ANALIZA EKONOMICZNA - wykłady

Analiza - rozczłonkowanie, rozdzielenie, rozwój złożonego przedmiotu badawczego na elementy składowe w celu lepszego poznania i wyjaśnienia owego złożonego przedmiotu, za pomocą poznania jego części składowych.

Analiza może mieć charakter:

1. strukturalny - wykrycie struktury badanej całości związków i zależności występujących między elementami strukturalnymi oraz każdym elementem i całością,

2. przyczynowy - polega na poznaniu mechanizmu funkcjonowania badania całości zmian jakie w niej zachodzą, identyfikacje czynników oddziaływujących na tą całość oraz siły kierunku i natężenia wpływu poszczególnych czynników na stwierdzone zmiany.

Celem analizy jest:

1. sporządzenie charakterystyki liczbowej ilustrującej działalność podmiotu, co pozwala na ocenę uzyskiwanych wyników (np. brak 10 zł),

2. wykrycie i ustalenie przyczyn powodujących zarówno niewykonanie zadań, jak i ich zrealizowanie (np. najlepsze pytanie: dlaczego?),

3. określenie przewidywanych wyników na podstawie informacji o stanie czynników wytwórczych, jakimi dysponuje podmiot oraz o zmianach w jego otoczeniu,

4. podjęcie decyzji zarządczych przyczyniających się do efektywniejszego funkcjonowania podmiotu.

Analiza powinna spełniać następujące wymogi formalne i merytoryczne:

1. zawierać właściwe oraz obiektywne stwierdzenia i oceny,

2. uwzględniać wszystkie rozpoznawane elementy determinujące określony stan przedsiębiorstwa lub wybrane zjawiska ekonomiczne,

3. opierać się na zweryfikowanych danych liczbowych po doprowadzeniu ich do porównywalności,

4. przedstawić wyniki badań w sposób zwięzły i zrozumiały,

5. zawierać wyniki bliskie momentowi powstania zjawiska i podjęcia decyzji.

Analiza działalności przedsiębiorstwa powinna obejmować:

Analiza otoczenia przedsiębiorstwa
Ocena warunków społecznych i prawnych	Analiza rynku		Analiza konkurencji
Analiza ekonomiczna
Analiza ekonomiczno - techniczna		Analiza finansowa
Synteza wyników analiz dla przyszłych okresów

Zakres analizy ekonomicznej w przedsiębiorstwie:

ANALIZA EKONOMICZNA

ANALIZA FINANSOWA ANALIZA EKONOMICZNO -TECHNICZNA

- wstępna analiza bilansu - analiza produkcji

- analiza rachunku wyników - analiza zatrudnienia, płac i wydajności

- ustalenie oceny przepływów pieniężnych - analiza wyposażenia przedsiębiorstwa

w środki trwałe

- analiza kondycji finansowej przedsiębiorstwa - analiza gospodarki materiałowej

- czynnikowa analiza wyniku finansowego - analiza postępu technicznego i nowych

(przychód ze sprzedaży i koszty) technologii

- prezentuje wielkości ekonomiczne - oparta na badaniu ???

w ujęciu pieniężnym

- wynik finansowy stanowi potwierdzenie - ???

rezultatów osiągniętych na poszczególnych

odcinkach działalności gosp.

Analizy finansowe i ekonomiczno - techniczne mają charakter komplementarny (wzajemnie się uzupełniają).

Kryteria podziału analiz z różnych punktów widzenia:

1. ze względu na przeznaczenie:

1. wewnętrzna:

- uwzględnia potrzeby decyzyjne podmiotu,

- oparta jest na statystyce zakładowej,

- jej celem jest szukanie ... prawdziwego firmy czy obrazu,

2. zewnętrzna:

- analiza dla udziałowców, banków i in. podmiotów,

- oparta jest na sprawozdawczości finansowej,

- jej funkcją jest informowanie opinii o rozwoju i pozycji przedsiębiorstwa,

2. ze względu na czas, którego analiza dotyczy:

