1. Wstęp

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest jednym z naczelnych organów administracji rządowej, będącym jednocześnie organem reprezentującym władzę wykonawczą w państwie. Korzenie historyczne urzędu Prezydenta sięgają Konstytucji Marcowej, kiedy to instytucja Naczelnika Państwa została zastąpiona instytucją Prezydenta. Od czasu owej ustawy stanowisko Prezydenta przestało jeszcze na jakiś czas funkcjonować w polskim systemie prawnym. Dopiero w 1989 roku w efekcie obrad przy okrągłym stole, instytucja prezydenta została przywrócona. Forma obsadzania tego urzędu również zmieniała się na przestrzeni lat. Zaraz po powstaniu tej instytucji Prezydent wybierany był przez Zgromadzenie Narodowe, natomiast
od roku 1990, Prezydenta wybierano w drodze powszechnych i bezpośrednich wyborów.

Warto również zwrócić uwagę, iż urząd Prezydenta w RP funkcjonuje
w systemie parlamentarno-gabinetowym, w przeciwieństwie do systemu prezydencjalistycznego, w którym funkcjonują np. Stany Zjednoczone. Rola prezydenta w systemie parlamentarno-gabinetowym jest znaczenie mniejsza. Część funkcji, które w Stanach Zjednoczonych należą do prezydenta, w naszym kraju sprawują organy władzy ustawodawczej.

Jednakże istnieje przekonanie o silnej pozycji Prezydenta w Rzeczypospolitej Polskiej poparte konkretnymi argumentami. Jednym z nich są uprawnienia zagwarantowane prezydentowi przez Konstytucję. Kolejnym faktem potwierdzającym tę pozycję jest siła mandatu jaką prezydent uzyskuje w wyniku wyborów powszechnych. Im znaczniejsza większość głosów poparcia uzyskana w wyborach, tym silniejsza będzie jego pozycja jako prezydenta. Najważniejszym jednak argumentem jest to, w jakim stopniu Parlament popiera Prezydenta w jego działaniach.

W literaturze spotyka się sugestie poszerzenia kompetencji centralnego, jednoosobowego organu, jakim jest Prezydent. Takowe sugestie poparte są faktami, które ukazują uzależnienie decyzji Prezydenta od „współdziałania” z innymi organami. Niekiedy to „współdziałanie” zastępuje wręcz „uzależnienie” od zgody innych organów. Doskonałym i jakże wyrazistym przykładem może tu być udzielenie aktom wydawanym przez Prezydenta kontrasygnaty Premiera. Dopiero wtedy taki akt uzyskuje ważność.

Po ogólnym zarysie pozycji ustrojowej Prezydenta RP niezbędnym jest przedstawienie procedury wyborów oraz rzeczowa charakterystyka instytucji.

2. Zasady wyboru Prezydenta

Kadencja prezydenta RP trwa pięć lat i może się powtórzyć tylko raz. Kandydat na urząd prezydenta musi, najpóźniej w dniu wyborów ukończyć 35 lat , musi być także obywatelem RP, posiadającym pełne prawa wyborcze. Kandydata zgłasza 100000 obywateli, mających prawo wybierania do Sejmu. Prezydentem RP zostaje kandydat, który uzyskał więcej niż połowę ważnych głosów. W przypadku, gdy tak się nie stało na czternaście dni po pierwszym głosowaniu przeprowadza się kolejne.
W drugim głosowaniu bierze udział dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą ilość głosów. Jeżeli któryś z tych kandydatów wycofa się, lub nastąpi inna, określona w konstytucji okoliczność uniemożliwiająca mu kandydowanie na urząd Prezydenta RP, dopuszcza się do głosowania kolejnego po nim z największą liczbą głosów w głosowaniu, i odracza się datę kolejnego głosowania o następne 14 dni. Po ponownym głosowaniu, Prezydentem RP zostaje kandydat, który otrzymał więcej głosów. Kadencja Prezydenta RP rozpoczyna się
z dniem objęcia przez niego urzędu. Wybory na urząd Prezydenta RP zarządza Marszałek Sejmu, nie wcześniej niż 100 dni i nie później niż 75 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta. W przypadku zwolnienia urzędu prezydenta przed końcem kadencji, nie później niż w 14 dniu od dnia zwolnienia, muszą zostać zarządzone wybory, a odbyć się powinny nie później niż 60 dni od ogłoszenia. Ważność wyborów potwierdza Sąd Najwyższy. W przypadku stwierdzenia nieważności, muszą odbyć się nowe wybory, na zasadach określonych w Konstytucji RP.

