego mu obszaru,
departamenty składały się z powiatów,
powiatami zarządzali podprefekci ( wszystkie sprawy z wyjątkiem sądowych oraz dowództwa wojskowego ),
w większych miastach- municypalność z prezydentem lub burmistrzem,
w pozostałych miastach i wsiach stworzono nie przewidzianą konstytucją organizację gmin miejskich ( burmistrz ), na czele gmin stali wójtowie, gminy dzieliły się na gromady, na której czele stał sołtys,
Samorząd:
rady departamentowe,
rady powiatowe,
rady municypalne
członków rad powoływał król spośród kandydatów wybranych w wypadku rad departamentowych i powiatowych przez sejmiki powiatowe, w wypadku rad municypalnych przez zgromadzenie gminne,
kompetencje samorządu:
- rozkład obciążeń finansowych,
Armia:
organizm o całkowicie polskim obliczu,
Pozostałe postanowienia:
wszystkie akta rządowe, prawodawcze, administracyjne i sądowe pisane były w języku narodowym ( czyli polskim ),
wykazanie ciągłości państwowej ( ordery cywilne i wojskowe będące dawniej w Polsce utrzymują się, a król jest naczelnikiem tych orderów ),
1