WYKŁAD NR 1
Zagadnienia ogólne z dziedziny architektury krajobrazu.
Architektura krajobrazu:
1. Młoda specjalizacja w ramach dyscypliny naukowej architektura i urbanistyka. Powstała pod koniec XIX wieku. Zajmuje się tworzeniem teoretycznych
i praktycznych podstaw metod kształtowania krajobrazu.
2. Działalność projektowa w zakresie urządzania
i pielęgnacji, zabytkowych i współczesnych ogrodów, parków i.in. terenów zieleni; znana jest również jako sztuka ogrodowa lub architektura ogrodowa.
Krajobraz
To całokształt fizjonomii określonego obszaru będący rezultatem procesów geologicznych (ruchy górotwórcze), działalność, morza, wiatrów, lodowców, a także sukcesji roślinnej oraz działalności człowieka. Wynika z charakteru, czyli formy ukształtowania terenu (rzeźba terenu) i rodzaju pokrycia. Naturalne elementy krajobrazu to: podłoże z glebą i rzeźbą terenu, woda, powietrze (klimat), flora i fauna.
W zależności od stopnia ingerencji człowieka w krajobraz rozróżnia się:
Krajobraz pierwotny
- Powstały wyłącznie w wyniku czynników przyrodniczych, np. krajobraz puszczański, krajobraz turni, masywy górskie. Krajobraz pierwotny w Polsce występuje w formach szczątkowych i są to parki narodowe, rezerwaty przyrody, występujące najczęściej wśród krajobrazu kulturowego.
- Podaj przykład.
Krajobraz kulturowy
Z przewagą elementów antropogenicznych, /czyli powstałych w wyniku działalności człowieka,/ nad elementami przyrodniczymi. Powstał jako zastąpienie naturalnych fitocenoz poprzez uprawy rolne i leśne. Jeśli sposób użytkowania dostosowany jest do charakteru środowiska przyrodniczego i geograficznego, wówczas mamy do czynienia z krajobrazem harmonijnym.
Krajobraz kulturowy
W przypadku pojawienia się niekorzystnych postępujących zmian (degradacji) środowiska przyrodniczego i geograficznego, a więc istotnych zmian wszystkich elementów krajobrazu - powstaje wówczas krajobraz sztuczny np.: krajobraz miejski, przemysłowy, etc. Po degradacji powstaje krajobraz zdewastowany (zdegradowany), wymagający rekultywacji.
Krajobraz miejski
- Krajobraz obejmujący terenu zainwestowania miejskiego. Występuje w postaci krajobrazów zabytkowych i współczesnych.
- Odznacza się zabudową wysoką zwartą bez większych enklaw uprawowych. W system zabudowy miejskiej wplecione są urządzone terenu zieleni. Np.: ogrody parki i inne ich odmiany tworzące wspólnie systemy zieleni miejskiej - tereny wypoczynku i rekreacji.
Krajobraz zurbanizowany
- Występuje w strefach podmiejskich i przejściowych wchodzących w skład aglomeracji miejskich. - obrzeża miasta
- Mogą w nich pozostawać również historyczne kompozycje ogrodowe.
MIASTO
- Skupisko ludności, odróżniające się od innych głównie nierolniczą funkcją, znaczną wysokością oraz intensywnością zabudowy. Pojęcie jest to jednak elastyczne i doprecyzować je można indywidualnie poprzez określenie dominującej funkcji. Wyróżnić, zatem można: m. portowe, handlowe, rzemieślnicze, przemysłowe, górnicze, ośrodki administracyjne, uniwersyteckie, etc.
Wnętrze krajobrazowe
To całe fizjonomiczne otoczenie miejsca, z którego dany krajobraz jest oglądany. Jest to przestrzeń którą wyróżniają 4 główne jego elementy: płaszczyzna pozioma (podłoże), ściany, bryły wolno stojące we wnętrzu, sklepienie. Wnętrza krajobrazowe, stanowią fragment większej kompozycji, składającej się z sekwencji wnętrz. Sytuowane w krajobrazie miejskim zwane się wnętrzami miejskimi.
Wnętrze miejskie
- To wnętrze krajobrazowe zlokalizowane w mieście, stanowiące integralną część kompozycji urbanistycznej.
- W niektórych wnętrzach zakładane są kompozycje ogrodowe, np.: ogrody śródblokowe, osiedlowe, ogrody klasztorne, ogrody szpitalne, ogrody szkolne i różne tereny zieleni np.: skwery, zieleńce, przedogródki. We wnętrzu tym pojawiają się również pojedyncze lub zwielokrotnione okazy roślinności takich jak: solitery, grupy drzew i krzewów ( np. w otoczeniu pomników), aleje miejskie, promenady spacerowe, etc.
Wnętrze ogrodowe
- charakterystyczna, a w sensie kompozycyjnym w zasadzie autonomiczna, część ogrodu pełniąca określoną funkcję, a także ściśle zdefiniowany kształt kompozycyjny z mniej lub bardziej czytelnymi ścianami ogrodowymi tworzącymi formalne i umowne oddzielenie od dalszych części ogrodu. Stanowi rodzaj podstawowego modułu - jednostkę elementarną, konstruującą całe założenie. Pojęcie wnętrza jest współcześnie instrumentem projektowania ogrodów
Ogród
- to najogólniej mówiąc miejsce uprawy roślin, w tym drzew, krzewów, bylin, ziół, kwiatów z zastosowaniem odpowiednich zasad kompozycji przestrzeni dotyczących dyspozycji przestrzeni całości ogrodu i jego elementów.
- Ogród przybiera cechy kompozycyjne charakterystyczne dla epoki, także dla typu funkcjonalnego i treściowego.
- Park to kompozycja odmiany ogrodowej.
- Założenie ogrodowe - odnosi się (najczęściej) do historycznych zespołów obiektów mieszkalnych i kompozycji ogrodowej powiązanej przestrzenni, powiązanych nierozerwalnie przestrzennie funkcjonalnie i formalnie.
Styl (forma) ogrodu zagadnienia ogólne
- Styl ogrodu to zestaw charakterystycznych cech (nagromadzenie cech) formalnych wpływających na kompozycję ogrodu. Wyróżnia się trzy główne style ogrodowe:
- regularny (geometryczny)
- swobodny
- złożony.