1. detroskopijna:

- zawiera ocenę wyników działań podejmowanych w przeszłości,

- stanowi weryfikację słuszności podjętych decyzji,

- jest często punktem wyjścia do zamierzeń bieżących i przyszłościowych,

2. bieżąca:

- na jej podstawie wprowadza się korekty zapewniające prawidłową działalność,

- sporządzana w trakcie przygotowywania planów,

- służy wytyczaniu celów i określonych środków,

- jest potrzebna z punktu widzenia „słabości” gospodarki rynkowej,

3. prospektywna -

3. ze względu na zastosowane metody badawcze:

1. funkcjonalna:

- polega na badaniu odcinkowych zjawisk występujących w podmiocie,

- przeprowadzają je osoby odpowiedzialne za dany obszar, odcinek,

- zaletą jest krótki czas przeprowadzenia,

- wadą jest subiektywność ocen i spostrzeżeń, co sprowadza się do:

• odcinkowości badań,

• braku należytej hierarchii ważności rozpatrywanych zjawisk,

• braku należytej selekcji i informacji,

2. kompleksowa:

- obejmuje pełny zakres i całość zjawisk występujących w podmiocie we wzajemnych związkach i uwarunkowaniach,

- zjawiska są uporządkowane wg hierarchii i ważności,

- jest czasochłonna i trudniejsza do przeprowadzenia niż analiza funkcjonalna,

- każde zjawisko powinno być rozpatrywane z punktu widzenia końcowego celu przedsiębiorstwa, np. syneria,

3. decyzyjna:

- ukierunkowana do dostarczenia informacji ułatwiających podjęcie decyzji,

- kładzie nacisk na uporządkowanie zjawisk wg zależności przyczynowo - skutkowych,

- wymaga umiejętności kojarzenia zjawisk technicznych, organizacyjnych, społecznych i gospodarczych,

4. ze względu na szczegółowość opracowania:

1. ogólna - dostarcza informacji o całokształcie działalności podmiotu. Wyniki tej analizy oparte są na wąskiej grupie wyselekcjonowanych wskaźników syntetycznych. Może być szeroka, ale jednocześnie płytka,

2. szczegółowa - umożliwia uzyskanie bardzo dokładnych i precyzyjnych informacji o określonym problemie lub odcinku działalności. Może byś wąska, ale jednocześnie głęboka.

Metoda - sposób postępowania stosowany świadomie, konsekwentnie i systematycznie; zespół czynności i środków użytych do osiągnięcia założonego celu.

W analizie ekonomiczno - finansowej stosuje się metody specyficzne dla tej dziedziny, jak i metody przyjęte z innych dyscyplin naukowych.

Rodzaje metod:

1. indukcyjna (scalania) - polega na tym, że w badaniach analitycznych przechodzi się:

- od zjawisk szczegółowych do ogólnych,

- od czynników do wyników,

- od przyczyn do skutków.

Zaletą jest duża obiektywność wyników, ponieważ w czasie prowadzenia badań analityk nie zna ostatecznych rezultatów. Wykorzystywana jest w analizach średnio- i krótkoterminowych. Wadą jest pracochłonność,

2. dedukcyjna (rozdrabniania) - przyjmuje odwrotny kierunek badania niż indukcyjna i polega na tym, że w badaniach analitycznych przechodzi się:

- od ogółu do szczegółu,

- od wyników do czynników,

- od skutków do przyczyn.

Ma zastosowanie w analizach rocznych i wieloletnich. Jest trudniejsza do przeprowadzenia niż metoda indukcyjna. Jest użyteczna praktycznie. Przedmiotem oceny są tylko te czynniki, które mają zasadniczy wpływ na badane zjawisko,

3. weryfikacji - obejmuje następujące etapy prowadzące do celu:

- formułowanie tezy i wstępnych wniosków charakteryzujących badane zjawisko (synteza wstępna),

- zweryfikowanie prawdziwości tez i wniosków w toku prac analitycznych (właściwy etap analizy),

- podsumowanie ustaleń dokonanych w części weryfikacji i sformułowanie syntezy końcowej, zawierającej oceny badanego zjawiska wraz z wnioskami co do dalszego postępowania (synteza końcowa).

