• Ryzyko operacyjne przedsiębiorstwa i jego pomiar

Ryzyko przedsiębiorstwa

Ryzyko operacyjne Ryzyko finansowe

RYZYKO OPERACYJNE - przedsiębiorstwa to ryzyko związane z niepewnością co do kształtowania się przyszłych przepływów operacyjnych przedsiębiorstwa, a w szczególności nie uzyskania wystarczających dla osiągnięcia zysku z podstawowej działalności operacyjnej wpływów ze sprzedaży. Ryzyko to wynika z niepewności co do kształtowania się przyszłych cen surowców i wyrobów, zmiany konkurencji i technologii oraz preferencji konsumenta.

Najbardziej bezpośrednio powiązanym czynnikiem z poziomem ryzyka operacyjnego są koszty stałe w tym przede wszystkim amortyzacja uzależniona od wielkości posiadanego majątku trwałego i wynikająca bezpośrednio z podejmowanym przez przedsiębiorstwo decyzji inwestycyjnych.

Im wyższy bowiem poziom kosztów stałych tym wyższą trzeba uzyskać sprzedaż aby koszty te pokryć i uzyskać zysk.

Podstawowymi miarami ryzyka operacyjnego są:

- próg rentowności,

- margines bezpieczeństwa,

- stopień dźwigni operacyjnej.

• Pojęcie, rodzaje, interpretacja i znaczenie progu rentowności

PRÓG RENTOWNOŚCI - jest kategorią finansową określającą zrównanie przychodów ze sprzedaży z sumą stałych i zmiennych kosztów operacyjnych (kosztów produkcji).

Przy wielkości produkcji odpowiadającej progowi rentowności zysk na sprzedaży wynosi zero. W punkcie tym przedsiębiorstwo nie ponosi już straty, ale również nie generuje jeszcze zysku. Dopiero przekroczenie tego progu spowoduje, iż przedsiębiorstwo osiągnie zysk, natomiast spadek produkcji poniżej progu rentowności spowoduje poniesienie straty.

Wyróżnia się 2 podstawowe rodzaje progu rentowności tzw. Ilościowy próg rentowności i wartościowy próg rentowności.

ILOŚCIOWY PRÓG RENTOWNOŚCI oznacza ilość wytwarzanych produktów i usług, przy której następuje zrównanie przychodów ze sprzedaży i kosztów produkcji.

WARTOŚCIOWY PRÓG RENTOWNOŚCI oznacza wartość przychodów ze sprzedaży, które pokrywają poniesione koszty produkcji.

Kluczowym elementem prawidłowego wyznaczenia progu rentowności jest podział kosztów produkcji na koszty zmienne (tzn. takie, których wielkość zmienia się wraz ze zmianami wielkości produkcji).

Przykładem kosztów stałych mogą być: płace administracji, amortyzacji, czynsze itp.

Przykładowe koszty zmienne to: zużycie materiałów bezpośrednich, płace w systemie akordowym, obróbka obca itp.

Ilościowy próg rentowności (BEPi) wyznacza wzór:

KS - koszty stałe p - jednostkowa cena produktu kzj - koszt zmienny na jednostkę produktu

Wartościowy próg rentowności (BEPw):

współczynnik udziału jednostkowego kosztu zmiennego w cenie produktu lub udziału kosztów zmiennych w przychodach ze sprzedaży

KZ - koszty zmienne

S - przychody ze sprzedaży

Obliczając próg rentowności wg powyższych formuł przyjmuje się następujące założenia:

1. Wielkość sprzedaży jest równa w rozpatrywanym okresie wielkości produkcji;

2. Koszt zmienny jednostkowy , jak i cen wyrobu nie ulega zmianom w badanym okresie;

3. (w przypadku ilościowego progu rentowności) występuje jednoasortymentowa produkcja.

• Znaczenie progu rentowności

1. Dla podejmowania decyzji inwestycyjnych

Nabywając składniki majątku trwałego (maszyny, urządzenia) zmieniają się takie parametry jak koszt stały i koszt zmienny. W związku z tym należy przeanalizować jaka będzie po tychże zmianach minimalna wielkość produkcji przy której firma nie będzie ponosić straty.

2. W decyzjach krótkookresowych

Pomocny jest przy podejmowaniu decyzji dotyczących ceny i wielkości produkcji.

• Graficzna prezentacja progu rentowności

Strata - koszty przewyższają przychody

Zyska - przychody przewyższają koszty

• Margines bezpieczeństwa

MARGINES BEZPIECZEŃSTWA określa dopuszczalny spadek wielkości sprzedaży nie powodując powstania strat z działalności jednostki.

Znając wielkość sprzedaży w firmie (S) i wartość progu rentowności margines bezpieczeństwa można obliczyć zarówno w ujęciu wartościowym jak i procentowym. Po obliczeniu marginesu bezpieczeństwa w ujęciu wartościowym (MBw) służy formuła:

MBw = S - BEPw

Margines bezpieczeństwa w ujęciu procentowym oblicza się za pomocą wzoru:

• Próg rentowności i margines bezpieczeństwa a ryzyko

Im wyższy próg rentowności tym wyższe ryzyko prowadzonej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa, albowiem konieczne jest wyprodukowanie i sprzedanie większej ilości produktów aby nie ponieść straty.