Styl regularny
- to ogród uformowany z uwzględnieniem rygoru geometrycznego. Pod pojęciem geometryczności mieści się prostokreślność i regularność, a także tendencja do symetrii i osiowości kompozycji. Mówiąc prościej podstawą stylu regularnego jest matematyczne zorganizowany układ przestrzeni ogrodu z zastosowaniem: takich form geometrycznych jak: kwadraty, prostokąty, elipsy, etc. Wymóg geometryczności dotyczy zarówno układu kompozycji, jak również roślin, poddanych formowaniu.
- (Kreślenie kompozycji ogrodu głównie przy użyciu linijki, ekierki)
Oś widokowa
to abstrakcyjna linia łącząca wzrokowo dwa charakterystyczne punkty, usytuowane w stosunku do siebie w znacznej zazwyczaj odległości. Mówiąc inaczej oś widokowa konstruuje celowo wykreowany i utrzymywany widok.
Styl swobodny
- w sztuce nowożytnej to całkowite odejście od rygoru geometryczności kompozycji ogrodowej na rzecz rozwiązań swobodnych, nieregularnych, prowadzonych w sensie planistycznym miękkimi liniami.
- Kształt kompozycyjny materiału roślinnego użytego do budowy ogrodu jest odzwierciedleniem naturalnych uwarunkowań siedliska.
- (Kreślenie kompozycji ogrodu głównie przy użyciu krzywików.)
Oś kompozycji
To linia, na której planowane są poszczególne elementy kompozycyjne ogrodu. Wyróżnia się osie główne i osie boczne. Osie stanowią szkielet przestrzenny ogrodów geometrycznych
Styl złożony
- dotyczy ogrodów, w którym w zamierzony sposób występują równocześnie formy zgeometryzowane i form swobodne, zespolone z jednorodną przestrzennie kompozycję
Funkcja ogrodu
- Wszystkim dziełom ogrodowym przypisywane są konkretne, ściśle określone funkcje (sposób użytkowania) wpływające w pewnym stopniu na charakter kompozycji, a także na jej szczegółowe artystyczne rozwiązania. I tak z historii sztuki j znane nam są ogrody przeznaczone do użytkowania:
- kultowego - ”święte gaje”, ogrody przy świątyniach,
- pielgrzymkowego - parki kalwaryjne,
- modlitewnego - wirydarze - średniowieczne,
- wypoczynkowego i rozrywkowego - paki miejskie,
- sportowego - parki jordanowskie
- leczniczego - parku uzdrowiskowe,
- grzebalnego - cmentarze
- uprawnego - uprawa ziół - herbularius, warzyw - warzywniki, drzew- sady,
- dydaktycznego - ogrody botaniczne, arboretam, zoologiczne, alpinaria,
- dekoracyjno-ozdobne.
- Funkcja ogrodu wiąże się ściśle z usytuowaniem w szerszym - krajobrazie i z powiązaniem z charakterystycznymi obiektami, architektonicznymi. Dlatego w zależności od sąsiedztwa pojawiają się kompozycje ogrodowe mieszczące się na ogół w wymienionych powyżej grupach funkcjonalnych. Często dla uszczegółowienia ich charakteru określane są z bardziej precyzyjnie, i tak mamy ogrody: kościelne, klasztorne, plebańskie, pałacowe, dworskie, chłopskie (zagrodowe), folwarczne, willowe, wiejskie, miejskie, leśne fabryczne, osiedlowe szkolne, młyńskie, szpitalne, zdrojowe, itd.
Można również ogrody podzielić na ogrody powszechnie dostępne, czyli ogrody publiczne i przeznaczone dla wąskiego grona użytkowników np.: ogrody prywatne - np. przydomowe.
Rodzaje dokumentacji projektowej:
- Etap I -projekt koncepcyjny przedstawia ostateczne rozmieszczenie i rozmiary, wszystkich części składowych ogrodu, takich jak: elementy wodne, trawnika, krzewów, ścieżek, malej architektury, etc. wraz z uwzględnieniem zmiany ukształtowania terenu, uzbrojenia terenu, otoczenia etc.
- projekt ten wykonuje projektant w oparciu o wymagania inwestora i pracę w terenie, - technika wykonania projektu dowolna, (ale czytelna!)
- inne niezbędne rysunki projektu koncepcyjnego to: widoki wnętrz, przekroje, etc.
- ogólnie projekt koncepcyjny jest odpowiedzią na pytanie: Co?
- ETAP II projekt techniczny ilustruje lokalizację, kształty, wymiary, sposób budowy głównych elementów niezbędnych w ogrodzie: ścieżek, murów oporowych, altany, ławki, etc.
Jest to praca studyjna projektanta i odpowiedzi na pytanie: Jak?
- Projekt powstaje na podstawie projektu koncepcyjnego,
- technika wykonania ściśle określona wg Polskiej Normy.
- ETAP III kosztorys (kosztorysowanie) to odpowiedz: Za ile?
Kosztorys wykonania ogrodu, wykonuje się na podstawie Katalogów Nakładów Rzeczowych, natomiast kosztorys pielęgnacji ogrodu na podstawie Katalogu Nakładów Pracy.
WYKŁAD NR 2
Rodzaje dokumentacji projektowych.
Etapy ich powstawania.
Rodzaje dokumentacji projektowej:
Etap I -projekt koncepcyjny przedstawia ostateczne rozmieszczenie i rozmiary, wszystkich wnętrz - części składowych ogrodu, takich jak: elementy wodne, trawnik, powierzchnie krzew, ścieżek, małej architektury, etc. wraz z uwzględnieniem zmiany ukształtowania terenu, uzbrojenia terenu, otoczenia etc
- projekt ten wykonuje projektant w oparciu o wymagania inwestora i pracę w terenie, - technika wykonania projektu dowolna, (ale czytelna!)
- inne niezbędne rysunki projektu koncepcyjnego to: widoki wnętrz, przekroje, etc.
- Ogólnie projekt koncepcyjny jest odpowiedzią na pytanie: Co?
- CO INWESTOR MA ZAMIAR ROBIĆ W OGRODZIE?
