GRZYBY

107. Morfologia grzybów- Grzyby są zbudowane z jednej komórki lub składają się z grzybni , która stanowi skupiska rozgałęzionych nici zwanych strzępkami. Grzyby mają jądro z błoną jądrową i zaliczane są do królestwa Eucaryotae. W skład ściany komórkowej wchodzą polisacharydy : chityna-chitozan, chityna-B-glukan, mannan-B-glukan, chityna-mannan, lub polimery galaktozaminy oraz białka i lipidy. Grzyby mają bogaty układ enzymatyczny, który umożliwia im trawienie, jak również syntezę np. toksyn lub antybiotyków. Są to organizmy tlenowe i rosną w temp. od 0 do 50 stopni C, optimum to 20-37 stopni. Dobrze rosną w środowisku wilgotnym , natomiast przy braku wody mogą wytwarzać formy przetrwalnikowe , których typowym przykładem mogą być chlamydospory lub skleroty. Grzybnia może być także zbudowana z pojedynczej komórki lub z wydłużonych komórek przylegających jedna do drugiej , ale nie komunikujących się , tworzących strukturę o nazwie pseudomycelium. Pseudomycelium może tworzyć długie i czasem rozgałęzione łańcuchy , jednak poszczególne komórki nie przylegają do siebie w sposób trwały, przez co pseudostrzepki łatwo się rozpadają na pojedyncze elementy.

Rozmnażanie płciowe (mejoza) - Jest to połączenie się dwóch komórek , w wyniku czego powstaje zygota , która przekształca się w pewną liczbę jednokomórkowych spor , zawierających jądro otoczone cytoplazmą (oospory lub zygospory). Jeżeli spory powstają na zewnątrz na cienkich szypułach zwanych basidium , to zwane są basidiosporami. Rozmnażanie bezpłciowe (mitoza) - Może ono zachodzić poprzez wytwarzanie następujących zarodników: Artrospory - tworzone są poprzez fragmentację strzępek . Uwalniające się fragmenty są początkowo prostokątne , później stają się zaokrąglone. Blastospory - powstają przez pączkowanie komórek. Po pączkowaniu odrywają się lub mogą pozostawać związane z komórka macierzystą i pączkować dalej , w wyniku czego powstają rozgałęzione pseudomycelia. Chlamydospory - powstają wtedy , gdy krótki odcinek strzępki lub pseudostrzępki ulegnie zgrubieniu , nazywane są wówczas interkalarnymi. Aleurospory - powstają na specjalnych strukturach utworzonych przez pęczki strzępek. Makrokonidia - rozwijają się w taki sam sposób jak mikrokonidia. Są dużych rozmiarów. Diktiospory - są wielokomórkowymi strukturami o sferycznym krztałcie. Adiaspory - dużych rozmiarów spory , które powiększają się bez podziałów

108. Klasyfikacja grzybów:

Typ I Zygomycota - Należą tu grzyby , które są nazywane pleśniakami. Grzybnia pleśniaków jest zbudowana z niepodzielnego mycelium. Pleśniaki rozmnażają się płciowo tworzą spory , nazywane zygosporami , i bezpłciowo - tworząc spory w sporangium lub jako sporangiola. Typ II Ascomycota - Należą tu grzyby jednokomórkowe lub rozgałęzione. Grzybnia jest złożona z podzielonych strzępek. Cechą charakterystyczną jest obecność worków zawierających askospory (workowce). Typ III Basidiomycota - należą tu grzyby jednokomórkowe lub rozgałęzione. Grzybnia zawiera przegrody połączone lub niepołączone. Cechą charakterystyczną rozmnażania płciowego jest występowanie basidiów i basidiosporów. Rozmnażanie bezpłciowe odbywa się przez konidia. (polska nazwa - podstawczaki). Typ IV Deuteromycota - Należą tu grzyby jednokomórkowe lub rozgałęzione. Grzybnia zawiera przegrody. Grzyby te nazywane są grzybami niedoskonałymi lub anamorficznymi.

• 109.Dermatofity: stanowią grupę grzybów charakteryzujących się następującymi cechami : mogą adaptować się do bardzo różnych środowisk i warunków otoczenia , są chorobotwórcze dla człowieka i zwierząt, mogą uzyskiwać substancje odżywcze z keratyna zarówno in vitro, jak i in vivo Naturalnym rezerwuarem dermatofidów jest gleba oraz zawarta w niej keratyna, w tym środowisku żyją one jako saprofity. Wyróżnia się 3 typy dermatofitów : zoofile , geofilne i antropofilne. Gatuki z grupy zoofilych i reofilnych są częściej chorobotwórcze dla człowieka niż gatunki z grupy antropofilnej. Wywołują one schorzenia zapalne, dobrze rosną na podłożach sztucznych.

Klasyfikacja Dermatofitów - Dermatofity przez długi okres czasu uważane były za grzyby niedoskonałe (rozmnażające się bezpłciowo). Jednak u niektórych opisano formy płciowe, przez co zalicza się je Ascomycota. 1)Nannizzia (microsporum) - powszechnie znana jest nazwa formy niedoskonałej Microsporum. Strzępki grzybni występują zazwyczaj w łodydze włosa , natomiast zarodniki na zewnątrz włosa. W hodowlach wytwarzają makrokonidia o kształcie łódkowatym z przegrodami, pałeczkowate lub gruszkowate. U niektórych gatunków (M. Lengeronii , M. Auduinii) makrokonidia mogą nie być obecne.

2) Arthroderma (Trichophyton) - grzyby należące do tego rodzaju pasożytują na włosach głowy lub całego ciała. Zarodniki układające się w łańcuchy występują wewnątrz włosów lub na zewnątrz. Liczne mikrokonidia mogą mieć kształt gruszkowaty, owalny, mogą być zaokrąglone, układać się wzdłuż strzępek lub tworzyć skupienia przypominające grona. Makrokonidia widoczne w młodych hodowlach mają wiele przegród, a ich kształt jest cylindryczny, owalny lub nieregularny.

3)Epidermophyton - w rodzaju tym znajduje się 1 gatunek E.floccosum nigdy nie wywołuje grzybicy skóry owłosionej . W hodowli na podłożu sztucznym szczepy tego gatunku wytwarzają makrokonidia o maczugowatym lub pałeczkowatym kształcie, tworzące skupiska lub przypominające wiązki bananów. W starszych hodowlach występują chlamydospory lub artrospory, często dużej liczbie. Kliniczna klasyfikacja zakażeń dermatofitami: Zakażenia powierzchowne - obejmują grzybice włosów (grzybica skóry owłosionej wywołana przez Microsporumi Trichophyton ), grzybice skóry nieowłosionej , jak również paznokci. Epidermofytoza ( E. floccosum) jest grzybicą naskórkową , często z lokalizacją w pachwinach i między palcami.

Zakażenia głębokie - dermatofitami mogą nieć przebieg ostry i ropny w formie grzybicy strzygącej głębokiej lub figówki oraz mogą mieć przebieg przewlekły

110.Drożdżaki i grzyby drożdżopodobne: Drożdżakami określane są jednokomórkowe grzyby , rozmnażające się przez pączkowanie lub podział. Pączkujące komórki drożdżaków w cyklu życiowym mogą być w stadium grzybów wielokomórkowych. Większość drożdżaków należy do saprofitów bytujących w środowisku zewnętrznym , niektóre z nich mogą być patogenne dla człowieka. Najważniejszy gatunek spośród drożdżaków , tzn. Candida albicans bytuje u człowieka w przewodzie pokarmowym i pochwie.

110a. Rodzaj CANDIDA-Komórki nie wytwarzają worków nasiennych , układają się w pseudostrzępki. Mogą tworzyć prawdziwe strzępki. Rozmnażają się przez paczkowanie. Rozkładają niektóre cukry, mogą asymilować azot. Nie tworzą silnego kwasu z glukozy. Nie wytwarzają barwników karoteinowych. Na podłożu Sabourauda występują wilgotne , błyszczące kolonie o szarobiaławym zabarwieniu. Opisanych jest prawie 200 gatunków, z których co najmniej 15 może być chorobotwórczych dla człowieka. Właściwości fizjologiczne drożdżaków z rodzaju Candida , zwłaszcza zdolność lub niezdolność do asymilacji różnych substancji organicznych wykorzystywanie węglowodanów jako jedynego źródła węgla. Do różnicowania antygenów C. albicans wykorzystywane są testy aglutynacyjne, precypitacyjne, immunofluorescencyjne, , a także EIA, RIA, oraz Western blot. Głównym składnikiem antygenowym ściany komórkowej u Candida jest polisacharyd - mannan. Główne patogenne gatunki z rodzaju Candida : C.albicans( typ A, B), C.glabrata, C.kefyr, C.krusei, C., tropicalis, C. parapsilosis, C.guilliermondii. Kandydiaza -lub kandydioza są to synonimy używane dla określenia schorzeń błony śluzowej , skóry , tkanki podskórnej, przydatków skórnych, narządów wew. oraz układowych chorób i posocznic, wywołanych przez drożdżaki z rodzaju Candida. Z próbek materiałów od chorych najczęściej izolowane są C.albicans, C.krusei, C. tropicalis. W prawidłowych warunkach gatunki z rodzaju candida są saprofitami bytującymi w środowisku naturalnym oraz kolonizującymi błony śluzowe i skórę ludzi i zwierząt. Nie wywołują choroby u ludzi zdrowych, zaliczane są do grzybów oportunistycznych. W zależności od lokalizacji objawowego zakażenia wywołanego przez drożdżaki z rodzaju Candida, można wyróżnić następujące kliniczne postacie kandydiazy: Skóra - przewlekłe ropne zapalenie skóry lub mieszków włosowych , zapalenie skóry około wargowe. Układu oddechowego - ostre pierwotne zapalenie płuc , wtórne zapalenie płuc , zapalenie oskrzeli. Układu moczowego - zapalenie pęcherza , zapalenie nerek. Przewodu pokarmowego - jamy ustnej , przełyku , żołądka , jelita grubego . grzybicze zapalenie otrzewnej , pęcherza żółciowego. Ośrodkowego układu nerwowego, Układu kostno - stawowego - zapalenie szpiku i kości , zapalenie mięśni, Kandydiaza oka, Zapalenie wsierdzia, Posocznica.

Kandydiaza uogólniona (posocznica) - Drożdżaki przedostające się do krwi i w niej się namnażające wywołują posocznicę. Objawy są zazwyczaj lżejsze niż w posocznicy bakteryjnej, jedynym stałym objawem jest gorączka38-40st. C. Istnieją dwie drogi rozwoju posocznicy : 1. - drożdżaki Candida mogą przedostawać się do strumienia krwi z miejscowych zmian w błonie śluzowej 2. - drobnoustroje mogą przedostawać się do krwi w czasie wykonywania iniekcji niejałowa igłą. Posocznica najczęściej rozwija się u pacjentów hospitalizowanych , którzy przez dłuższy okres mają założony cewnik. W przypadku podejrzanym o posocznicę grzybiczą materiał do badań mykologicznych stanowi nie tylko krew , lecz również mocz , wymaz z odbytu , wydzielina oskrzelowa. Jeżeli występują objawy neurologiczne , należy przeprowadzić badanie płynu mózgowo - rdzeniowego.

Torulopsioza - W niektórych klasyfikacjach zakażenia wywołane przez gatunki z rodzaju Torulopsis , zwłaszcza dotyczy to T. Glabrata są określane jako Torulopsis mycosis. U pacjentów z przewlekłymi zakażeniami układu moczowego bezskutecznie leczonych antybiotykami przeciw bakteryjnymi często występuje kandydiaza tego układu. Gatunek T. glabrata spotykany jest u zdrowych ludzi w jamie ustnej, ukl.oddechowym, w pochwie i moczu. Jest drugim po C. albicans czynnikiem odpowiedzialnym za zakażenia ukl.moczowego.

110b. Rodzaj CRYPTOCOCCUS Są to drożdżaki nie mające worków nasiennych wytwarzające blastospory. Rozmnażają się przez wielobiegunowe pączkowanie. Nie wytwarzają pseudostrzępek, niektóre mogą mieć słabo rozwinięte pseudostrzępki nazywane szczątkowymi. Większość szczepów na komórki otoczkowe. Drożdżaki z rodzaju Cryptococcus nie fermentują węglowodanów , asymilują azot lub go nie asymilują , wszystkie gatunki asymilują inozytol , wytwarzają ureazę. Kolonie na podłozu Sabourauda mają kolor kremowy i zazwyczaj śluzowy wygląd. Są 1ialitowe, ale niektóre gatunki mogą być zabarwione na czerwono-pomarańczowo, co jest wywołane barwnikami karotenowymi. Opisanych zostało 19 gatunków, z których do niedawna za chorobotwórczy uważano tylko jeden : Cryptococcus neoformans. Ostatnio z próbek od pacjentów izolowane są również: C.uniguttulatus, C.albidus var.albidus, C.laurentii, C.terreus, C.gastricus. (otoczkowe), C.luteolus, C.albidus var.diffluens (bezotoczkowe).

Kryptokokoza- zakażenie objawowe wywołane przez drożdżaki z gatunku Cryptococcus neoformans. Szczególnie często dotyczy dużych miast, gdzie są gołębie( wydaliny gołębi są siedliskiem C. neoformans). Zakażenie obejmuje ludzi z obniżonąodpornością. Wrota zakażenia dla C.neoformans stanowi bł.śluzowa ukł.oddech. lub uszkodzona skóra. Postacie kliniczne: kryptokokoza ukl .oddech., k .skórna, kryptokokoza OUN.

3) Rodzaj Rhodotorula Są to drożdżaki bardzo podobne do rodzaju Cryptococcus. Są pączkujące , mogą wytwarzać pseudomycelium lub prawdziwe mycelium. Są niefermentujące, asymilują azot lub nie, wytwarzają ureazę. 4) Rodzaj Pityrosporum- komórki nie zawierają worków nasiennych, rozmnażają się przez pączkowanie, nie rokładają żadnego cukru, są lipolityczne. Do rodzaju należą 3 gatunki: P.ovale, P. orbiculare, P. pachedermatidis. 5) Rodzaj Trichosporon- nie wytwarzają askospor, natomiast mają prawdziwą grzybnię, która roznaża się przez pączkowanie, jak również artrospory. Trichosoron cutaneum wywołuje grzybicę włosów. 6) Rodzaj Endomyces i Geotrichum- tworzą one strzępki przerywane, utworzone z artrospor. Typowym gatunkiem jest Geotrichum candidum. Geotrychoza-grzyby z rodz.Geotrichum spotykane są w środowisku naturalnym, u zwierząt oraz w kale u ludzi zdrowych. Są izolowane z przypadków zakażeń objawowych , głównie ukł.oddech.

111. Grzyby Dimorficzne i Grzybice

111a. Dimorfizm jest to zdolnośc niektórych gatunków grzybów do wzrostu w dwóch postaciach , w zależności od warunków środowiska: 1. jako pleśniaki, gdy wzrastają w temp. 25-30 st.C 2.Jako drożdżaki,gdy temp. Wynosi od 35 do 37 st.C Posta plesniowa nie jest zakaźna. Zakażenia objawowe wywołane są przez postać drożdżową. Dimorficzne pleśniaki patogenne dla człowieka należą do następujących 5 gatunków: * Blastomyces dermatitidis * Histoplasma capsulatum * Coccidioides immitis * Sporothrix schenckii * Paracoccidioides brasilensis * Grzyby te charakteryzują się powolnym wzrostem na podłożach sztucznych .

111b. Blastomykoza - przewlekłe, ziarniniakowe, ropne zakażenie wywołane przez Blastomyces dermatitidis. Występuje głównie w Ameryce Płn. I Afryce. Głównym rezerwuarem są rośliny, izolowane są też z gleby. Zarodniki dostają się do organizmu drogą oddechową lub przez skórę.

111c. Histoplazmoza- jest to ziarniniakowa grzybica układowa wywołana przez Histoplasma capsulatum , który wykazuje powinowactwo do układu siateczkowo-śródbłonkowego. Do zakażenia dochodzi na skutek wdychanie zarodników. Wyróżnia się 2 postacie objawowe : pierwotną postać płucną oraz postać uogólnioną.

111d. Sporotrychoza - jest to podostra lub przewlekła grzybica występująca u zwierząt i człowieka , wywołana przez dimorficzny grzyb Sporothrix schenckii. Wyróżnia się trzy postacie kliniczne: skórną , kostno-stawową i narządową. Choroba występuje częściej u dorosłych niż u dzieci.

111e. Parakokcydioidomykoza- głęboka grzybica, wywołana przez Paracoccidioides brasilensis, który wykazuje powinowactwo do skóry, bł.śluz., węzłów chłonnych, układu oddechowego, ale może atakować każdy narząd i tkankę. Wyróżnia się trzy postacie kliniczne: śluzowo-skórną, limfatyczną i narządową. Może występować w każdym wieku, u obu płci. Nie przenosi się między ludźmi, nie leczona prowadzi do śmierci.

114. Grzyby i grzybice oportunistyczne

Grzyby nazywane oportunistycznymi, stanowią florę fizjologiczną, jednak w pewnych warunkach stają się chorobotwórcze. Istnieje wiele czynników , które sprawiają , że grzyby niechorobotwórcze wywołują objawowe zakażenia u ludzi. Spośród nich do najważniejszych należą: * Inhibitory owulacji * Zaburzenia metaboliczne * Antybiotyki przeciwbakteryjne * Kortykosteroidy * leki immunosupresyjne * czynniki jatrogenne * itp. * Grzyby oportunistyczne mogą być endogenne, jak Candida albicans, który powszechnie występuje w przewodzie pokarmowym i pochwie, lub egzogenne, które bytują w środowisku naturalnym jako saprofity, np. Aspergillus, Mucor. Istnieją także grzyby jednocześnie endo i egzogenne jak np. C.tropicalis. Do rozwoju grzybic szczególnie predysponują niektóre zabieg chirurgiczne, np. na otwartym sercu, przeszczepy narządów.

Do grzybów oportunistycznych zaliczane są drożdżaki i grzyby drożdżopodobne (Candida, Cryptococcus,Torulopsis) oraz grzyby pleśniowe, określane jako grzyby nitkowate lub rozgałęzione.

115. Grzyby Nitkowate

Wyróżnia się 3 grupy grzybów nitkowatych : Zygomycetes , grzyby ciemne i grzyby hialinowe. Grzyby te rosną na powierzchni podłoża agarowego w postaci kolonii bez ograniczonego brzegu. Należą tu następujące rodzaje: Rhizopus, Mucom, Absidia, Circinella, Syncephalastrum, Cunnighamella, Saksenaea, Basidiobolus, Conidiobolus.

115a. Zygomykoza (fikomykoza) są to zakażenia wywołane przez Zygomycetes. Mogą być ograniczone do skóry lub tkanki podskórnej, a także są układowe. U pacjentów z cukrzycą i kwasicą mukormykoza może przebiegać gwałtownie ze zmianami martwiczymi w postaci nosowo-mózgowej. U pacjentów z obniżoną odpornością obserwowane są postacie płucne i rozsiane.

• 115b. Grzyby ciemne Ta grupa grzybów charakteryzuje się tworzeniem na podłożu stałym kolonii zabarwionych na ciemnobrązowo lub czarno. Strzępki wykazują wyraźne przegrody i są zabarwione na żółtobrązowo. Wśród grzybów ciemnych wyróżnia się dwie podgrupy: 1. Czynniki etiologiczne feohyfomykozy 2. Czynniki etiologiczne chromoblastomykozy i stopy

115c. Grzyby hialitowe Strzępki ich są podzielone, przezroczyste i może być widok szklisty. Najczęściej są izolowane z próbek od chorych: 1) tworzące konidia łańcuchowe - Aspergillus, Penicillium 2) tworzące konidia groniaste - Gliocladium, Trichoderma.

• 116. Grzybice Oportunistyczne

Do grzybic oportunistycznych należą : kandydiaza (Candida albicans, Candida spp.) geotrychoza (Geotrichum candidum) zygomykozy (Rhizopus spp. Mucor spp. Absidia spp.) hialohyfomykozy (Acremonium spp., Fusarium spp.) oraz :Aspergiloza-grzybica kropidlakowa- okresla wszystkie zakażenia wywołane przez grzyby z rodzaju Aspergillus. Najczęściej występującym gatunkiem jest A. fumigatus.(A.flavus, A.niger). Zakażenie przez Aspergillus najczęściej dotyczy układu oddechowego. Zakażenia płuc wywołane przez Aspergillus są wynikiem zaburzeń funkcji makrofagów pęcherzykowych. Wyróżnia się następujące postacie kliniczne aspergilozy: * grzybniak kropidlakowy płuc * aspergiloza alergiczna oskrzelowo-płucna * aspergiloza inwazyjna. Feohyfomykoza- jest to podskórne zakażenie wywołane przez grzyby z różnych gatunków i rodzajów określanych jako grzyby ciemne (Alternaria spp. Curvularia spp. Drechslera spp. Wangiella spp. ). Do zakażenia dochodzi w następstwie urazu skóry. Ogniska choroby mają postać guzków zlokalizowanych pod skórą, które mogą ulegać zwapnieniu.

117. Mykotoksyny

Znane jako aflatoksyny, które były odkryte ponad 20 lat temu u Aspergllius flavus. Są toksycznym czynnikiem wytwrzanym przez liczne szczepy grzybów pleśniowych, takich jak: A.flavus i A.fumigatus. Aflatoksyny wykazują działanie w stosunku do wątroby i innych narządów wewnętrznych. Mają też silne właściwości rakotwórcze już w bardzo małych dawkach. Aflatoksyny są ciepłostabilne, gotowanie pokarmów nie stanowi zabezpieczenia. Są wytwarzane w temp. 25 - 30 st. C. Toksykozy mogą być również wywoływane przez inne grzyby, takie jak toksynogenne Fusarium. Są one obecne w glebie, jako pasożyty roślin i czynniki wywołujące toksykozy u ludzi i zwierząt. Toksykozy wywołane przez Fusarium można różnicować na : 1) choroby występujące po spożyciu ziarna zakażonego Fusarium 2) pokarmowa toksyczna aleukia wywołana przez gatunki z rodzaju Sporotrichiella 3) zatrucie nazywane „ akakabia”, którego czynnikami wywołującymi są F.graminearum i F.nivale 4) zakażenia skóry, paznokci i oczu wywołane przez różne gatunki Fusarium, objawy alergiczne różnego typu.

118. Diagnostyka zakażeń grzybiczych

118a. Próbki materiałów do badań: Jeśli jest to możliwe, materiał do badań powinien być uzyskany bezpośrednio z miejsc, gdzie toczy się proces chorobowy. O wyborze materiału decyduje lokalizacja zakażenia. Materiał pobrany do jałowych naczyń powinien być jak najszybciej dostarczony do laboratorium. W diagnostyce laboratoryjnej grzybic wyróżnia się następujące typy badań 1) Bezpośrednie badania mikroskopowe 2) Badania immunologiczne 3) hodowla w celu wyosobnienia, identyfikacji i określenia liczby grzybów w badanej próbce, niekiedy też do określenia wrażliwości na chemioterapeutyki.

118b. Bezpośrednie badania mikroskopowe: Badania takie należą do szybkich i prostych metod , ale mają tylko znaczenie orientacyjne i są postępowaniem wstępnym do dalszych badań. Plwocina - badania powinny być wykonywane ze świeżo pobranej plwociny uzyskanej przez odkrztuszenie z dolnych dróg oddechowych lub przez pobranie próbki za pomocą aspiracji przeztchawiczej. Po dokananiu oceny makroskopowej sporządza się preparat bezpośredni świeży , z dodatkiem 10% KOH. Mocz - mocz powinien być pobrany w warunkach jałowych ze środkowego strumienia lub przez nakłucie nadłonowe pęcherza moczowego. Próbki moczu pobierane przez cewniki często zawierają małe liczby grzybów , co wynika z zanieczyszczenia cewników. Próbki moczu powinny być pobierane wielokrotnie, tak jak plwocina. Kał - Występowanie grzybów w próbkach kału jest powszechne , tylko wielokrotne badania , które wykażą więcej niż 10⁴ kolonii grzyba na gram kału , ma wartość diagnostyczną. Treść żołądkowa , dwunastnicza i żółć - Soki żołądkowy i dwunastniczy oraz żółć pobierane są za pomocą endoskopów mogą być zanieczyszczone grzybami. Płyn mózgowo-rdzeniowy - Preparat w tuszu , wykazujący obecność białego miejsca wokół drożdżaka , które odpowiada śluzowej otoczce , jest przydatny do odróżnienia od limfocytów. W każdym przypadku zalecane jest bezpośrednie badanie osadu płynu. Skóra, paznokcie i włosy -

118c. Hodowla grzybów - Hodowle powinny być przeprowadzane we wszystkich przypadkach, zakończone przeprowadzeniem oznaczenia wrażliwości, które jest niezbędne w monitorowanej chemioterapii grzybic układowych. Do hodowli grzybów wykorzystywane są różne podłoża. Najczęściej jest to podłoże Sabourauda, zawierające 4% glukozę z dodatkiem chloramfenikolu lub cykloheksymidu w celu eliminacji bakterii i różnych grzybów. Innym podłożem jest podłoże kukurydziane, jak również podłoże ziemniaczano - marchwiowe. Dla grzybów trudno hodowlanych mogą być stosowane podłoża płynne z Sabourauda lub BHI z dodatkiem glukozy. Wiele selektywnych podłoży stałych jest stosowanych dla określonych rodzajów lub gatunków oraz dla badań niektórych właściwości morfologicznych czy metabolicznych grzybów (np. podłoże Czapka dla Aspergillus, podłoże Neckersona na chlamydospory). Z hodowli grzybów na podłożach stałych sporządzane są preparaty barwione, które wykorzystywane są do oceny morfologii komórek grzybów w mikroskopie świetlnym. Test kiełkowania- jest to szybki test używany w celu określenia zdolności do tworzenia kiełków z komórki drożdżowej. Są obserwowane w preparacie natywnym , w mikroskopie w jasnym bądź ciemnym polu widzenia już po 1-3 h inkubacji w temp.37st. C badanej kolonii z surowicą króliczą lub ludzką.

118d. Badania immunologiczne - obecność grzybów w organizmie człowieka może doprowadzić do wywołanie odpowiedzi immunologicznej. Stosuje się metody do wykrywania przeciwciał, jak również do wykrywania antygenów. Równolegle z bezpośrednim badaniem próbek od pacjentów powinny być wykonywane badanie serologiczne zmierzające do wykrycia obecności swoistych przeciwciał antygrzybiczych w surowicy pacjenta. Wykorzystywane są klasyczne odczyny serologiczne takie jak: aglutynacja, precypitacja, różne odmiany metod immunodyfuzyjnych łącznie z CIE, odczyn wiązania dopełniacza, immunofluorescencja pośrednia. Ostatnio wprowadzone są również różne odmiany technik immunoenzymatycznych( EIA , ELISA). Rzadko wykorzystywane są metody RIA, głownie dotyczy to badania IgE w anafilaktycznych postaciach aspergilozy i kandydiazy atopowej. Metody te zastępowane są metodami EIA z wykorztaniem fazy stałej. Metody aglutynacji bezpośredniej ustępują miejsca metodom pośrednim, wykorzystującym jako nośniki antygenów krwinki czerwone (hemaglutynacja pośrednia) lub cząsteczki lateksu ( aglutynacja lateksowa).

119. Chemioterapia zakażeń grzybiczych : W leczeniu powierzchownych i skórnych dermatofitoz ma zastosowanie dość duża liczba preparatów (maści, zasypki, zawiesiny), zawierających w swoim składzie organiczne związki rtęci lub chloru, jod, pochodne fenolu, kwas salicylowy i jego chlorowcopochodne, aromatyczne siarczki i sulfoniany, barwniki, mydła inwertowane i inne. Do głównych grup chemioterapeutyków przeciwgrzybicznych należą antybiotyki przeciwgrzybiczne oraz syntetyczne chemioterapeutyki z grupy imidazoli.

119a. antybiotyki makrolidowe polienowe - są to biologiczne produkty metabolizmu promieniowców (streptomyces). Wykazują działanie grzybobójcze w stosunku do większości grzybów patogennych dla człowieka, zwierząt, roślin oraz odmian saprofitycznych. Dotyczy to dermatofitów, drożdżaków i grzybów drożdżopodobnych, grzybów bimorficznych, pleśniaków. Niektóre z nich wykazują także działanie pierwotniakobójcze (trychomycyna, natamycyna) oraz takie działanie wobec wyższych alg i wobec bakterii z rodzaju Mycoplasma, wzrastających w środowisku steroli. Antybiotyki polienowe działają na błony komórkowe zawierające sterole. Podstawą farmakologicznego działania są różnice w ich powinowactwie do błon kom. zawierających ergosterol, charakterystycznych dla drobnoustrojów eukariotycznych (grzyby) i błon komórek zwierzęcych zawierających cholesterol. Dzięki temu, że wrażliwość na antybiotyki polienowe grzybów zawierających ergosterol jest wyższa niż komórek zwierzęcych zawierających cholesterol, możliwe jest w ogóle stosowanie tych związków jako leków. W lecznictwie zastosowanie znalazły : nystatyna, polifungina, natamycyna(duża aktywność wobec drożdżaków i grzybów drożdżopodobnych, pleśniaków, dermatofitów) , amfoterycyna B. Amfoterycyna B. jest najważniejszym antybiotykiem przeciwgrzybiczym;ma najszerszy zakres działania. W połączeniu z deoksycholanem sodu jako preparat Fungizone znalazła zastosowanie do leczenia grzybic układowych i uogólnionych. Wszystkie wymienione wyżej antybiotyki poilenowe są nierozpuszczalne w wodzie i nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego, a zatem są przeznaczone do stosowania miejscowego (grzybice powierzchowne bł.śluz. jamy ustnej, pochwy, skóry, grzybica przewodu pokarmowego. Jedynie preparat Fungizone jest.