Formalnością niezbędną do pełnoprawnego objęcia urzędu Prezydenta RP jest złożenie uroczystego ślubowania w obecności Zgromadzenia Narodowego.
W sytuacji, w której prezydent nie może sprawować urzędu (fakt ten stwierdza Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu), jego funkcje przejmuje Marszałek Sejmu.

Okoliczności, w których Marszałek Sejmu musi przejąć obowiązki to :

- śmierć Prezydenta ;

- zrzeczenie się przez niego urzędu ;

- stwierdzenie nieważności wyboru Prezydenta RP ;

- uznania trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowanej funkcji ze względu na stan zdrowia (o fakcie takim decyduje Zgromadzenie Narodowe).

3. Zasady i specyfika odpowiedzialności Prezydenta

Prezydent nie odpowiada przed wyborcami, a brak poparcia dla jego kandydatury mogą oni wyrazić jedynie przy kolejnych wyborach. Jednakże opinia publiczna jest bardzo istotna dla wizerunku prezydenta - w związku z siłą opinii publicznej, bezpośrednio wiążącej się z kredytem zaufania. W zakresie wydawania aktów prawnych, prezydent w niektórych przypadkach musi otrzymać kontrasygnatę premiera, ale należy dodać że nie dotyczy to wszystkich aktów prawnych wydawanych przez Prezydenta RP. W Konstytucji jest zapis o odpowiedzialności Prezydenta
w przypadku naruszenia jej przepisów. Zapis ten dotyczy konkretnie działania lub jego zaniechania, którym prezydent naruszył konstytucje lub ustawę, a które nie miało charakteru przestępczego. Działanie takie może polegać na niewykonaniu obowiązku leżącego w zakresie obowiązków urzędu prezydenta, lub na przekroczeniu kompetencji tegoż urzędu. Wniosek o postawienie prezydenta w stan oskarżenia musi złożyć co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego, a żeby stał się on zatwierdzony musi przegłosować ⅔ ustawowej liczby członków ZN. W sytuacji, kiedy tak się stanie, sprawę rozpatruje Trybunał Stanu, który może orzec karę złożenia Prezydenta z urzędu. Istotnym faktem jest również to, że w przypadku popełnienia przestępstwa przez prezydenta, stosuje się kary przewidziane przez Kodeks Karny, przy czym to również tylko i wyłącznie Trybunał Stanu może orzekać o winie lub niewinności prezydenta.

Ciekawym i nieco nieuzasadnionym wydaje się być fakt, że prezydentowi jako najwyższej władzy w państwie nie jest gwarantowana formalnie nietykalność, ani też nie posiada on immunitetu. Uprawnieniem zastępczym nazwać można immunitet procesowy. W charakterze innym niż oskarżonego prezydent może wystąpić przed sądem powszechnym.

4. Kompetencje Prezydenta

Prezydent jest samodzielnym organem państwowym posiadającym konkretnie określone kompetencje. Instytucja ta działa ”…we własnym imieniu, na własny rachunek i na własna odpowiedzialność…”. W niektórych sytuacjach samodzielność ta, jest ograniczana poprzez dyrektywy nakazujące współpracę urzędu prezydenta
z innymi organami ( kontrasygnata ). W literaturze kompetencje prezydenta opisywane są różnorako. Klasyfikuje się je jako uprawnienia i kompetencje
w stosunku do konkretnych sytuacji i organów.

Oto zarys kompetencji prezydenta ukazujący jego obowiązki i prawa względem urzędu, jaki pełni. W literaturze często można się spotkać z podziałem kompetencji jakby na trzy grupy. Prezydentowi przysługują kompetencje do reprezentowania państwa w jego obrębie , a także do reprezentowania stanowiska państwa za granicą. Przykładami kompetencji o charakterze zewnętrznym (międzynarodowym) są :

- uprawnienia do ratyfikowania oraz wypowiadania umów międzynarodowych ;

- zarządzenie ogłoszenia umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw RP ;

- mianowanie oraz odwoływanie przedstawicieli RP poza granicami państwa oraz
w organizacjach międzynarodowych ;

- przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących od przedstawicieli dyplomatycznych oraz reprezentantów organizacji międzynarodowych.