- ETAP II projekt techniczny ilustruje lokalizację, kształty, wymiary, sposób budowy głównych elementów niezbędnych w ogrodzie: ścieżek, murów oporowych, altany, ławki, etc.
- Jest to praca studyjna projektanta.
- Projekt powstaje na podstawie projektu koncepcyjnego,
- technika wykonania ściśle określona wg Polskiej Normy
- Projekt techniczny odpowiada na pytanie: Jak?
- JAK MAM FIZYCZNIE WYKONAĆ ZAPROJEKTOWANE ELEMENTY?
- JAK JE ZBUDOWAĆ?
ETAP III kosztorys (kosztorysowanie) to odpowiedz: Za ile?
Kosztorys wykonania ogrodu, wykonuje się na podstawie Katalogów Nakładów Rzeczowych, natomiast kosztorys pielęgnacji ogrodu na podstawie Katalogu Nakładów Pracy.
Etapy powstawania dokumentacji projektu koncepcyjnego:
1. Wizja lokalna, ma na celu:
- określenie oczekiwań inwestora,
(Odpowiedź na pytanie: co inwestor ma zamiar robić w ogrodzie?)
2. Inwentaryzacja terenu (rośliny, istniejącego zagospodarowania terenu), ewentualnie wykonanie dokumentacji fotograficznej.
- Analiza przyrodnicza
- Domiary, pomiary.
-
UWAGA!!!
- Do każdego domiaru potrzebujesz minimum 3 pomiarów.
3. rozpoznanie otoczenia - sąsiedztwo dla projektowanego ogrodu i oznaczenie jego funkcji,
- pozyskanie mapy do celów projektowych, projektu domu znajdującego się na działce.
- czytanie mapy - oznaczenie infrastruktury technicznej znajdującej się na działce i przeznaczenia terenu. Na podstawie pkt 1 i 2 opracowanie: Schematu funkcjonalno-przestrzennego. (Inwentaryzacja terenu).
Na podstawie SF-P, opracowuje się projekt koncepcyjny, ostatecznie nadając kształty i rozmieszczając wnętrza ogrodowe.
Na podstawie projektu koncepcyjnego opracowuje się projekt techniczny - przepis na wykonanie poszczególnych elementów.
Rysunki projektu wykonuje się zgodnie z PN.
1. Polska Norma PN-B-01027 lipiec 2002
Oznaczania graficzne stosowane w projektach zagospodarowania działki lub terenu.
2. Polska Norma PN-EN ISO 11091 luty 2001
Projekty zagospodarowania terenu.
3. A także zgodnie z Ustawą prawo budowlane.
Dz.U. 2004 r. Nr 6, poz. 41, z późn. zm.
4. Ustawą o ochronie przyrody
Dz.U. nr 2004 Nr 92 poz. 880 z późn. zm.
Opis do projektu wykonuje się zgodnie z:
- ROZPORZĄDZENIEM MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego.
- Dz. U. 2003 Nr 120, poz. 1133.
Wykład 3
Kompozycja i styl (forma) ogrodu.
Forma ogrodu, jeżeli nie była podyktowana funkcją dzieła (np. Tereny sportowe, ogrody dla osób niepełnosprawnych)
miała być czystym, najlepiej abstrakcyjnym, wytworem umysłu artysty; stąd wydawało się, że forma, kształt dzieła, są rzeczami trudnymi do uchwycenia (???).
Z tego kształtu można jednak wyodrębnić założenia kompozycyjne, czyli to, co wiąże poszczególne elementy dzieła w jedną, harmonijną całość.
NAGROMADZENIE PEWNYCH CHARAKTERYSTYCZNYCH CECH)
Stąd kompozycja, to ład przestrzenny w dziele.
(Wygodny przykład: greckie słowo kosmos oznacza ład).
Zasada komponowania OGRODU jest jedna - w dzieło wpisujemy ład przyrody
Części ogrodu
- Ogród skład się z czterech głównych części: tworzące niezmiennie przestrzeń gospodarstwa (założenia, siedziby, działki).
- Są nimi: ARCHITEKTURA, OGRÓD, PARK (wysoki drzewostan) i KRAJOBRAZ.
Architektura
- to głównie siedziba człowieka (dom mieszkalny) i pomieszczenie jego gospodarstwa. Gospodarstwo to budynki gospodarcze, związane z obsługą gospodarstwa (garaże, domki narzędziowe, etc.) oraz: „mała architektura" (DEFA): tarasy, schody, rampy, kopce, altany, pawilony (woliera) uprzyjemniające wypoczynek i cieszące oko rzeźby oraz balustrady.
Ogród
- to, przestrzeń mieszcząca ozdobne uprawy całego założenia: trawniki, rabaty kwiatowe, szpalery, łączące aleje, dające wypoczynek pergole, treliaże oraz nierozdzielny element ogrodu - woda, ujmowana w najróżniejsze oprawy nabrzeży, kaskad, wodotrysków, mostków, wysp.
PARK
- Następna część to `park' współczesnym językiem, urządzona powierzchnia objęta wysoką zielenią, poczynając od swobodnego sadu, gaju, zagajniki, chłodniki - skupiny drzew, po wielkie niekiedy połacie zarówno prawdziwych, jak i tak zwanych zwierzyńców, wśród nich zaś powtarzający się znów nieodłączny motyw wody i starodawny wątek „łąki kwietnej".
KRAJOBRAZ
-Czwarta część to otaczający krajobraz.
Ogród powiązany jest z krajobrazem poprzez połączenia komunikacyjne i widokowe.
Kompozycja każdego ogrodu jest rozdzielona pomiędzy trzy stopnie wtajemniczenia - formowania wnętrz stylowych.
Pierwszy stopień wtajemniczenia kompozycji wnętrza.
Ustawienie wszystkich elementów budujących wnętrze (wnętrza) jest właśnie tym, przez co następuje odbiór czyli percepcja ogrodu.
Każde wnętrze ogrodu czy parku, podobnie jak w architekturze, stanowi przestrzeń ograniczoną.
- Zbudowaną z parteru, więc z elementów znajdujących się więc wszystkim tym, co znajduje się poniżej linii horyzontu patrzącego: kwietniki, zwierciadła wody, ramy żywopłotów czy balustrad, trawniki, niskie płożące krzewy, trawniki etc.