119b. antybiotyki niepolienowe- związki o niejednolitej grupie strukturalnej. W lecznictwie zastosowanie znalazła głównie gryzeofulwina oraz aktydion jako czynnik selektywny dodawany do podłoży. Gryzeofulwina zawiera w swojej cząsteczce chlor. Zaburza syntezę chityny(składnika ściany komórek grzybów). Stosowana jest miejscowo i doustnie. Imidazole- syntetyczne związki chemiczne. Należą do nich: metronidazol, tynidazol, nirydazol, tiabendazol, mebendazol, lewamizol, które wykazują aktywność przeciwpierwotniakową i przeciwrobaczą. Metronidazol znany jest również ze swej przeciwbakteryjnej aktywności wobec licznych bakterii szczególnie bakterii bezwzględnie beztlenowych. Imidazole nie działają na bakterie Gram (-). Mechanizm działania imidazoli polega na oddziaływaniu na błonę komórkową. Większość związków z tej grupy jest przeznaczona do miejscowego leczenia grzybic, tylko niektóre wchłaniane są do krwiobiegu i uzyskują stężenia terapeutyczne: ketokonazol, flukonazol, itrakonazol. Związki te wykorzystywane są do leczenia grzybic układowych i uogólnionych. Flucytozyna- związek syntetyczny, znany jako 5-fluorocytozyna. Wykazuje wysoką aktywność przeciwgrzybiczą wobec drożdżaków i grzybów drożdżopodobnych, a także wobec pleśniaków Aspergillus, Phialophora, Cladosporium i innych. Związek ten jest antymetabolitem. W komórce grzyba ulega dezaminacji do 5-fluorouracylu, który zostaje wbudowany do RNA w miejsce uracylu. Zablokowana zostaje synteza białek w rybosomach. Jest przeznaczona do ogólnoustrojowego podania, co ma istotne znaczenie w leczeniu grzybic układowych. Wykazuje synergistyczny efekt skojarzonego działania amfoterycyną B. Taka skojarzona terapia często ratuje życie pacjentom z grzybicami układowymi i posocznicami.

120. Metody badania wrażliwości grzybów na chemioterapeutyki

1)metody ilościowe- określanie najmniejszego stężenia związku hamującego wzrost badanych szczepów grzybów(MIC w mg/l) lub najmniejszego stężenia grzybobójczego (MFC w mg/l). Stosowane są w tym celu metody rozcieńczeniowe w podłożu stałym lub płynnym. Inną metodą techniczną jest metoda dyfuzyjna otworków w agarze. Wartość MIC związków oblicza się z krzywej uwzględniającej zależność pomiędzy strefą zahamowania wzrostu wokół otworka i logarytmem stężenia leku w postaci liniowej. 2) Metody półilościowe - wykorzystują wybrane wartości stężeń tzw. krytycznych do podziału szczepów na grupy wrażliwe lub oporne ( ewentualnie średnio wrażliwe). Wykorzystuje się zestawy ręczne, półautomatyczne lub automatyczne. 3) Metody jakościowe- dyfuzyjne z użyciem krążków bibułowych. Głównie dotyczy to badania rutynowego wrażliwości na flucytozynę oraz na niektóre imidazole. Dla antybiotyków polienowych najczęściej używana jest metoda jakościowa - dyfuzyjna cylinderkowa lub otworów w agarze.

121. WIRUSY - Charakterystyka: 1 małe cząstki ( jednostki, twory) zawierające własny materiał genetyczny ( DNA, RNA), który po dostaniu się do komórki gospodarza, zachowuje się jak część składowa 2-duża i heterogenna grupa czynników zakaźnych - zakaźna forma zewnątrzkomórkowa wirusa 3 -nie stanowią żadnych struktur komórkowych 4 - nie mają aktywności metabolicznej, niezależnej od komórki gospodarza, w której się namnażaja 5 - replikacja i bytowanie całkowicie zależne od żywych komórek eukariotycznych bądź prokariotycznych 6 - niektóre wirusy mają własne enzymy, takie jak polimeraza DNA lub RNA, enzymy te jednak nie mogą samodzielnie powielać i odtwarzać informacji zawartej w genomach wirusów 7 -mają składnik - białko wiążące receptor - służący do przyłączania się komórek, co jest warunkiem uczynienia z nich “fabryk wytwarzających wirusy”.

Budowa wirusów: Kwasy nukleinowe: wirusy zawierają jedno- lub dwuniciowy DNA lub RNA. Kolisty lub niciowy. Nigdy nie mają 2 typów kwasów jednocześnie. Genom wirusa zawiera informacje dla syntezy białek rdzenia, kodujące białka kapsydu, białka osłonki zewn., oraz geny stanowiące sekwencje końcowe genomu wirusa. Występują również geny regulujące zakaźność, niezbędne do transkrypcji, regulujące translację produktów genów strukturalnych wirusa i hamujących replikację wirusa. Białka: kwas nukleinowy otoczony jest płaszczem białkowym - kapsydem. Utworzony jest przez kapsomery - polipeptydy lub ich agregaty. Kapsyd wraz z nukleoidem tworzy kompletne zakaźne cząstki lub wiriony. Wirusy mogą mieć kształt kulisty, cylindryczny, sześcienny, kubiczny. Niektóre wirusy nie mają wyraźnego kapsydu, lecz wiele płaszczy białkowych - jest to struktura złożona. Białka stanowią 40-96% winionu, zawierają aminokwasy występujące w białkach komórki gospodarza, w której wirusy się namnażają. Skład strukturalny białek wirusa zawiera jednak odmienną kompozycję, co pozwala na antygenowe zróżnicowanie z białkami komórkowymi. Funkcje białek wirusowych: 1.budują kapsyd(niewrażliwy na enzymy proteolityczne)2.sa oporne na działanie czynników fiz. i chem.3.chronią genom przed działaniem nukleaz 4.przytwierdzają wirusa do komórki gospodarza 5.odpowiedzialne za symetrię wirionu 6.określają właściwości antygenowe winionu 7.jako antygeny są wykorzystywane w diagnostyce 8.do produkcji szczepionek 9.do immunoterapii i immunoprofilaktyki. Lipidy: u niektórych wirusów na zewnątrz kapsydu występuje osłonka lipidowa. Wiroidy bez takiej osłonki nazywane są nagimi. Winiony z osłonką są wrażliwe na eter, chloroform, sole żółci, detergenty. Bez otoczki - wirusy nagie. Występują głównie w postaci fosfolipidów i stanowią 5-54% winionu. Przykłady: wirus opryszczki (Hermes simplex), wirus grypy (Influenzavirus). Wirusy z osłonkami mogą zawierać również węglowodany w postaci glikoproteidów. Cukry mają wpływ na swoistość antygenową wirusów.

121a. Rozpoznawanie przez wirusy kom. „docelowej” 1)Wszystkie wirusy mają na swojej powierzchni białko, którego miejsce wiążące receptor, często w postaci kieszonki lub wypukłości, reaguje swoiście z odpowiednim receptorem powierzchniowym komórki są to precyzyjne oddziaływanie wzajemne typu “klucz - zamek”, pewne wirusy zakażają tylko jednego określonego gospodarza, a w organizmie gospodarza - tylko poszczególne tkanki 2)Receptory komórkowe są glikoproteinami albo glikolipidami

122. Replikacja wirusów wirus przyłącza się do komórki ( adhezja), kilka minut później wnika do jej wnętrza po czym “odpłaszcza się” tzn traci swą osłonkę białkową. Następnie DNA jest przepisywane na różnorodne mRNA, kodujące albo “wczesne” albo “późne” białka - oba typy białek są syntetyzowane na rybosomach komórki, - późne mRNA są transkrybowane z potomnych cząsteczek DNA ,- białka “wczesne” mogą spełniać różne funkcje ( niektóre są polimerazami katalizującymi syntezę nowych cząsteczek DNA, inne - aktywatorami transkrypcji; późne białka są przeważnie polipeptydami strukturalnymi, które łączą się z nowo powstałymi cząsteczkami DNA tworząc potomne wirusy uwalniane następnie z komórki. Cały proces trwa 6-8h. Nowe zakaźne wiriony atakują sąsiednie komórki i cały proces się powtarza.

123. Uwalnianie wirusów z komórki Wirus jest już blisko procesowi dojrzewania i uwalniania zsyntetyzowane białka strukturalne przez komórkę - komórka pozostaje prawie niezmieniona i komórka nieodwracalnie uszkodzona. Niektóre białka wbudowane do zewnętrznej błony cytoplazmatycznej są to wirusy pączkujące. Pozostałe białka strukturalne również migrują do wewnętrznej powierzchni błony komórkowej. Białka i kwas nukleinowy łączą się tworząc nukleokapsyd, który pączkuje, wysuwając się przez błonę cytoplazmatyczną. Pączek odrywa się i tak powstaje nowy wirus np. wirus grypy, odry. Wiriony potomne uwalniane w sposób ciągły ( kilka lat); 6h - 10 000 wirusów. Wirus jest podatny na działanie systemu nadzoru immunologicznego - uwalnianie przez pory łączące błony komórkowe lub na skutek fuzji błon cytoplazmatycznych.

124. Cząstki defektywne: wirusy, które nie zawierają kompletnego kwasu nukleinowego. Nie zawierają informacji o replikacji. Brak ten może być uzupełniony innym wirusem. Defektywne wirusy stwierdza się wśród adenowirusów.

125. Ciałka wtrętowe: jest to mieszanina nukleoproteid (DNA lub RNA) i wirionów tworzących agregaty. W zakażeniach wirusami DNA ciałka lokalizuja się w jądrze komórki, w zak. RNA - w cytoplazmie. Oba typy występują w przebiegu odry. (wirus RNA).

126. Zakażenia wirusowe u ludzi (wybrane) :Ogólne objawy określa się mianem choroby przeziębiennej (podwyższona temp.ciała, dreszcze, bóle mięśniowe, zle samopoczucie). Niektóre wirusy wywołują inne, specyficzne objawy, co wiąże się z tropizmem wirusa tylko do określonych komórek, zjadliwością wirusa, odpornością pacjenta. ukł.oddechowy: zapalenie gardła (Adenowirus, HSV, Enterovirus, EBV) zap.oskrzeli (Prainfluenza 3, RSV) zap. Płuc (Influenza A, RSV, Parainfluenza 3, Adenowirus, CMV) coryza(?) (Rhinovirus, coronavirus, adenowirus, parainfluezna 3) OUN aseptyczne zap opon mózgowych (Echovirus, Coxackievirus A, B, Mumps Virus) przewód pokarmowy: biegunka niemowlęta(Rotavirus, Adenovirus 40-41), biegunka dorośli (Norwalk-like virus) zap.wątroby (HAV, HBV, HCV, HDV, HEV) skóra: (HSV, VZV, Echovirus, Coxackievirus) serce: zap. mięśnia, osierdzia ( Coxackievirus A, B, Echovirus) oko: (HSV, VZV)

127. Diagnostyka zakażeń wirusowych: Podstawową metodą diagnostyczną w przypadku większości zakażeń wirusowych jest izolacja i identyfikacja wirusa. Inną grupę stanowią metody pośrednie, wykazujące obecność przeciwciał przeciwwirusowych u chorych. Materiałem do badań są: krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, wydzieliny układu oddechowego, mocz lub kał lub wymazy z odbytu, materiał ze zmian skórnych. Próbki świeże powinny być natychmiast wykorzystywane do posiewów, mogą być zamrażane, a przy dłuższym transporcie zaleca się stosowanie podłoży transportowych, często z dodatkiem antybiotyków,które hamują wzrost bakterii. Wyizolowanie wirusa polega na pobraniu odpowiedniego materiału i wstrzyknieciu wrażliwemu zwierzęciu lub zakażeniu zarodka kurzego, czy też hodowli tkankowej. W narządach lub tkankach zakażonych zwierząt, zarodka kurzego lub w hodowlach tkankowych po określonym czasie obserwowane są zmiany- efekty cytopatyczne zakażonych komórek. Dla ostatecznej identyfikacji wirusów w hodowlach tkankowych lub w zarodku kurzym stosuje się swoiste grupowo lub typowo surowice odpornościowe. Wykorzystywane są odczyny serologiczne: 1)odczyn neutralizacji wirusa 2) odczyn wiązania dopełniacza 3) odczyn zahamowania hemaglutynacji czynnej 4)odczyn zahamowania hemadsorpcji 5)immunofuorescencja bezpośrednia. Bezpośrednie wykazanie wirusów w próbkach materiałów odbywa się za pomocą: mikroskop świetlny, m. luminescencyjny, m. elektronowy, metody immunologiczne do wykazania antygenów wirusowych( metody immuno-enzymatyczne, aglutynacja lateksowa, immunoelektroforeza przeciwprądowa, western blot, techniki molekularne( hybrydyzacja, sondy molekularne, metody PCR) .

128. Chemioterapia zakażeń wirusowych Największa grupa leków to inhibitory syntezy kwasów nukleinowych (5-bromouracyl, 5-fluorouracyl, arabinozyd cytozyny, inne). Odpowiedniki nukleozydów mogą hamować funkcje enzymów, blokować syntezę kwasów nukleinowych przez wbudowanie się do cząsteczki kwasu. Praktyczne zastosowanie mają: idioksurydyna, widarabina, triflurydyna, rybawiryna, acyklowir, gancyklowir, zydowudyna. Acyklowir: kompetetywny inhibitor polimerazy DNA-wirusa opryszczki (HSV) i wirusa półpaśca (VZV). W zakażonych komórkach jest aktywowany przez kinazę tymidynową wirusa. Ulega fosforylacji do monofosforanu, z którego powstaje trójfosforan. Hamuje wybiorczo nukleotydylotransferazę DNA-wirusa zapobiegając jego namnażaniu.. Wirusy HSV mogą być oporne na acyklowir. Stosowany w leczeniu opryszczki wargowej, opryszczki narządów płciowych, w leczeniu ospy wietrznej, półpaśca. Gancyklowir: swoisty inhibitor polimerazy wirusa cytomegalii (CMV). Wykazuje skuteczność w leczeniu zakażeń p. pokarmowego, zap.płuc, oraz objawów mononukleozy zakaźnej. Ze względu na wysoką toksyczność jego zastosowanie jest ograniczone do leczenia przypadków zagrażających życiu. Zydowudyna: jest odpowiednikiem tymidyny, który ulega fosforylacji do trójfosforanu (aktywna zydowudyna). Aktywna zydowudyna jest wbudowywana za pomocą aktywnej transkryptazy w miejsce trójfosforany tymidyny DNA retrowirusów. Pomimo dużej toksyczności lek jest stosowany w zakażeniach HIV.

129. Oporność w zakażeniach wirusowych:. Interferony: odgrywają decydującą rolę w zwalczaniu zakażenia wirusowego. Wytwarzane są przez komórkę gospodarza w odpowiedzi na wiele czynników, m.in. wirusy. W prawidłowych warunkach geny odpowiedzialne za wytwarzanie IFNsą zahamowane. Wtargnięcie wirusa powoduje indukcję (inaktywację represora) wytwarzania IFN Interferon może wydostawać się poza komórkę, przenikać do sąsiednich dzięki czemu są one niewrażliwe na zakażenia wirusowe. Interferon nie jest czynnikiem przeciwwirusowym, jedynie indukuje wytwarzanie substancji o takim działaniu. Interferon indukuje syntezę białka przeciwwirusowego (AVP), które wiąże się z polimerazą RNA co zapobiega transkrypcji wirusowego mRNA. Stosowane w niektórych typach chłoniaków, bialaczek, i innych nowotworów. Organizm ludzki wytwarza 3 interferony: białokrwinkowy (alfa, z leukocytów stymulowanych wirusami), fibroblastów (beta, z tkanki łącznej), odpornościowy (gamma, z aktywowanych limfocytów). Limfokiny i działanie cytotoksyczne: limfocyty pobudzone przez wirusy mogą produkowac limfokiny, które są mediatorami w odporności przeciwwirusowej. INFgamma wytwarzany przez Th, IFNalfa wytwarzany przez limf.B i makrofagi. Makrofagi fagocytują wirusy, które mogą się w nich namnażać lub nie. Granulocyty również fagocytuja i wytwarzają IFN. IFNgamma poza działaniem hamującym na replikacje wirusa i cytotoksycznym indukuje ekspresją MHC II na powierzchni monocytów, limf.T i makrofagów. Wykazuje działanie chemotaktyczne zwiększając migracje limfocytów do skóry. Obok interferonów w zakażeniach wirusowych biorą również udział interleukiny 1-12 i peptydowe czynniki wzrostu.

130. DNA wirusy: Herpesviridae (pojedyncza cząsteczka linijnego dsDNA) wymiary 120nm, symetria ikozanedralna, osłonka lipidowa -podrodzina: Alphaherpesviridae, typy Herpes simplex virus 1 i 2 (HSV), Variceila -zoster Virus (VZV), podrodzina: Betaherpesviridae, typy Cytomegalovirus(CMV), Human herpes Virus 6 i 7(HHV 6 i 7), podrodzina Gammaherpesviridae typ Epsteina -Barr virus (EBV),. Wystepuja na calym swiecie u ludzi i zwierzat. Przenoszone przez sline, wydzieline ukl rodnego, krew i lozysko. Wrota zakazenia: ukl odd, skora, naczynia krwionosne, lozysko. Chorobotworczosc: posocznice u noworodkow, zapalenie gardla, przelyku, szyjki macicy, pluc(HSV), zakazenie wrodzone, zapalenie watroby, mononukleoza, zapalenie pluc(CMV), ospa wietrzna, polpasiec(VZV), zapalenie gardla, mononukleoza, zapalenie watroby(EBV). Adenoviridae (linijny dsDNA), wymiary 70-90nm, symetria ikozahedralnaoslonka lipidowa brak: rodz Mastadenovirus (40 serotypow), typ: Adenovirus. Wystepowanie czlowiek i zwierzeta na calym swiecie. Przenoszenie:droga kropelkowa, fekalno-oralna. Wrota zakazenia: przewod pokarmowy, ukl odd. Chorobotworczosc: zapalenia spojowek, rogowki, gardla, tchawicy, oskrzeli, pluc i pecherza. Papoviridae (kolisty dsDNA) -55nm, sym ikozahedralna, oslonka lipidowa brak, rodz Papillomavirustyp: Human ward virus (HWV); rodz Polymavirus, typ BK, JC, LPV, SV 40,-virus. Wystepowanie: czlowiek i zwierzeta- caly swiat. Przenoszenie: kontakt z zakazonymi wydzielinami. Wrota zakazenia: skora, ukl rozrodczy lub odd. Chorobotworczosc: brodawki skorne lub narzadow rodnych (papilloma), postepujaca wieloogniskowaleukoencefalopatia (polyoma). Parvoviridae (pojedyncza czast ssDNA) 18-26 nm, symetria ikozahedralna, oslonka lipidowa brak, rodz: Parvovirus, typ Human parvovirus- like agent(HPLA), B19, RA-1. Wystepowanie:czlowiek, zwierzeta, owady na calym swiecie. Przenoszenie i wrota zakazenia -nieznane.chorobotworczosc:choroba hemolityczna. Hepadnaviridae (kuliste virony, dsDNA), 42nm, symetria nie znana, oslonka obecna, rodz: Hepadnavirus, typ: Hepaitis B virus(HBV), antygeny: powierzchniowy, rdzeniowy, polimeraza DNA. Wystepowanie :czlowiek caly swiat. Przenoszenie zakazone wydzieliny lub krew. Wrota: transfuzja skorna, kontakt bezposredni. Chorobotworczosc: zapalenie, marskosc i rak watroby. Poxviridae (pojedyncz czast dsDNA) ksztalt cegielkowaty, symetria nieznana, oslonka brak. Podrodzina: Chordopoxviridae, rodzaj: Orthopoxvirus, typ Variola virus, rodzaj:Parapoxvirus, typ Orf virus. Ludzie i zwierzeta na calym swiecie. Przenoszenie od chorych ludzi i zwierzat. Wrota: ukl odd. Chorobotworczosc: wrzodziejace zmiany skorne, ospa.

131. RNA Wirusy: ORTHOMYXOVIRIDAE (7-8 kawałków linijnego ssRNA(-),należą wirusy grypy (Influenzavirus A i B)odpowiedzialne za zapalenia dróg oddechowych z różnymi objawami chorobowymi.U małych dzieci mogą dominować objawy ze strony przewodu.Większość przypadków grypy ma charakter sezonowy.W obrębie HA i NA antygenów pojawiają się co pewien czas nowe grupy serologiczne. Spośród różnych typów tylko 3 z nich są odp. Za grypę u ludzi:H1N1, H2N2,H3N2.Zmiany antygenowe wirusa typu B są wolniejsze i rzadziej obserwowane. Typ C wywołuje łagodne zakaż. Dróg oddechowych u dzieci. PARAMYKSOWIRUSY- układ oddechowy 1-4 serotypy. 1-2 wywołują krup. 3 wywoł. Zapalenie oskrzelików, typ 4 zakażenia poronne.MUMPS VIRUS-wywołuje zakażne zapalenia przyusznic i zapal. Opon mózg.-rdzen. , zmiany w trzustce, śledzionie, nerkach, grasicy, gonadach. MEASLES VIRUS- wirus odry- może wywołać przewlekłą postać zapal. Mózgu (SSPE).2) PIKORNAWIRUSY-należą tu: rinowirusy i enterowirusy. Rinowirusy odpow. Za przeziębienia, nie powodują zakaż. Przewodu pok. Jest 113 serotypów. Enterowir. Odp. są za zakaż jelitowe. Do enterowir. Należą też poliowirusy- odp. za chorobę Heinego- Medina.Mogą też powodować zapal. opon mózg.- rdzen.Wśród enterowir. wyst.silne reakcje krzyzowe, które odp. są za nieprzydatną diagnostykę serologiczną.Poprawna diagnostyka jest możliwa na podst. Izolacji wirusa od pacjenta z charakterystycznym obrazem klinicznym.Enterowirusy mogą być wydalane z kałem przez długi czas nie dając objawów chorobowych.INNE RNA-WIRUSY:1) RSV-wyw. Zakaż ukł. oddech., krup, zapal. oskrzeli i oskrzelików i zapal. płuc.2) RHABDOVIRIDAE—Lyssavirus jest czynnikiem etiologicznym wścieklizny.3) FILOVIRIDAE- Wirus Marburg-czynnik etiolog.choroby marburskiej o bardzo ciężkim przebiegu z zajęciem narządów wew.i OUN, choroba ta jest odzwierzęca i zawodowa.Wirus Ebola- przenosi się drogą oddech. I przez kontakt bezpośredni, objawy ze str. przewodu pok.,ukł. oddech. Może być wykrywany w wydzielinach i wydalinach chorego oraz w surowicy w ostrym okresie choroby. 4) ARENAVIRIDAE- wirus limfocytowego zapal. opon i splotów naczyniowych-wyw. zapal. opon mózg.-rdzeń.5) TOGAVIRIDAE- należą tu:Alphavirus, Pestivirus, Rubivirus-jest czynnikiem etiologicznym różyczki.6) FLAVIVIRIDAE: należą tu wirusy: w. Dengue, w. Żółtej gorączki, w. Zapalenia mózgu St. Louis oraz kompleks wirósów kleszczowego zapal. mózgu.7) BUNYAVIRIDAE- należą tu : w. Kalifornińskiego zapal.mózgu7) Retroviridae-zawierają odwrotną transkryptazę, który przepisuje RNA do DNA.Wywołują choroby autoimmunizacyjne, uszkodzenie neuronów ruchowych i wolno postępujące zmiany degeneracyjne.Dzielą się na 3 grupy: Onkoviridae, Lentiviridae, Spumaviridae.

132. Wir.zapl.wątroby/ Hepatitis A,B,C,D,E, Wirusy zapalenia wątroby- HAV- wywoluje zapalenie wątroby z krótkim okresem inkubacji lub zakaźne zapalenie wątroby. Transmisja-jelitowa. Objawy kliniczne występują od 10-50 dni po ekspozycji na HAV- gorączka, zmęczenie, nudności, wymioty, a poprzedzają wystapienie żółtaczki, podwyższenie aktywności transaminaz, powiększenie wątroby. Są też przypadki bezżółtaczkowe. Hav nalezy do rodziny Picornaviridae, grupy enterowirusów o symetrii kubicznej bez osłonki. Komórką docelowa jest hepatocyt, w którym HAV pojawia sięnakilka dni przed wystąpieniem zmnian w wątrobie i wzrostem transaminaz.Z chwilą wystąpienia objawów zmniejsza się ilość wydalanegob wirusa, aż do ustąpienia- 7 dnia objawowej choroby. Cząstki wirionów lub antygeny są wykrywane w surowicy. W kilka dni po wystapieniu objawów w surowicy są p/ciała anty-HAV w klasie IgM, a po upływie 2 tygodni IgG. HEV- cząsteczka kulista, bez osłonki, z 1-niciowym RNA , przenoszony tak jak HAV drogą pokarmowa- jelitową, jest schorzeniem ostrym, dostaje sie do krwi z przewodu pokarmowego, namnaża sięw wątrobie, uwalniany jest z hepatocytów do żółci i ulega wydaleniu z kalem.. Zapalenie wątroby typu E rozwija się głównie u ludzi dorosłych lub w średnim wieku opornych na HAV.. W diagnostyce stosujemy badania serologiczne, odczyny immunofluorescencyjne, Western blot ,Elisa. HBV, HCV, HDV są w przeciwieństwie do HAV i HEV przenoszone parenteralnie. HBV- zapalenie wątroby z długim okresem inkubacji lub surowicze zapalenie wątroby. Początkowy obraz kliniczny zakazenia jest podobny do HAV, wynosi 50-160 dni, ustępowanie objawów jest powolne. HBV ma rdzeń złożony z 2-niciowego kolistego DNA, otoczonego podwójną osłonką. W rdzeniu jest DNA-zależna polimeraza DNA. Nukleoproteina wirusa HBV=cząsteczka Dane'a zawiera 2 Ag: rdzeniowy HbcAgi powierzchniowy HbsAg. Cząstka Dane'a jest zakaźna. HbsAg wytwarzany jest w cytoplazmie hepatocytów, HbcAg syntetyzowany w cytoplazmie skad przenika do jader. Jest jeszcze HbeAg- wczesny. HDV- jako ten wirus sklasyfikowano znany wcześniej czynnik delta. Transmitowany przez skórę, nie jest zakaźny, jest wirusem defektywnym , wspólwystępuje z HBV. HCV- obraz kliniczny jest podobny do hapatitis HBV, o lżejszym przebiegu., rozwija się w przewlekłą chorobę wątroby, doprowadza do marskości a poźniej do raka wątroby.

133. Herpesviridae/EBV- Epsteina-Barr Virus należy do podrodziny Gammaherpesvirinae do rodziny Herpesviridae, mają pojedynczą czast linijnego DNA, który może integrować się z DNA kom gospodarza lub ze zwojami nerwowymi OUN. Inaczej nazywany wirusem mononukleozy zakaźnej, ma zdolność do transformowania limf.B. Wirus izoluje się od ludzi chorych na mononukleoze zakaźną z ich limfocytów oraz z wymazów z jamy nos-gardł. Wirus dostaje się do org drogą oddech, namnaża się w węzłach chłonnych, przechodzi do krwiobiegu i dostaje się do limfB gdzie się namnaża. Wirus może być także przenoszony podczas transfuzji krwi. Chorobotwórczość: mononukleoza zakaźna, zapalenie wątroby, zapalenie gardła, rak jamy nos-gardł skojarzony z mononukleozą.

134. Wirusy onkogenne: HBV i HCV- rak wątroby, HPV- (16, 18, 33, 52 i inne) - rak szyjki macicy, rak sromu, rak prącia, rak odbytu, HPV - (5, 6) - rak skóry (epidermodysplasia verruciformis), EBV (Epstein Barr wirus) - chłoniak Burkitta, HHV- 4 (human Hermes wirus) - chłoniak z limfocytów B: biorcy przeszczepów, chorzy na aIDS, rak jamy nosowo-gardłowej. HTLV - 1 ( Human T- lyphotropic wirus 1)- białaczka ludzi dorosłych z limf. T, HHV- 8 (human Hermes wirus 8) - mięsak Kapossiego.