Należy podkreślić, iż większość tych kompetencji nie leży jedynie po stronie prezydenta, co wynika z potrzeby kontrasygnowania np. umów międzynarodowych przez premiera.

Kompetencjami, jakie przysługują prezydentowi wewnątrz państwa są :

- ogłaszanie stanu wojny ;

- uznanie w czasie wojny obszarów państwa za obszary działań wojennych ;

- najwyższe zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi ;

- mianowanie i odwoływanie dowódców Sił Zbrojnych, Szefa Sztabu Generalnego ;

- podpisywanie ustaw ;

- zarządzenie ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw RP ;

- podpisywanie i zarządzanie ustaw traktujących o zmianie Konstytucji ;

- mianowanie i zwalnianie dowódców okręgów wojskowych ;

- zarządzanie mobilizacji Sił Zbrojnych ;

- mianowanie na czas wojny Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych (wniosek premiera);

- nadawanie obywatelstwa RP oraz wyrażanie zgody na zrzeczenie się go ;

- nadawanie orderów, odznaczeń, tytułów naukowych ;

- stosowanie prawa łaski ;

- powoływanie sędziów oraz prezesów najwyższych instancji sądowych RP ;

- przyjmowanie ślubów od tych organów wyżej wymienionych.

Drugim obszarem kompetencji, w jakim porusza się prezydent, są uprawnienia dotyczące pozostałych władz centralnych w państwie, czyli Sejmu i Senatu, Rady Ministrów oraz władzy sądowniczej. W ramach kompetencji przyznanych prezydentowi wobec parlamentu, prezydent może oddziaływać na tryb funkcjonowania parlamentu, a także na sposób podejmowania decyzji przez te organy.

Prezydent RP jest uprawniony do zarządzania wyborów, jednak musi przestrzegać ścisłych przepisów zawartych w Konstytucji. Z tym uprawnieniem wiąże się kolejne, które upoważnia głowę państwa do zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu, przy czym tu również termin jest określony w Konstytucji. Prezydent jest również uprawniony do powoływania Marszałka - Seniora, w przypadku wyborów przedterminowych. W przypadkach wyraźnie i ściśle określonych w Konstytucji, Prezydent ma również prawo do skrócenia kadencji Sejmu, a jednocześnie Senatu. Przykładem sytuacji, w której to uprawnienie znajdzie zastosowanie, jest niemożność uchwalenia budżetu państwa, bądź też brak wotum zaufania w procesie wybierania Rady Ministrów. Prawo to zostało ograniczone do wyżej określonych przypadków.

Uprawnienia prezydenta gwarantują również możliwość wystąpienia z wnioskiem
o powołanie na stanowisko Prezesa NBP kandydata, przez prezydenta wyznaczonego. W sytuacji kiedy Sejm odrzuciłby kandydaturę, prezydent wyznacza innego kandydata.

Polska jest jednym z nielicznych państw, w których prezydent posiada prawo inicjatywy ustawodawczej. Nie jest ono ograniczone, poza ingerencją w sprawy budżetu państwa, do czego uprawniona jest Rada Ministrów. Obok udziału w procesie legislacyjnym, głowa państwa jest również uprawniona do projektowania zmian
w Konstytucji, przy czym prawo to nie jest raczej praktykowane i wdrażane.

Poza wyżej wymienionymi uprawnieniami, prezydent spełnia również ważną rolę
w drodze uchwalania ustaw. Bezwzględnym warunkiem ogłoszenia ustawy jest jej podpisanie przez prezydenta, i kolejno ogłoszenie jej w Dzienniku Ustaw, co warunkuje jej wejście w życie. W normalnym trybie, prezydent na podpisanie ustawy ma 21 dni. Tryb pilny, lub ustawa budżetowa zobowiązują prezydenta do podpisania aktu normatywnego w ciągu 7 dni. Prezydent posiada również prawo, które pozwala mu na odmówienie podpisania ustawy, ale tylko w konkretnych przypadkach. Pierwszym z nich jest istniejące prawdopodobieństwo niezgodności ustawy
z Konstytucją, i w takim przypadku prezydent oddaje ustawę do Trybunału Konstytucyjnego, w celu zbadania jej zgodności z Konstytucją. Drugim przypadkiem, w którym prezydent odmawia podpisania ustawy jest zwrócenie jej do parlamentu
w celu ponownego rozpatrzenia. Taką decyzję prezydenta mogą motywować przesłanki natury politycznej, lub też obawy o słuszność treści zawartych w ustawie. To uprawnienie powszechnie znane jest jak „weto zawieszające”. Kompetencje ingerowania we wdrażanie ustaw dają prezydentowi możliwość regulacji i kontroli działań parlamentu. Pisząc o kompetencjach prezydenta, koniecznym jest wspomnieć o uprawnieniu do przeprowadzania referendum ogólnokrajowego, na co musi wyrazić zgodę Senat. To uprawnienie umożliwia odwoływanie się do społeczeństwa
w sytuacjach konfliktu z władzą ustawodawczą w państwie. Duże znaczenie w użyciu tego uprawnienia ma również układ sił politycznych w Senacie, ponieważ inicjatywa referendum może nie mieć znaczenia, jeśli Senat prezentuję poglądy opozycyjne
do prezydenckich. Należy również wspomnieć, że prezydentowi przysługuje też prawo do skierowania orędzia do Sejmu, Senatu oraz Zgromadzenia Narodowego.