- Ścian a więc wszystkim, co zamyka i wydziela tę przestrzeń z otoczenia, zatem szpalerami, ścianami budowli czy stokami tarasów;
- Sklepienie - zamknięcie przestrzeni od góry.
- Wnętrze może być wyposażone w bryły wolno stojące - rośliny (drzewa, krzewy) oraz artefakty (rzeźby, elementy architektury ogrodowej).
- Wobec jednoznaczności parteru i sklepienia, o strukturze wnętrza będzie stanowić głównie forma ścian.
-
Przewaga zwartych, nieprzeniknionych dla oka ścian - w rodzaju wysokich żywopłotów, murów czy galerii - stwarza wnętrze tzw. „konkretne".
- Przenikliwość ścian, przy wyraźnie czytelnych ich ramach, tworzy wnętrza mieszczące się w kategoriach wrażenia niż konkretu.
- Dlatego istniejące wnętrza, ale niekonkretne są w tym wypadku wnętrzami obiektywnymi tak jak: wnętrze ograniczone kolumnadami czy pniami drzew w alejach.
- Wnętrze subiektywne - tworzone przez ściany subiektywne, (często nawet ledwie zaznaczonych, w odbierane są przez nas w formie wrażenia). Czasem trudno ocenić czy widoczny element jest ścianą czy bryłą ustawioną w ogromnym wnętrzu.
-
Dopiero odmienność charakterów dwóch sąsiadujących przestrzeni zwykle wyjaśnia, iż jest to ledwie zauważalna ściana wnętrza.
- Układ wnętrza w założeniu geometrycznym zależy od jego osi, która jest jednocześnie osią komunikacyjną. Zatem wyróżniamy:
- wnętrze długie - to takie, w którym uwaga koncentruje się na dłuższej osi - jak w alei czy salonie ogrodowym; niezależnie od tego, czy w planie będzie to wydłużony prostokąt, wielobok lub owal;
- Wnętrze centralne, w którym nie ma wyraźnej różnicy miedzy osią podłużną a poprzeczną, czyli może istnieć wiele zbieżnych i równoważnych osi, jak ma to miejsce przy planie kwadratu, wieloboku lub koła;
- wnętrze poprzeczne, (jest odwrotnością pierwszego - długiego), w którym oś krótsza (poprzeczna) wnętrza dominuje swym znaczeniem nad dłuższą.
- Czwarty rodzaj to wnętrze labiryntowe.
- Każde wnętrze ma swą strukturę i układ, które je charakteryzują.
- Poznanie zasad rządzących ich użyciem to klucz do zrozumienia całej kompozycji, a zatem, obok wystroju architektonicznego, także rozeznania kompozycji i jej stylu.
Drugi stopień kompozycji - sekwencje
- Za umiejętnością kształtowania wnętrza (jego proporcji, wystroju, tworzenia formy, a także nastroju) następowała nieodmiennie druga podstawowa umiejętność, kompozycyjnego wiązania wnętrz w piękne, a zarazem logiczne sekwencje.
- Istotą, zatem staje się ciąg pewnych obrazów, wnętrz nanizanych na jedną bądź wiele osi (jak korale).
Trzeci stopień - powiązania z otaczającym krajobrazem: komunikacyjne oraz widokowe.
- Podstawią komponowania ogrodu przydomowego będzie jego funkcja t.j. tworzenie wnętrz o określonej funkcji (schemat funkcjonalno-przestrzenny).
- Komponując ogród projektant buduje wnętrza konkretne, obiektywne i subiektywne, skomponowane ze sobą za pomocą:
- osi widokowych
- komunikacji (czasami osi kompozycji).
Wykład nr 4
Komunikacja - scalenie kompozycji.
Drogi, schody, pochylnie, mosty
- Drogi ogrodowe dzieli się na podstawie rodzaju przewidywanego ruchu, rodzaju konstrukcji, użytych materiałów itp. W obrębie terenów zieleni drogi dzieli się najczęściej na docelowe i spacerowe.
Drogi docelowe
buduje się w celu uzyskania możliwie najkrótszego połączenia między dwoma różnymi punktami, dlatego charakteryzują się one najczęściej przebiegiem w linii prostej. Drogi docelowe powinny mieć nawierzchnie umożliwiające łatwe poruszanie się o każdej porze roku oraz szerokość dostosowaną do przewidywanego ruchu.
Drogi spacerowe
prowadzi się tak, aby uzyskać możliwie najlepsze warunki spaceru. Są one najczęściej dostosowane do miejscowego ukształtowania terenu, prowadzone wśród zwartych układów drzew, nad brzegami zbiorników wodnych itp. Ich przebieg jest najczęściej krzywoliniowy, a długość celowo zwiększana.
- Nawierzchnie dróg spacerowych wykonuje się często z tańszych materiałów i stosunkowo prostymi sposobami, tak by mogły one służyć przede wszystkim w okresie letnim.
- Z tego też względu nawierzchnie takie są często niedostępne w okresie wiosennych lub jesiennych opadów /ogród przydomowy/
- Powinno się dążyć do tego, żeby nawierzchnie dróg spacerowych w obiektach intensywnie użytkowanych były dostępne przez cały rok; dobry stan nawierzchni powinien zachęcać do odbywania spacerów /ogrody publiczne/.
- Oprócz omówionego podziału dróg na docelowe i spacerowe, drogi na terenach zieleni dzieli się na:
- piesze,
- pieszo-jezdne
- jezdne,
- Konstrukcja dróg pieszych odznacza się stosunkowo najmniejszą wytrzymałością na obciążenie, ponieważ nie przewiduje się na ogół wjeżdżania na nie cięższych pojazdów. Na nawierzchniach takich dopuszczalne jest natomiast poruszanie się lekkich pojazdów, używanych do prac porządkowych i pielęgnacyjnych.
- Nawierzchnie dróg pieszo-jezdnych buduje się tak, że ich konstrukcja wytrzymuje obciążenie pojazdami ciężarowymi średniej wielkości, nie wykazując pęknięć lub odkształceń płaszczyzny nawierzchni. Materiały, z których wykonuje się tego typu nawierzchnie, są niekiedy mniej przyjemne w użytkowaniu dla przechodniów (np. kostka kamienna, betonowe, a także trylinka).