135. Wirusy grypy - 1)Wywołują zaraźliwą chorobę dróg oddechowych = grypa (influenza) 2)Wirusy grypy zalicza się do jednego trzech typów: A, B lub C; 3)Typ A - atakuje drób, świnie, wieloryby, delfiny i człowieka dzieli się na grupy w zależności od obecności różnych odmian białek na ich powierzchni: hemaglutyniny grupa HA; podtypy H (16 podtypów H: H1-H16), neuraminidazy (grupa NA; podtypy N;9 podtypów N: N1-N9); możliwe 144 kombinacje (16H * 9N) wśród ludzi krążą 3 kombinacje: H1N1, H1N2, H3N2. Pojawiają się co jakiś czas nowe odmienne podtypy wirusa typu A - zjawisko przeskoku antygenowego, - H5N1 pojawił się w Hongkongu w 1997 roku. 1918r. - „Hiszpanka” A1 (H1N1). Początek w USA, wirus przeniesiony do Europy wraz z oddziałami wojskowymi. Z Europy rozprzestrzenia się w kierunku Azji i Afryki. Przebieg choroby bardzo ciężki: zachorowalność 50%, śmiertelność 30%. 1957r. -“Azjatycka” A2 (H2N2). Początek w Chinach, potem rozprzestrzenia się w Azji, Europie i na innych kontynentach. Przebieg choroby ciężki. 1968r. - „Hong Kong” A3 (H3N2). Początek w Hong Kongu, potem rozprzestrzenia się w Azji, Australii, Japonii, USA i w Europie. Przebieg choroby ciężki. 1977r. “Rosjanka” A1 (H1N1). Początek w Chinach, potem rozprzestrzenia się w Azji, Europie i na innych kontynentach. Przebieg choroby łagodny.

136. H5N1, NOWY WIRUS, PTASIA GRYPA - 1997 rok - Hongkong: nowy szczep wirusa grypy typu A: podtyp H5N1- bardzo zaraźliwy dla drobiu: uśmiercił tysiące kurcząt (wybito cały drób w kraju 1,5 mln sztuk) zmarło sześcioro ludzi zakażonych od drobiu - Luty 2003 rok - Hongkong - zgon jednego człowieka - Styczeń 2004 rok: wielka fala zachorowań kurcząt: Korea Południowa, Wietnam, Japonia, Tajlandia - Luty 2004 rok: zakażenie 28 osób od drobiu - 21 z nich umarło - Ptasia grypa pojawia się też w: Kambodży, Chinach, Indonezji i w Laosie - W marcu 2004 roku: 120mln sztuk drobiu padłych lub ubitych 9 z powodu podejrzenia o chorobę) - Lipiec 2004r: następna fala zakażeń wirusem szczepu H5N1 na fermach drobiu w tych samych państwach oraz w Malezji - W wioskach Tajlandii i Wietnamu9 osób zakażonych od drobiu, z których 8 zmarło - Wrzesień 2004r: Tajlandia: zmarła kobieta, która zakaziła się wirusem H5N1 od 11-letniej córki - 30 kwietnia 2005 roku wykryto ognisko wirusa H5N1 u wędrownych dzikich gęsi na jeziorze Qinghai w zachodnich Chinach; do 20 maja choroba rozeszła się na wiele wysp - zginęło ,5 tysiąca ptaków - Według obliczeń WHO do końca września 2005 roku zarejestrowano 116 przypadków ptasiej grypy u ludzi, z których 60 zakończyło się zgonem (tylko jedna osoba, jak dotąd, zakażona od człowieka, pierwszy przypadek zachorowania człowieka na ptasią grypę w Indonezji, w październiku b.r. kolejne przypadki (łącznie 5osób)

- Wirusa H5N1 wykryto również w kilku krajach Europy

137. NOWE CZYNNIKI INFEKCYJNE 1) Satelity: wirusy satelitarne, ssRNA: 500-2000 nukleotydów 2) Wiroidy (viroid; Vd) ssRNA: 200-400 nukleotydów 3) Hepatitis dela virus (HDV) - chimeryczna cząsteczka o cechach wirusów satelitarnych i wiroidów: RNA HDV 4) Priony (PrP): białkowa samoreplikująca się infekcyjna cząsteczka (proteinaceous infections particie) - 1982r - Stanley Prusiner 5) Satelity: małe cząsteczki RNA, których namnażanie się jest całkowicie uzależnione od obecności wirusów „Wirusy mają swoje pasożyty”6) Satelity związane z: wirusami roślin (większość), wirusami zwierząt, bakteriofagami. 7) Dwie klasy satelitów:- wirusy satelitarne kodujące własne białka płaszcza, - cząstki satelitarnego RNA jak „wirusoidy, - wykorzystują białka płaszcza wirusa pomocniczego (helper virus), - Przykład: dependowirusy, które są satelitami adenowirusów.

• 138. WIROIDY 1) Bardzo małe (200-400 nukleotydów), pałeczkowate cząsteczki RNA o strukturze drugorzędowej wysokiego stopnia - pojedyncza człeczka RNA 2) Nie mają kapsydu i osłonek 3) Różnią się od satelitów 4) Wykazują związek z chorobami roślin 5) Nazwa „viroid” określana jest skrótem Vd (w odróżnieniu od „virus” - V) 6) Wiroidy nie kodują żadnych białek, a ich replikacja przebiega z udziałem polimerazy II RNA komórki gospodarza (prawdopodobnie mechanizm „rolling circle” w połączeniu z autokatalicznym rozcinaniem i samoligacją - dojrzały wiroid) 7) Pierwszym odkrytym i najlepiej poznanym wiroidem jest: wiroid wywołujący zakażenia ziemniaków PSTVd (anagram od: potato spindle tuber viroid) 8) Wiroidy dzielą się na gatunki- poszczególne wiroidy różnią się znacznie sekwencją nukleotydów; różnice te są podstawową arbitralnej klasyfikacji wiroidów, dzielącej je na gatunki 9) Wszystkie wiroidy odznaczają się wspólną cechą- obecność konserwatywnego centralnego regionu, - prawdopodobnie uczestniczy w replikacji

139 HEPATITIS DELTA VIRUS (HDV) Unikalna chimeryczna cząsteczka wykazująca niektóre cechy wirusów satelitarnych i niektóre cechy wiroidów - wywołuje zakażenia u ludzi. Replikacja HDV zachodzi w obecności wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV; Hepatitis B virus). HBV pełni rolę „ wirusa pomocniczego”. HDV przenosi się w taki sam sposób jak HBV - korzysta z ochronnego płaszcza zbudowanego z lipidów i białek HBV. Właściwości typowe dla satelitów:- Wielkość i budowa genu, 1640 nukleotydów (około 4 razy więcej niż wiroidów roślin) - Kolista cząsteczka jednoniciowego RNA (ssRNA) - Zależność replikacji od wirusa hapatitis B (HBV)-RNA HDV jest „opakowany” płaszczem zabudowanym z lipidów i białek kodowanych przez HBV. - HDV koduje jedne polipeptyd, zwany antygenem delta-białko jest jądrową fosfoproteiną, - mogą być dwie odmienne formy białka:delta Ag-S (195 aminokwasów): replikacja HD, delta Ag-L (214 aminokwasów): proces dojrzewania i uwalnianie HDV. Właściwości typowe dla wiroidów - sekwencja homologiczna do konserwatywnego centralnego regionu uczestniczącego w replikacji wiroidu. Infekcje HDV Występują na całym świecie, towarzysząc zakażeniom HBV. HDV nasila patogenne właściwości HBV. Piorunujące zapalenie wątroby, o śmiertelności rzędu 80%, występuje 10 razy częściej, gdy wirusowi HBV towarzyszy HDV - infekcja HBV/HDV. Szczepienia przeciwko HBV chronią przed infekcją HDV ponieważ replikacja HDV zachodzi wyłącznie w obecności HBV.

140. PRIONY Prion jest cząstką białkową nie zawierającą kwasów nukleinowych (PrPsc). PrPsc powstaje na skutek zmiany konformacji białka prionowego występującego w komórce PrPc); powstała w ten sposób nieprawidłowa forma jest wysoce oporna na działanie proteaz. PrPsc po wprowadzeniu do zdrowych komórek może spowodować zmiany konformacyjne w obrębie PrPc. Szybkość procesu przemiany zależy od stopnia homologii pomiędzy patogennym PrPsc i endogennym PrPc. Na skutek reakcji łańcuchowej dochodzi do nagromadzenia się nieprawidłowego białka w komórce. „Replikacja” czynnika scrapie jest przemianą konformacyjną, która w pełni zależy od wytwarzanie komórkowego białka pionowego.

BIOLOGIA MOLEKULARNA PRIONÓW Priony nie są klasycznymi wirusami - zakaźność nie zależy od obecności kwasu nukleinowego. Białko o nazwie PrPsc jest związane z zakaźnością scrapie (choroba prionowa owiec i kóz) - składa się z 254 aminokwasów, - biochemiczne oczyszczanie PrPsc zwiększa zakaźność, - Prusiner (1984) określił sekwencję 15 aminokwasów na końcu oczyszczonej cząsteczki PrPsc(- odkryto, że wszystkie komórki ssaków zawierają gen (Prnp), (który koduje białko identyczne z PrPsc, zawne PrPc), - nie wykryto różnic biochemicznych pomiędzy PrPc i PrPsc, - PrPsc w odróżnieniu od PrPc odznacza się opornością na działanie proteaz). Białko PrPsc oporne na proteazy. Oporny na proteazy fragment zwiera 141 aminokwasów - gromadzi się w zakażonych komórkach w postaci włókienek (pałeczek). Tylko część białka PrP występującego w zakażonej tkance występuje pod postacią PrPsc: - PrPc jest infekcyjną formą, którą można zakazić zwierzęta doświadczalne, - istnieje korelacja pomiędzy dawką PrPsc a czasem inkubacji choroby (podobnie jak w przypadku innych czynników zakaźnych).TSE wykazuje cechy chorób zakaźnych (choroby prionowe) spowodowane są przez endogenne geny/białka.

141. TSE (transmissible spongioform encefalopathies) Zakażenie encefalopatie gąbczaste (TSE) - przewlekłe, postępujące infekcje układu nerwowego, - podobny obraz patologiczny i śmiertelny przebieg, - obraz histopatologiczny przypomina schorzenie charakteryzujące się gromadzeniem amyloidu, takie jak choroba Alzhaimera. Pierwsze opisy TSE pochodzą sprzed kilkuset lat, kiedy to wykryto u owiec chorobę zwaną „scrapie”. W roku 1967 Tikavah Alper jako pierwszy wysunął hipotezę, że czynnik scrapie namnaża się bez udziału kwasów nukleinowych. W roku 1982 Stanley Prusiner wprowadził termin „ prion”.

TSE u zwierząt „Scrapie”: choroba owiec i kóz (ponad 200 lat temu). Zakaźna encefalopatia norek (TME) (147-USA) transmissible mink enecefalopathy). Gąbczasta encefalopatia kotów (FSE) (190-Wielka Brytania) (feline spongioform encefalopathy). Chronic wasting disease (CWD) (1967-USA) jelenie i łosie oraz egzotyczne kopytne kudu, nyala, in.) Encefalopatia gąbczasta bydła (BSE) (185-1986, Wielka Brytania ( bosine spongioform enecfalopathy) - „choroba szalonych krów” (Mead cow disease) brak dowodów na teorię, że BSE jest chorobą scrapie u krów. TSE wykryto u ponad 20 gatunków zwierząt.

TSE U LUDZI Rodzinne: około 10 ludzkich TSE występuje rodzinnie - charakter wrodzony, - choroba dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący. Istnieje kilka mutacji ludzkiego genu PrP - ich obecność powoduje rozwój TSE. Żadne dane nie wskazują na to, że jakakolwiek z ludzkich TSE rozprzestrzeniła się drogą pokarmową, np. poprzez spożywanie mięsa owiec chorych na scrapie. Choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD) gąbczasta encefalopatia mózgu i/lub móżdżku i/lub podkorowej istoty szarej lub encefalopatia z immunoreaktywnością wobec białka prionowego (PrP), - typ płytkowy i/lub synaptyczny rozlany i/lub ogniskowy/okołowodniczkowy. Trzy pastaci: sporadyczna, jatrogenna - znane czynniki ryzyka np. zabiegi neurochirurgiczne, rodzinna - zachorowania wśród krewnych pierwszego stopnia. Sporadycznie: choroba Creutzfelda-Jakoba (CJD), pojawia się samoistnie (1/1000000/rok), średnia wieku pacjentów to ok. 65lat, przeciętny czas trwania choroby ok. 3 miesiące, CJD stanowi 90% wszystkich TSE u ludzi. FFI (Familial fatal insomnia) Degeneracja wzgórza, zmiany gąbczaste w mózgu. Występuje rodzinnie jako następstwo mutacji PrP178 asp-asn. GSS (choroba Gerstmann-Straussler-Scheinkera) Encefalomielopatia z wieloogniskowym odkładaniem się płytek PrP. Występuje w rodzinach z dziedziczoną w sposób dominujący postępującą ataksją i/lub otępienie. Kuru- Duże nagromadzenie płytek amyloidu. Występowanie w populacji plemienia Fore w Nowej Gwinei - związek z rytualnym kanibalizmem (obecnie wyeliminowana).

142. DIAGNOSTYKA CHOROBY WYWOŁYWANEJ PRZEZ PRIONY 1) Kryteria kliniczne i laboratoryjne - upośledzenie funkcji umysłowych i motorycznych, - nieprawidłowość w zapisie EEG 2) Kryteria histopatologiczne - gąbczaste zmiany w OUN, - wakuolizacja neuronów i proliferacja astrocytów w masie szarej, - brak cech zapalenia. 3) Mikroskop elektronowy - tworzenie się płytek amyloidu z białkami prionów, - obecność prionów (pałeczki). 4) Techniki molekularne - wykrycie opornej na działanie proteaz izoformy białka pionowego (-barwienie immunohistochemiczne płytek neuronów, -biopłat z mózgu i przeciwciała poliklonalne przeciwko PrP, - „immunobloting”, - surowica poliklonalna dla PrP, - proteinaza K do odróżnienia opornej formy zakaźnej PrPsc od endogennej PrPc (wrażliwa)), - wykrycie mutacji punktowych ( DNA leukocytów krwi obwodowej, występują u członków wszystkich rodzin z chorobą GSS lub CJD). 5) Metody serologiczne: - wykrycie PrPsc w płynach ustrojowych (krew, surowica, płyn mózgowo-rdzeniowy, inne), - wykrycie przeciwciał dla PrPsc.

143) Zakażenie szpitalne - zakażenie nabyte w szpitalu, rozpoznane klicznie podatność potwierdzone laboratoryjnie, które ujawniło się podatność okresie pobytu chorego w szpitalu lub po jego opuszczeniu. Czyn. etiol. zakażeń ujawniających się po wypisaniu pacjenta ze szpitala są najczęśc. drobnoustr. ze środ. szpitalnegom, które skolonizowały pacjenta podatność okresie jego hospitalizacji.

144) Czynniki zwiększające podatność pacjentów na zakażenia:

1. wiek pacjenta (częściej wczęśniaki, noworodki, ludzie starsi)

2. czynniki anatomiczne (zabiegi chirurgiczne, oparzenia i inne urazy, ciała obce (szwy, protezy)choroby układu moczowego, oddechowego)

3. czynniki metaboliczne (cukrzyca, niewydolność nerek, gruźlica)

4. zmniejszenie liczby lub zaburzenie funkcji komórek żernych( ostra białaczka, granulocytopenia, kwasica)

5. obniżona synteza Ig (szpiczak mnogi,oparzenia)

6. obniżona odporność komórkowa: stosowanie leków immunosupresyjnych i cytostatyków, choroby nowotworowe

7. postępowanie terapeutyczne (niewłaściwe stosowanie antybiotyków)

145) Własna flora pacjenta ulega wymianie na florę szpitalną:

-oporność szczepów szpitalnych na antybiotyki

-brak przeciwciał przeciw antygenom bakterii szpitalnych

-długi kontakt z osobą wydzielającą drobnoustroje

-właściwości bakterii szpitalnych: fimbrie,

-wrażliwość własnej flory na środki dezynfekujące

146) Czynniki etiologiczne zakażeń szpitalnych:

STARE

(klasyczne czynniki etiologiczne) S.aureus, S.pyogenes, Enterobecteriaceae( Salmonella, shigella, E.coli, Klebsiella penumoniae, Proteus, Serratia marcescens, Pseudomonas auruginosa, Bacteroides fragilis, Clostridium perfingens)

NOWE:

Gram-ujemne: Enterobacteriaceae:(Serratia spp, Enterobacter spp, Yersinia pseudotuberculosis, Y.Enterocolitica, Ewingella spp)Pseudomonas spp, Campylobacetr spp, Acinetobacter spp, Legionella pneumophilla, L.micdadei, Actinobacillus actinomycetemcomitans, Eikenella corrodens, H.influenza, Haemophilus spp, Moraxella catarrhalis, Moraxella spp, Mycoplasma spp, Fusobacterium spp, Prevotella spp

gram+dodatnie: S.epidermidis, s.warneri, s.hominis, S.haemolyticus, listerias monocytogenes, Streptococcus agalatiae, paciorkowce kałowe i z grupu „viridans”, Bacillus cereus, Bacillus spp, Clostridium difficile, clostiudium spp, mycobacterium avium, Actinomyces spp,

grzyby: Candida: albicans, tropicalis, krusi, lusitaniae, spp; Aspergillus gumigatus, flavus, nidulans, Niger spp, fuzarium Solaris, oxysporum, spp; mucor: dobo sus, recemosus, spp; rhizopus arrhizus i nigricans, trichosporon beigelii, histoplasma capsulatum, absidia corymbifera, geotrichum candidum, Rhodotorula rubra,

wirusy: CMV, VZV, HSV, EBV, wirus zap.wątroby typ A,B,C; adenowirusy, rota wirusy, HIV, rubella virus, mumps virus, Human Hermes virus 6 i 7

147) Zakażenia szpitalne przebiegają według łańcucha epidemicznego:

1. źródło zakażenia (najczęściej pacjenci chorzy wykazujące objawy kliniczne stanów zapalnych, chorzy nosiciele, personel szpitalny)

2. drogi przenoszenia (powietrze, ręce personelu rzadko i mało skutecznie myte, narzędzia i aparatura medyczna, leki (coraz rzadziej), produkty żywnościowe, rezerwuary drobnoustrojów (miejsca, gdzie drobnoustroje bytują np.urządzenia sanitarne, zużyte opatrunki, wiadra na odpadki itp)))

3. osobnicy wrażliwy (nowoprzyjęci pacjenci)

148) Drogi szerzenia się zakażeń:

-bezpośrednie: kontakty bezpośrednie personelu medycznego z pacjentem w trakcie zabiegów diagnostycznych, leczniczych, np. ze źródła jakim są zmiany ropne, zapalne na skórze personelu, przeniesienie drobnoustrojów na chorego

-pośrednie: droga powietrzno-kropelkowa i powietrzno-pyłowa, przez brudne ręce personelu, droga wodno-pokarmowa, przez przedmioty codziennego użytku np. pościel, bielizna, zabawki, skażony sprzęt

-krzyżowa (pośrednie i bezpośrednie) pacjent-pacjent, personel-personel, pacjent-personel

149) Podział zakażeń szpitalnych:

1. nabyte i ujawniające się w czasie pobytu pacjenta w szpitalu

2. nabyte w szpitalu, a ujawniające się poza szpitalem

3. endogenne - wywołane własną florą, ujawniające się w czasie pobytu w szpitalu

4. zatrucia pokarmowe.

Inny podział zakażeń szpitalnych:

1. zakażenia ran pooperacyjnych i innych ran

2. rany oparzeniowe, które zostały zakażone (głównie Pseudomonas aeruginosa)

3. zapalenia odoskrzelowe płuc u pacjentów z porażeniami, niedowaładami

4. zakażenia dróg moczowych, jako wynik cewnikowania

5. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, posocznice, zakażenia ropne skóry noworodków, zakażenia odleżyn, zapalenia spojówek, zapalenia ropne ucha środkowego, zapalenia gruczołów mlecznych u kobiet, wzw.

150) Zasady profilaktyki zakażeń polegają na likwidacji niektórych ogniw łańcucha epidemicznego.

1.izolacja chorych nowoprzybyłych od pacjentów dłużej leżących

2.czystość w szpitalu :odpowiednie urządzenia wentylacyjne pochłaniające drobnoustroje, stosowanie skutecznych środków dezynfekcyjnych (by ustrzec się przed odpornością bakterii należy je często zmieniać), kontrola jałowości leków, płynów, maści, prawidłowa organizacja pracy na oddziale (prawidłowe przechowywanie sprzętu jałowego), kontrola jałowości sprzetu medycznego, kontrola sprawności aparatury sterylizacyjnej, mycie,dezynfakcja i odkażanie urządzeń sanitarnych, szerokie zastosowanie sprzętu jednorazowego użycia, właściwe zabezpieczanie zużytych opatrunków, kontrola jałowości powietrza, kontrola posiłków, dezynsekcja, kontrola czystości pralni szpitalnych

3.ochrona osobników wrażliwych: uodparnianie: bierne (włąściwe odżywianie, podawanie leków) i czynne (podawanie szczepionki); prowadzenie ukierunkowanej kontroli bakteriologicznej - pobranie różnych materiałów w momencie przybycia do szpitala i co pewien czas (daje to możliwość zaobserwowanie wymiany flory)

151) Kontrola i rejestracja zakażeń:

powinna obejmować ;a) ocenę działania oddziału lub szpitala tzn. poziomy jej prawidłowości stosowanych metod diagnostycznych i leczniczych, wyposażenia i organizacji; b)szybka doraźną reakcje w momencie pojawienia się ogniska zakażenia lub powtarzającego się czynnika ryzyka; c) ustalenie zasad leczenia, szczególnie antybiotykami, schematów szczepień, rodzaju stos. srod. dezyfekc., sposobów sterylizacji sprzątania, utylizacji odpadów a także opieki nad chorym

152) Pobieranie materiału do badań.

--próbki moczu(należy poinstruować pacjenta, że do badania nadaje się środkowy strumień moczu po nocy po dokładnej toalecie, pierwsza partia moczu wypłukuje drobnoustroje stale bytujące na końcu cewki moczowej, bezwzględnie należy przestrzegać czasu tranportu)

--materiały z dróg oddechowych (zwykle wymazy: z nosa, gardła, plwocina (oddana rano, po nocy, po przepłukaniu jamy ustnej przegotowaną wodą, odkrztuszona), popłuczyny oskrzelowe,płyn z opłucnej - nakłucie)

--płyn mózgowo-rdzeniowy (pobierany przez nakłucie, transport przy zachowaniu ciepłoty płynu (37C)

, pobieranie do zestawu meningomedium)

--krew( pobiera się z żyły łokciowej po dokładnej dezynfekcji miejsca wkłucia, umieszcza się w podłożu hemomedium lub w podłożu zawierającym substancje uniemożliwiające krzepnięcie, posiewy powinny być wykonywane 2-3x w ciągu doby)

--materiały ropne( przy zmianach na skórze, błonie śluzowej - wymazówki , zmiany głębsze - strzykawki, śródoperacyjne)

--wymazy ze spojówek, ucha środkowego przy użyciu wymazówek

--materiały operacyjne, sekcyjne

--materiały pobrane w trakcie kontroli zakażeń szpitalnych

153) Czynniki etiologiczne, chemioterapia i diagnostyka zakażeń dróg moczowych.

Zakażenia dróg moczowych zajmują II miejsce pod względem częstości występowania. Z wyjątkiem okresu niemowlecego częściej występują u kobiet, zwłaszcza kobiet w wieku rozrodczym. Zapalenie mogą być:

-ograniczone do dolnych dróg moczowych( zapalenie pęcherza i zapalenie cewki)

-ograniczone do górnych dróg moczowych( zapalenie miąższu nerki, odmiedniczkowe zapalenie nerek)

Czynniki etiologiczne zapalenie dróg moczowych.

1.bakterie z rodzaju Enterobacteriaceae :

Escherichia coli (O₂, O₄, O₆, O₁₈, O₃₀, O₃₅)Citrobacter freundii, , Klebsiella pneumoniae, Enterobacter

Proteus mirabilit, Proteus vulgaris, Providencia retgeri, Pseudomonas aeruginosa (najczęściej w zakażeniach szpitalnych)

Morganella, Branhamella, gronkoce, Staphylococcus ureus, Staphylococcus epidermalis, bakterie beztlenowe, Peptostreptococcus, Bacteroides, inne bakterie, Streptococcus faecalis, Streptococcus faecium, Neisseria gonorrhoe, Yersinia enterocolitica, SerratiaHafnia, Chlamydia trachomatis, Ureaplasma urealiticum, Mykoplazmym, Grzyby:Candida albicans,

Aspergillus, Rhodotorulla, wirusy - świnki, różyczki, wirus herpes

80% zakażeń jest wywoływana przez Escherichia coli u pacjentów ambulatoryjnych, a u pacjentów szpitalnych 60%. Zakażenie powodują te szczepy, które mają fimbrie P. U niemowląt często zakażenie wywołuje Klebsiella pneumoniae, a u kobiet Staphylococcus saprophyticus.

Pobieranie i transport moczu do badań.

Mocz pobieramy:rano, po nocy ,po toalecie, ze środkowego strumienia, do jałowego naczynia

Transport:

-w ciągi 2h

-jeżeli jest to niemożliwe, mocz należy przechowywać w lodówce w temp. do +4C - badanie musi być przeprowadzone po kilku godzinach od pobrania

-jeżeli jest to niemożliwe to używamy podłoża tranportowo-wzrostowego UROMEDIUM

-z jednej strony podłoża znajduje się podłoże CLED (pozbawione elektrolitów i wyrastają na nim wszystkie rodzaje bakterii z wyjątkiem pałeczek Proteus)

-z drugiej strony znajduje się podłoże McConkey dla pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae

-jeżeli zachodzi podejrzenie zakażenia bakteriami beztlenowymi to mocz pobiera się na drodze nakłucia nadłonowego pęcherza moczowego

Badanie bakteriologiczne (ilościowe) moczu.

Wszystkie metody tego badania zmierzają do określenia liczby bakterii występujących 1 ml próbki badanego moczu.

Metody liczenia.

1.klasyczna metoda Kassa

2.metoda Hoepricha; w metodzie tej liczymy bakterie w podłożu przy użyciu platynowej ezy kalibrowanej objętości 0,01 ml, wykonuje się kolejne rozcieńczenia moczu od 10^-1 do 10^-5 przenosząc kolejne 0,5 ml moczu do próbówki z 4,5 ml soli fizjologicznej, następnie siejemy rozcieńczenia na płytce z agarem krwawym, siejemy ezą o dużym oczku zaczynając od moczu najbardziej rozcieńczonego, inkubujemy 18 h w temp. 37C, odczytujemy wynik czyli liczbę bakterii w moczu stosując wzór

3.Technika zanurzeniowaz zastosowaniem gotowych zestawów UROMEDIUM i URICULT.

4.Technika microstix ;zestaw paskowy do wykrywania bakterii w oparciu o zdolność redukowania azotanów do azotynów, pasek posiada 3 pola:pole 1 - czy mamy znaczniejszą ilość bakterii - powyżej 10⁵; jeżeli tak jest to dochodzi do redukcji azotanów do azotynów - zmiana zabarwienia pola na kolor różowy - TEST GRIESSA; pole 2 - czy czynnikiem zakażenia są Gram(+) czy Gram(-); pole 3 - tylko Gram(-) ;obecnośc sprawdzamy na zasadzie odczytu ilość plamek , ilość plamek - ilość kolonii bakteryjnych, jest to też odmiana techniki zanurzeniowej

Bakteriuria znamienna:

-jeżeli liczba bakterii w moczu wynosi 10⁵ lub powyżej u osoby dorosłej

-jeżeli zakażenie przez Gram(-) z rodziny Enterobacteriaceae jeżeli liczba bakterii w moczu wynosi 10⁴ i powyżej u osoby dorosłej;

-jeżeli zakażenie przez Gram(+) z rodzaju Staphylococcus, Enterococcus przy zakażeniach grzybiczych kiedy liczba bakterii w moczu wynosi 10³ lub powyżej w przypadku zakażeń dróg moczowych u dzieci

Badania serologiczne.

W badaniach tych wykrywamy przeciwciała w surowicy pacjenta.

1.odczyny aglutynacyjneb - mało swoiste - dają bowiem krzyżowe reakcje w obrębie pałeczek jelitowych ponieważ posiadają współny antygen somatyczny O - stosowany jest tu odczyn hemaglutynacji biernej przy użyciu homologicznych antygenów sporządzonych z bakterii wyizolowanych od pacjenta

2.odczyn zahamowania hemaglutynacji biernej

3.odczyny immunofluorescencji bezpośredniej i pośredniej

• Test ACB

umiejscowienie zakażenia, test szkiełkowy szybki, oparty na bezpośredniej immunofluorescencji, w wyniku zakażenia miąższu nerek dochodzi do powstania kompleksów antygen-przciwciało, do próbki odwirowanego moczu dodawana jest globulina skierowana przeciwko IgG, która jest znakowana fluoresceiną, bakterie głównie Escherichia coli przebywając w nerkach zostają opłaszczone IgG, które łącząc się ze znakowaną antyglobuliną daje świecące kompleksy, odczytu dokonuje się w mikroskopie fluorescencyjnym,

Drogi zakażeń układu moczowego.

Zakażenia układu moczowego dzielimy na zakażenia szpitalne i nieszpitalne. Źródłem zakażeń szpitalnych moga być: narzędzia, ręce personelu, sprzęt , zakażeni pacjenci

Selekcji szczepów opornych sprzyja stosowanie antybiotyków. Hospitalizowani pacjenci nabywają oporną florę jelitową, która może stać się źródłem endogennego zakażenia.