Schemat metod analizy ekonomiczno - finansowej

Podejście indukcyjne lub dedukcyjne

porównanie badania przyczynowo - skutkowe planistyczne metody

rachunku ekonomicznego

w czasie deterministyczne rachunek kalkulacyjny

do planu normatywów stochastyczne rachunek optymalizacyjny

w przestrzeni

Zasady stosowania metod pracy naukowej, ustalone przez Kartezjusza:

1. nie wolno uważać za prawdziwe, co nie zostało całkowicie zbadane i udowodnione,

2. badaną rzecz trzeba rozłożyć na części,

3. badając cokolwiek należy zaczynać od rzeczy najłatwiejszych, a kończyć na najtrudniejszych, zakładając związek między elementami nawet bardzo odległymi,

4. ujmując przedmiot badania, jego elementy należy wyliczyć tak dokładnie lub ogólnie by niczego nie pominąć.

Metoda porównywania - jest podstawową metodą badań wstępnych, polega na porównaniu badanych zjawisk z innymi oraz na ustaleniu różnic między cechami porównywalnych zjawisk. Przy zastosowaniu tej metody ocenia się dwie kategorie liczb - jedna wyraża stan faktyczny, druga stanowi podstawę porównania, tzw. bazę. Przedmiotem porównań mogą być liczby absolutne lub wielkości względne. W praktyce nie ustalono doskonałych baz (podstaw) odniesienia.

Do porównania, np. w czasie nie należy przywiązywać zbyt dużej uwagi, ponieważ porównywalność może być zakłócona m.in. czynnikami metodologicznymi. Są wynikiem zmian w zawartości informacji określonych wskaźników, które reprezentują inny, niż dotychczas zakres zjawiska.

Zakłócenia metody porównywania:

- finansowe - wywołane zmianami cen wyrobów, materiałów, płac, stóp procentowych, kursów walut,

- czynniki rzeczowe - dotyczą głównie różnic w porównywanych wyrobach, będących wynikiem stałego procesu dokonywania zmian technicznych i technologicznych,

- czynniki będącymi zmian organizacyjnych, czyli spowodowanych zmianami w zakresie działania analizowanych podmiotów, np. w przypadku połączenia lub podziału przedsiębiorstwa czy też innych zmian w strukturze.

Metoda podstawień łańcuchowych - służy do liczbowego określenia wpływu poszczególnych czynników na odchylenie globalne badanego zjawiska wtedy, kiedy współzależności mają charakter związku funkcyjnego wyrażonego za pomocą iloczynu, ilorazu lub różnicy określonych czynników. Istota tej metody sprowadza się do kolejnego podstawienia wyników oddziaływujących na odchylenie bezwzględne analizowanego zjawiska i obliczenie wpływu każdego z nich, przy założeniu że zmienia się tylko czynnik rozpatrywany a pozostałe nie ulegają zmianie.

Zastosowanie metody podstawień łańcuchowych obejmuje następujące działania:

1. obliczenie wielkości odchylenia bezwzględnego rozpatrywanych zjawisk,

2. określenie czynników wpływających na odchylenie łączne (ogólne),

3. ustalenie zmian każdego z oddziaływujących czynników,

4. obliczenie wpływu każdego czynnika na odchylenie bezwzględne,

5. zestawienie wpływów poszczególnych czynników i ich interpretacja.

Metoda różnicowania - jest skróconym zapisem metody podstawień łańcuchowych. Polega na tym, że do bazy porównań wyróżnionych za pomocą przyjętych do badań czynników podstawia się różnicę pomiędzy analizowanym czynnikiem w okresie badanym i w okresie bazowym. Wadą tej metody jest to, że w zależności od kolejności przyjętych w podstawie uzyskuje się różne odchylenia cząstkowe. Im bardziej złożony jest wskaźnik, tzn. im więcej rozpatrywanych jest czynników kształtujących wynik tym większe są zróżnicowania poszczególnych czynników. Rezultaty tej metody należy traktować wyłącznie orientacyjnie. Praktyczna użyteczność i w pewnym stopniu poprawność zapewniona jest wtedy, kiedy kolejność podstawień jest logiczna.