- Nawierzchnie dróg jezdnych są przystosowane do poruszania się po nich ciężkich pojazdów. Buduje sieje zwykle na niewielkich odcinkach jako dojazdy do różnych budynków gospodarczych i innych, gdzie jest przewidziane dowożenie większych ilości ciężkich materiałów. Drogi takie mogą być tak usytuowane, że są niedostępne dla użytkowników obiektu, np. w części gospodarczej.
Nawierzchnie
- Pod względem materiału użytego do budowy nawierzchni oraz sposobu wykonania dzieli się je na: gruntowe, twarde nieulepszone i twarde ulepszone.
Nawierzchnie gruntowe wykonuje się z miejscowego gruntu przez odpowiednie wyrównanie i nadanie wymaganych spadków. Do gruntów używanych na takie nawierzchnie można dodawać różnych materiałów, poprawiając właściwości mechaniczne, np. przepuszczalność, spoistość.
- Nawierzchnie twarde nieulepszone (nawierzchnie powierzchniowo nieulepszone) buduje się z kamieni naturalnych lub sztucznych o różnym stopniu rozdrobnienia, przy czym kamieni nie łączy się za pomocą spoiw. Nawierzchnie takie wykonuje się najczęściej z kilku warstw kruszyw o różnym stopniu rozdrobnienia.
- Nawierzchnie twarde ulepszone buduje się z łączonych różnymi spoiwami kamieni naturalnych lub sztucznych o różnym stopniu rozdrobnienia i obrobienia (np. kostka, płyty), a także z jednorodnych mas, nie zawierających kruszyw kamiennych.
- Ze względów plastyczno-dekoracyjnych buduje się często nawierzchnie kombinowane o charakterze mozaikowym. Wykonuje się je często z wielu materiałów, wymagających różnego sposobu połączenia i różnej podbudowy.
RODZAJE NAWIERZCHNI
Elementy
1. Prefabrykowane
płyty ażurowe,
kostki i płyty betonowe, etc.
Elastyczne
Masy ( asfalt, żywica)
2. Naturalne:
gruntowe,
nieulepszone - klinowane, żwirowe,
ulepszone - kamienne,
drewnie
- Materiały mogą podkreślać formy terenowe oraz dyktować tempo poruszania się po ogrodzie, optycznie i dosłownie.
- Niektóre z nich, jak żwir, trawa, wióry drzewne i woda, są stosunkowo wdzięczne i neutralne.
- Z takich właśnie, optycznie „niekonfliktowych" materiałów powstaje wspaniałe tło dla bardziej skomplikowanych układów.
- Inne materiały - szczególnie prefabrykowane lub cegły - zawierają w swej formie linie równoległe. Układane w sposób przemyślany podniosą jakość kompozycji.
- Zazwyczaj linie biegnące „pionowo" od nas wzmagają wrażenie kierunku; linie biegnące „w poprzek" naszego pola widzenia stwarzają wrażenie szerokości. Jeśli nawiążemy do materiałów, które tworzą wzór oparty na liniach równoległych (taki, jak deski na tarasie), wiele wzorów tworzonych przez cegły i płyty „wydłuży" lub „skróci" przestrzeń.
- Inne wzory odznaczają się większą statyką. Regularne, symetryczne kształty, jak kwadraty, koła i wieloboki, nie wytwarzają wrażenia postępowania w jakimś kierunku, wnoszą natomiast efekt spoczynku. Najlepiej sprawdzają się one w miejscach do siedzenia lub chwilowego relaksu.
- Bardzo dekoracyjne wzory, jak koncentryczne okręgi, najlepiej uzyskuje się z małych, regularnych elementów, a więc cegieł lub otoczaków. Silny efekt plastyczny uzyskamy, zestawiając je z nawierzchniami z większych elementów ułożonych w szachownicę, lub z tymi o naturalnej fakturze. Właściwy kontrast i harmonia sąsiadujących ze sobą nawierzchni są ważne w tym samym stopniu, co dobór skali wzoru do miejsca.
- Standardowe płyty kamienne ułożone w niewielkim ogrodzie jeszcze bardziej go zmniejszą; duża powierzchnia pokryta małymi elementami będzie wyglądała bałamutnie i niepokojąco lub po prostu nieciekawie.
Schody.
- Schody to konstrukcja terenowa do służąca do komunikacji pieszej pomiędzy różnymi poziomami ogrodu. Składa się ze stopni układanych w biegi.
Bieg to zestaw kolejno następujących po sobie stopni. Zalecane jest projektowanie schodów o długości 5-7 stopni w biegu. Nie dłuższe jednak 12.
ROZPLANOWANIE I WYMIAROWANIE SCHODÓW
Schody mogą:
- biec równolegle do zbocza lub dochodzić do niego pod kątem prostym.
- być wcięte w zbocze lub stanowić konstrukcję wolno stojącą. Usytuowanie schodów często zależy od rozmiarów wolnej powierzchni u góry i u dołu zbocza.
Wybór materiałów na schody.
- Materiał należy dobrać indywidualnie kierując się zasadami:
- Schody blisko domu do codziennego użytku, powinny: być w materiałach, kolorach i rozmiarach pasujących do otoczenia. Powinny być trwałe, wygodne i bezpieczne.
- Schody w bardziej oddalonych zakątkach schody mogą być z bardziej śmiałych materiałów np.:
- W dalszych częściach ogrodu nieregularnego gdzie zapuszczają się tylko śmiałkowie, dają szansę nietypowym schodom z kłód drzewnych lub wyrąbanym w skale.
- Na stromym terenie schody przedzielone podestami mogą nawet zastąpić drogi i place, których nie da się umieścić na zboczach, a więc tym samym pozwolą na „odzyskanie", w przeciwnym razie, bezużytecznej części posiadłości. Powierzchnię zbocza po obydwu stronach schodów można zagospodarować tarasami o mniej lub bardziej regularnym zarysie lub obsadzić roślinnością. Prawidłowo zaprojektowane schody harmonijnie zintegrują się z tymi elementami. (Zachowanie proporcji)
Projektowanie schodów:
- Dla wygody i bezpieczeństwa należy również wyraźnie zaznaczyć rytm poruszania się no nich zarówno przy wchodzeniu, jak i przy chodzeniu. Można go określić zachowując stalą relację między wysokością podstopnicy a głębokością stopnicy.