Zakażenie Pseudomonas aeruginosa związane jest z rozpowszechnieniem bardzo opornych szczepów oraz z trudnościami w leczeniu związanymi ze specyficznym bytowaniem tej bakterii w drogach moczowych. Psuedomonas wytwarza obfite polisacharydowe otoczki, a w drogach moczowych tworzą mikrokolonie, tj. takie skupienia komórek pogrążone w materiale otoczkowym do których nie dochodzą antybiotyki. Częśto po okresowym wyjałowieniu moczu występują nawroty. Hodowany jest ten sam szczep. Są to przeżywające antybiotykoterapię komórki pochodzące z wnętrza kolonii.

Leczenie zakażeń dróg moczowych.

-sulfonamidy,-aminopenicyliny,-nitrrofurantoina - osiąga niskie stężenie w nerkach,-kwas nalidyksowy - nieaktywny wobec gronkowców i Pseudmonas

Każdy z tych związków ma ograniczenia w postaci zróznicowanej aktywności wobec bakterii.

Coraz szerzej stosowane sa cefalosporyny. Jest to grupa antybiotyków -laktamowych zróżnicoana pod względem przeciwbakteryjnego spektrum i stabilności wobec hydrolizy przez bakteryjne -laktamazy oraz farmakokinetyki.

Spektrum cefalosporyn:I generacja(cefradyna (Sefril), cefaleksyna,cefadroksyl,cefaklor) - najbardziej aktywne wobec ziarniniaków Gram(+); II generacja - miejsce pośrednie, III generacja - wobec pałeczek z Enterobacteriaceae i Pseudomonas Cefuroksym (cefalosporyna II generacji) charakteryzuje sie szerokim spektrum przeciwbakteryjnym i jest stabilna wobec licznych -laktamaz. Wykorzystywana do leczenia paraenteralnie. Postać doustna to cefuroksym aksetyl (ZINAT).

Związki klasy nowych chinolonów:

-norfloksacyna,-ofloksacyna,-pefloksacyna,-ciprofloksacyna

Nowe chinolony mają od 100 do 1000-krotnie większą aktywność przeciwbakteryjną w porównaniu do starych. Spektrum mają poszerzone także wobec bakterii Gram(+)

Stosując chinolony trzeba brać pod uwagę wiek. Mogą one powodować nieprawidłowy rozwój chrząstek. Nie należy ich stosowac u kobiet w ciązy, karmiących i w wieku dorastania.

BISEPTOL (sulmetaksazol+trimetopril)Escherichia coli,Klebsiella,Enterobacter, Proteus, Morganella, Providencia, gronkowce ,Neisseria gonorrhoe,Salmonella

Przy nawracających częstych zakażeniach stosuje się biologiczny modulator immunologiczny URO-VAXOM.

Zawiera on aktywny wyciąg z pałeczek Escherichia coli o włąściwościach immunostymulujących. Działa na poziomach:

-humoralnym - pobudza syntezę endogennego interferonu, IgA

-komórkowym - pobudza fagocytozę, aktywność cytotoksyczną makrofagów; aktywne limfocyty T, komórki NK, aktywne limfocyty B.

154) Czynniki etiologiczne, diagnostyka i chemioter. zakażeń dróg oddech.

Zakażenia dróg oddechowych dzielimy na:

-zakażenia górnych dróg oddechowych:ucho środkowe, Zatoki, Migdałki, Gardło, Krtań, Tchawica, Nagłośnia,

-zakażenia dolnych dróg oddechowych: oskrzela, płuca

Przebieg schorzenia może mieć charakter ostry lub przewlekły. Objawy zależą od zajętego odcinka dróg, od czynnika etiologicznego, od wieku pacjenta i od stanu odporności.

Powszechne stosowanie antybiotyków sprzyja selekcji szczepów opornych, stosowanie leków immunosupresyjnych sprzyja obniżeniu odporności pacjenta, a zanieczyszczenia atmosfery uszkadzają nabłonek dróg oddechowych.

Narastającym problemem są zakażenia szpitalne pochodzenia endogennego. Drobnoustroje oportunistyczne mogą pochodzić nie tylko z ogniska pierwotnego, jakim sa górne dr oddechowe, ale także z innych miejsc naturalnego bytowania w organizmie czł - przew pokarm.

Czynn. etiologiczne zakażeń dróg oddech.

ostre zapalenie gardła i migdałków - 50% wywołane jest przez wirusy, a czynniki bakteryjne to:Streptococcus pyogenes A

Haemophilus influensae Moraxella catrrhalis Staphylococcus pneumonia Neisseria meningitides Treponema vincenti Corynebacterium dyphteriae bakterie beztlenowe i gronkowce koagulazo(-)

nawracające zapalenie migdałków Staphylococcus aureus - 0-5% stanowią szczepy metycyklinooporne

ostre zapalenie ucha środkowego Haemophilus influenzae (szczepy bezotoczkowe)

Haemophilus hemoliticus, parahemoliticus Streptococcus pyogenes A Staphylococcus aureus Moraxella catharralis Streptococcus pneumoniae

zapalenie krtani - 90% dotyczy osób dorosłych Haemophilus influensae - rzadko inne

zanikowy (cuchnący) nieżyt nosa Klebsiella ozenae

twardziel (scleroma) - zapalenie błony śluzowej gardła, jamy nosa i zatok obocznych Klebsiella rhinoscleromatis

zapalenie oskrzeli Bordatella pertussis Bordatella parapertussis Streptococcus pneumoniae Streptococcus pyogenes A Chlamydia pneumoniae Mycoplasma pneumoniae

zapalenie płuc Streptococcus pyogenes A Streptococcus agalactiae B Staphylococcus ureus Haemophilus influensae Haemophilus parainfluensae Listeria monocytogenes Klebsiella Enterobacter Acinetobacter Pseudomonas Chlamydia trachomatis Mycoplasma pneumoniae Coxiella burnetti (gorączka Q)

wirusy: cytomegalowirus Herples simplex wirus adenowirusy i enterowi rusy

grzyby: Candida albicans Cryptococcus neoformans Aspergillus funigatus

pierwotniaki: Pneumocystis marini, Toxoplasma gonidii

atypowe zapalenie płuc: chlamydia pneumoniae, mycoplasma pneumoniae, Legionella peumophila, Coxiella burnetti, wirusy:grypy, para grypy, adenowirusy, grzybice: drożdżaki(związane ze spadkiem odporności)

Diagnostyka zakażeń dróg oddechowych.

Materiały pobierane do badań:wymazy z nosa, wymazy z jamy nosowo-gardłowej, plwocina, popłuczyny oskrzelowe wydzieliny pobrane podczas bronchoskopii lub bronchofiberoskopii, aspiraty z nakłucia przeztchawiczego, punktaty, bioptaty (punkcja zatok, opłucnej)

Plwocinę pobiera się do badania na czczo, po dokładnej toalecie i wypłukaniu jamy ustnej przegotowaną wodą. Powinna pochodzić z głębokiego odksztuszenia. Pobieramy do jałowego naczynia, które powinno być dostarczone do pracowni w ciągu 2 godzin. Można stosować zestaw transportowy numer 1. Materiał należy pobrać przed podaniem antybiotyku lub 2 dni po odstawieniu.

Przed przystąpieniem do badania materiał poddawany jest homogenizacji (są w nim strzępy złuszczonych tkanek w których znajdują się bakterie). Podczas homogenizacji bakterie zostają uwolnione, lepszy kontakt z substancjami odżywczymi w podłożu.

Metody homogenizacji: mechaniczna, chemiczna, enzymatyczna, enzymatyczno-mechaniczna

Materiał posiewa się na zestaw podłóż techniką izolacji i inkubuje przez 18h w 37C. Wykonuje sie preparat bezpośredni barwiony metoda Gramma. Identyfikacja opiera się o właściwościach metabolicznych lub typowaniu serologicznym.

Haemophilus influenzae.

Jednym z częstszych czynników wywołujących zakażenie są pałeczki z rodzaju Haemophilus, Mogą być przyczyną zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych powodujących zakażenia dróg oddechowych.

Należą do flory fizjologicznie jamy ustnej i błon śluzowych górnych dróg oddechowych (u zdrowych do 10%).

Najczęstszym czynnikiem jest Haemophilus parainfluenzae. Wirusy potęgują kolonizację jamy nosowo-gardłowej przez pałeczki. Zakażenia wtórne do wirusowych są częste w zapaleniach krtani, nagłośni, gardła, zatok lub w zaostrzeniu przewlekłego zapalenia oskrzeli.

Pałeczki te są bardzo wrażliwe na wysychanie, na wzrost temperatury. Po pobraniu materiału wskazane jest natychmiastowe posiewanie na podłożu lub użycie podłóż transportowych.

Pałeczki te cechują się specjalnymi wymaganiami; wymagają czynników wzrostowych X i V; Czynnik X jest to hematyna zawarta we krwi lub inne związki posiadające budowę hemu. Są one potrzebne do syntezy peroksydazy i w systemie transportu elektronów.

Bakterie, których wzrost zależy od egzogennego czynnika X nie są zdolne do syntezy protoporfiryny z kwasem δ-aminolewulinowym. Test porfirynowy ALA - identyfikacja bakterii.

Czynnik V może być biosyntetyzowany przez inne bakterie np. Staphylococcus aureus i dro¿d¿aki Candida albicans.

Czynniki X i V są zawarte w komórkach krwi. Najczęściej do podłóż hodowlanych używa się krwi baraniej lub krowiej. W takich podłożach mogą być zawarte enzymy powodujące powolną hydrolizę i rozpad czynnika V. Podłoża stosowane rutynowo sa pozbawione V i nie wyrosną na nich szczepy zależne od V. Mogą być one uzupełniane V za pomocą specjalnej techniki posiewu szczepu S. aureus (obserwujemy satelitarny wzrost pałeczek Haemophilus wokół linii posiewu gronkowca).

Przy identyfikacji pałeczek z rodzaju Haemophilus opieramy się na:

-badaniu mikroskopowym( małe pałeczki Gram(-), pojedyńcze lub ułożone w długie łańcuszki)

-satelitarny wzrost wokół linii posiewu gronkowca lub wokół krążka nasyconego V

-wykazanie zapotrzebowania poszczególnych gatunków na czynniki wzrostowe (H. influenzae (V i X) i H. parainfluenzae)

-badanie zdolności hemolizowania krwi (podłoże z 5% krwią króliczą lub końską ,niektóre gatunki Haemophilus powoduje hemolizę typu beta)

-typowanie serologiczne

Narasta oporność szczepów Haemophilus influenzae na ampicylinę (10-14%). Należy sprawdzić czy bakterie posiadają zdolność do produkcji beta-laktamazy. Oporność może być związana ze zmianami białka wiążących penicylinę lub zmianami w przepuszczalności błon wewnętrznych. Narasta także oporność na erytromycynę.

155) Czynniki etiologiczne, diagnostyka i chemioterapia zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych.

Czynniki etiologiczne.

Pierwotne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Neisseria meningitides Haemophilus influensae Streptococcus pneumoniae

Wtórne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

szczepy Escherichia coli K1( serotypy 01,06,07,016, 018,083 ) Klebseilla pneumoniae Enterobacter spp. Hafnia duei Proteus spp. Yersinia psuedotuberculosis Yersinia enterocolitica Citrobacter spp. Pseudomonas aeruginosa Acinetobacter calcoaceticus Neisseria lactamica Moraxella catharhalis Staphyllococcus aureus Streptococcus agalactiae B Streptococcus anginosus F Streptococcus salivarius K paciorkowce grupy E i K Bacillus anthracis Listeria monocytogenes Bacteroides fragilis Actinomyces Borrelia burgdorferi Leptospira Chlamydia trachomatis Mycobacterium tuberculosis

grzyby: Cryptococcus neoformans Candida spp. Histoplazma capsulatum

wirusy:enterowirusy, Polio 1,2,3 ,Coxackie A i B ,Papowavirusy ,Echowirusy, wirus świnki, odry kleszczowego zapalenia mózgu opryszczki

pierwotniaki: Toxoplasma gondii

NIEROPNE zap. opon mózgowo-rdzeniowych: L.monocytogenes ,mycobecterium tuberculosis, M.avium, M. intracellulare, M. kanssasa, M. tortuitum; Treponame pallidum, Borrela burgdorferi, Borrella recurrentis, Lepotspira spp, Mycoplazma pneumonie, M.hominis; ureaplazma urealyticum; Chlamydoiphila psittaci, Ritaksiae rikettsiae, R. prowazaki, Coxiella burnetii

ROPNE zap. opon m-r: wcześniaki: E.coli, Klepsiella spp,Enterobacter spp, streptococcus agalactiae, Proteus spp.noworodki: E.coli, Klepsiella spp,Enterobacter spp, S.agalactiae , Proteus spp.salmonella, Enterococcus spp, niemowlęta <3m E.coli, Klepsiella spp,Enterobacter spp, streptococcus agalactiae i pneumoniae, Proteus spp.N. monocytogenes, H.influenza, L.monocytogenes, dzieci od 3.m.ż do 5r.ż: H. influenzae, S. pneumoniae, N. monocytogenes; dzieci,dorośli: streptoccocus pneumoniae; osoby starsze: E.coli, Klepsiella spp,Enterobacter spp,, Proteus spp.S. pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella spp. Bacteroides

Drogi wtargnięcia drobnoustrojów.

-krwionośna - gdy pierwotne ognisko zakażenia znajduje się w: (jamie nosoow-gardłowej, Płucach, strupie pępowinowym

na skórze, zastawkach sercowych, przewodzie pokarmowym, układzie moczowo-płciowym)

-przez ciągłość - miejscem wyjścia zakażenia jest: (zapalenie zatok, zapalenie ucha środkowego, zapalenie wyrostka , sutkowego, zakażenia twarzy, głowy, zapalenie zębów)

-bezpośrednia( uraz głowy, zabiegi neurochirurgiczne, nakłucie lędźwiowe, przepuklina oponowo-rdzeniowa)

Zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych towarzyszą pewne objawy klinizne i zmiany w płynie mózgowo-rdzeniowym.

Diagnostyka.

Materiałem do badań są:płyn mózgowo-rdzeniowy i krew

Pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego.

-najczęściej przez nakłucie lędźwiowe, rzadziej przez punkcję podpotyliczną w warunkach ścisłej aseptyki

-skórę odkażamy 70% alkoholem etylowym i 2% roztworem jodyny

-płyn pobiera się do 2 próbówek:do badań bakteriologicznych i do badań biochemicznych

-płyn po pobraniu powinien być posiany bezpośrednio na odpowiedni zestaw podłóż, meningomedium lub podłoże dwufazowe.

-gdy płyn nie jest posiany to próbówkę transportujemy w temp. 37C w jak najkrótszym czasie

-w laboratorium wykonujemy preparat bezpośredni metodą Gramma; gdy płyn jest klarowny neleży go odwirować, przy mętnym wirowanie należy pominąć

-płyn znad osadu pobieramy do badań biochemicznych lub serologicznych, a z osadu robimy preparaty

Barwienie preparatu metodą Gramma lub innymi barwieniami:

-błękitem metylenowym - bakterie jasnoniebieskie - łatwiej wykazać wewnątrzkomórkowe ułożenie dwoinek Neisseria meningitidis

-oranżem akrydyny - w mikroskopie ultrafioletowym widać jasne świecenie komórek bakteryjnych

-tuszem lub nigrozyną - barwienie negatywne przy podejrzeniu zapalenia grzybiczego

-barwienie Ziehla -Neelsena - zapalenie gruźlicze

-test pęcznienia otoczek

-metoda kropli wiszącej - wykazanie pałeczek Gram(+) Listeria monocytogenes

Preparaty należy oglądać długo, zwłaszcza gdy płyn jest klarowny. W prawidłowo zabarwionym preparacie granulocyty jednojądrzaste mają jasnoróżową cytoplazmę i ciemnoróżowe jądro.

Komórki bakteryjne mogą znajdować się wewnątrz lub zewnątrz granulocytów. Jeśli są wewnątrz to rokowanie jest dobre. Z płynu wykonujemy antybiogram bezpośredni.

Posiew:posiewa się na zestaw podłóż zapewniający wzrost wszystkim bakteriom; na 4 płytki z agarem krwawym (na 2 metodą izolacji, a na dwóch metodą podwójnej kropli) - po dwie płytki inkubujemy w CO₂ i warunkach tlenowych; McConceya, z cytryn idem, Saburo, Chapman

W celu izolacji pałeczek Haemophilus influenzae dodaje się krążki z bacytracyną i czynniki wzrostowe X i Y. W celu izolacji S. pneumoniae kładziemy krążek z optoleiną??.

Inkubujemy 18-24h, po inkubacji w przypadku dodatnich posiewów wykonuje się preparaty barwione metodą Gramma. Na podstawie preparatów i morfologii kolonii na płytkach i po wykonaniu szybkich testów (oksydaza, katalaza) identyfikuje się bakterie w oparciu o cechy biochemiczne - służą do tego rzędy biochemiczne.

Inne metody:

-W płynie mózgowo-rdzeniowym wykrywa sie rozpuszczalne antygeny polisacharydów otoczkowych. Zestawy Leukogen i Leukom służą do wykrywania antygenów dla Neisseria, Streptococcus i Haemophilus.

-Immunoelektroforeza przeciwprądowa

-metody immunofluorescencyjne bezpośrednie;-metody immunoenzymatyczne;-sonda molekularne;-ocena aktywności mleczanów i aktywności dehydrogenazy mleczanowej płynie mózgowo-rdzeniow; -stwierdzenie obecności endotoksyny przy zastosowaniu testów z osoczem skrzypłocza Lemulus polyhemus

Chemioterapia.

Penetracja bardzo dobra z lub bez zapale. Corbanicylina,Tikacylina, Piperacylina, Mezlocylina , Cefoperazon Ceftriakson ,ceftazidim ,cefataksym, Moksa laktam, Sulfonamidy ,trimetoprim ,cykloseryna ,etionamid ,izoniazyd ,flucytozyna

,violarabina ,chloramfenikol

Penetracja dobra, gdy jest zapalenie,amikacyna ,ampicylina ,nafcylina ,metycylina ,oksacyklina ,Cefamandol ,cefuroksym ,imipenem ,azoltan ,rifamipicyna ,fosfomycyna ,tatracyklina ,wankomycyna ,etambutol ,acyklowir

Penetracja minimalna w zapaleniu., streptomycyna, gentamycyna, tobramycyna, erytromycyna, klindamycyna, cefalosporyny I gen., cefoksytyna, metronidazol, ketokonazol, nikonazol, Amfoteryna B

Chemiterapeutyki, które nie penetrują to: linkomycyna, kolistyna, polimyksyna B i bacytracyna.

156) Zakażenia okołoporodowe i diagnostyka chorób przenoszonych drogą płciową.

W zależności od wieku zarodka dzielimy:

-blastopatie - zakażenie zarodka w pierwszych dwóch tygodniach ciąży (kończą się obumarciem);-embriopatie - od 3 tyg. do końca 3 miesiąca ciąży - mogą prowadzić do obumarica lub ciężkich uszkodzeń zarodka (czas kształtowania się narządów i tkanek); przyczyny:zakażenia wirusowe (wirus różyczki, odry, grypy, Coxackie, świnki, opryszczki, polio, cytomegalii) i zakażenia bakteryjne i pierwotniakami Toxoplasma gondii; -fetopatie - od 4 miesiąca ciąży do końca ciąży; przebiegają podobnie jak zakażenia u noworodka

zakażenia wirusowe; zakażenia bakteryjne: gronkowce, paciorkowe A i B, Streptococcus pneumoniae, Neiseria gonorrhoe, pałeczki jelitowe z rodziny Enterobacteriaceae , Brucella , Pasteurella, Listeria monocytogenes, prątki Clostridium, Vibrio, krętki blade, Rickettsie; zakażenia pierwotniakowe: Toxoplasma gondii i Plasmodium

Diagnostyka:-1)pobranie płynu owodniowego,-2)badanie hodowlane w kierunku bakterii , 3)badanie na obecność DNA drobnoustrojów techniką PCR (wykrywa 1-3 nicie DNA), 4)po urodzeniu: badania serologiczne i hodowlane; u kobiet w ciąży okresowe badanie serologiczne w stosunku do najczęstszychg i najgroźniejszych czynników etiologicznych (cytomegalia, różyczka, wirusy Herpes).

Gdy badanie jest wykonywane na początku ciąży i kobieta ma wysoki poziom przeciwciał IgG to powinna zabezpieczyć płód przez zakażeniem. Gdy kobieta nie ma swoistych przeciwciał w surowicy powinna być poddana dalszym badaniom w czasie ciąży - grupa wysokiego ryzyka.

W badaniu serologicznym powinno się oznaczać przeciwciała w klasie IgA, IgG i IgM. IgA i IgM świadczą o ostrym okresie zakażenia, a IgG o przewlekłym zakażeniu. Przeciwciała IgA i IgM pozwalają wykryć przyczynę zakażenia. Należy rozpocząć leczenie swoiste.

Wysoki poziom IgA i IgM nie jest wskazaniem do przerwania ciąży. Po porodzie powinno być wykonane jednoczasowe badanie matki i noworodka na obecność swoistych przeciwciał.

gdy matka ma IgG, innych nie posiada, to noworodek też posiada IgG, zwykle jest on wyższy niż u matki

u matki występują IgM i IgA i następuje wzrost IgG, a u noworodka obserwujemy podwyższony poziom IgG i brak IgM i IgA - może to świadczyć o tym, że noworodek nie uległ zakażeniu, może też być zakażony, ale nie wytworzył przeciwciał. Należy wykonać badanie zdolności noworodka do wytwarzania przeciwciał

u matki IgM i IgG, a u noworodka IgG, IgM i brak IgA - należy wykonać następne badanie, by zobaczyć co się z tymi przeciwciałami dzieje. Bo noworodek może mieć przeciwciała IgM od matki w wyniku zmieszania się krwi przy porodzie matka ma IgM, IgA i IgG, a noworodek IgG, IgA i brak IgM - świadczy to o zakażeniu noworodka. zakażenie wrodzone w przypadku toksoplazmozy może być rozpoznane do 10 rż. (dziecko powolne, odstaje od rówieśników)

Diagnostyka chorób przenoszonych drogą płciową.

Klasyczne choroby:rzeżączka, wrzód miękki, Kiła, ziarniniak weneryczny, ziarniniak pachwinowy, zapalenie sromu wywołane przez Haemophilus vaginalis, zapalenie pochwy wywołane przez Trichomonas vaginalis,

Nowe choroby:HIV, , wirus cytomegalii, virus opryszczki HSV, hepatitis A i B, wirus świnki, bakterie:, Leptospira, Neiseria meningitidis, Acinetobacter, Bacteroides, Campylobacter, Clostridium, Pałeczki jelitowe Enterobacteriaceae , Enterococcus, Flavobacterium, Listeria, Mycobacterium, Myoplasma hominis, Pseudomonas, Staphylococcus, Streptococcus (B), Chlamydia: trachomatis i pneumoniae.

Stwierdzenie choroby przenoszonej drogą płciową jest wskazaniem do antybiotykoterapii. Zapobieganie zakażeniom polega na:-badaniach kontrolnych; -wykryciu kontaktów; -edukacji zdrowotnej

Obecnie notowany jest spadek klasycznych chorób wenerycznych, natomiast wzrost nierzerzączkowych zapaleń cewki moczowej i występowania kłykcin kończystych narządów płciowych.

Zakażenia nieswoiste wywoływane przez Chlamydia trachomatis są często powikłane Neisseria gonorrhoe.

Częste są także zakażenia narządów miednicy małej:, zapalenie błon śluzowych macicy, zapalenie jajowodów, zapalenie otrzewnej, ropień. Są one wynikiem zabiegów:zgłębnikowania, łyżeczkowania, stosowania domacicznych środków antykoncepcyjnych. Są one najczęściej wywołane przez:Neisseria gonorrhoe, Chlamydia trachomatis, bakterie normalnej flory pochwy: Bacteroides fragilis, Enterococcus, Clostridium perfringens, Gardnerella vaginalis. Wyizolowanie tych drobnoustrojów nie świadczy, że są one czynnikiem zakażenia. Opryszczkę narządów rodnych: wirus HSV 2 lub HSV 1.Zakażenia przechodzą w formę utajoną. Należy stosować Acyklovir w postaci maści.

157) Posocznica.

ciężko przebiegające zakażenie ogólne, w którym dochodzi do namnażania się drobnoustrojów we krwi. Objawy:gorączka, dreszcze, złe samopoczucie, tachykardia, hiperwentylacja, zmiany we krwi morfologiczne i bakteriologiczne. Występuje wtedy gdy krążące we krwi drobnoustroje namnażają się w tempcie przewyższającym szybkość ich niszczenia przez fagocyty. Posocznica pierwotna bez uchwytnego ogniska dotyczy chorych z marskością wątroby, cukrzycą, chorobą nowotworową, alkoholizmem.

Czynnikami etiologicznymi są:

u noworodków:, paciorkowce B, pałeczki Gram(-) z rodziny Enterobacteriaceae (E, coli, Klebsiella, Listeria monocytogenes), u dzieci, Haemophilus influensae ,Streptococcus pneumoniae,

dorośli:, S. aureus, gronkowce koagulazo(-), Streptococcus, Enterococcus, Neisseria meningitidis, Neisseria gonorrhoe, Listeria monocytogenes, Pałeczki Gram(-) z rodziny Enterobacteriaceae , P. aeruginosa, Xanthomonas, Corynebacterium, Grzyby:, Candida, Aspergilus ,Trichospozon, Mercor, Fusarium

Posocznica wtórna występuje częściej. Rozwija się jako powikłanie istniejącego ogniska zakażenia. Najczęstsze pierwotne ogniska to:a)drogi moczowe - pałeczki Gram(-); b)skóra - gronkowce; c)drogi oddechowe - S. pneumoniae, pał. Gram(-); d)drogi żółciowe - Enterococcus, pał. Gram(-) ; e)jelito grube - beztlenowe, pał. Gram(-); f)miednica mniejsza - ziarniaki beztlenowe, pał. Gram(-)

Posocznicę stwierdza się częściej u osób hospitalizowanych.

Wrotami zakażeń są:rany chirurgiczne, drenaże naczyniowe

cewnikowanie dróg moczowych, drenaż zastawkowy OUN i inne. Przyczyną posocznicy związanej z drenażem naczyń żylnych może być podanie zanieczyszczonego płynu: Klebsiella, Enterobacter, Serratia. Szybko rozwija się u chorych z oparzeniami dużych powierzchni ciała - Staphylococcus.

158) Bakteriemia.

przejściowa obecność bakterii we krwi, bez ich namnażania się.

-przejściowa - drobnoustroje stanowiące florę fizjologiczną dostają się do krwi, np. na skutek czyszczenia zębów, itp.;-intermittująca - drobnoustroje uwalniane są do krwi okresowo z miejsca zakażenia, np. ropnie, zakażenia układu oddechowego, zapalenia tk. łącznej, otrzewnej, septyczne zapalenie stawów, inne.;-ciągła - występuje w przebiegu podostrego bakteryjnego lub grzybiczego zapalenia wsierdzia lub jest konsekwencją istnienia zakażonych przetok tętniczo-żylnych lub założonych na stałe tętniczych kaniul lub cewników.

W usuwaniu bakterii z krwi bierze udział wiele mechanizmów. U osób zdrowych drobnoustroje są wydalane z krwi w ciągu 20-40 minut. W ich niszczeniu największą rolę odgrywa wątroba i śledziona, mniejsze jest znaczenie neutrofilów. Usuwanie z krwi bakterii otoczkowych ułatwiają przeciwciała.

159) Zapalenie wsierdzia.

Szczególną formą posocznicy jest zapalenie wsierdzia. Jest to zakażenie wewnętrznej powierzchni serca z zajęciem zastawek, czasem przegrody i endocardium.

Czynniki etiologiczne:-paciorkowce zieleniejące: Streptococcus sanguis, salivarius, mutans. -paciorkowce grupy B: Streptococcus agalactiae -paciorkowce grupy C: Str. equi, equisinilis, dysgalactiae -paciorkowce ka³owe D: Enterococccus faecalis, Ent. Faecium -paciorkowce niekałowe: Str. bovis, canis, pneumoniae -ziarniniaki Gram(+): S. aureus, epidermidis, Stomatococcus, Gemella, Aerococcus, Lactococcus, -pałeczki Gram(-) z rodziny Enterobacteriaceae: -Pseudomonas aeruginosa, -Corynebacterium spp., -Neiseria gonorrhoe, subclava, muscosa -bakterie beztlenowe: Bacteroides fragilis, Fusobacterium, Clostridium -grzyby: Candida albicans, Aspergillus, Torulopsis,-wirusy:

Czynniki etiologiczne o ujemnym wyniku hodowli: Streptococcus defectivus, adjacens

Do podłoża nalezy dodać witaminy B₁ (są to paciorkowce tiaminozależne).

Diagnostyka.