Uprawnienia prezydenta dotyczące Rady Ministrów zawierają się w wielu materiach jej funkcjonowania. Zacząć należy od procesu powoływania Rady Ministrów przez prezydenta. Prezydent desygnuje Prezesa Rady Ministrów, a ten
z kolei przedstawia prezydentowi skład Rady. Tak powołanej Radzie Ministrów Sejm musi udzielić wotum zaufania bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Tak wybrana Rada Ministrów ma gwarantować stabilność polityczną i zapobiegać zdymisjonowaniu. W przypadku , gdyby prezydentowi nie udało się powołać rządu, np. nie zaakceptowałby składu Rady Ministrów, dalsze kroki podejmuje Sejm. Prezydent musi powołać wybraną za pośrednictwem Sejmu Radę Ministrów. Zdarzyć się może, że ani w jednym przypadku, ani w drugim nie udaje się powołać Rady Ministrów. W takiej sytuacji prezydent na nowo desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który przedstawia mu członków Rady. Jeżeli Rada w takim składzie nie uzyska w ciągu 14 dni wotum zaufania od Sejmu, prezydent ma obowiązek skrócić jego kadencję. Uprawnieniem,

a jednocześnie obowiązkiem prezydenta jest również przyjmowanie przysięgi od powołanych członków Rady Ministrów, a także powoływanie nowych ministrów na opróżniane w Radzie stanowiska. Kolejnym uprawnieniem głowy państwa jest zwoływanie Rady Gabinetowej oraz przewodniczenie jej obradom. Rada taka jest zwoływana w sprawach o szczególnej ważności, a o takim statusie decyduje sam prezydent. W kompetencjach Rady leży wyłącznie dyskusja nad ważną kwestią. Zwoływanie Rady Gabinetowej nie wymaga kontrasygnaty premiera. Prezydent może również odmówić przyjęcia dymisji takowej Rady, składanej przez premiera.

W przypadku podania się do dymisji całej Rady Ministrów, prezydent ma kompetencje powierzyć im tymczasowo sprawowanie dotychczasowej działalności. Ma również możliwość współdziałania z premierem oraz z właściwym ministrem w sprawach polityki zagranicznej. Odnośnie polityki zagranicznej prezydentowi przysługuje jeszcze inne uprawnienie. Mianowicie, prezydent może zaskarżyć do Trybunału Konstytucyjnego umowę międzynarodową, w trybach kontroli represyjnej oraz prewencyjnej. Uprawnienie to ma charakter korygujący w zakresie ratyfikowanych umów międzynarodowych nie wymagających ustawowej zgody na ratyfikację. Prezydent może także zaskarżać wszelkie rozporządzenia, ustawy, umowy międzynarodowe do Trybunału Konstytucyjnego, w przypadku kiedy są one niezgodne, wręcz sprzeczne z Konstytucją RP.

Prezydent ma również obowiązki i uprawnienia wobec władzy sądowniczej
w państwie. Z uwagi na specyfikę tej grupy władczej, uprawnienia wobec niej są mniej rozbudowane, niż w przypadku władzy ustawodawczej. Podstawowym uprawnieniem prezydenta wobec władzy sądowniczej jest niewątpliwie prawo do powoływania sędziów. To uprawnienie, poprzez sposób realizacji, ma charakter ograniczający dla władzy Ministra Sprawiedliwości, bowiem to nie on dokonuje takowego powołania, a niezależny od władzy wykonawczej organ, który przedstawia prezydentowi wnioski, dotyczące powołania sędziów. Organem tym jest Krajowa Rada Sądownictwa. Konstytucja daje prezydentowi gwarancję do powoływania :

- Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i pozostałych prezesów tego sądu ;

- Prezesa Trybunału Konstytucyjnego i jego zastępcę ;

- Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i jego zastępców.