- Zbyt wąskie schody narzucają mało komfortowe wrażenie pośpiechu i ponaglania. Szerokie schody natomiast zachęcają do wolnej, odprężającej przechadzki po ogrodzie.
BEZPIECZEŃSTWO
- Schody, szczególnie dla osób starszych i dzieci stanowią pewne niebezpieczeństwo, dlatego powinny być od razu projektowane z poręczą lub balustradą,
- Materiał na stopnie nie może być śliski!, a wykonane schody powinny być nachylone w celu odprowadzenia wód opadowych. Użycie kontrastowych materiałów.
- Oświetlenie chodów.
Pochylnia (rampa).
- Pochylnia to konstrukcja terenowa do służąca do komunikacji kołowej pomiędzy różnymi poziomami ogrodu. Nachylenie od 1:15 do 1:20, czyli 1 cm wzniesienia na każde 15 cm długości. ( wózki inwalidzkie, dziecięce, taczki, kosiarki etc.)
- Przy niewielkich nachyleniach terenu należy stosować pochylnie zamiast schodów ( do 2-3 stopni).
- Materiał do budowy pochylni nie powinien być śliski, czasem (?) powinien mieć balustradę lub poręcz.
Wykład nr 4,5
Budowa wnętrza cz.1
Elementy podłogi i elementy pionowe.
PODŁOGA WNĘTRZA
- Poziome elementy ogrodu.
Elementy podłogi to oprócz komunikacji (patio, drogi, tarasy, etc.), również nasadzenia roślin okrywowych.
-
Okrycie powierzchni gruntu roślinami, podobnie jak położenie dywanu w mieszkaniu wprowadza element przytulności oraz zapewnia nawierzchnię do gier i wypoczynku.
- Można je stosować na terenie płaskim, ale także na pochyłościach.
- Mogą stanowić tło dla rabat kwiatów. Tego typu nasadzenia tracą swe indywidualne cechy na rzecz masowego efektu.
- Rośliny okrywowe dzieli się na dwie grupy:
- Rośliny elastyczne - np. trawy, po których można chodzić jak po chodniku,
- Rośliny dekoracyjne - zapewniające ładne widoki, nadające rysunek kompozycji. Byliny: Ajuga reptans, Lisymachia nummularia, krzewinki: Pachysandra terminalis, Vinca minor, Vinci major, krzewy płożące z rodzaju: Juniperus, Cotoneaster, etc.
W tej grupie roślin, ale w odniesieniu do elementów pionowych ogrodu znajdą się również rośliny o funkcji ochronnej np.: ochrona skarp przed erozją (umocnienie skarp).
ŚCIANY WNĘTRZA
Pionowe elementy ogrodu.
- Ściany ogrodowego wnętrza można budować z wielu materiałów, dobranych indywidualnie do potrzeb inwestora, skali ogrodu, miejsca jego położenia, etc., a są to:
- Pionowe nasadzenia roślin
- Mury i płoty.
- Bramy i otwory.
- Konstrukcje dekoracyjne.
- Część z nich może stanowić:
- trwałe bariery np.: ogrodzenie działki
- odrębne wnętrza ogrodu o określonej funkcji np.: liniowe nasadzenia drzew - aleje, pergole, altany, etc.
- Przy projektowaniu wnętrz należy pamiętać, że:
- Im mniejsza zamykana przestrzeń ogrodu tym bardziej dominujące elementy pionowe ogrodu.
- Elementy pionowe zapewniają w ogrodzie intymność, prywatność, bezpieczeństwo.
- Dzieląc duże wnętrze ogrodu na wnętrza mniejsze /indywidualne przestrzenie/ - każde z nich traktowane jest jak pokój ogrodowego o określonej funkcji oraz strukturze.
- Można również dzielić wnętrza poprzez wzniesienie przejść lub altan, by stworzyć subtelne odczucie zamknięć, a w tym samym czasie oferować `ramy' prze które można oglądać pozostałe jego części
Nasadzenia pionowe:
Drzewa
- jednogatunkowe, wielogatunkowe
- zimozielone lub o liściach sezonowych,
Żywopłoty formowane i nienormowane
jednogatunkowe, wielogatunkowe, zimozielone lub o liściach sezonowych,
Pnącza
Samoprzyczepne - np. przy murach,
Wymagające podpór - pergolach, trejażach, altanach etc
Funkcje:
- Osłona przed wiatrem ( chłód w ogrodzie, destrukcyjny wpływ na rośliny).
- Ekran dźwiękochłonny- nasadzenia drzew przy domach.
- Wyznaczenie granicy działki.
- Rozdzielenie wnętrz ogrodowych, elementy architektoniczne ogrodu.
- Ukrycie brzydkiego widoku.
Wybór rośliny na pionową ścianę należy wybrać indywidualnie by spełniała wszelkie oczekiwania inwestora, ale także należy wziąć pod uwagę czas jej wzrostu.
Mury.
- Mur czyli konstrukcja pionowa, murowana. Wyróżniamy dwa typy murów w ogrodzie:
- Wolnostojące będącymi najczęściej murami granicznymi.
- Oporowe.
- W ogrodzie znajdziemy jednak trzeci typ, czyli mury budynków.
- Mur wolnostojący, graniczny generalnie nie przenosi, żadnej innej siły jak własny ciężar. Muszą być projektowane jako elementy stabilne zwłaszcza gdy są narażone na działanie silnych wiatrów.
Mur oporowy ich funkcją jest podpieranie tarasów na zboczach.
Układane na sucho, murowane lub z elementów prefabrykowanych ale zawsze z drenażem!!!
Drewniane ściany.
Mury oporowe wykonane z drewnianych bali, belek, kaszyc.
Płoty
- Płot to pionowa, najczęściej ażurowa ściana wykonana najczęściej.
- Wśród nich wyróżnić można płoty:
Drewniane:
- Płoty sztachetowe,
- Palisady,
- Ogrodzenia plecione: bambusowe, wierzbowe etc.