Materiałem do badań jest krew. Optymalnym czasem pobrania jest 0,5 h przed szczytem gorączki. w przypadku poderzenia posocznicy pobiera się minimum 3 próbki. W pierwszym badaniu najlepiej pobrać 2 próbki z różnych wkłuć. w ostrych chorobach gorączkowych (zap. opon mózgowo-rdzeniowych, bakteryjne zapalenie płuc) należy pobrać jednocześnie 2 próbówki z obu rąk. W stanach gorączkowych o nieznanym pochodzeniu - pobiera się dwie próbki w odstępie 45-60 min. Badanie można powtórzyć po 2-4 dobach. Gdy pacjentom jest z ostrym bakteryjnym zapaleniem wsierdzia powinno pobierać się 3 próbki z 3 oddzielnych wkłuć w czasie 1-3 godzin.

Gdy nie nastąpi wzrost bakterii to nalezy wykonać dwa badania w kolejnych dniach.

Jednorazowo pobiera się 10-30 ml krwi u dorosłych, a u dzieci 1-5 ml. Posiewa się bezpośrednio na podłoża hodowlane przy łóżku chorego. Nie można pobierać krwi z założonego na stałe cewnika. Po dodaniu krwi do podłoża o temp. 37C należy je wymieszać by uniknąć utworzenia skrzepów. Krew dodaje się do bulionu w stosunku 1:5 lub 1:10 w celu wyeliminowania jej działania przeciwbakteryjnego i wyeliminowania krążących przeciwciał. Neutralizowaniu tego typi aktywności ssłuży SPS (polimetylosulfonian sodu).

Zaleca się pobranie krwi do 2 buteleczek zawierających podłoże płynne (jedną inkubuje się w warunkach beztlenowych, a drugą w tlenowych).

Podłoża: Hemomedium ,Anaeromedium - bakte beztlenowe i mikroaerofilne, Hemoline - bakterie beztlenowe i tlenowe, system Signal - j.w., półpłynne Vacutainer - j.w. - umożliwia przezycie L-formom bakterii, Septi-chele - zestaw podłóż do hodowli bakterii tlenowych i beztlenowych.(bulion sercowo-mózgowy, bulion Columbia, podłoże tioglikolenowe)

Isolator - podłoże transportowe, Bactec - zautomatyzowany system z zastosowaniem węgla radioaktywnego lub promieniowania podczerwonego (wzrost bakterii wykrywa się na podstawie obecności CO₂), BacT/Alert - kompletny system służący do identyfikacji

Hodowlę inkubujemy w 37C. Gdy podejrzewa się, że przyczyną bakteriemii jest przetoczenie zakażonej krwi, hodowlę prowadzi się w 22C, w celu wyhodowania bakterii psychrofilnych.

Hodowlę ogląda się codziennie przez co najmniej 7 dni. Jeżeli makroskopowo stwierdza się obj. wzrostu, zawartość butelki należy zmieszać, odkazić nakrywkę 70% etanolem i pobrac igłą ze strzykawką w celu wykonania preparatu barwionego metodą Gramma i posiewu na płytki z agarem.

Posiane płytki nalezy inkubować w warunkach beztlenowych, tlenowych i w obec. 5-10% CO₂

Można wykonać antybiogram bezpośredni, ale należy go powtórzyć po wyizolowaniu drobnoustrojów. Końcowy przesiew poo 5-6 dniach inkubacji.

160 ) PIERWSZY PODZIAŁ:

PODST. KLASY :*antyb.B-laktam. , *antyb. peptydowe (gliko-, polipeptydy ) *amino glikozydy iaminocyklitole, *gr. MLS (mają wspólny punkt docelowego działania w kom. bakteryj.):makrolidy, linkozamidy, streptograminyB), *tetracykliny, *ansamycyny,

SYNTETYCZNE : *chloramfenikole,* sulfonamidy,* chinoliny, *nitroimidazole (metronidazol, tynidazol, ornidazol, stanidazol), *tuberkulostatyki PAS, izonidazyd.

DRUGI PODZIAŁ:

161---ANT HAMUJĄCE SYNTEZE MUREINY

X) B-laktamy hamujace tworzenie poprzecznych wiazan w mureinie - miedzy bocznymi peptydami sasiednich lancuchow cukrowych a) ant peptydami-laktamowe lacza się z PBP które ulegaja inaktywacji - PBP katalizuja tworzenie wiązań poprzecznych

Y) glikopeptydy (wankomycyna, teikoplanina) *przyłączają się do 2 D-alanin Alanin peptydzie (peptydzie-alanylo-D-alanina) *blokada dolaczania się enzymow tworzących wiazanie poprzeczne pomiedzy peptydami *

162) X) B-LAKTAMY: wpływają na biosyntezę ściany kom. bakterii. Mechanizm działania: PBP (białka wiażące penicyliny) (są różnymi enzymami uczestniczącymi w procesach syntezy ściany kom. zakotwiczonych, w bł. cytoplaz. kom. bakterii.

B-LAKTAMY STOSOWANE W LECZNICTWIE:

• KLASYCZNE: (penamy cefemy):

163) PENICYLINY Penamy 1) naturalne (penicylina G,V,fenatycylina) 2)półsyntetycz.:~oporne na penicylinazę gronkowcową (metacylina, nafcylina, penicyliny izoksazylilowe) 3)mają krzyżową oporność, ~aminopenicyliny (ampicylina, amoksycylina, bakampicylina, talampicylina, piwampicylina) mają poszerzone spektrum działania, **~karboksypenicyliny, (karbenicylina, tikarcylina, karfecylina), **~ureidopenicyliny (azlocylina, mezlocylina. piperacylina), **~amidynopenicyliny (piwmecylinam).

164) CEFALOSPORYNY Cefemy -

1)Klasyczne (gr. cefalosporyn/cefamycyn) 2)półsyntetyczne.:

IGeneracja (cefalotyna, cefalorydyna, cefazolina), 3)krzyzowa oporność

IIgeneracja (cefamandol, cefuroksym, cefoksytyna, cefonicid, ceforamid, cefotiam, cefotetam, cefmetazol, cefuroksym, aksetyl), III/1gener. (cefatoksyna, cefaparazom, ceftriakson, ceftazidym, cefpiramid, cefsulodyna, latmoksef), III/2gener. (cefiksym, ceftibuten, cefpodoksym, proksety, cefetamat, piwoksyl, cefprozil. lorakarbel). IV gen cefpiron cefepim

• NIEKLASYCZNE B-laktamy:

165) KARBAPENEMY (imipenem, meropenem, blapenem),

166) MONOBAKTAMY (aztreonam, karumanam, tigemonam),

167) Penicyliny/inhibitory B-laktamaz: amoksycylina+kw.klawulanowy (Augmentin), ampicylina+sulbaktam (Unasyn, Sultamicylina), tikarcylina+kw.klawulanowy (Timentim), piperacylina+tazobaktam (Tazocin), ;168) Cefalosporyny/inhibitoryB-laktamaz: cefoperazon+sulbaktam (Sulperazon);Karbapenemy oksapenemy = są inhibitorami b-laktamazy !!!!

169) SPEKTRUM DZIAŁANIA

Penicyliny:paciorkowce (Streptococcus pneumoniae) *gronkowce penicylinazo - (gronkowce wrażliwe na penicylinę są zawsze wrażliwe na metycilinę)/ *beztlenowe ziarenkowce *Clostridium i Actinomyces *dwoinki G- *krętki (Treponema, Borrelia, leptospiry) *Bacillus anthracis, Pasteurella

OPORNOŚĆ - produkcja pelicylinazy

Cefalosporyny doustne *trzy generacje (IV tylko iniekcyjne) - stabilność na bakt. beta-laktamazy wraz z generacją rośnie też aktywność wobec bakterii Gram-ujemnych, maleje wobec Gram-dodatkich

*cefuroksym aksetyl i cefotiam heksetyl - Gram-dodatnich łącznie z gronkowcami (bez MRSA, MRCNS) w równym stopniu jak wobec bakterii Gram-ujemnych większość Enterobacteriacea

*Cefprozil wobec Gra+ łacznie z gronkowcami (bez MRSA) bardzo słaba Gram -

*Cefiksim Ceftibutem, cefetamet piwoksyl , cefpodoksym proksetyl bardzo wysoka wobec Enterobacterice i innych gram -Dobra wobec ziarniaków gram+ bez gronkowców

Cefalosporyny doustne nie wykazują aktywności wobec Pseudomonas aeruginosa

CEFALOSPORYNY nie wykazują aktywności wobec atypowych bakterii z rodzajów: Chlamydia, Legionella, Mycoplasma. Nie wykazują aktywności wobec euterokoków, Listeria, Bacterioides. zróżnicowana aktywność dotyczy Gram- i Gram+.

KARBAPENEMY Imipenem, mero penem//// najszersze spektrum przeciwbakteryjne jakie współcześnie udało uzyskać. aktywność wobec wszystkich grup drobnoustrojów tlenowych i beztlenowych. Są znacznie oporne na β-laktamazy, są jednak rozkładane przez metaloenzymy i cefalosporynazy. Mają powinowactwo do białek PBP-2 oraz PBP-1,-3,-4,-5.

Spektrum:**tlenowe bakterie G+ (Staphylococcus aureus, S. epidermidis, Streptococcus pneumoniae, Enterococcus faecalis) **tlenowe bakterie G- (Haemophilus influenzae, Enterobacter, Pseudomonas)

beztlenowe bakterie G+ i G- (Fusobacterium sp.)

Opornosci na korbopenemy - ↓transport imipenemu do komorek P.argininosae, utrata produkcji poryny, *obnizenie wiazania - nie wiaze sie sie z PBPs u opornych: Acinetobacter, Pseudomonas argininosa. * specjalnych enzymow przez op0rne (karbapenemazy pow hudrolize)

Kabapenemazy wytwaezna przez bakterie-1 metalo-B-laktamazy Flawobakterium spp., Stenotrophomonas maltophilia, Aeoromonas

MONOBAKTAMY - o pojedynczym pierścieniu o działaniu bakteriobójczym Aztreonam, karumonam

Aztreonam działa bakteriobójczo tylko w stosunku do tlenowych bakterii G- (np. Neisseria, Pseudomonas). Jest oporny na β-laktamazy bakterii Gram -. W działaniu jest zbliżony do antybiotyków aminoglikozydowych, lecz jest nietoksyczny. Nie wykazuje krzyżowych reakcji alergicznych z penicylinami.

170) OPORNOŚĆ NA B-LAKTAMY

B-LAKTAMY - mechanizm działanie na bakterie gram ujemne

*Kowalencyjne wiązanie się cząsteczek antybiotyku z targetami, którymi są PBP (białka wiążące penicyliny)

# miejsce, w którym antybiotyki łączą się z PBP jest zlokalizowane w części cząsteczki białka, która wystaje do przestrzeni periplazmatycznej #- zaburzenia syntezy ściany komórkowej -> śmierć komórki

*Antybiotyki β-laktamowe przenikają przez błonę zewn. (OM) przez kanały białkowe (poryny)

# Antybiotyki β-laktamowe hydrofilnych nie przechodzą przez hydrofobowe części błony zewn.

OPORNOŚĆ NA B-LAKTAMY bakterii GRAM-

MODYFIKACJA PBP- jedno lub kilka białek może ulegać zmianie; zmniejszenie lub brak wiązania się (powinowactwa) z antybiotykiem.

BARIERA PRZEPUSZCZALNOŚCI- białka porynowe błony zewnętrznej mogą się zmieniać; zmniejszenie zdolności do penetracji przez błonę i docierania do PBP.

Β-LAKTAMAZY- produkcja jednej lub więcej β-laktamaz, które inaktywują antybiotyk

Mogą występować 2 lub więcej mechanizmówoporności.

OPORNOŚĆ na antybiotyki β-LAKTAMOWE-(opis)

*Modyfikacja PBP // Mutacje genów chromosomalnych, Nabycie nowych, obcych genów, kodujących nowe PBP =oporności ma duże znaczenie u Gram DODATNICH ziarniaków: Staphylococcus aureus i Streptococcus pneumoniae

RZADKO gram UJEMNE

wysokich wymaganiach odżywczych: Neisseria, Haemophilus influenzae

niskich -||- pałeczki jelitowe (np.: Proteus- oporność na imipenem), pałeczki niefermentujące ( P. aeruginosa- oporność na imipenem)

*Bariera przepuszczalności

-Czynniki odżywcze i antybiotyki muszą pokonać barierę błony zewnętrznej (OM), która występuje tylko u bakterii Gram -; bierna dyfuzja przez kanały białkowe- poryny

-Zmiana poryn- zmniejszenie ilości antybiotyków dostających się do wnętrza komórki- oporność zwykle na wiele różnych antybiotyków β-laktamowych: wnikanie przez te same kanały porynowe; oporność na jeden tylko antybiotyk, gdy jego cząsteczki przedostają się do komórki przez jeden kanał porynowy; utrata swoistej dla karbapenemów poryny- oporność na imipenem u P. aeruginosa.

-Oporność na imipenem szczepów Enterobacter spp. i Serratia spp. - zmniejszenie przepuszczalności + zwiększona produkcja β-laktamaz chromosomalnych

*Β-laktamazy Enzymy inaktywujące antybiotyki β-laktamowe

*Gram ujemne: β-laktamazy w przestrzeni periplazmatycznej (pomiędzy błoną zewnętrzną i cytoplazmatyczną):

*produkowane w małych ilościach i „uwięzione”

*Są bardzo liczne i zróżnicowane : przez geny chromosomalne, na plazmidach i transpozonach

β-laktamazy konstytutywne pochodzenie chromosomalne lub plazmidowe

indukowane tylko chromosomalne

171) Y) GLIKOPEPTYDY

Wankomycyna teikoplanina to związki amfoteryczne zawierajace w czast cukry oraz aminokw tworzące cykliczny lancuch peptydowy *ant naturalne np. wankomycyna TOX stos wyjatkowo.TYLKO NA GRAM DODATNIE #

w spektrum dzialania znajduja się: gronkowce w tym oporne na metycylineMRSA MRCNS , paciorkowce w tym S Pneumonice oporne na penicyline, Enterokoki, Paleczki Gram+ z rodzaju Corynebacterium, Listeria monocytogenes, niektóre gat z rodzaju Clostridium

#mechanizm dzialania - hamowanie syntezy sciany kom poprzez wiazanie się z peptydami zawierajacymi D-alanylo-D-alanine #

opornosc wrodzona -wśród wielu bakt Gram+ = zmieniony prekursor peptydoglikanu

5 klas odporności. VanA van B nabyta plazmid // van c naturalna

#teikoplanina - charakteryzuje się lepsza farmakodynamika niż wankomycyna, daptomycyna - cykliczny lipopeptyd.

172) ---INHIBITORY SYNTEZY BIAŁEK

związanie się z rybosomami i zahamowanie translacji

30S rybosomy (aminoglikozydy i aminocyklitole, tetracykliny)

50S rybosomy (makrolidy, linkozamidy, streptograminy, chloramfenikol, oksazolidinony)

173) AMINOGLIKOZYDY,

4,5- deoksystreptaminy *neomycyna B i C *paromomycyna *liwidomycyna A i B, *rybostamycyna *butyrozyna

4,6- deoksystreptaminy *kanamycyna *półsyntetyczne amikacyna- *gentamycyna * streptomycyna, dwuhydrostreptomycyna, *spektynomycyna i trospektomycyna- spektynomycyny

pochodne naturalne: streptomycyna, neomycyna, gentamycyna

półsyntetyczne netylmycyna, amikacyna, tobramycyna

Działanie: wolne grupy OH i aminowe przy cząsteczkach aminocukrów, które ulegają modyfikacji i zablokowaniu przy obecności enzymów syntetyzowanych przez szczepy oporne. 30S rybosomu zahamowanie syntezy białek bakteryjnych. Pierwszym etapem poprzedzającym związanie antybiotyku z rybosomem jest aktywny transport leku zachodzący przy udziale tlenu i energii

Transport ulega zahamowaniu w warunkach beztlenowych i przy niskim pH. Wychwyt ulega nasileniu w obecności związków blokujących biosyntezę ściany

Spektrum: G ujemne tlen zwłaszcza pałeczki (z wyjątkiem Haemophilus) prątki gruźlicy gronkowce (tylko niektóre preparaty) paciorkowce, np. leczenie zapalenia wsierdzia Nie wszystkie identyczną aktywność wobec określonych szczepów bakteryjnych. W skojarzeniu z inhibitorami ściany u gram+

Najwięcej szczepów opornych stwierdza się na gentamycynę i tobramycynę, a najmniej na amikacynę.

Zmiany w strukturze rybosomu, u HLAR = prod. enzymy modyfikujące aminoglikozydy

174) TETRACYKLINY związki amfoteryczne- naftacenowe,

naturalne: //-chlorotetracyklina(aureomycyna), //-oksytetracyklina( oksyteracyna, terramycyna),//-tetracyklina (achromycyna)

Pochodne (półsyntetyczne i/lub zmodyfikowane): *metacyklina( rondomycyna) //*doksycyklina wibramycyna)// *minocyklina klinomycyna) // *rolitetracyklina ( pirrolidynometylotetracyklina; tetra-pirrolidin (tetraweryna i reweryna)

Działanie ham synt białek poprzez 30S rybosomu ( blokowanie wiązania tRNA

(AA- tRNA)).** szerokiego spektrum bakteriostatyczny: Gram- dodatnich ;; Gram- ujemnych, tlenowych, beztlenowych. aktywność wobec bytujących wewnątrz z rozdajów Ehrlichia, Rickettsia, Coxiella i Chlamydia. Zróżnicowana aktywność dotyczy mykoplazm.

. krzyżowa oporność, która może nie dotyczyć doksycykliny i/lub minocykliny.

antagonizm z penicylinami i aminoglikozydami.

Aktywnosć doksycykliny i minocykliny jest wyższa w porównaniu do innych tetracyklin

175) MAKROLIDY PRZECIWBAKTERYJNE

14-członowe: erytromycyna, roksytromycyna, klarytromycyna,

15- członowe: azytromycyna ( azalidy),

16- członowe: josamycyna, spiramycyna, midekamycyna, miokamycyna, rokitamycyna, oleandomycyna

KETOLIDY: telitromycyna, klindamycyna,

OKAZOLIDINONY: linezolid, eperezolid,

LINKOZAMIDY: linkomycyna, klindamycyna,

STREPTOGRAMINY: chinuprystyna (quinupristin) + dalfoprystyna= Synercid, prystynamycyna, wirginiamycyna

176) MAKROLIDY (NIEPOLIENOWE)

Antybiotyki makrocykliczne z laktonowym aglikonem w cząsteczce.

Układ makrocykliczny w aglikonie ( erytronolid) o liczbie członów w pierścieniu 12-16, z którymi są połączone reszty cukrowe.

Mechanizm działania: hamują proces syntezy białka poprzez tworzenie labilnego kompleksu antybiotyk- rybosom( podj. 50S) oraz ingerencję w przebieg translokacji i transpeptydacji. NOWE=-Stymulująco na ukł. immunologiczny

Opornośc krzyżowa: zmetylowanie rRNA; geny erm w plazmidzie i/lub transpozonach.

Podział:

Makrolidy naturalne:Erytromycyna ( erytromycyna A)- 14- członowy aglikon,//Oleandomycyna,//Josamycyna,//Spiramycyna ( rowamycyna),//Midekamycyna

Pochodne erytromycyny ( NOWE MAKROLIDY): Davercin (wyprodukowany w Polsce),// RoksytromycynaKlarytromycyna// Azytromycyna ///// Nowe makrolidy wykazują wyższą aktywność do erytromycyny, lepsze właściwości farmakokinetycznej dostępności biologicznej, “współpracują” z siłami obronnymi gospodarza( do fagocytów)

Spektrym przeciwbakteryjnego działania makrolidów:

---Ziarniaki G+ z rodzaju Staphylococcus( łącznie z wytwarzającymi β - laktamazę)i Streptocuccus( S.pneumoniae, S.pyogenes, paciorkowce jamy ustnej),

---Pałeczki G+ z rozdajów Corynebacterium ( m.in. C. Diphtheriae), Listeria, Gardenella, Nocardia ( z wyjątkiem N. Farcinica),

---Mycobacterium- zróżnicowana aktywność w zależności od makrolidu i gatunku,

---Ziarniaki G- z Neisseria (np. N. Gonorrhoeae) i gatunku Moraxella catarrhalis

---Pałeczki G- Haemophilus- zróżnicowana aktywność w zależności od gatunku; nowe makrolidy z wyższą aktywnością wobec H. Influenzae,

---Pałeczki G- z Pasteurella i Legionella,

---Pałeczki G- z Campylobacter( C.jejuni, C.coli) i Helicobacter( H. pylori),

---Bakterie beztl. nieprzetrwalnikujące ( z wyjątkiem B. fragilis) i lazeczki z rodzaju Clostridium( nie działają na C.difficile),

---Krętki( Treponema spp., Borrelia Burgdorferi),

---Bakterie z gatunku Mycoplazma pneumoniae( nie działają na M.hominis) i gatunku Ureaplasma urealyticum,

---Bakterie z rodzajów Chlamydia, Rickettsia, Ehrlichia, Coxiella.

177) MLSB Krzyżowa oporność na KLINDAMYCYNĘ I ERYTROMYCYNĘ:

U bakterii G+ może być wywołana metylacją jednego mukleotydu adeninowego w 50S rybosomu. Zmiana ta zapobiega wiązaniu erytromycyny , klindamycyny i streptograminy do rybosomu i często określana jako oporność MLSB ( macrolide- lincosamide- streptogramin B).

Oporność indukowana. Opisano kilka genów metylazowych rRNA, które warunkują oporność na erytromycynę (erm); występują one w koniugacyjnych plazmidach i transpozonach(np. Koniugacyjny transpozon TetM u G+ bakterii). Inne mechanizmy oporności: brak krzyżowej oporności między makrolidami i linkosamidami.

178) LINKOZAMIDY Linkomycyna-wytwarzana przez Streptomyces lincolensis,

Klindamycyna- półsyntetyczna pochodna linkomycyny; wyższa aktywność niż linkomycyna.

Mechanizm działania: #hamowanie syntezy białka przez wiązanie się do 5ps (50S) rybosomalnej podjednostki bakterii, #Klindamycyna hamuje rybosomy mitochondrialne u pierwotniaków ,

* hamowaniu produkcji toksyn bakteryjnych, * w stymulacji mechanizmów obronnych gospodarza.

Spektrum działania: ---G+ zierniaki tlenowe z rodzaju Staphylococcus( w tym MRSA, ale nie MRCNS) i Streptocuccus(S.pyogenes, S.pneumoniae, paciorkowce jamy ustnej),

---Pierwotniaki: Toxoplazma gondii, Plasmodium falciparum, Leishmania spp., Pneumocistis carinii,

--- Bakterie beztl. nieprzetrwalnikujące ( w tym B.fragilis) i niektóre gatunki z rodzaju Clostridium(C.perfringens).

Profilaktyka antybiotykowa:

*zabiegi stomatologiczne:

-ekstrakcja zakażonych zębów,

-leczenie kanałowe i inne,

*zabiegi laryngologiczne:

-operacja migdałków( tonsilektomia),

-operacja polipów nosogardzieli i inne,

*Bronchoskopia,

*zabiegi diagnostyczne i leczenie:

-dolny odcinek przewodu pokarm.,

-ukł. moczowo- płc.

*cewnikowanie serca,

*wszczepianie stymulatorów,

179) STREPTOGRAMINY

*Antybiotyki o strukturze cyklicznych peptydów. Prod przez Streptomyces.*Dzielą się na 2 klasy A i B wg chemicznej struktury.

Działanie:Blokują syntezę białka - zahamowanie domeny transferazy peptydylowej w 50S podj. rybosomu prokariotycznego.* Składniki klasy A i B działają synergistycznie. Mieszaniny A i B są aktywne wobec licznych bakterii.

* Słaba rozpuszczlność w wodzie tych antybiotyków redukuje ich użycie w medycynie u ludzi. Niektóre streptograminy (np. Virginiamicyna) były używane jako dodatki do pasz zwierzęcych. nowe streptograminy są z większą rozpuszczalnoscią w wodzie i lepszymi właściwościami farmakologicznymi. (Synercid) stosowana oporne szczepy gronkowców lub enterokoki. //G-ujemne bakterie są naturalnie oporne

180) LINEZOLID Nowa gr.syntetycznych cht, ketolidy= oksazolidynony.

Działanie: ham. Synt. białek; wiązanie z 50S , zahamowanie połączenia 50S z 30S, zahamowanie organizacji rybosomu 70S, blokada inicjacji syntezy

Spektrum działania: Działanie bakteriostatyczne

---wszystkie pospolicie występujące gatunki bakterii G+, również szczepy o wielorakiej odporności występują szczepy niewrażliwe lub o zmniejszonej wrażliwości :enterokoki gronkowce, paciorkowce).

. Bakterie G+:Staphylococcus spp. łącznie z MRSA i MRCNS,/ Enterococcus spp. łącznie z VRE, //M. tuberculosis łącznie z MDR- TB,// Corynobacterium spp. // beztlenowe: Clostridium spp.// Peptostreptococcus spp.,// Propionibacterium spp. // Prevotella spp.,// Fusobacterium spp.,// Bacteroides spp.//

chemioterapeutyczne rozne stosowanie w lecznictwie: *chloramfenikol, cyklosoryna - ant do chemioterapii gruźlicy, *kw fusydowy (nie stosuje się go dzis) - aktywny wobec gronkowcow, *Mupirocyna do likwidowanie nosicielstwa gronkowca złocistego, *Bacytracyna - ant polipeptydowi aktywne wobec gronkowcow, *Polimyksyna B - aktywny wobec Gram- (E. Coli, Salmonella, Shigella), * Kolistyna - nie wchlania się z przewodu pokarmowego,*Kotrimoksazol (Biseptol) - leczenie zakazem układu moczowego, * Nitroimidazole, Nitrotiazol, Nitrofurany,

181) ---INHIBITORY SYNTEZY BIAŁKA( syntetyczne).

Hamowanie syntezy izoleucylo-tRNA; łączenia aminokwasu z odpowiadającym mu tRNA, //syntezy tRNA, =mupirocyna (kwas pseudomonowy A),*Hamowanie aktywności białkowego czynnika elongacyjnego EF-G, kwas fusydowy

182) SULFONAMIDY *pierwszy sulfonamid- prontosil rubrum(1935) *analogi strukturalne kwasu p- aminobenzowego (PABA)- hamowanie syntezy kwasu dehydropterynowego

*pochodne sulfonamidu stosowane w lecznictwie: -Sulfacetamid,// Sulfatiazol, //Sulfadoksyna, // Sulfaguanidyna, // Sulfametksazol,// **Bactrim, Biseptol, Septrin: Sulfametoksazol( analog PABA) + Trimetoprim( analog kw.dihydrofoliowego) swoiście wiąże się do reduktazy dihydrofoloanowej-hamowanie syntezy kwasu tetrahydrofoliowego; Są antywitaminami kwasu foliowego. synergistyczny efekt bakteriobójczy

nie działa na riketsje, krętki, prątki, na Pseudomonas aeruginosa

Spektrum:Ziarenkowce G+(paciorkowce z wyjątkiem Enterococcus, S pneumoniae, N. meningitidis, Actinomyces, Nocardia), paleczki G- z Enterobacteriaceae - zmienna aktywność; H. influenzae, Chlamydia, pierwotniaki (toxoplasma, pneumocistis carinii, plazmodium)

OPORNOSC- ominiecie bloku metabolicznego w synt kw foliow

183) NITROFURANY*Nitrofurantoina i furagin: uroseptyki,

*Furazolidon: leczenie biegunek bakteryjnych ( Salmonella, Schigella, Vibrio cholerae) i lambliozy ( Giardia intestinalis); * Nifuratel: bakterio-, grzybo- ( Candida) i pierwotniakobójczy ( Trichomonas vaginalis);

Mechanizm działania:hamowanie syntezy DNA, redukcja grup NO2 nitrofuranu przez reduktazy nitrofuranowe I i II (wrażliwe na tlen) ; produkty o krótkim t1/2 powodują powstanie przerw w łańcuchu DNA- działanie mutagenne lub letalne;

184) NITROIMIDAZOLE Metronidazol, Tynidazol, ornidazol, nimorazol Aktywność => beztlenowe pałeczki Gram(-) z rodzaju Bacteroides, Prevotella i Fusobacterium, beztlenowe ziarenkowce oraz laseczki z rodzaju Clostridium. Wrażliwe na nitroimidazole są również Trichomonas vaginalis oraz Helicobacter pylori( szczepów opornych (45-60%)).

bakteriobójczo, stają się aktywne dopiero po wniknięciu do komórki bakteryjnej i redukcji pod wpływem enzymów bakteryjnych. znakomitą penetracją do tkanek, w tym również do płynu mózgowo-rdzeniowego i tkanki mózgu. Mimo długoletniego stosowania w lecznictwie, , a zwłaszcza pałeczek Gram(-) z rodzaju Bacteroides, wśród beztlenowców szczepy oporne występują sporadycznie.. Tynidazol jest stosowany głównie w leczeniu rzęsistkowicy, natomiast metronidazol - w różnorodnych zakażeniach z udziałem beztlenowców. Metronidazol w połączeniu z antybiotykiem aktywnym wobec bakterii tlenowych jest również stosowany w profilaktyce zakażeń chirurgicznych, gdzie spodziewana jest obecność bakterii beztlenowych (jama brzuszna, drogi rodne, głowa, szyja). Metronidazol z wyboru = rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego o etiologii Clostridium difficile.