Chodzi o to by:

1. w pierwszej kolejności uwzględnić czynniki ilościowe, a dopiero po ich wyczerpaniu czynniki wartościowe,

2. przy rozpatrywaniu czynników ilościowych w pierwszej kolejności czynniki pierwotne, a następnie czynniki pochodne,

3. przy rozpatrywaniu czynników wartościowych w pierwszej kolejności cel sprzedaży, a następnie wpływ kosztów jednostkowych.

Kolejność czynników wpływających na koszty pośrednie:

1. ilość produkcji,

2. pracochłonność w rbg na jednostkę produktu,

3. stawka za rbg.

Metoda funkcyjna - umożliwia otrzymywanie jednoznacznych wyników bez względu na kolejność podstawianych czynników. Metoda ta może mieć zastosowanie w relacjach stanowiących iloczyn lub iloraz analizowanych czynników. Wadą tej metody jest pracochłonność.

Kolejność obliczeń obejmuje dwa etapy:

1. ustalenie względnych jednopodstawowych wskaźników zmiennych objaśniających,

2. oblicza się odchylenia cząstkowe wg następujących wzorów:

Metoda logarytmowana - zakres stosowania tej metody jest podobny do metod omówionych wcześniej. Metoda ta obejmuje następujące działania:

1. obliczenie wskaźników dynamiki zmiennej zależnej (s) i zmiennych niezależnych (a, b, c),

2. ułożyć równanie z indeksów dynamiki,

3. logarytmowanie obliczonych wskaźników dynamiki,

4. Podzielenie logarytmowanych wskaźników dynamiki zmiennych niezależnych przez logarytmowany wskaźnik zmiennej zależnej (otrzymane w ten sposób wskaźniki dynamiki charakteryzują silę oddziaływania zmian wartości zmiennych niezależnych na wartość zmiennej zależnej),

5. obliczenie wpływów zmian poszczególnych zmiennych na wartość zmiennej zależnej (wpływ ten równa się iloczynowi wskaźnika ustalonego w poprzednim etapie i wartości przyrostu zmiennej zależnej w wielkości bezwzględnych),

6. interpretacja obliczonych wskaźników.

Metoda wskaźnikowa - jest powszechnie stosowanym narzędziem ekonomiczno - finansowym. W jej ramach wykorzystuje się wskaźniki o różnej pojemności informacyjnej. Obszar stosowanych wskaźników jest szeroki, dotyczy różnych sfer i poziomów działalności przedsiębiorstwa.

Kodeks analityka

Dla uzyskania wyników analizy nie budzących zastrzeżeń, należy przestrzegać pewnych reguł postępowania. Chodzi o to by:

1. dobrać metody analizy do celu i przedmiotu badania,

2. stosować różnorodne narzędzie oceny, aby analiza wypadła przekonująco,

3. analizować wskaźniki i relacje w związkach przyczynowo - skutkowych,

4. przywiązywać wagę do tych informacji z przeszłości, które mogą wskazywać na to, że przyszłość będzie inna niż czas miniony,

5. szukać punktów odniesienia, wzorców, porównywalników,

6. poznać czynniki stanowiące o słabości i sile firmy, możliwości jej rozwoju i faktyczne zagrożenia,

7. sytuować analizę na tle kontaktów przedsiębiorstwa z otoczeniem,

8. hierarchizować czynniki wg kryterium ich ważności,

9. sugerować określone typy decyzji, sposoby rozwiązań,

10. zestawić wskaźniki, skomentować je w celu dokonania syntezy,

11. nadać analizie formę czytelną, ciekawą i zadbać o właściwą prezentację wyników.