- Ogrodzenia z żerdzi,
- Parkany (pełne ogrodzenie z desek)
Metalowe:
- siatki ogrodzeniowe,
- kute lub z elementów prefabrykowanych.
Bramy
- Bramy pełnią funkcję komunikacyjną, można je podzielić na:
- wjazdowe
- wejściowe
- Ich wygląd oraz szerokość musi być zawsze dostosowany do funkcji, jaką ma pełnić, ale także pasować do ogrodzenia i otoczenia.
Otwory widokowe
( kraty i okna widokowe)
- Otwory w murach zapewniające wgląd w otoczenie ogrodu.
- Bardzo dekoracyjny element ogrodu.
Konstrukcje dekoracyjne
- W ogrodzie to:
- Pergola (po staropolsku chłodnik, chłodnica) - lekka konstrukcja drewniana, zapewniająca cień. Zbudowana z elementów ażurowych najczęściej wspartych na słupach, porośnięta pnączami. Założona najczęściej na planie prostokąta. Miejsce biernego odpoczynku.
- Bindaż - konstrukcja pergoli, ale pełni funkcję komunikacyjną.
- Girlandy i kolumnady - element dekoracyjny, podkreślenie ciągu komunikacyjnego, wydzielenie wnętrza.
- Trejaż - drewniana krata, służąca do wydzielenia wnętrza, osłonięcia widoku
TROMPE L'OEIL - elementy `oszukać oko':
- Fałszywa perspektywa - uzyskana z trejażu naściennego lub przesadzonej perspektywy.
- Malarstwo iluzoryczne.
- Lustrzane elementy
Budowle ogrodowe
- Altana, pawilon, kiosk, etc. - ażurowy, metalowy domek - służy wypoczynkowi. Wolnostojący budynek.
- Grota - pomieszczenie w skarpie.
- Domki drewnie, narzędziowe, zabawowe. Budowle o pełnych ścianach.
- Szklarnia.
Wykład nr 7
Rośliny w ogrodzie
Roślina jest podstawowym budulcem ogrodu.
Dostępny materiał roślinny to:
Drzewo - wysoka roślina wykształcająca przewodnik. (Pędy zdrewniałe.)
- elementy pionowe ogrodu - pełnią różne funkcje: m.in. osłona przed wiatrem, użytkowa - owoce, zabawowa - domek na drzewie, etc.
- efekt indywidualny - soliter.
- roślina długowieczna,
Zastosowanie kompozycyjne:
- Solitery - oddziaływanie pojedynczym elementem.
- Nasadzenia grupowe.
Krzew - średniej wysokości roślina niewykształcająca jednego zdecydowanego przewodnika lub średniej wysokości roślina wykształcająca wiele przewodników. (Pędy zdrewniałe)
- elementy pionowe i poziome ogrodu, pełnią różne funkcje
w ogrodzie np.: żywopłoty - wyznaczenie granicy działki, element do budowy wnętrz formowanych i nieformowanych,
- tworzą tło ogrodu, wnętrz ogrodowych,
- dekoracyjne z pokroju i kwitnienia, barw liści, pędów etc.,
- efekt dekoracyjny indywidualny lub masowy,
- roślina o średniej długości życia
Zastosowanie kompozycyjne:
- Nasadzenia grupowe- oddziaływanie plamą.
Rzadko elementy soliterowe.
- Obsadzenia najczęściej wzdłuż ogrodzeń, budowa wnętrz, budowa tła dla innych kompozycji ogrodowych.
Rośliny zielne, cebulowe, etc.
Rośliny niewykształcające pędów zdrewniałych ani przewodników.
- tworzą elementy poziome wnętrza ogrodowego,
- roślina krótkowieczna,
- duża i krótkotrwała dekoracyjność.
Zastosowanie kompozycyjne:
- Nasadzenia grupowe - oddziaływanie plamą, najczęściej barwną - krótkotrwałe.
- Wymagają wielokrotnych zmian w ciągu roku - kwietniki sezonowe.
- (Byliny - stosować najlepiej na rabatach krzewów).
Pnącza
rośliny wymagające podpór.
- w zależności od zastosowanie tworzą pionowe lub poziome powierzchnie ogrodów,
- duża dekoracyjność - faktura, kwitnienie.
- Aby przyciągać wzrok, roślina musi mieć odpowiednie cechy. Np.: rozmiar /wielkość/ uwypuklona przez pokrój czy kolor.
- Roślina może stanowić zakończenie osi widokowej lub kompozycji: jej forma powinna wyróżniać ją z otoczenia.
- (Postument lub ozdoba u podstawy podkreśla funkcję ogrodu).
- Jeśli wybiera się drzewo /soliter/, wprowadzające element wysokości i stanowiące punkt centralny małego ogrodu, można podkreślić jego rolę, izolując je od otoczenia poprzez np. posadzenie go w otwartej przestrzeni trawnika.
Podsumowanie:
- Trzy stadia rozwoju ogrodu:
- stadium formy młodocianej - wiek do 0-25 lat okres wzrostu roślin.
Ogród charakteryzuje się w pełni rozwiniętą warstwą krzewów i szybko rosnących drzew. Rośliny dostosowują się do zmiennych warunków środowiska.
- stadium formy dojrzałej - wiek w pełni 25-75 lat ogród o w pełni ukształtowanym układzie kompozycji o dużej sprawności użytkowej. Zmniejszone tempo wzrostu drzew - drzewa w pełni owocują stopniowe zamieranie szybko rosnących drzew i krzewów,
- Stadium starości - 75-100 lat jest to zakończenie cyklu. Starzenie się
i umieranie drzew. Część form roślinnych regeneruje formy wyjściowe.
Cechy dekoracyjne roślin
1. Pokrój
- Niektóre rośliny wyróżniają się pokrojem (indywidualnym zespołem cech wyglądu)
np.: palmy o łukowato wygiętych liściach, kolumnowe iglarki, płaczące wierzby czy kolczaste juki.
- Wybór pokroju jest indywidualny i zależał będzie od charakteru wnętrza ogrodowego.
- Rośliny wyróżniające się można stosować tak by:
- przyciągały uwagę stanowiły punkt centralny - samotnie,
- grupach - oddziaływanie masą.