185) ---INHIBITORY RNA;R i f a m y c y n y : naturalne: ryfamycyna B i SV,///// półsyntetyczne: rifampicyna, rifabutyna, rifapentyna są inhibitorami polimerazy RNA- hamują syntezę RNA;,wiązanie do podjednostki β polimerazy RNA- cel działania, ***pośredni efekt- uszkodzenie DNA =powstanie rodników OH uszkadzających deoksyrybozę w obecności jonów metali;Modyfikaje ryfamycyny: Ansamycyny ryfampicyna poszerzone spektrum: ***szcezgólnie wysoka aktywnośc wobec M.tuberculosis, M.leprae i niektórych prątków atypowych, ***najwyższa aktywność wobec gronkowców ( S.aureus i CNS łącznie z MRSA i MRCNS), ***wysoka aktywność wobec paciorkowców, L.monocytogenes, G- ziarniaków z rodzaju Neisseria (N.gonorrheae) i pałeczek rozdaju Haemophilus,

186)---CHINOLONY STOSOWANE W LECZNICTWIE

IV generacje zależnie od spektrum działania przeciwbakteryjnego:

GEN 1- kwas nalidyksowy-zw. wyjściowy grupy chinologów (prototyp)

GEN 2- fluorochinolony -podstawnik fluorowy w pozycji 6 prototypuzwiększona aktywność przeciwbakteryjna

2a: norfloksacyna: Pefloksacyna/ Lornefloksacyna/ Ciprofloksacyna/ Ofloksacyna/ Lewofloksacyna

2b: spranfloksacyna/ Grepafloksacyna *wysoka aktywność wobec Streptococcus pneumoniae *wycofane-> działanie toksyczne

GEN 3- alkilowana piperazyna lub pirolidon w poz.7 oraz grupa metoksy

w poz. 8) *zwiększona aktywność wobec bakterii Gram + i beztlenowców

3a: >>8-metoksychinolony : gatifloksacyna, moksyfloksacyna

>>Naftyridon: trowafloksacyna *najwyższa aktywność * najszersze spektrum działania przeciwbakteryjnego rzadko występujące działanie hepatotoksyczne -wycofana z lecznictwa w Eurpie -w USA- wyłącznie do terapii ciężkich zakażeń

3b: gemifloksacyna (naftyridon) * szerokie spektrum działania, w tym niektóre beztlenowce

GEN 4:

1. desfluorochinolony: -usunięty fluor w pozycji 6 -> prawdopodobnie odpowiedzialny za genotoksyczność i uszkodzenia OUNu// zw. zawierające w cząsteczce: >> gr. Cyklopropylową w pozycji 1 >> gr. metoksy w pozycji 8 >> podstawioną pirolidynę lub piperazynę w pozycji 7

2. garenoksacyna- przydatność kliniczna jeszcze nie poznana

187) CHINOLONY Stare- niefluorowane (I generacja)

Kw. Nalidyksowy //Kw. Oksolinowy/// Kw. Pipemidynowy

188) NOWE- FLUOROCHINOLONY

II generacja- klasyczne Norfloksacyna Ofloksacyna Pefloksacyna Enoksacyna Ciprofloksacyna Fleroksacyna Lewofloksacyna Lomafloksacyna Temofloksacyna

III generacja Sparfloksacyna Gatifloksacyna Grepafloksacyna Tosyfloksacyna Pazufloksacyna

IV generacja Moksyfloksacyna Klinafloksacyna Trowafloksacyna Sitafloksacyna Gemifloksacyna

mechanizm działania- hamują replikację Targetami (punkty uchwytu) są dla chinolonów:

*gyraza DNA : podjednostki: GyrA i GyrB; wprowadza ujemny superhelikalny skręt nici DNA: replikacja i transkrypcja *topoizomeraza IV = analog gyrazy: podjednostki:; umożliwia rozdzielinie chromosomów: przejście do kom. Potomnej /// hamują aktywność gyrazy i/lub topoizomerazy IV:**zaburzenie regulacji przestrzennego ukształtowania DNA** stabilizacja połaczenia enzymu- DNA *efekt nieodwracalny- zahamowanie syntezy DNA i śmierć komórki ///GYRAZA- bakterii Gram - ///TOPOIZOMERAZA IV- u gronkowców

często efekt synergistycznego dzialania przy skojarzeniu z antybiotykami B-laktamowymi, aminoglokozydami, glikopreptydami.

189) FLUOROCHINOLONY-

mechanizmy oporności:*mutacje punktowe (pojedyncze i mnogie) prowadzące do zmiany sekwencji aminokwasów: **zmiana budowy enzymu = target dla chinologów **utrata powinowactwa i spadek wrażliwości; zróżnicowanie w zależności od związków chinolonowych, np.: zmiana seryny w leucynę powoduje wzrost wartości MIC kwasu nafidyksowego128-krotny, ale tylko 16-32-krotny dla nowych fluorochinolonów **oporność krzyżowa *wypływ (Efflux): białka pompy protonowej czynnie usuwają chinoliny z komórki. *plazmidy kodujące oporność na chinoliny u pałeczek Gram - *bariera przepuszczalności: bł. Zewn (OM) i białka porynowe (OMP)- bakterie Gram -

190) TUBERKULOSTSTYKI

Gruźlica TYPOWA---> Mycobacterium tuberculosis( Tbc);

Antybiotyki:Streptomycyna, /Kanamycyna, /Cykloseryna,/ Rafampicyna

Inne: Izoniazyd (INH), Etambutol, Kwas paraaminosalicylowy (PAS), /Pyrazinamid

Najczęściej: INH + ryfampicyna + etambutol

Gruźlica ATYPOWA

Mycobacterium avium-intracellulare ( kompleks MAI); mogą być oporne na wszystkie antybiotyki przeciw Tbc, z wyjątkiem cykloseryny; -in vitro wrażliwe na: amikacynę, cyprofloksacynę, imipenem, -ryfabutyna

M fortuitum/ chelonae: oporne na wszytskie leki anty - Tbc,

-in vitro wrażliwe na: cefoksytynę, imipenem, amikacynę, TMP/SMX, doksycyklinę (~50% zaszczepów); *M.fortuitum: dodatkowo wrażliwe na cyprofloksacynę i ofloksacynę, *M.chelonae: dodatkowo na roksytromycynę,

Mkansasii: ryfampicyna + INH + etambutol, -in vitro wrażliwe na: erytromycynę i amikacynę

M marinum: TMP/SMX, minocyklina, ryfampicyna + etambutol

M ulcerans: ryfampicyna + amikacyna; etambutol + TMP/SMX;

-in vitro wrażliwe na: streptomycynę, ryfampicynę, clofaksyminę

191) Racjonalny wybór antybiotyku przeciwbakteryjnego przez lekarza:

*badania bakteriologiczne-powinny poprzedzać wybór chemioterapeutyku dotyczy to zarówno chemioterapi celowanej jak i empirycznej, *chemioterapia empiryczna-zakłada wybór właściwego antyb.(racjonalna selekcja chemioterapeutyk) do terapi zakażeń bakteryjnych bez oczekiwania na wynik bad. bakter. w odróżnieniu od ch. Celowanej.

192) Zasady chemioterapii racjonalnej i jej skuteczność: *znajomość zw.chem., *spektrum działania przeciwko określonym drobn. w stężeniu względnie nieszkodliwym dla komórek gospodarza, *ocena aktywności in vitro (bakterie, grzyby) *MIC w mg/l najmniejsze stęz. hamujące wzrost badanych szczepów , *MBC---||----bójcze, *MIC 50 i MIC 90(mg/l) 50% lub 90% szczepów hamowanych przez określone stężenie, *sub-MIC (1/2,1/4 itd. MIC w mg/l) *wąskie, szerokie lub poszerzone spectrum działania, *działanie selektywne, *mechanizmy działania chemioter przeciwbakteryjnych. Inhibitory ściany kom.:*Antybiotyki B-laktamowe: penicyliny, cefalosporyny (cefamycyny), karbapanemy, monobaktamy, tribaktamy, *Antybiotyki glikopeptydowe: wankomycyna, tejkoplaniny, *Inhibitory białka: aminoglikozydy, makrolity, linkozamidy, tetracykliny, *Inhibitory kw.nukl.: chinoliny, ryfamycyny, *mechanizmy nabywania oporności na chemioterapeutyki przez drobn. (bakt, grzy, wir, pasoz), *oporność krzyżowa drobn. w stosunku do określ. grup chemioterapeutyków, *Efekt poantybiotykowy (PAE)

*Antybiogram lub antymykogram jako podstawa do wyboru chemioterapeutyku i jego dawki, * wrażliwe(S),. średniowrażliwe(I),.szczepy oporne(R),

*Właściwości farmakokinet.i dostępność biolog Cht,(dostępność biol-ułamek dawki jaki dociera do krążka ogólnie i szybkość z jaką to zachodzi) *Toksyczność, WSP.terapeutyczny-niepożądane skutki działania cht. (objawy uboczne) *Sposób leczenia-(normalne, intensywne, przewlekłe)-droga podania, dawki i ich liczba, dzieci (noworodki, niemowlęta, dzieci starsze) *Monoterapia - użycie 1 antybiotyku, *cht. skojarzona-(polichemioterapia)w warunkach szpitalnych, *ch. w niewydolności nerek, *w zakażeniach OUN, *monitorowana-kontrola poziomu stęż.c Cht. podczas leczenia, gruźlicy i/lub innych swoistych chorób drobn., w zakażeniach bakteryjnych pozaszpitalnych (górnych dróg oddechowych, płuc, dróg moczowych, wbakteryj. zakaż. Szpitalnych, *koszty cht.

193) Spodziewana skuteczność terapeutyczna: gdy stęż. chemioterapeutyku w ognisku zakażenia osiągnie co najmniej wart. Wynoszące tyle ile wynosi wart.MIC(mg/l) czynnika etiologicznego zakażenia, *wart.MIC(mg/l)mają generalne odniesienie do wart.stęż. osiąganych w surowicy krwi, *szczepy wrażliwe(S) i oporne(R)-sytuacja lokalna np.przewód pokarmowy i mocz.)może jednak różnić się,osiągane stęż. Mogą wielokrotnie(100,1000,i więcej razy) przekraczać wart.MIC dla szczepów kwalifikowanych do gr. opornych (oporność wrodzona, nabyta).

194) Wybór przez lekarza antybiotyku przeciwbakteryjnego: decyzja o rozpoczęc. leczenia antybiotykiem---należy zawsze do lekarza, *gorączka i inne objawy zakażenia *nie wszystkie zakaż. Są wywołane przez bakterie *pierwotne wirusowe zakażenia gór.dróg oddech. występują powszechnie w warunkach pozaszpitalnych-nie wymagają leczenia antybiotykiem *wśród pacjentów z podejrz. zakażenia tylko u części z nich będzie możliwe potwierdzenie i ustalenie czynnika etiolog., dotyczy to ok.50%przypadków rozpoznanego zapalenia płuc lub posocznicy *zakażenia szpitalne czy pozaszpitalne--**laboratoria mikrobiolog,-powinny spełniać ich główne zadanie *współpraca z lekarzami leczącymi pacjentów -pomoc przy wyborze antybiotyku, badania bakteriolog. (identyfikacja czynnika zakażenia, ocena stopnia oporności)

195) Racjonalny wybór antybiotyków

*zróżnicowany stopień wrażliwości na określone antybiotyki szczepów bakter. Należących do określ. gatunku np.oporność wrodzona *zróżnicowany stopień wrażliwości na określ. antyb. Szczepów należących do tego samego gatunku-szczepy pochodzące od pacjentów *występowanie różnic w częstości oporności na te same antybiotyki wśród szczepów różnych gatunków w zależn. od kraju, środowiska

196) Racjonalny wybór antybiotyków do chemioterapii empirycznej tzw.polityka antybiotykowa: *ograniczenie liczby stosowanych antybiot.-ogólnie-uszeregowanie antyb. w odpowiedniej kolejności: leki I rzutu, leki alternatywne, monoterapia, terapia skojarzona *ograniczenie liczby stosowanych antybiotyków dla niektórych grup chem. Dla określonych oddziałów szpital. zakażeń pozaszpital. *istnieje tendencja do skracania czasu podawania antybio. w ostrych zakażeniach pozaszpitalnych(1-3 dni) *chemioterapia sekwencyjna-antybiotyk iniekcyjny(1-3 dni),antyb.doustny.

197) Chemioterapia skojarzona (polichemioterapia): leczenie I rzutu dotyczy często pacjentów z zakaż. szpitalnymi (np.zapalenie płuc lub posocznica) Zalety: *poszerzenie spektrum - bakteryj.,zakaż. mieszane, *uzyskanie efektów synergistycznego działania, , opóźnienie rozwoju bakteryjnej oporności, zmniejszenie dawek leków o znanych efektach niepożądanego działania, wielkość i liczba dawek może pozostawać w związku z wystąpieniem lub nie efektu poantybiotykowego (PAE)

198) Spodziewana skuteczność chemioterapii przeciwbakteryjnej: ocena kliniczna: całkowite wystąpienie objawów chorob., poprawa stanu chorego* ocena bakteriologiczna: całkowita eliminacja czynnika etiolog.

suma oceny klinicz i bakter.

199) Oporność bakterii na antybiotyki-podstawowe znaczenie w racjonalnej chemioterapii:

1)-znajomość zagadnień związanych z wystąpieniem określonych bakterii w chorobach infekcyjnych z różną lokalizacją szpitalnego i pozaszpitalnego pochodzenia

2znajomość stopnia oporności bakterii uczestniczących w chorobach infekcyjnych : *oporność wrodzona(niewrażliwość) sprzyjanie rozprzestrzenianiu się ,,nowych bakterii chorob. Z wrodzoną opornością na niektóre antyb. *adaptacja w środowisku gdzie często stosowane antybiotyki bakterii o niskiej patogenności (naturalna odporność na glikopeptydy, cefalosporyny)

2)reakcje bakterii na antybiotyki

*niewrażliwość naturalna -oporność wrodzona: bakterie nie mieszczą się w spektrum działania antyb. w momencie wprowadzania go do lecznictwa, =stala cecha gatunku lub grupy bakterii uwarunkowana genetycznie(chromosomalnie)

*tolerancja wobec antyb.-bakteriostaza-utrzymanie się liczby bakterii na stałym poziomie tzw.paradoksalny efekt(efekt Eagla),małe stężenia antyb. zabijają populację bakterii, wysokie stężenia antyb. nie mają wpływu-pomiar MBC:MIC >=32

*przetrwanie niewielkiej liczby populacji (<0,1%) bakterii, która przeżywa mimo długotrwałego kontaktu z antybiotykiem-analiza profilu populacji(PPA) *heterogenność w opornych na metycylinę populacjach-Staphylococcus ureus(MRSA)i innych gatunkach gronkowców (MRCNS) w tym patogenu zwierzęcego Staphylococcus sciuri-oporność wrodzona, gen rec A w chromosomie, PBP 2 *efekt poantybiotykowy-zahamowanie wzrosty bakterii(>2 godz,) po krótkotrwałym kontakcie niektórymi antybiotykami. * efekt poantybiotykowy sub-MIC po subletalnych stężeniach

200) OPORNOŚĆ WRODZONA (ang. Intrinsic) *Oporność naturalna lub wewnętrzna *Bardziej poprawnie- niewrażliwość *Zależy od obecności chromosomalnych genów swoistych dla gatunku *Stwierdzana u wszystkich gatunków z rodzajów bakterii

Pojęcie względne:bo - dla wielu antybiotyków wartości MIC (mg/L) mają odniesienie do wartości stężeń osiąganych w surowicy krwi - sytuacja lokalna (np. przewód pokarmowy, mocz) może wielokrotnie przekraczać wartości MIC dla szczepów bakteryjnych z wrodzoną opornością

*Mimo naturalnej oporności paciorkowców i enterokoków na niskie stężenia aminoglikozydów mogą być skutecznie leczone aminoglikozydami z β-laktamami (synergizm).

201) OPORNOŚĆ NABYTA = niewrażliwość nabyta

Początkowo (dziedzicznie) wrażliwe bakterie stają się oporne w wyniku zmian w ich genomie:

* mutacje *nabycie od innych bakterii opornych genu lub zespołu genów determinujących oporność

* zmiana dziedziczenia (trwała) * transfer wertykalny * transfer horyzontalny * geny chromosomalne* geny pozachromosomalne: plazmidy, transpozony, integrony, kasety genowe, bakteriofagi.

Oporność nabyta po pojawieniu się antybiotyku w środowisku: - mutacja we własnym materiale genetycznym- chromosom, geny zlokalizowane w pozachromosomalnym DNA- nabycie nowego DNA: koniugacja, transdukcja, transfekcja- geny wbudowane do genomu, geny w pozachromosomalnych elementach

202) SKUTKI OPORNOŚCI

-Bakterie oporne nie maja przewagi nad bakteriami wrażliwymi po usunięciu antybiotyku ze środowiska - geny warunkujące oporność są zwykle tracone po pewnym czasie od usnięcia antybiotyku ze środowiska.

-Zakażenia wywołane przez oporne bakterie odznaczają się cięższym przebiegiem i większą śmiertelnością niż zakażenia wywołane przez bakterie wrażliwe (są odstępstwa od tej reguły)

-Zwiększone koszty leczenia związane z przedłużonym pobytem pacjenta w szpitalu

203) MECHANIZMY OPORNOŚCI BAKTER.NA CHEMIOTERAPEUT. 1zmiany mutacyjne genów wlasnych.2zmiany ekspresji genet. na poziomie transkrypcji lub translakcji. 3ułatwione, horyzontalne przekazywanie genów pomiędzy odległymi filogenetycznie gr.bakterii. 4synteza nowych uk. białkowych. 5zmiany przepuszczalności pokrywy kom. (zmniejszają ilość leku wnikającego do kom.)6zmiany właściwo. lub eliminacja punktów docelowego działania antybiotyków. DEPRESJA-przez antybiotyk istniejącego operonu, który koduje syntezę produktu odpowiedzialnego za oporność na ten antybiotyk.

204) OPORNOŚĆ BAKTERII NA ANTYBIOT.1Brak def. w przypadku badań epidemiolog.2Zdefiniowanie oporności badanego szczepu w odniesieniu do szczepu kontrolnego 3Oporność jako wartość zmienna mierzona na poziomie populacji lub bakterii lub gospodarza (jakosciowa, ilościowa) 4Def.oporności zróżnicowana w kategoriach: pochodzenia, typu, mikrobiologiczna, kliniczna (dzieli bakterie na podatne lub oporne w zależności od tego czy infekcja wywołana przez te bakterie reaguje na terapię czy nie),genotypowa,fenotypowa,5Oporność to zdolność drobnoust. do przeciwstawiania się antybiot.

205) PATOGENY ALARMOWE to wielooporne, wyselekcjonowane szczepy bakteryjne w środowisku szpitalnym*: na metycykline (Streptoc.aurenus) MRSA, *na wankomycynę (-,-) VRSA, *na wankomycynę (Enteroc.)VRE 2oporne na antybiot.B-laktamowe pałeczki Gram- wytwarzające B-laktamazy o szerokim spektrum substratowym typu ESBL 3oporne na karbapenemy pałeczka Gram- 1Acinetobacter spp. 4oporne na fluorochinolony pałeczka Gram- Escherichia coli 5niewrażliwe=oporne na penicylinęStreptococcus pneumoniae(PNSP lub PRSF)w środowis. szpitalnym 6Clostridium difficile wytwarzają egzotoksyny 8szczepy Klepsilla pneumoniae oporne na cefalosporyny IIIgeneracji. oporne na fluorochinolony oporne na karbapenemy 9Pseudomonas aeruginosa oporne na karbapenemy, fluorochinolony, amoniglikozydy i ceftazidim

206) WYKAZ DROBNOUS.ALARMOWYCH OBIĘTYCH SYSTEMEM REJESTRACJI. 1gronkowce złocisty (Staphylococcus aurenus) niewrażliwy na metycylinę (MRSA) lub VRSA 2paciorkowiec ropotwórczy Streptococcus pyogenes ) 3enterokoki (VRE) 4pałeczki Gram - (Enterobacteriacae ESBL lub karbapenemy)5 Pseudomonas, acinetobacter, karbapenem lub dwa inne grupy. 6Clostridium difficile 7 salmonella shigella, campoylobacter jejuni 6maczugowiec błoniczy- toksyno twórczy 7pałeczka krztuśca(Bordettella pertussis) 8dwoinka zapalenia opon móz-rdzen.(Neisseria meningotidis) 9prątki chorobotwórcze (Mycobakterium spp.) 10dwoinka zapalenia płuc na cefalo III i penic S pneumoniae 11 legionella pneumophila

wirusy: ospy wietrznej, odrymotbilivirus, grypy=influenzavirus, rota, syncytialny, zapalenia wątroby typu B, zapalenia wątroby typu C, HIV

207) GRONKOWCE - opornosc na ampicyline/penicyline zwiazana z wytwarzaniem indukowanej β-laktamazy pochodzenia plazmidowego (wykrywanie w tescie z nitrocefina). Większość (80-90%) szczepow zarówno z gat S. aureus jak i CNS gr S. epidermidis - szczepy oporne na penicyline, ale wrażliwe na metycyline i nafcyline lub penicyliny izoksazolinowe, cefalosporyny I, II, II gen i preparaty skojarzone z inhibitorami β-laktamaz (Augmentin Unasyn) *MRSA (methicillin - ressistant S. aureus) *MRSE (…-… S. epidermidis) *MRCNS (…-… coagulase negative staphylococci). Odmienne bialko wiążące penicyliny PBP'2 (lub PBP 2a)(oporność indukowana lub heteroopornosc) ~gen chromosomalny mecA. Szczepy oporne na wszystkie ant β-laktamowe. Wykrywanie metycylinoopornosci 1) met dyfuzyjna z krazkiem z oksacylina (1µg) lub cefoksytyna (30µg) *agar Mueller - Histon inkubacja w temp 36C, 24h *srednica zahamowania wzrostu ≥13mm przy krazku z oksacylina, brak mikroketonii w strefie = szczep wrażliwy na metycyline *srednica zahamowania wzrostu ≥19mm przy krazku z cefoksytyna i brak mikroketonii w strefie = szczep wrażliwy na metycyline 2) met skriningowa plytkowa *agar Mueller - Hintona z 4% NaCl i 6µg/ml oksacyliny („lytka oksacylinowa”), inkubacja w temp 35C, 24h *każdy wzrost na plytce posianego szczepu (zawiesina o gęstości 0,5 w skali Mc.Farlanda) - opornoscna metycyline 3) met komercyjne *test ATB OXA lub ATB STAPH (bio Merieux) *test Cristal MRSA ID *E-test (AB BIODISK) 4)Testy oparte o wykrywanie bialka PBP 2' *MRSA *slidex MRSA *Oxoid PBP2 5)met molekularne wykrywające gen mecA *”Zloty standard”(laboratoria referencjne) PACIORKOWCE oporność na penicyliny Streptococcus pyogenes - gr A *jak dotad nie stwierdzono oporności na penicyline. Penicylina jest nadal lekiem z wyboru do leczenia zakazen wywolanych przez paciorkowce β-hemolityczne *może występować oporność na makrolity (erytromycyna i inne) Streptococcus pneumoniae *nie jest zwiazana z wytwarzaniem β-laktamazy. Zmiany w bialkach wiążących penicyliny (PBP, penicillin - binding - proteins). Naturalna transformacja i genetyczna rekombinacja z genami PBP od innych opornych bakterii (S. mitis, S. sanguis, S. oralis)

208) OCENA WRAZLIWOSCI NA PENICYLINE 1)met skriningowa: krazek z okscylina (1µg) na podlozu agarowym MHA z 5% krwia barania * szczepy wrażliwe na penicyline G-strefa zahamowania wokół krazka oksacylinowego ≥20mm *szczepy niewrażliwe na penicyline G-strefa zahamowania wokół krazka oksacylinowego ≤19mm 2) met skriningowa plytkowa: plytki MHA + 5% krew barania ze stężeniami krytycznymi penicyliny G wynoszącymi 0,12 i 2 mg/L *wzrost na plytce z 0,12 mg/L penicyliny - potwierdzenie wystepowania oporności na penicyline niskiego poziomu *wzrost na plytce z 0,12 i 2mg/L penicyliny - wysoki poziom oporności na penicyline *brak wzrostu na obu plytkach - szczepy wrażliwe na penicyline 3)met rozcienczeniowa w podlozu agarowym z 5% krwia barania (MIC w mg/L) *szczepy z opornością niskiego stopnia (oporność wzgledna, I-sredniowrazliwe) (MIC penicyliny G 0,12 - 1 mg/L *szczepy z wysokim poziomem oporności (oporność wzgledna, R-oporne) (MIC≥2mg/L). mogą być oporne na cefalosporyny III gen - konieczne oznaczenie MIC

cefotaksymu i ceftriaksomu. Szczepy wielooporne (MDR) - oporne na antybiotyki należące do co najmniej trzech roznych grup.

209) OCENA WRAZLIWOSCI NA ANTYBIOTYKI charakterystyka genetyczne szczepow, reakcje PCR →wykrywanie obecności roznych sekwencji w genach pbp 1a i pbp 2b *potwierdzenie swoistości gat *wystepowanie mozaikowych sekwencji warunkujących oporność wysokiego (MIC >2mg/L) i niskiego poziomu (MIC 0,12 - 1mg/L) oporności na penicyline

210) PACIORKOWCE JAMY USTNEJ (gr „viridans) *mogą być oporne na penicyline i ampicyline *poszczególne gat roznia się pod względem oporności na penicyline (MIC 0,015 do >4 mg/L) - konieczne oznaczenie wartości MIC *metoda skriningowa z uzyciem krazka z oksacylina (1µg) nie może być stosowana - szczepy mogą być wrażliwe na penicyline , lecz oporne na oksacyline *konieczne oznaczenie wrażliwości na cefalospoyny IIIgen (MIC w mg/L) - mogą wykazywac wzgledna oporność

211) PACIORKOWCE „WYBREDNE” (o zwiekszonych wymaganiach odżywczych, „satelitarne”): S, defectivus i S. adjacens *maja bialka wiążące penicyliny PBP inne niż u S. mitis i S. orali *mogą wykazywac tolerancje lub być oporne na penicyline (MIC ≤ 0,03 do 4mg/L) *konieczna ocena poziomu oporności na penicyline (MIC w mg/L) *w terapii zapalenia wsierdzia skojarzenie penicyliny z antybiotykiem aminoglikozydowym.

212) ENTEROCOCCUS oporność na ampicyline *wzgledna oporność (niski poziom oporności na penicyline i ampicyline). Oporność wrodzona (niskie powinowactwo bialek wiążących penicyliny - PBP). Wrodzona oporność na penicyline u E. faecalis i E. faecium, bialko PBP5. *synteza β-laktamaz (plazmidowych) u E. faecalis *wysoki poziom oporności na penicyline u E. faecium: wrodzona lub nie zwiazana z produkcja β-laktamazy lecz z zaburzeniami PBP.

213) HAEMOPHILUS INFLUENZAE - oporność na ampicyline *β-laktamaza plazmidowa TEM-1, rzadziej ROB-1 - testy paskowe, krazkowe, test z nitrocefina (chromogenna cefalosporyna) *modyfikacja PBP (szczepy BLNAR) - oporność na ampicyline i cefuroksym; metoda dyfuzyjna (jednoczesnie krazek z ampicylina (2µg) oraz amoksycylina /kwasem klawulanowym (1µg) strefy zahamowania wzrostu dla obu krążków ≤13mm.

214) MORAXELLA CATARRHALIS ponad 90% szczepow wytwarza β-laktamazy BRO-1 i BRO-2 (przenoszone przez transpozony) *test z nitrocefina *szczepy klinicznie oporne na penicyline, piperacyline, ampicyline i amoksycyline.