Prezydent w tej materii nie może podejmować arbitralnych decyzji, ponieważ organy kierownicze zarówno Sądu Najwyższego, jak i Administracyjnego są wybierane na 6-letnią kadencje przez Zgromadzenie Ogólne Sądu- odpowiednio Najwyższego
i Administracyjnego. Prezydent ma również swoich przedstawicieli czyli członków, których mianował w Trybunale Konstytucyjnym, jak również w Krajowej Radzie Sądownictwa. Prezydent jest również regularnie informowany o działalności Sądów za pomocą ustawowo zagwarantowanych sprawozdań. Prezydent ma prawo do ustalania wynagrodzeń dla sędziów. Posiada również prawo łaski, którego może użyć w wyjątkowej sytuacji popartej względami humanitarnymi. Prezydent jest również uprawniony do zgłaszania wniosków o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunał Stanu członków rządu i ludzi na odpowiedzialnych stanowiskach
w państwie. Stanowiska te konkretnie wylicza art. 198 Konstytucji RP.

Prezydent ma również inne uprawnienia, które nie odnoszą się do wyżej opisanych organów władzy. Głowa państwa jest uprawniona do wprowadzania stanu wojennego, przy czym musi wpłynąć wniosek Rady Ministrów. Również na wniosek
z tym, że Prezesa Rady Ministrów, Prezydent ma prawo do decydowania o użyciu sił Zbrojnych w razie zagrożenia bezpieczeństwa publicznego. W sferze Sił Zbrojnych prezydent może zarządzić również powszechną lub częściową mobilizację, ale również na wniosek premiera. Prezydent może wnioskować do sejmu o powołanie określonej osoby na stanowisko Prezesa NBP. Może on również powoływać wiceprezesów NBP i członków Zarządu, a także trzech członków Rady Polityki Pieniężnej, ale oba te uprawnienia są zależne od potwierdzenia (kontrasygnaty) premiera. Prezydent powołuje również trzech spośród dziewięciu członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, przy czym może również tych członków odwoływać. Oprócz tych uprawnień prezydent ma również prawo do przyjmowania corocznych sprawozdań z działalności i ewentualnych problemów w funkcjonowaniu komisji. Powyższe uprawnienia dotyczące KRRiT, nie wymagają kontrasygnaty premiera.

5. Akty urzędowe Prezydenta RP

Termin „akt urzędowy” jest określeniem działań urzędowych urzędu Prezydenta. W świetle Konstytucji prezydent jest uprawniony do stanowienia przepisów o charakterze pierwotnym - podporządkowanych jedynie Konstytucji - oraz o charakterze wtórnym - mających charakter wykonawczy do ustaw. Do aktów normatywnych o charakterze pierwotnym zalicza się rozporządzenie z mocą ustawy. Przepis taki może być wydany na wniosek Rady Ministrów w czasie stanu wojennego, w przypadku gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Tego typu akt normatywny staje się wiążący jedynie w przypadku kiedy Sejm na pierwszym posiedzeniu od ich wydania zatwierdzi go. Uprawnienie to jest wykonywane za kontrasygnatą.

Kolejnym aktem urzędowym prezydenta jest rozporządzenie. Ta forma przepisu ma charakter wtórny i posiada charakter wykonawczy do ustaw. W treści takowego aktu powinny zawierać się konkretne dyspozycje, mające na celu realizację postanowień zawartych w ustawie. Sam fakt potrzeby wydania rozporządzenia musi być zaznaczony w ustawie, do której będzie ono przepisem wykonawczym. Rozporządzenie ogłasza się w dzienniku ustaw i dla zatwierdzenia ważności wymaga kontrasygnaty.

Zarządzenie jest formą aktu urzędowego , która podobnie jak rozporządzenie powinna mieć charakter wykonawczy do ustawy z tym, że podstawa do wydania może mieć bardziej ogólny charakter, aniżeli w przypadku rozporządzenia. Charakterystyczną cechą zarządzeń jest fakt , że mają one charakter wewnętrzny, czyli adresowane są bezpośrednio do organów, do których są kierowane. Nie obowiązują powszechnie
i również wymagają kontrasygnaty.