Pokroje roślin.
2. Kwiaty - oddziaływanie barwą
- (efekt masy kwiatów).
- Kwiaty w ogrodzie nie stanowią podstawowego elementu kompozycyjnego tj. układ ogrodu istniałby bez nich, choć słabiej przyciągałby uwagę widza.
- Można też stworzyć imponujący efekt „masowy" dzięki zestawieniu roślin w układy regularne lub grupy nieregularne.
- Ogólnie można powiedzieć, że rośliny w fazie kwitnienia są upiększeniem:
- powierzchni
- pojedynczego elementu, np. w pojemnika.
3. Liście - kontrastowa barwa liści - cały sezon wegetacyjny roślin. np.: odmiany: Purpurea, Atropurpurea, Aurea, Aldobomarginata, Aureomarginata oraz wiele innych
4. Pędy - dekoracyjne najczęściej zimą. Np.: Cornus alba, Cornus stolonifera, (oddziaływanie kolorem) lub kształtem: Corylus avellana Tortuosa etc.
5. Owoce - dekoracyjne najczęściej jesienią i zimą. Np.: Cotoneaster, Berberis, etc.
Kompozycja porządek przestrzenny
Zasady kompozycji roślin
w ogrodzie
1. Rośliny jako solitery lub pojedyncze punkty:
- pojedynczo w trawniku lub na rabacie sadzone do gruntu.
- rośliny w pojemnikach
- Pojemnik może być nie tylko dekoracyjnym elementem, ale może stanowić ważny akcent w układzie ogrodu.
- Dzięki pojemnikom rośliny pozwalają się też uprawiać tam, gdzie inaczej nie byłoby to możliwe, np. całe ogrody spotyka się na dziedzińcach czy dachach.
- Wzniesione pojemniki mogą ułatwić uprawę roślin przez osoby starsze lub niepełnosprawne, co stanowi źródło przyjemności dla niewychodzących z domu.
2. Grupy i układy roślinne.
A) TWORZENIE OBRAZÓW (najczęściej są to elementy pionowe i poziome):
Dwie metody kompozycji:
1. obrazy form (oraz kolorów) łączenie różnych rodzajów roślin o ostrych, zarysowanych formach w połączeniu z delikatnymi rozmytymi, np.:
2. obrazów barw - łącznie podobnych rodzajów roślin o jednakowej fakturze.
Uwaga!
- Elementy pionowe rabaty kierują wzrok ku górze
- Elementy poziome, skośne stanowią pole do obserwacji - stymulacja wzroku do dalszych odkryć.
B) TWORZENIE PARTERÓW
- tworzenie parterów - poziome kompozycje oglądane z góry - kompozycje regularne
- kwietniki z obwódkami
C) TWORZENIE KOMPOZYCJI TRÓJWYMIAROWYCH
- Jest połączeniem parterów z elementami pionowymi odpowiednio dostosowanymi do skali ogrodu. Elementami pionowymi mogą być: strzyżone rośliny, mała architektura - kolumny, latarenki, kamienne wazy,
ŁĄCZENIE BARW - koło barw
Rabaty dywanowe ( partery, kwietniki, etc.) to najczęściej założenia na dużą skalę. Podziwia się je z pewnej perspektywy, niekiedy z wysoka - z wyniesionych tarasów czy schodów. Przy ich projektowaniu podstawową kwestią jest umiejętne użycie koloru. Rośliny oglądamy w masie, dlatego żadna z cech pojedynczej rośliny nie jest tak ważna jak jej barwa,
- W zależności od stylu obowiązującego w ogrodzie tworzy się kompozycie geometryczne bądź swobodne.
- Natomiast pod względem kolorystycznym mogą one być monochromatyczne, analogiczne, kontrastowe bądź wielobarwne.
Nasadzenia monochromatyczne. Używa się w nich różnych odcieni jednego koloru. Doje to niezwykle silny efekt, który można podkreślić np. cienką obwódka z roślin o kontrastowej barwie kwiatów.
Nasadzenia analogiczne. W takich kompozycjach używa się kolorów podobnych sąsiadujących ze sobą w kole barwnym, np. niebieski, fioletowy, różowy, żółty, pomarańczowy, czerwony.
Nasadzenia kontrastowe. Są to zestawy barw biegunowo odległe na kole barwnym, np. żółty i fioletów, niebieski i pomarańczowy. Sekret takich obsadzeń polega no użyciu odpowiednich odcieni barw (kompozycje lego typu mogą być pastelowe i subtelne, np. niebiesko-różowe).
Nasadzenia wielobarwne, zwane też tęczowymi, to dywany skomponowane z barwnych plam zaczerpniętych z całego koło tęczy. Tego typu rabaty chyba najtrudniej zaprojektować - wymaga to dużej umiejętności komponowania odcieni, tak aby mieszanki nie byty zbyt jaskrawe, gdyż wówczas powstałoby wrażenie bałaganu, Pamiętajmy też, aby nie sadzić obok sobie dwóch różnych mieszanek.
Główne zasady doboru gatunkowego roślin:
- Wg wymagań roślin - glebowych, światła, wody, zapotrzebowania miejsca etc.
- Wg lokalizacji geograficznej miejsca, w którym projektujemy ogród,
- Wg wymagań Inwestora: ulubione gatunki inwestora, ulubione kolory Inwestora, etc.
- Wg palety doboru barw,
- Funkcjonalizm - roślinny winny być tak dobrane, by ogród był funkcjonalny, np. nie stosuje się roślin z kolcami przy ciągach komunikacyjnych, ogród warzywny.
- Kompozycja - przy projektowaniu roślin należy zawsze brać pod uwagę czas, w którym roślina jest najbardziej atrakcyjna, a skomponowany był w równowadze wszystkich tych gatunków oraz wiek dojrzały rośliny i zapotrzebowanie miejsca na jej wzrost.
- Projektowanie - zgodnie z `duchem miejsca' projektowanego ogrodu i uzyskania zamierzonego efektu kompozycyjnego i skalą ogrodu. - drzewa liściaste i iglaste.
- Etyka pracy - np.: nie stosujemy roślin, na które Inwestor jest uczulony, roślin trujących, etc