215) VRE: Enterokoki - oporność na wankomycyny - enterokoki oporne na wankonycyny. Wankomycyna: antybiotyk glikopeptydowy, mechanizm działania - hamowanie syntezy peptydoglikanu, mechanizm oporności na wankomycyny jest złozony, uczestniczy w nim 7 genów1.Enterokoki oporne na wnkomycyny stanowią niejednorodną grupę.2. Na podstawie: poziomu oporności na wankomycyny, sposobu ekspresji, oporności krzyżowej z tejkoplaniną, lokalizacji genów oporności.Wyróżnia się 6 klas genotypowych oporności na wankomycyny Van: A,B,C,D,E,G. VanA:warunkuje wysoki stopień oporności na wankomycyny i tejkoplaniny, najpowszechniejszy typ oporności, głównie u E. faecium, geny zlokalizowane są na transpozonie (plazmid),oporność indukowana. VanB zróżnicowana oporność na wankomycyny, wrażliwość na tejkoplaniny, głownie u E. faecalis, oporność indukowan, geny zlokalizowane na chromosomie lub transpozonie (plazmid)VanD wysoki stopień oporności na wankomycyny. Metody wykrywania: Met. dyfuzyjne z krążkiem z wankomycyną (30mg) 1.Met. przeglądowe (screeningowe) płytkowe Podłoże stałe (BHIA) z wankomycyną (6mg/ml) 1.Met. określania wartości MIC #Metoda rozcieńczeniowa na podłożu stałym i płynnym #Metody automatyczne: Vitek, Microscan, BDPhoenix Metoda dyfuzyjna z krążkiem z wankomycyną (30mg) #Na agarze Mueller-Hintona, zawiesina bakteryjna o gęstości 0,5 w skali Parlanda #Inkubacja w temp. 35⁰C w atmosferze tlenowej (O₂) #Inkubacja musi być prowadzona przez 24h #Odczyt w świetle przechodzący #Wzrost mgławicowy lub obecność kolonii w strefie zahamowania wzrostu uznajemy za oporność Metody przeglądowe (screeningowe) płytkowy #Agar BHI z wankomycyną (6mg/ml) #10ml zawiesiny bakteryjnej w postaci kropli nanosi się na płytkę #Inkubacja w temperaturze 35⁰C przez 24h #Wzrost większy niż 1 kolonia - może oznaczać oporność na wankomycyny #W takim przypadku konieczne:- oznaczenie wartości MIC - identyfikacja szczepu Metody określania wartości MIC Gronkowce p- oporność na wankomycynę VSSA - S. aureus wrażliwy na wankomycynę VISA - S. aureus średniowrażliwy na wankomycynę VRSA - S. aureus oporny na wankomycynę. Metody wykrywania: Metody dyfuzyjne z krążkiem z wankomycyną (30mg), nie wykrywa szczepów VISA #Na

agarze Mueller - Hintona #Zawiesina o gęstości 0,5 #Inkubacja 33⁰C - 35⁰C (nie przekraczać 35⁰C) w atmosferze tlenowej pełne 24h #Strefa zahamowania wzrostu wokół krążka wankomycyny >lub= 15mmMetody przeglądowe (screeningowe) płytkowe #Agar BHI z wankomycyną (6ug/ml) #10ml zawiesiny bakteryjnej w postaci kropli nanosi się na płytkę #Inkubacja w temperaturze 35⁰C przez 24h #Wzrost większy niż 1 kolonia - może oznaczać oporność na wankomycyny #W takim przypadku konieczne:- oznaczenie wartości MIC- identyfikacja szczepuMetody określania wartości MIC- metoda rozcieńczeniowe Szczepy VRSA:- niezwykle rzadkie: 3 przypadki w USA (wszystkie szczepy posiadają genA, wszystkie to szczepy MRSA), 2 kolejne przypadki w 2005r.

Enetrokoki - oporność na aminoglikozydy. Enterokoki posiadają wrodzoną oporność niskiego stopnia na antybiotyki aminoglikozysowe. Posiadają wrodzoną oporność na niskie stężenia. Niektóre enterokoki wytwarzają enzymy modyfikujące antybiotyki aminoglikozydowe. #Adenylotransferazy aminoglikozydowe (AAD)#Fosfotransferazy aminoglikozydowe (APH) #Acetylotransferazy aminoglikozydowe (AAC). Enzymy te warunkują wysoki poziom oporności na te antybiotyki, co pociąga za sobą brak synergizmu działanie z antybiotykami hamującymi syntezę ściany komórkowej. Oporność wysokiego stopnia na aminoglikozydy (HLAR) Wynik badania wrażliwość na wysokie stężenia Gentamycyny i Streptomycyny jest reprezentatywna dla wszystkich aminoglikozydów. Wysoki poziom oporności (HLAR) na streptomycyny. Metody wykrywania: 1)Metoda dyfuzyjno - krążkowa (wysokie stężenia) *Krążek z gentamycyną (120µg) *Krążek z streptomycyną (300µg) 2)Metody przeglądowe (screeningowe) płytkowe *Podłoże stałe (BHIA) z gentamycyną (500µg) *Podłoże stałe (BHIA) z streptomycyną (2000µg/ml) 3)Metody….. Metoda dyfuzyjna z krążkiem z gentamycyną (120µg) lub streptomycyną (300µg) *Na agarze Mueller-Hintona *Zawiesina o gęstości 0,5 *Inkubacja w temperaturze 35⁰C przez 16-18h *Strefa >10mm szczep bez HLAR *Bark strefy zahamowania wzrostu Metody przeglądowe (screeningowe) płytkowe *Wzrost >1 kolonii oznacza oporność *Inkubacja w temperaturze 35⁰C przez 16-18h

216) Oporność typu MLS_β Mechanizm działania: hamowanie syntezy białka poprzez wiązanie się z podjednostką 50S rybosomy. 1) Makrolidy. 2)Linkozamidy. 3)Streptograminyβ Mechanizm oporności MLS_β związany jest ze zmianą struktury miejsca wiązania tych antybiotyków na rybosomie. Za pośrednictwem enzymu metylazy. Może mieć charakter konstytutywny i indukcyjny. Wykrywanie: 1) Metoda dyfuzyjna z krążkiem z erytromycyną (15µg) i klindomycyną (2µg) - odległości pomiędzy krążkiem nie powinna przekraczać 15mm. Oporność typu MLS_β *konstytutywna kMLS_β brak strefy zahamowania wzrostu przy krążku z erytromycyną. *indukcyjna i MLS_β.

217) β - laktamazy - enzymy inaktywujące antybiotyki β - laktamowi poprzez hydrolizę pierścienia β - laktamowego *Test cefinonowy *Jodometryczne - redukcja jodu w wyniku działania β - laktamaz, kwas penicylojowy. *Acydymetryczne - wykrywanie jest zmiana pH jaką wywołuje powstający w wyniku działania β - laktamazy kwas penicjolowy. β - laktamazy: #Penicylinazy (chromosomalne, plazmidowe) #Cefalosporyny (chromosomalne) #β - laktamazy o szerokim spektrum (a. klasyczne-plazmidowe:TEM,SHV; b. enzymy o rozszerzonym spektrum-plazmidowe:ESBI). Bakterie wytwarzające β - laktamazy *Gram + *Staphylococcus spp. *Enterococcus faecalis *Gram- #pałeczki z rodziny Enterobacteriacae #Pseudomonas #Strenotrophomonas #Acinetobacter. Obecnie obowiązują dwa podziały klasyfikacji β - laktamaz: *w oparciu o sekwencję nukleozydową *w oparciu o profilaktykę substratową i reakcję na inhibitory β - laktamaz. Wytwarzanie β - laktamaz może mieć charakter: #konstytutywny - niezależny od antybiotyku #indukcyjny *penicylinazy - rozkładają niektóre β - laktamazy z grupy penicylin *β - laktamazy o szerokim spektrum substratowym - zlokalizowane na plazmidach, - β - laktamazy TEM i SHV *ESBL - β - laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym, - w większości pochodne klasycznych enzymów TEM i SHV, - aktywność hamowana przez inhibitory β - laktamaz np. kwas klawulonowy, - geny zlokalizowane na plazmidach lub chromosomie, - hydrolizują penicyliny, cefalosporynyI,II,III,IVgeneracji i monobaktamy, - aktywność wobec ESBL - zachowują jedynie karbapanemy i cefamycyny *AmpC - chromosomalne cefalosporynazy, aktywność nie hamowana przez inhibitory β - laktamaz, Oporność ma u większości gatunków charakter indukcyjny, - mutacje mogą prowadzić do ekspresji konstytutywnej tzw. szczepy zdepresonowane #Oporne na wszystkie β - laktamazy oprócz karbapanem *Metylo - β - laktamazy (MBL), - niehamowane przez inhibitory β - laktamaz, -

218) ESBL - metody wykrywania * Metody dyfuzyjne z krążkiem #test 2 krążków (DDST) krążki bibułowe z subst. dla enz. ESBL; odległość nie < niż 20mm; powiększenie strefy zahamowania wzrostu na granicy krążka zawierającego antybiotyk #test krążka diagnostycznego (test DD) jeżeli średnica strefy wokół krążka jest>5mm *Metody dyfuzyjne E - testy: AmpC - chromosomalne cefalosporyny - wykrywanie; oporność ma charakter indukowany *Metody automatyczne - Vitek,- BDPhoenix

219. W skład kom. bakt. wchodzi cytoplazma z nukleoidem i rybosomami i ona jest otoczona błoną cytoplazmatyczną i ścianą komórkową. Niektóre bakterie mogą zawierać elementy dodatkowe. tzn rzęski, fimbrie, przetrwalniki, wtręty cytoplazmat., plazmidy, transpozony. Brak natomiast elementow typowych dla eucaryota tzn mitochondriow, plastydów, siateczki śródplazmatycznej, lizosomów, wakuol i aparatu golgiego.

220. W CYTOPLAZMIE toczą sie wazne dla życia funkcje wiec zawiera substancje zapasowe, białka, polimery kw nukleinowych, metabolity, wode, jony.

221. Nukleoid czyli chromosom bakteryjny nie jest osłonięty błoną, nie ma jąderek. Kom. bakter jest haploidem. DNA ma postać podwójnej spirali (złożonej z dwóch komplementarnych łańcuchów polinukleotydowych, )zwiniętej w kłębek.W nim są różne geny, nie ma odcinków niekodujących tzn intronów. Wśród genów mamy: 1.geny strukturalne,tzn fragm. ciągłe DNA kodujące całe zestawy biorących udział w jakimś szlaku enzymów i kontrolowane przez operatora. 2.geny regulatory. Tylko część DNA każdego genomu bierze udział w kodowaniu sekwencji aminokwasów, inne obszary działają w takich procesach jak replikacja DNA, rekombinacja, kontrola ekspresji genów, strukturalna organizacja chromosomu. Taki nukleoid jest przyczepiony do konkretnego miejsca błony cytoplazmat. czyli mezosomu lub do ściany komórkowej. Replikacja zawsze zachodzi mechanizmem semikonserwatywnym.

222. Mezosom to wpuklenie błony cytoplazmatycznej do wnętrza komórki, wystepuja tu liczne enzymy biorące udział w syntezie sciany kom. oraz oddechowe i związane z procesami oksydoredukcyjnymi.W cytoplazmie może być nawet 10 000 rybosomów, ktore tworza agregaty, to takie centra syntezy białek.

223. Błona cytoplazmat jest to narząd pobierania i wydalania, wykazuje selektywną wybiórczośc wobec niektorych substancji. Zbudowana jest z podwójnej warstwy fosfolipidów 70% z powtykanymi białkami 30%, jest tu też trochę węglowodanów ale nie ma steroli, wyjątek stanowią mykoplazmy. Częsc białek błonowych funkcjonuje na zasadzie enzymów które katalizują transport czynny i noszą nazwę permeaz. W błonie są też nośniki lipidowe oraz enzymy, które odgrywają ważną rolę w procesie biosyntezy peptydoglikanu i tworzenia przegrody podczas podzialu. Właśnie te enzymy są miejscem działania antybiotyków B-laktamowych i nazywamy je białkami wiążącymi penicylinę PBPs. Ogólnie białka występujące w błonie można podzielić na cztery grupy: 1.transportujące 2. syntetyzujące mureine np. PBP czy syntetyzujące LTA czy LPS 3. systemu sekrecyjnego 4. regulatorowe tzn takie odpowiadające na sygnały zewnętrzne przez białka sensorowe. Błona komórkowa ma taką sama budowę zarówno u bakterii gram dodatnich jak i gram ujemnych.

224. Sciana komórkowa zawiera peptydoglikan czyli mureine. Są to długie łancuchy polipeptydowe zbudowane z dwucukrów N-acetyloglukozaminy i kwasu N-acetylomuraminowego. Każda cząsteczka kwasu połączona jest z tetrapeptydem którego drugi koniec łączy się z drugim łańcuchem polisacharydowym.tetrapeptydy są też połączone miedzy sobą i tak powstaje cała sieć. Taka struktura bardzo dobrze chroni protoplast. Ze względu na różnice w budowie ściany kom. bakterie dzielimy na gram dodatnie i gram ujemne.

225. Ściana kom gram dodatnich ma jednolitą strukture zbudowana jest z grubej warstwy peptydoglikanu 60%, kwasów techojowych:rybitolowego i glicerolowego(, ktore sa polimerami bogatymi w fosfor i są czynne immunologicznie co nie pozostaje bez wpływu na chorobotwórczość) ,polisacharydów, kwasów mykolowych i białek zawiązanych kowalencyjnie. Sam peptydoglikan tworzy sieć trójwymiarową i w wersji klasycznej może być hydrolizowany przez lizozym, który występuje np w ślinie jednak u niektórych bakterii jest zmodyfikowany co sprawia że jest oporny na działanie lizozymu a takie bakterie są bardziej chorobotwórcze. Kwasy techojowe i białka mogą być determinantami antygenowymi więc też warunkują właściwości chorobotwórcze.

226. Ściana kom. gram ujemnych oddzielona jest od błony kom. przestrzenią periplazmatyczną w której są B-laktamazy i składa się z peptydoglikanu i błony zewnętrznej OM. Peptydoglikan jest cieńszy i tworzy siatkę dwuwymiarową , z OM połączony jest lipoproteiną mureinową. Sama błona zewnętrzna zbudowana jest z trzech elementów: fosfolipidów, białek i Lipopolisacharydu LPS. W podwójnej warstwie fosfolipidów leżą różne rodzaje białek50%. Są to białka główne,tworzące kanały dyfuzyjne nazywane porynami, przez te kanały mogą wnikać np rozne antybiotyki, brak takich poryn wiąże się z większą chorobotwórczością. Są też inne białka związane z transportem żelaza czy witamin lub cukrów, niekiedy tworzą ons swoise systemy transportowe. Ogolnie bialka bl. zew. nie wykazują aktywności enzymatycznej a pełnią funkcje w stabilizacji struktury OM i w wiązaniu mureiny, uczestniczą w dyfuzji substratów odżywczych do wnetrza oraz wykazują właściwości biologiczne ważne w patogenezie zakażeń. Dzięki posiadaniu takiej bł. kom. bakterie gram ujemne są odporne na działanie detergentów, wolnych kw. tłuszczowych, niektórych antybiotykow jak nowobiocyna i barwników. Zewnętrzną warstwę OM stanowi 227. LPS składa się on z lipidu A, oligocukru rdzeniowego i wielocukru o swoistości antygenowej O, czyli antygenu somatycznego. LPS jest odpowiedzialny za wiele objawów chorobowych u ludzi. Oligocukier rdzeniowy jest podobny u wszystkich bakterii i nazywany jest antygenem wspólnym. Antygen somatyczny jest zróżnicowany i ze względu na jego skład bakt. gram ujemne dzielimy na gatunki i rodzaje .Zbudowany jest on z cukrów prostych heksoz. Jest termostabilny. Bakterie takie jak Neisseria nie zawieraja antygenu somatycznego i nie maja LPSu a LOS tzn. lipooligosacharyd. Lipid A zbudowany jest z dwucukru z podstawnikami tłuszczowymi, jest integralną częścią błony zewnętrznej i może hamować przechodzenie przez nią antybiotyków i innych związków. LPS ma cechy antygenu pełnowartościowego i jest głownym elementem odpowiedzialnym za chorobotwórczość bakterii, może wywołać nawet wstrząs septyczny. Za wywołanie wstrząsu odpowiedzialny jest lipid A. LPS i LOS to endotoksyny, ich toksyczność jest niska w porównaniu z egzotoksynami Toksyna lipopolisacharydowa nie jest swoista i wywołuje podobne efekty biologiczne u zwierząt i ludzi. Efekty te są wielokierunkowe i zależą od dwaki, należą do nich: miejscowe reakcje skorne, goraczka, leukocytoza, aktywacja dopelniacza,obnizenie ciśnienia, agregacja płytek. Endotoksyny sa słabymi antygenami wiec nie sa wykorzystywane ani do produkcji toksoidow ani szczepionek.

228. Funkcje mureiny w komórce bakteryjnej: 1.ochrona przed skutkami zmian osmotycznych środ. oraz przed urazami; 2.ochrona przed czynnikami chemicznymi takimi jak rozpuszczalniki i detergenty; 3.utrzymanie wewnątrzkomórkowego turgoru; 4.elastyczność i wytrzymałość na rozciąganie; 5.udział w procesach podziału komórkowego oraz wzrostu; 6.właściwości biologiczne np. adiuwantowe; 7.funkcja sita molekularnego które utrzymuje właściwy stan fizyczny i stopień hydratacji w tym tez funkcjonowanie systemów jonowymiennych; 8.kotwiczenie i stabilizacja struktur zew.kom. takich jak fimbrie, rzeski, otoczki; 9.sakulus tzn. woreczek mureinowy który utrzymuje kształt komórki.

229. OTOCZKA Oprócz ściany kom.bakt. mogą być otoczone polimerem sacharydowym tworzącym grubą wyraźną warstwę. Są dwa rodzaje otoczki 1. wielocukrowa taka jak u neisserii mening. czy haemophilusa infl. oraz 2.polipeptydowa jak u bacillus anthracis. Wytwarzanie otoczki jest kontrolowane genetycznie ale zależne od warunków środ.. Otoczki są dobrym antygenem , indukują wytwarzanie swoistych p/ciwcial, chronią kom.bart.przed wysychaniem oraz fagocytozą, uczestniczą w adhezji i są nieprzepuszczalne dla antybiot.wiec zwiekszaja chorobotwórczość. Są tez bakterie pokryte nie otoczka a delikatniejszym glikokaliksem np gronkowece co podnosi ich zjadliwość. Z elementów dodatkowych u bakterii możemy spotkać też rzęski i fimbrie.

230. Rzęski są to długie i puste w środku spiralne filamenty zbudowane z flageliny, wychodzące z błony cytoplazmatycznej i przymocowane za pomocą ciałek podstawnych. Spiralny filament zbudowany jest z białka, które jest immunogenem to antygen H. Dzięki rzęskom możliwy jest ruch bakterii. Wykazują one zdolnośc chemotaksji.

231. Fimbrie są nitkowatymi dodatkami zbudowanym z podjednostek białkowych piliny, są swoistymi immunogenami. Występują zasadniczo u bakterii gram ujemnych enterobacteriace, haemophilus czy pseudomonas.Są krótsze niż rzęski. Wyróżniamy dwa typy fimbrii tzn płciowe i zwykłe. Te płciowe uwarunkowane są genami plazmidowymi i zawierają kanał którym przenosi się pozachromosomalny DNA.Komorka z fimbriami plciowymi funkcjonuje jako dawca genu plazmidowego ewentualnie transpozonowego komorce biorcy. Zwykłe pili są lektynami, które wiążą receptory polisacharydowe gospodarza, wytwarzane są pod wpływem genów chromosomalnych lub plazmidowych. Oba typy fimbrii wplywaj na chorobotworczosc i zkaźność, te plciowe moga np przenosic geny z opornoscia na antybiotyki lub produkcja toksyn, natomiast te zwykle pomagaja bakteriom przeniknąć do organizmu gospodarza. W niekorzystnych warunkach bakterie mogą wytwarzać przetrwalniki które pomogą im przetrwać te warunki. Niektóre bakterie w cytoplazmie mają ziarnistości z substancjami zapasowymi tzw. ciałka wtrętowe. Niezależnie od nukleoidu w bakteriach mogą występowac pozachromosomalne czynniki dziedziczenia, należą do nich plazmidy, transpozony i bakteriofagi. Bakteriofag to wirus bakteryjny, który jest w stanie unicestwić kom bakterii.transpozon to fragment DNA podatny na translokacje, ktory zawiera określone geny i musi połaczyc sie z sekwencją replikacyjną.

232. Plazmid tez zawiera geny ale ma zdolnośc autoreplikacji, zasadniczo forma kolista cccDNA ale zdarzają sie plazmidy liniowe. W plazmidzie są geny kodujące od kilku do kilkuset białek. Każdy plazmid posiada trzy moduły: replikacyjny, stabilizacyjny i funkcjonalno-strukturalny. Plazmidy mają bardzo duży wpływ na zakaźność i chorobotwórczość ponieważ moga zawierać geny determinujące:-1.zdolność do koniugacji, rekombinacji i syntezy enzymów restrykcyjnych i modyfikujących DNA-2.wytwarzanie antygenów np toksyn-3.zmianę właściwości adhezyjnych komórek-4.opornośc na antybiotyki-5.produkcję bakteriocyn-6.pewne właściwości anaboliczne i kataboliczne.-7sa plazmidy wielorakiej oporności determinujące syntezę swoistych enzymów umożliwiających :degradacje antybiotyku, modyfikacje antybiotyku, modyfikacje miejsca dzialania antybiotyku, zmieniajacych przepuszczalnosc.

233. Transpozony mogą występować w chromosomie bakter, plazmidach, bakteriofagach, mogą przemieszczać sie w obrebie chromosomu, z chromosomu na plazmid i odwrotnie. Na koncach transpozonu znajduja sie sekwencje insercyjne odpowiedzialne za integrację z replikonem w okreslonym miejscu. W transpozonach moga byc nastepujace geny:1.kodujace transpozaze,tzn niezbedne do przeniesienia 2.geny oporności na antybiotyki 3.geny determinujące wytwarzanie ciepłostałej toksyny 4. geny warunkujące zdolnośc do wytwarzania fenoli lub salicylanów.5. geny kodujące różne szlaki metaboliczne. Dlatego transpozony podobnie jak plazmidy maja ogromny wpływ na zakażnośc i chorobotwórczość.

234. KONTROLA WZROSTU DROBNOUSTR.

W angielskiej terminologii procesy związane z ograniczeniem wzrostu lub niszczeniem drobnoustrojów noszą nazwę „kontrola wzrostu drobnoustrojów”- Kontrola może też być rozumiana jako nadzór czy regulacja Efekty ograniczające wzrost drobnoustrojów można osiągnąć poprzez: - Zahamowanie wzrostu (inhibicja) -> EFEKT STATYCZNY

-działanie niszczące lub zabijające -> EFEKTY BIOBÓJCZE lub biocydowe:

-usunięcie drobnoustrojów przez eliminacje lub eradykację(destrukcja)

Kluczowe składniki programów bezpieczeństwa pracy

Wiedza na temat drobnoustrojów- potencjalnych czynników ryzyka na zakażenia i/lub skażenia w określonym środowisku pracy.

Wiedza na tematy związane z niszczeniem (usuwaniem) drobnoustrojów, dekontaminacją środowiska i otoczenia oraz niszczeniem (pozbywaniem się) opadów zakaźnych.

Wiedza dotycząca sterylizacja, dezynfekcji i antyseptyki , dekontaminacja i/lub pozybwania się opadów jest uniwersalna bowiem dotyczy w jednakowym (podobnym) stopniu różnych środowisk pracy.

-informacje są podobne dla szpitali i poradni (zakładów opieki zdrowotnej, gabinetów lekarskich) laboratoriów mikrobiologicznych, przemysłu farmaceutycznego itp.

235. DEFINICJE ZWIĄZANE Z CHOROBAMI ZAKAŹNYMI I ZAKAŻENIAMI

Choroby zakaźne - są określane jako choroby, które zastały wywołane przez drobnoustroje, ich toksyczne produkty, a także przez pasożyty, które ze względu na charakter i sposób szerzenia się stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. Zakażenie - jest to wniknięcie do organizmu i rozwój w nim żywego biologicznego czynnika chorobotwórczego. Skażenie - określa zanieczyszczenie drobnoustrojami lub ich toksynami powierzchni, przedmiotów, żywności, gleby, wody i powietrza.Nosiciel - jest to osoba bez objawów chorobowych, w której organizmie bytują i rozmnażają się drobnoustroje chorobotwórcze, stanowiąca potencjalne źródło zakażenia innych osób.Podejrzany o chorobę zakaźną—jest to osoba u której występują objawy kliniczne wskazujące na chorobę zakaźną lub która pozostawała w bezpośredniej lub pośredniej styczności ze źródłem zakażenia, jeżeli rodzaj styczności zagrażał przeniesieniu drobnoustrojów. Zatrucie pokarmowe - jest to ostre zachorowanie o charakterze zakaźnym, inwazyjnym lub toksycznym, którego przyczyną było spożycie skażonej żywności lub wody.

236. ZAKAŻENIE ZAKŁADOWE: jest to zakażenie, które zostało nabyte w czasie pobytu w zakładzie opieki zdrowotnej udzielającym całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, a które nie było w okresie inkubacji w chwili przyjęcia do zakładu.

237. ANTYSEPTYKA -Często jest definiowana jako odkażanie (dezynfekcja) skóry i/lub błon śluzowych (żywych tkanek) -Może być również działaniem chemioterapii -Antyseptyki są zaliczane do leków: *Często są też używane do leczenia miejscowych zakażeń. *Podlegają takiej samej kontroli i regulacji prawnej do ich stosowanie jak inne leki, w tym chemioterapeutyki przeciwdrobnoustrojowe. -Termin ściśle związany z dezynfekcją chemiczną

Niszczenie lub usuwanie drobnoustrojów ze skóry, błon śluzowych, ran powierzchniowych u ludzi za pomocą środków chemicznych zwanych antyseptykami. Antyseptyki - są używane najczęściej w postaci płynnej (polewanie, pędzlowanie, płukanie) lub rzadziej w postaci maści, żeli czy zasypek. Chemiczne związki, które zabijają lub hamują wzrost drobnoustrojów i które nie są toksyczne przy zastosowaniu na żywe tkanki. Większość antyseptyków jest używana do mycia rąk (dezynfekcyjne mycie rąk) odkażania skóry i/lub błon śluzowych do leczenia powierzchownych zakażeń.

ANTYSEPTYKI

Związek	Mechanizm działania
Alkohole: -Etanol 60-85% -izopropanol w wodzie	Rozpuszczalniki lipidowe i denaturacja białek
Związki zawierające fenol: -heksachlorofen -triclosan -chloryksyfenol -chlorheksydyna	Uszkodzenie błony komórkowej
Detergenty kationowe: -czwartorzędowe związki amoniowe= benzalkonium chlorek	Interakcja z fosfolipidami błony
Nadtlenek wodoru (H2O2) 3%	Związek utleniający
zw. jodoforowe zawierające jodynę (np. Betadine)	Związki utleniające cząsteczki jodujące tyrozynę białek
zw. z organiczną rtęcią (merkurochrom)	Łączenie się z grupami -SH białek
Azotan srebra	Precyzacja białek

UWAGI: Alkohole, woda utleniona (H2O2), związki jodoforowe mogą działać jako dezynfektanty lub jako sterylizanty w zależności od stężenia, czasu ekspozycji i formy życia drobnoustrojów.

Związki z metalami ciężkimi (rtęć), szczególnie gdy używane są w wysokich stężeniach i objętościach wytwarzają produkty szkodliwe dla środowiska.

238. ZWIĄZKI FENOLOWE: -Fenole i krezole- od ponad stu lat są używane jako substancje aktywne w środkach dezynfekcyjnych i/lub antyseptykach, ze względu na właściwości biobójcze wobec bakterii, grzybów i niektórych wirusów. -Dinitrokrezol (krezotol)- jest znanym środkiem owadobójczym i chwastobójczym, o silnych właściwościach toksycznych dla człowieka. -Dinitrobenzen- jest związkiem używanym w przemyśle do wyrobu barwników celuloidu i materiałów wybuchowych; jest wysoce toksyczny(uszkadza wątrobę) oraz zabarwia włosy i paznokcie. -Barwniki fenolowe kwiatów i owoców służą do barwienia wielu produktów spożywczych.

Związki fenolowe FENOL (KWAS KARBOLOWY) jest najprostszym związkiem fenolowym o działaniu toksycznym.

-Ma znaczenie historyczne, gdyż w XIX w po raz pierwszy (J. Lister-1867) zastosowano tzn. opatrunek karbolowy na rany oraz roztwór kwasu karbolowego do zmywania pola operacyjnego i rąk, a także jego rozpylanie w pomieszczeniach co określane jest początkiem dezynfekcji i/lub antyseptyki.-Był to też początek rozwoju aseptyki tj. niedopuszczenia do skażenia(zakażenie)-Ma też inne znaczenie historyczne, ponieważ był wykorzystywany jako porównawczy standard przy ocenie innych środków bakteriobójczych.Mechanizm działania fenolu polega na niszczeniu błon cytoplazmatycznych zawierających lipidu, co prowadzi do uwolnienia zawartości cytoplazmy.Fenoli inne związki fenolowe są aktywne wobec prątków (prątkobójcze), gdyż ściany komórkowe Mycobacterium zawierają duże ilości lipidów.Wykazują działanie sporobójcze w temperaturach 100st. C.; brak takiego działania w temperaturze pokojowejAktywność związków wzrasta w obecności chlorowców. -heksachlorofen- antyseptyk aktywny wobec bakterii Gram-dodatnich W praktyce zastosowanie znalazły naturalne pochodne fenolu oraz pochodne Syntetyczne:Nitrofenole, Chlorofenole, Krezole Arylofenole, Alkilofenole *HydroksyfenoleStosowane do tzw. Grubej dezynfekcji oraz do dezynfekcji ogólnej. W preparatach przeznaczonych do dezynfekcji w zakładach opieki zdrowotnej w Polsce znajdują się następujące związki będące pochodnymi fenolowymi: krezol, trikrezol, chlorokrezol, p—chloro-krezol, o-fenylofenol, p-chloro-o-benzylofenol, 4-chloro-3-metylofenol, fenylofenolan sodu, 2-benzy-4-chloryfenol

239. HIGIENA RĄK Mikrobiota skóry (znane jako flora bakteryjna) zawiera drobnoustroje występujące stale(rezydenci: gronkowce koagulazoujemne i maczugowce) i przejściowo (n. im. E.coli, S. ureus) Typy mycia rąk w laboratorium:

-mycie rąk socjalne(rutynowe) Mydło w płynie+ciepła woda+ręczniki papierowe;-mycie rąk higieniczne Mydło z antyseptycznym detergentem(„mydło przeciwdrobnoustrojowe”)+woda + ręczniki papierowe . Antyseptyki: -alkohol etylowe 70% lub izopropanol -0,5% chlorheksydyna w 70% etanolu -Povidone- iodine/roztwór detergentu lub inne Mycie rąk higieniczne:-w skórę rąk , przednio zwilżonych wodą, wcierać około 3ml płynu dezynfekującego (antyseptyku) przez 2 minuty, po czym spłukać wodą.-przed użyciem antyseptyku można ręce umyć mydłem w płynie w ciepłej, bieżącej wodzie, a następnie dokładnie spłukać wodą(socjalne mycie rąk)

-chirurgiczne mycie rąk Cel: redukcja drobnoustrojów będących mikrobiontami skóry(mikrobionty stałe i przejściowe) Przeprowadzana przez każdym zabiegiem chirurgicznym i/lub przez wykonywaniem procedur aseptycznych Procedura: mycie rąk i przedramion (do łokci) przez 1minut mydłem w płynie lub preparatem do higienicznego lub chirurgicznego mycia rąk. Suszenie rąk (jednorazowym, sterylnym ręcznikiem). Naniesienie preparatu po 5ml na suche ręce, zwilżenie całych dłoni i przedramion (3-5minut), wysuszenie ręcznikiem i nałożenie sterylnych rękawiczek.