Postanowienia to akty urzędowe wydawane w celu realizacji uprawnień głowy państwa. Muszą się potwierdzać w normie, w której opisana jest dana kompetencja. Od rodzaju tej kompetencji zależy, czy postanowienie wymaga kontrasygnaty, czy nie. Istotne jest również znaczenie kontrasygnaty w mechanizmie wydawania aktów urzędowych prezydenta, które można dwojako interpretować. Po pierwsze, kontrasygnata jest symbolem konsensusu, współpracy i jednakowego stanowiska politycznego między premierem i prezydentem. Po drugie, prezydent nie odpowiada przed parlamentem, odpowiedzialność ponosi natomiast Rada Ministrów, a więc poprzez kontrasygnowanie aktów urzędowych prezydenta, premier bierze pełną odpowiedzialność za ich wagę, jak i za treść. Silną pozycje prezydenta warunkuje ilość aktów jakie wydaje, tych które musza być kontrasygnowane i tych, które kontrasygnaty nie wymagają (prerogatyw). Prerogatywy stanowią o silniejszej pozycji prezydenta, akty kontrasygnowane- wręcz odwrotnie.

6. Podsumowanie

Urząd Prezydenta jest najbardziej specyficznym i niewątpliwie najbardziej samodzielnym organem wśród naczelnych organów. W urzędzie prezydenta uosabia się obraz państwa, którym on kieruje i charakter władzy jaką sprawuje. Instytucja ta jest bardzo zaszczytna, dlatego też jej piastun powinien się jej całkowicie poświęcić i zabrania się mu łączenia jakichkolwiek funkcji publicznych. Zakaz ten ma na celu dbałość o wizerunek głowy państwa.

Sztandarową funkcją głowy państwa jest pełniona funkcja arbitrażu politycznego, czyli kompetencje monitorowania i kooperowania z pozostałymi organami naczelnymi. Prezydent jako strażnik konstytucji i gwarant ciągłości władzy potwierdza swoja role arbitra w państwie, a jednocześnie podkreśla wagę sprawowanego urzędu.

Bibliografia :

1. H. Zięba - Załucka, Władza Ustawodawcza, Wykonawcza i Sądownicza
   w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Prawnicze „LexisNexis”, Warszawa 2002.

2. H. Zięba - Załucka, System organów państwowych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskie, Wydawnictwo prawnicze „LexisNexis”,
   Warszawa 2005.

3. W. Skrzydło, Ustrój polityczny RP w świetle Konstytucji z 1997 roku, Kantor Wydawniczy „Zakamycze”, Kraków 2004.

4. J.J. Wiatr, Prezydent w systemie demokratycznym, Wydawnictwo Uczelniane Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej „Miscellanea”, Koszalin 2001.

5. J. Szymanek, Arbitraż polityczny głowy państwa, Dom wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 2009.

6. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku.

W. Skrzydło, Ustrój polityczny RP w świetle Konstytucji z 1997 r., Kantor wydawniczy „Zakamycze”, Kraków 2004, s.178-179.

J.J. Wiatr, Prezydent w systemie demokratycznym, Wydawnictwo Uczelniane Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej „Miscellanea”, Koszalin 2001, s. 10 - 11.

Tamże, s. 12, 15

H. Zięba-Załucka, Władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Prawnicze „LexisNexis”, Warszawa 2002, s.109

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, art.126-127.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku , art.128-129.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, art.130-131.

W. Skrzydło : dz. cyt. , s. 184 - 186.

H. Zięba - Załucka, System organów państwowych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo prawnicze „LexisNexis”, Warszawa 2005, s. 79.

Tamże, s. 97.

Tamże, s. 97.

Tamże, s. 98 - 101.

W. Skrzydło : dz. cyt. , s. 189 - 192

H. Zięba-Załucka, Władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Prawnicze „LexisNexis”, Warszawa 2002, s.150 - 152.

W. Skrzydło : dz. cyt. , s. 195 - 197.

¹⁶H. Zięba - Załucka, System organów państwowych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo prawnicze „LexisNexis”, Warszawa 2005, s. 109 - 110.

Tamże, s. 90 - 95.

H. Zięba-Załucka, Władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Prawnicze „LexisNexis”, Warszawa 2002, s. 105 - 106.

J. Szymanek, Arbitraż polityczny głowy państwa, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 2009, s. 33-35.

---