Im wyższy margines bezpieczeństwa tym niższe ryzyko prowadzonej działalności operacyjnej, albowiem sprzedaż może się w większym stopniu zmniejszyć nie powodując przy tym powstania straty na podstawowej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa.

• Dźwignia operacyjna

DŹWIGNIA OPERACYJNA (DOL - Degree of Operational Leverage) określa w jakim stopniu zmienia się zysk na podstawowej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa pod wpływem zmian przychodów ze sprzedaży

DOL = 2

Jednoprocentowa zmiana przychodu ze sprzedaży powoduje zmianę (wzrost/spadek) o 2% zysku ze sprzedaży.

Wzór stopnia dźwigni operacyjnej:

ZS - zysk ze sprzedaży

ZSo - wyjściowa wartość zysku ze sprzedaży

S - przychody ze sprzedaży

So - wyjściowa wartość przychodów ze sprzedaży

Stopień dźwigni operacyjnej wyraża zatem o ile procent zmieni się zysk ze sprzedaży pod wpływem 1-procentowej zmiany przychodów ze sprzedaży.

Stopień dźwigni operacyjnej uzależniony jest od udziału kosztów stałych przedsiębiorstwa w całkowitych kosztach podstawowej działalności operacyjnej. Im wyższy udział kosztów stałych tym większa wrażliwość zysku ze sprzedaży na zmiany wartości sprzedaży i tym samym wyższy stopień dźwigni operacyjnej.

Im wyższy zatem stopień dźwigni operacyjnej tym większe ryzyko prowadzonej działalności operacyjnej.

Uwzględniając powyższe stwierdzenia stopień dźwigni operacyjnej wyznacza się zwykle z następującej formuły:

S - przychody ze sprzedaży

KZ - koszty zmienne

KS - koszty stałe

Podstawowy koszt stały przedsiębiorstwa stanowi amortyzacja bezpośrednio związana z wielkością posiadanego przez firmę majątku trwałego. Im zatem wyższa wartość posiadanego majątku trwałego, a zatem wyższe również koszty amortyzacji posiadanego majątku trwałego, tym wyższy stopień dźwigni operacyjnej i w konsekwencji wyższe ryzyko operacyjne przedsiębiorstwa.

• Ryzyko finansowe i jego pomiar

RYZYKO FINANSOWE związane jest ze strukturą finansowania majątku przedsiębiorstwa a przede wszystkim nie uzyskania wystarczającego zysku na podstawowej działalności na zapłatę odsetek. Podstawową miarą ryzyka finansowego jest dźwignia finansowa.

DŹWIGNIA FINANSOWA (DFL - Degree of Financial Leverage) określa w jakim stopniu zmienia się zysk z działalności gospodarczej przedsiębiorstwa pod wpływem zmian zysku ze sprzedaży.

ZDG - zysk z działalności gospodarczej

ZDGo - wyjściowa wartość zysku z działalności gospodarczej

ZS - zysk ze sprzedaży

ZSo - wyjściowa wartość zysku ze sprzedaży

Stopień dźwigni finansowej uzależniony jest od wysokości kosztów finansowych przedsiębiorstwa. Te natomiast uzależnione są od wielkości zadłużenia przedsiębiorstwa. Im wyższe koszty finansowe (wyższe zadłużenie), tym większa wrażliwość zysku z działalności gospodarczej na zmiany zysku ze sprzedaży i tym samym wyższy stopień dźwigni finansowej.

Im wyższy zatem stopień dźwigni finansowej, tym większe ryzyko związane ze strukturą finansowania majątku przedsiębiorstwa.

Uwzględniając powyższe stopień dźwigni finansowej wyznacza się z formuły:

KF - koszty finansowe

DFL = 5

Jednoprocentowa zmiana zysku ze sprzedaży zmienia się o 5% zysku z działalności gospodarczej.

• Całkowite ryzyko działalności przedsiębiorstwa i jego pomiar

RYZYKO CAŁKOWITE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA to łącznie ryzyko operacyjne i finansowe. Podstawową miara ryzyka całkowitego jest dźwignia całkowita.

DŹWIGNIA CAŁKOWITA (DTL - Degree of Total Leverage) określa w jakim stopniu zmienia się zysk z działalności gospodarczej przedsiębiorstwa pod wpływem zmian przychodów ze sprzedaży.

Zgodnie z definicją stopień dźwigni operacyjnej wyznacza się za pomocą formuły:

Stopień dźwigni całkowitej wyraża zatem o ile procent zmieni się zysk z działalności gospodarczej pod wpływem 1-procentowej zmiany przychodów ze sprzedaży.

Stopień dźwigni całkowitej uzależniony jest zarówno od udziału kosztów stałych w kosztach podstawowej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa, jak też od wysokości kosztów finansowych. Dźwignia całkowita wyraża zatem całkowite ryzyko (tj. łącznie ryzyko operacyjne i finansowe) przedsiębiorstwa i stanowi połączenie dźwigni operacyjnej i finansowej.

Im wyższy stopień dźwigni całkowitej, tym większe całkowite ryzyko przedsiębiorstwa.

Uwzględniając powyższe stopień dźwigni całkowitej wyznacza się z następującej formuły:

ANALIZA EKONOMICZNA 29 kwietnia 2010

---