Podstawowa struktura analizy ekonomiczno - finansowej obejmująca najważniejsze obszary funkcjonowania podmiotu dotyczy m.in.:

1. charakterystyki podmiotu - podaje się takie informacje jak:

- powstanie podmiotu,

- ewolucja podmiotu,

- przedmiot działania,

- lokalizacja,

- wielkość kapitału własnego,

- forma własności,

- usytuowanie w gałęzi czy branży. W tej części analizy mogą być również prezentowane podstawowe procesy technologiczne oraz przedmiot działania w przekroju najważniejszych produktów, ich jakości oraz uwarunkowań z tym związanych,

2. charakterystyki czynników wytwórczych - przedmiotem zainteresowania jest:

1. majątek trwały - w jego zakresie bardzo ważna jest ocena i wnioski dotyczące m.in. dynamiki, struktury i stopnia zamortyzowania majątku (amortyzacja może być wewn. Źródłem finansowania, ponieważ jest kosztem a nie jest wydatkiem pieniężnym),

2. zatrudnienie - analiza koncentruje się na ocenie jego poziomu i struktury w różnych możliwych przekrojach, np. posiadanych kwalifikacji, wykształcenia, wydajności. Istotnym elementem tej analizy może być ocena sytemu motywacyjnego oraz udział załogi, kierownictwa we własności,

3. potrzeby inwestycyjne - analiza dotyczy potrzeb inwestycyjnych i powinna dotyczyć:

- dotychczasowych działań inwestycyjnych,

- prezentowanych obszarów, wyszukiwania rezerw lub wydajności, technologii oraz zużycia surowców,

- planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych wraz z możliwościami realizacji,

3. sprzedaży produktów (produkcji) - składnikami analizy powinny być:

- wielkość i struktura sprzedaży w ujęciu dynamicznym,

- wielkość i struktura w ujęciu ilościowym,

- sprzedaż wg głównych grup odbiorców, produktów w podziale na kraj i eksport,

- podstawowych elementów działalności marketingowej oraz ogólnej sytuacji na rynku związanej z przedmiotem działania,

4. kosztów działalności - analiza w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym pozwala na określenie tendencji zmian w czasie oraz na wstępne wytypowanie obszarów o największych możliwościach racjonalizacji. Koszty w układzie rodzajowym pozwalają na ich grupowanie wg rodzajów czynników produkcji w danym okresie; układ kosztów odnosi się na ogół do działalności całego przedsiębiorstwa. W analizie kosztów ważny jest również ich podział na koszty stałe i zmienne,

5. wyniku finansowego - jego analiza to najważniejszy fragment całego opracowania analitycznego, gdyż skupiają się tu efekty wcześniejszych analiz. Wynik finansowy jest syntetycznym miernikiem oceny działalności przedsiębiorstwa oraz efektywności jego działania. W pewnym stopniu odzwierciedla poziom realizacji celów podmiotu.

Wnioski wynikające z analizy wyniku finansowego powinny dotyczyć:

1. podstawowych tendencji kształtowania się wyniku w czasie,

2. określenia najważniejszych kierunków wpływu składników rachunku zysków i strat na kształtowanie się wyniku końcowego,

3. zmiana wskaźnika rentowności.

Elementem tej analizy może być również ocena płynności finansowej.

W tym zakresie można wykorzystać:

- zestawienie należności i zobowiązań w kolejnych okresach,

- sprawozdanie z przepływów finansowych, które pokazuje źródła dochodów i kierunek wydatkowania)

- wyliczenie wskaźników płynności o różnym stopniu szczegółowości,

6. prognozy wyników - w działaniach analitycznych ważne jest określenie przewidywanego do uzyskania wyniku, w rezultacie podjętych działań restrukturyzacyjnych dotyczących finansów, kosztów, czynników wytwórczych czy też zmiany profilu działania. Prognoza może być przeprowadzona w wersji pesymistycznej, optymistycznej i realnej,

7. podsumowania i wniosków.

1

---