240. SANITYZACJA - redukcja drobnoustrojów w określonym środowisku do tzw. Poziomu bezpiecznego Czynności związane z sanityzacją 1)mycie i/lub wycieranie na mokro 2)płukanie w wodzie, pranie 3)malowanie 4)mycie 5)rąk(socjalne) 6)sprzątanie

241. ASEPTYKA Sposób postępowania mającego na celu niedopuszczenie do zakażenia tkanek lub skażenia (kontaminacji) leków, płynów, materiałow, sprzętu i/lub środowiska jałowego(sterylnego).

Jałowy(sterylny) -wolny od jakichkolwiek drobnoustrojów i ich form przetrwalnikowych. Aseptyka w chirurgii i innych działach medycyny

Aseptyka w stomatologii Aseptyka we wszystkich gabinetach zabiegowych i diagnostycznych Aseptyka w laboratorium mikrobiologicznym(sterylny sprzęt i pożywki, odpowiednie procedury postępowania)

242. DEZYNFEKCJA - jest definiowana jako proces zniszczenia większości drobnoustrojów poprzez zastosowanie środków chemicznych lub metod fizycznych (głownie termicznych) -przetrwalniki bakteryjne i oporne drobnoustroje (wirusy, grzyby, i niektóre bakterie np. Mycobacterium /prątki/)mogą pozostać przy życiu. Dezynfekcja (definicja polska) niszczenie form wegetatywnych drobnoustrojów za pomocą metod fizycznych, chemicznych lub biologicznych. -procesy dezynfekcji są dzielone na:a) dezynfekcję chemiczną b)dezynfekcję fizyczną lub termiczną

Stopnie (poziomy dezynfekcji) -Dezynfekcja niskiego poziomu (stopnia)1]zabicie form wegetatywnych bakterii 2]zabicie wirusów i grzybów 3]brak działania wobec prątków gruźlicy (mycobacterium tuberculosis) i niektórych wirusów bezosłonkowych Dezynfekcja tzw. przedmiotów niekrytycznych1]Dezynfekcja średniego stopnia (poziomu) 2]zabicie form wegetatywnych bakterii, łącznie z prątkami gruźlicy 3]zabicie wirusów osłoniętych (np. HIV, HBV) i grzybów Środki dezynfekcyjne średniego stopnia:1]alkohole 2]jodofory 3]związki fenolowe Dezynfekcja tzw. narzędzi półkrytycznych: 1]Dezynfekcja wysokiego stopnia(poziomu) 2]-zabicie wszystkich drobnoustrojów (przetrwalniki bakteryjne mogą nie być zniszczone) Środki dezynfekujące wysokiego stopnia: 1]aldehyd glutarowy 2]nadtlenek wodoru 3]kwas nadoctowy 4]ditlenek chloru i inne związki chloru

DEZYNFEKANTY WYSOKIEGO POZIOMU SPEŁNIAJĄ KRYTERIA STERYLANTÓW CHEMICZNYCH Dezynfekcja tzw. narzędzi krytycznych.

Dezynfektanty i sterylanty Alkohole: 60-85% etanol lub izopropanol w wodzie: 1]laboratoryjne powierzchnie 2]medyczne instrumenty

Detergenty kationowe: czwartorzędowe związki aminowe: 1]dezynfekcja instrumentów medycznych 2]dezynfekcja wyposażenia w mleczarniach i zakładach produkujących żywność: Chlor gazowy--dezynfekcja wody;

Związki chlorowe: chloraminy, podchloryn sodu-zakłady przetwórcze, fabryki, woda;Siarczan miedzi-algobójcze (algicyd) w pływalniach-dezynfekcja wody;

Tlenek etylenu(gaz)= gaz alkilujący-sterylant dla materiałów i plastików wrażliwych na temperaturę;Formaldehyd- związek alkilujący-37%-8% roztwór -dezynfekant powierzchni;-37%-(formalina) roztwór lub para- sterylant;

Aldehyd glutarowy- związek alkilujący; -2% roztwór -wysokiego poziomu dezynfekant lub sterylant; Nadtlenek wodoru -gaz używana jako sterylant;

Jodofory (np. Wescodyne)-dezynfekcja instrumentów medycznych

-powierzchnia laboratoryjna;Związki fenolowe-dezynfekanty powierzchni laboratoryjnej;Kwas nadoctowy-0,2% roztwór używana jako wysokiego poziomu dezynfekant i sterylant;Dwuchlorek rtęci-dezyfeknant powierzchni laboratoryjnej

Właściwości środków dezynfekcyjnych:

1.Szerokie spektrum działania na drobnoustroje 2. Nieszkodliwe dla ludzi i zwierząt 3.Działanie w niskich temperaturach 4.Trwałość w roztworach macierzystych i użytkowych 5.Dobra rozpuszczalność 6.Skuteczność działania w różnych środowiskach -aktywność w obecności substancji organicznych (np. krew, ropa, tłuszcze)-łatwa przenikalność (np. przez śluz) 7. Bezwonny , tani, dostępny Czynniki wpływające na skuteczność dezynfekcji : 1]stężenie środka dezynfekującego 2]czas działania środka dezynfekcyjnego3]wrażliwość drobnoustroju na użyty środek dezynfekcyjny 4]temperatura i pH środowiska w którym ma działać środek dezynfekcyjny 5]stopień zanieczyszczenia substancjami organicznymi 6]rodzaj przedmiotu poddawanego dezynfekcji (np. złącza, rowki, endoskopy itp.)PIRAMIDA1.Dezynfekanty- związki chemiczne, które zabijają drobnoustroje; są używane na matrych obiektach 2. Sterylizanty (sterylanty)- dezynfekanty, które mogą zabijać wszystkie żywe drobnoustroje i mogą być używane do sterylizacja martwych obiektów i powierzchni. 3. Germicydy. Termin często używany dla określenia dezynfekcyjnych związków używanych w stosunku gdy nie może być użyta sterylizacja cieplna lub radiacyjna.

Dezynfekcja termiczna - odkażanie termiczne w temperaturze 90st. C w czasie jednej minuty powoduje destrukcję postaci wegetatywnych bakterii i grzybów(wraz z zarodnikami grzybów), a w temperaturze 100st. C w czasie jednej minuty dodatkowe nieodwracalne zniszczenie większości (lecz nie wszystkich wirusów)

-Poziom odkażenia termicznego w 100st. C w czasie jednej minuty odpowiada temperaturze 93st. C w czasie 5,01minu,: ze względów bezpieczeństwa warunki te są określone na 93st i 10minut. W procesie dezynfekcji termicznej(cieplnej) wykorzystywane jest ciepło wilgotne (mokre): 1)atmosfera wilgotna przy wzrastającej temperaturze powoduje zabicie drobnoustrojów poprzez koagulację ich białe 2)przetrwalniki (spory) grzybów i bakterii mogą być również niszczone ciepłem wilgotnym 3)podniesienie w nich zawartości wody i ostatecznie hydroliza i rozpad białek

Efekt biobójczego działania ciepła wilgotnego jest zależny od temperatury i czasu działania, a także drobnoustrojów .Postaci wegetatywne większości bakterii i grzybów (z wyjątkiem termofilów) giną podczas 30minutowego działania ciepła wilgotnego w temperaturze 60st.C.

Dezynfekcja parowa/termiczna wilgotna nazywana też dezynfekcją parową i/lub dezynfekcją komorowo-termiczną 1)Aparaty Kocha: niszczenie drobnoustrojów za pomocą pary nienasyconej pod ciśnieniem atmosferycznym (100st. C- 1 atmosfera) 2)konwencjonalny parownik (waporyzator) 1]dezynfekcja płynnych pożywek do hodowli drobnoustrojów: 2]pasteryzacja

3]tyndalizacja Dezynfekcja komorowa lub maszynowa i/lub dezynfekcja termiczno-chemiczna: 1]myjnie/dezynfektory 2]płuczki/ dezynfektory Dezynfekcja fizyczna Gotowanie- temperatura 90-100st C ; czas 15-30minut Dekoktacja -temperatura 80-100stC; para wodna: 30-60 minut

Aparat Kocha: metalowy kocioł z pokrywą i wodą na dnie, która paruje podczas ogrzewania. Nad woda znajduje się podstawka do ustawiania naczyń z pożywkami, lekami lub innych materiałów i/lub drobnego sprzętu medycznego.

243. PASTERYZACJA - redukcja populacji drobnoustrojów w mleku i innych wrażliwych na ogrzewanie produktach żywnościowych. NIE JEST SYNONIMEM STERYLIZACJI. -71st C ,-15sekund dla mleka-pasteryzacja błyskawiczna -63-66st C- 30minut- pasteryzacja klasyczna Tyndalizacja -pasteryzacja przeprowadzana raz dziennie przez 3-4 kolejne dni: frakcjonowana pasteryzacja do zniszczenia przetrwalników

244. DEKONTAMINACJA Odkażanie- proces przeciwstawny do kontaminacji(skażenie), który polega na usuwaniu skażenia wyposażenia i otoczenia (środowiska). Skażenie oznacza zanieczyszczenie drobnoustrojami lub ich toksynami powierzchni przedmiotów, żywności, gleby, wody i powietrza. Usuwanie lub niszczenie drobnoustrojów i/lub ich toksyn ma na celu uczynienie przedmiotów i/lub środowiska bezpiecznym dla otoczenia. Gdy obecne są patogenne drobnoustroje w określonym środowisku proces dekontaminacji ma większe znaczenie dla ich usuwania niż używanie sterylnego materiału. Ryzyko zakażenia (infekcji) ze środowiska i/lub wyposażenia klasyfikowane jest w trzech kategoriach lub poziomach dekontaminacji: 1]Wysokie ryzyko (produkty krytyczne) 2]Średnie ryzyko (produkty półkrytyczne) 3]Niskie ryzyko Wysokie ryzyko stanowią przedmioty i narzędzia penetrujące jałowe (sterylne) tkanki, jamy ciała i układ krwionośny= produkty krytyczne

Biomateriały Cewniki naczyniowe Instrumenty i narzędzia chirurgiczne

Instrumenty ginekologiczne Inne- penetrujące barierę krwi Wymagana sterylizacja poprzedzona czyszczeniem i suszeniem lub sprzęt (produkty) sterylny lub wysoki poziom dezynfekcji. Średnie ryzyko zakażenia lub średni poziom dekontaminacji= produkty półkrytyczne Narzędzia i wyposażenie nie penetrujące skóry i jałowych miejsc ciała Mogą stanowić źródłoi/lub drogę zakażenie po kontakcie z błonami śluzowymi lub uszkodzoną skórą

Endoskopy żołądkowo- jelitowe Wyposażenie respiratorów Instrumenty dopochwowe Termometry i inne Wymagana jest dezynfekcja wysokiego lub średniego poziomu poprzedzona czyszczeniem. Niskie ryzyko zakażenia lub niski poziom dekontaminacji= produkty niekrytyczne przedmioty w kontakcie z nie uszkodzoną skórą nieożywione środowisko bez bezpośredniego kontaktu z pacjentem (m. in. Ściany, podłogi, kanalizacja itd.) Wymagane czyszczenie i suszenie połączone z dezynfekcją niskiego poziomu.

MIKROBIOLOGICZNA KONTROLA ŚRODOWISKA SZPITALNEGO

Powinna obejmować: badanie powietrza badanie powierzchni użytkowych badanie personelu ręce błony śluzowe na nosicielstwo MRSA inne powierzchnie: maska, rękawice, odzież

245. ZAKAŻENIA KROPELKOWE

Realna możliwość zakażenia drobnoustrojami wydostającymi się z górnych dróg oddechowych lub innych miejsc będących rezerwuarem bakterii u chorych lub nosicieli, wśród pacjentów lub personelu medycznego (np. personel sal zabiegowych) Wraz z drobnymi kropelkami ropy (wydzieliny) drobnoustroje mogą łatwo przenosić się na innych pacjentów, personel oraz pośrednio poprzez otaczające przedmioty, pościel, ubrania itp.. Ze względu na długą żywotność, szczególne zagrożenie stwarzają gronkowce i paciorkowce oraz bakterie przetrwalnikujące (Bacillus, Clostridium). Wraz kropelkami wydzieliny, znanymi jako jądra skraplania, drobnoustroje dostają się do środowiska i są przenoszone drogą powietrzną Duże jądra skraplania (>5 um) przenoszone tylko na odległość 1 m. Najczęstsze bakteryjne zakażenia szerzące się drogą egzogenna zakażenia paciorkowcowe: 1]zapalenie gardła i/lub migdałków 2]pneumokokowe zapalenie płuc zakażenia gronkowcowe: 1]zakażenia ran chirurgicznych 2]słonica, krztusiec, legioneloza, meningokowe zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych i inne

Małe jądra skraplania (<5 um) unoszone przez prądy powietrza na duże odległości uczestniczą w przenoszeniu m. in. sporów bakteryjnych i grzybiczych (aspergiloza, mukormykoza, pneumocystodoza), prątków gruźlicy oraz licznych wirusów (wirusy grypy, świnki, odry, różyczki, adenowirusy, wirusy zapalenia wątroby i inne)

246. KLASY CZYSTOŚCI POMIESZCZEŃ

Niektóre kraje europejskie: dwie klasy czystości pomieszczeń: - klasa I dopuszcza obecność bakterii tylko do 10 CFU/m³ powietrza- sale operacyjne

Normy określone wg GMP dla przemysłu farmaceutycznego: normy i podział na klasy czystości są różne w USA i w Europie (UE) - w krajach europejskich klasy czystości A, B, C i Uwzględniają dopuszczalne liczby drobnoustrojów odpowiednio <1, 10, 100 i 200 w m³ powietrza

247. KLASY CZYSTOŚCI POMIESZCZEŃ SZPITALNYCH Polskie przepisy z 1984 roku uwzględniają podział na trzy klasy czystości: KLASA I: pomieszczenia o najwyższej aseptyce, w których dopuszczalny poziom bakterii wynosi do 70 sztuk/ m³ 1]sale operacyjne (transplantacja, kardiochirurgia) 2]sale dla oparzonych 3]pracownie płynów infuzyjnych (boks napełniania) 4]boksy jałowe (szafy laminarne) KLASA II: pomieszczenia o niskim poziomie bakterii z dopuszczalną ich liczbą do 300/ m³ 1] sale operacyjne aseptyczne i septyczna 2]oddziały intensywnej opieki medycznej 3]sale pooperacyjne 4]pomieszczenia przygotowania chorego lekarzy w zespole operacyjnym 5]korytarz bloku operacyjnego 6]sterylizatornia podręczna KLASA III: pomieszczenia o normalnym poziomie bakterii z dopuszczalną liczbą do 700/ m³ 1]sale zabiegowo- operacyjne 2]gipsownie w oddziale pomocy doraźnej 3]centralne sterylizatornie (część czysta i brudna) 4]sale endoskopii, rtg

5]laboratoria, zmywalnie szkła, magazyny, sale wykładowe, inne pomieszczenia zabiegowe (np. hydroterapia)

248. CEL MIKROBIOLOGICZNEJ KONTROLI POWIETRZA: aseptyka w warunkach szpitalnych i gabinetach zabiegowych Zapobieganie występowaniu i szerzeniu się zakażeń szpitalnych (zakładowych) Mikrobiologiczna czystość powietrza i kontrola

Szczególne znaczenie w salach operacyjnych Osiadanie i kolonizacja drobnoustrojami czystych ran pooperacyjnych Szerzenie się zakażeń przez kontaminowanie (skażone) powietrze w gabinetach zabiegowych i stomatologicznych Rozprzestrzenianie się bakterii przy zmianie opatrunków ran zakaźnych Zakażenie krzyżowe drogą powietrzną (kropelkową)

Pacjenci ze stanami ropnymi (z różną kolonizacją) Wydostawanie się i wznoszące się w powietrzu w czasie wykonywania zabiegów leczniczych i diagnostycznych

249. CZYSTOŚĆ MIKROBIOLOGICZNA POWIETRZA

Drogą powietrzną mogą być rozprzestrzeniane gronkowce oporne na metycylinę (MRS, MRSA, MRSE, MR CNS) Powietrze może też stanowić potencjalny rezerwuar tych bakterii w różnych pomieszczeniach szpitala oprócz innych rezerwuarów szpitalnych i ludzkich (chorzy, personel)

W salach operacyjnych powinno być niej niż10 komórek (CFU; jednostki tworzące kolonie) w 1m³ powietrza Taka liczba odpowiada klasie B (5 - wg norm europejskich) lub MCB - 2 (wg norm USA < 18) wymogów czystości powietrza dla przestrzeni pracy strefy białej (klasa A, B, C), przeznaczonych do produkcji leków jałowych, zgodnie z zaleceniami GMP (zasady prawidłowego wytwarzania leków) Czystość powietrza pozostaje też bezpośrednim związku z czystością powierzchni w danym pomieszczeniu

250. MIKROBIOLOGICZNE METODY BADANIA POWIETRZA

Cel: kontrola stopnia skażenia powietrza lub ocena skuteczności dezynfekcji powietrza Stopień mikrobiologicznej czystości (lub skażenia) powietrza można określić za pomocą różnych metod zmierzających do obliczenia liczby drobnoustrojów znajdujących się w1 dm³ powietrza.

Metody półilościowe: metoda sedymentacji, metoda elektroprecypilacji.

Metody ilościowe: metoda filtracji, metoda zderzeniowa

251. METODA SEDYMENTACJI Metoda półilościowa - tania, prosta w wykonaniu i najczęściej stosowana Zasada metody - swobodne osiadanie drobnoustrojów znajdujących się w powietrzu na określonej powierzchni podłoża stałego (agarowego) do hodowli drobnoustrojów, w określonym czasie W praktyce stosowane są różne podłoża stałe na płytkach Petriego o średnicy 9 cm, które na czas ekspozycji w różnych pomieszczeniach są odkrywane, po czym zamykane i poddawane inkubacji w temperaturze 37 ⁰ C przez 48 h, a następnie obliczana jest liczba wyrosłych kolonii (CFU) Metoda sedymentacji jest przedmiotem normy branżowej ustanowionej przez MZiOS, jako obowiązującej już od 1970 roku.

Do obliczania liczby drobnoustrojów w 1 dm³ powietrza dla tej metody ma zastosowanie wzór Omeliańskiego:

a x 100 x 100

X=------------------

Π r²t x 0,2

Gdzie: X = liczba drobnoustrojów w 1 dm³ powietrza a = liczba kolonii (CFU) Π r²t = powierzchnia koła (płytki) w cm², gdzie Π = 3,14, r = promień koła (płytki), t = czas ekspozycji w min. 0,2 (lub 1/5) = wartość stała

Pomiary drobnoustrojów w powietrzu w określonych pomieszczeniach zamkniętych dokonywane są w 5 punktach jednoczasowo (4 płytki ustawia się w rogach, a piątą na środku pomieszczenia) Wynik liczby drobnoustrojów w 1 dm³ powietrza jest średnia arytmetyczną (x) z 5 płytek Czas ekspozycji otwartych płytek wg normy polskiej powinien wynosić od 5 do 15 minut: w salach chorych sanitariatach korytarzach

Czas dłuższy od 20 do 30 minut: w salach operacyjnych, gabinetach zabiegowych, oddziałach intensywnej terapii, innych, gdzie znajdują się chorzy z wysokim ryzykiem na zakażenia szpitalne lub gdzie wykonywane są zabiegi diagnostyczne i/lub leczenie w warunkach aseptyki z użyciem sprzętu i warunków sterylnych Metoda sedymentacji ma szereg odmian technicznych: różna liczba płytek z różnymi podłożami wybiórczymi

dłuższy czas ekspozycji do 1 h lub kilku godzin przykład: podłoże Chapmana z dodatkiem oksacyliny (4mg/L), które spełnia wymogi podłoża selektywnego tylko dla gronkowców opornych na metycylinę (MRS, MRSA, MR CNS); czas ekspozycji od 1 do 3 godzin wyniki uzyskane jako liczby kolonii na płytkach (powierzchnia podłoża Π r²t = 3,14 x (4,5cm)² = 63,585 cm² mogą być przeliczane na liczby określonych bakterii opadających na 1 dm³ powierzchni w ciągu godziny wraz z powietrzem w różnych pomieszczeniach (SA to badania ilościowe) wyniki są różne dla pojedynczych lub kilku płytek ustawianych jednoczasowo.

Zastosowanie metody sedymentacji: Ocena stopnia skażenia powietrza, ocena stopnia czystości powietrza -przed i po dezynfekcji chemicznej lub/i za pomocą filtracji (filtry HEPA) lub/i za pomocą lamp bakteriobójczych -w przestrzeni pracy wytwarzania leku =płytki z podłożem stałym wystawia się otwarte w badanej przestrzeni na 60 minut, a ich czas inkubacji w temp. 3- 35⁰C wynosi 5 dni =dopuszczalna liczba bakterii na płytce odpowiada kolonii dla klasy A czystości wg GMP, która określana jest również jako =przestrzeń krytyczna o najwyższych wymogach czystości =liczba kolonii na płytce nie może przekraczać 10 dla powietrza przestrzeni czystej =w klasie A w 1 dm³ nie przewiduje się praktycznie obecności bakterii i cząstek o wielkości powyżej 5μm

252. Metoda zderzeniowa = metoda ilościowa kontroli czystości lub skażenia powietrza ma szereg odmian technicznych

nieodzowna zwłaszcza w mikrobiologicznej walidacji kontroli powietrza w przestrzeniach pracy wytwarzania leku (wymogi GMP) Zasada metody: osadzanie się na znanej powierzchni podłoża agarowego drobnoustrojów pochodzących z określonej objętości wymuszonego powietrza w wyznaczonym czasie -oznacza to użycie do tego celu specjalnych aparatów, za pomocą których może być zassane (zebrane lub przepuszczone) powietrze, będące przedmiotem ilościowego badania mikrobiologicznego

Aparaty stosowane w metodzie zderzeniowej:

Aparaty szczelinowe: zasysanie za pomocą pompy powietrza przez szczelinę do wnętrza, gdzie znajduje się płytka z podłożem Próbniki powietrza: różne typy do zbierania określonych objętości powietrza, w których może być monitorowany czas ekspozycji i objętość powietrza Wykorzystywane są znormalizowane podłoża i ich powierzchnia (25 cm²) - „Air Ideal” - bioMerieux. Badania ilościowe, może być wykonywane z wykorzystaniem następującego wzoru:

a x 100

X=-----------

V x t

Gdzie: X = liczba CFU w 1 dm³ powietrza a = liczba CFU/ płytkę V = objętość powietrz przepuszczonego przez aparat w czasie 1 minuty t = czas pobierania próbki powietrza analiza i ocena wg przyjętych norm klas czystości dla różnych przestrzeni pracy (np. w przemyśle farmaceutycznym) lub pomieszczeń szpitalnych 253. TEST ATP I INNE METODY

Luminometr do pomiaru luminescencji zachodzącej pomiędzy ATP (adenozynotrifosforan) - składnikiem obecnym w żywych komórkowych mikroorganizmach

-test bioluminescencyjny lub test ATP -test ATP nie umożliwia oceny czystości w pomieszczeniu krytycznym lub o wysokim stopniu czystości

*pomiar luminescencji jest adekwatny do wykrycia skażenia rzędu 10² - 10³ komórek - może być wykorzystywany do badania środowiska z wysokim poziomem skażenia *wyniki są uzyskiwane w czasie < 10 minut

Aparatura specjalna do pomiaru liczby i wielkości występujących w powietrzu cząstek.

254. CZYSTOŚĆ MIKROBIOLOGICZNA POWIERZCHNI

Dotyczy powierzchni znajdujących się w danym pomieszczeniu. Podłoga ściany szafka narzędzia oraz powierzchni personelu obecnego w tym środowisku rękawica, maska, ubranie. Opracowano wymagania w zależności od klasy czystości generalnie dla klasy czystości B, liczby komórek (CFU) na narzędziach (5-10), rękawicach (5), ubraniu (5-10), masce (10) są niskie i nie przekraczają liczby 10, wyjątek stanowi podłoga, na powierzchni której dopuszczalna liczba w klasie B wynosi 10-20 CFU

Metody kontroli mikrobiologicznej powierzchni: Badanie powierzchni suchych: ściany, podłogi, sprzęt, ubranie itp. Metoda kontaktowa (znana jako odciskowa) bezpośredni kontakt (odcisk) podłoża agarowego o określonej powierzchni (25 cm²), a następnie w temp. 37 ⁰C przez 5 dni w celu uzyskania hodowli (CFU) znormalizowane płytki kontaktowe/ typu RODAC lub Count - Tack z podłożem o określonym składzie zgodnym ze standardem europejskim (CFU) podłoże zawiera czynniki neutralizujące, które inaktywują pozostałości środków dezynfekcyjnych wszystkich podstawowych grup dezynfektantów 1]aldehydy 2]rodniki fenolowe, halogenowe, rtęciowe 3]chlorheksydyna

Kontrola czystości powierzchni przed i po dezynfekcji 1]Agar z meniskiem wypukłym należy przyłożyć do powierzchni na 10 sekund (nacisk500 g) a następnie płytkę przykryć 2]płytki kontaktowe mają średnicę 55 mm i nacięcia na całej powierzchni (kratka) = powierzchnia cm² 3]Aplikatory firmowe dla płytek RODAC Count - Tack

Badanie powierzchni mokrych (metody nie mają norm cen) Metoda wymazów: zwykle próbki pobiera się za pomocą tzw. wacików, które wykorzystywane są do bezpośrednich posiewów na podłoża hodowlane lub dopiero po ich wypłukaniu w określonej objętości bulionu (np. 1 lub 2 ml), który posiewa się kalibrowaną ezą lub pipetami (01 lub 0,2 ml) co umożliwia wykonanie badania ilościowego i w razie potrzeby również jakościowego (identyfikacja bakterii lub/i grzybów)

Metoda wypłukiwań lub płukania powierzchni ulowym płynem, a następnie jego filtracja i inkubacja sączków membranowych na podłożach hodowlanych: 1]do badania skażenia małych przedmiotów, powierzchni wewnętrznych naczyń, pojemników, drenów itd. 2]użycie określonej objętości płynu do płukania (wypłukania, spłukania) pozwala na wykonanie badania ilościowego 3]w razie potrzeby - środki

255. ZASADY BADANIA JAŁOWOŚCI LEKÓW I MATERIAŁÓW MEDYCZNYCH

Metoda jakościowa - określamy brak lub obecność drobnoustrojów PB₁ - podłoże bulionowe z tioglikolanem1]hodowla w warunkach beztlenowych przez 7 dni w temp. 30-37⁰C i 20-25⁰C (temp pokojowa) PB₂ - podłoże kazeinowo - sojowe 1]hodowla w warunkach tlenowych przez 7 dni w temp. 30-37⁰C i 20-25⁰C (temp pokojowa)

2]hodowla bakterii i grzybów

Metody ilościowe: Metoda filtracyjna: stosuje się sączki membranowe. Sączeniu poddaje się określoną objętość leku. Sączek umieszcza się na podłożu stałym. Ilość wyrosłych drobnoustrojów przelicza się na 1 gr. leku. Metoda płytkowa: przygotowuje się kolejne rozcieńczenia badanego leku. Przenosi się po 1 ml z każdego rozcieńczenia na płytkę Petriego, zalewa się płynną pożywką i po wymieszaniu pozostawia się do zastygnięcia. Po inkubacji liczy się wyrosłe kolonie.

• 256. KRYTERIA CZYSTOŚCI LEKÓW

Grupa o bezwzględnej czystości - I grupa

A) leki do oczu; B) leki stosowane na rany; C) leki stosowane w postaci iniekcji

Leki do stosowania zewnętrznego - II grupa A) nie może być więcej niż 10² bakterii w 1 ml leku, 10² grzybów w 1 ml leku do uszu do nosa do gardła; B) nie może być więcej niż 5 x 10² bakterii w 1 ml leku, 10² grzybów w 1 ml leku leki zawierające surowice naturalne; III grupa A) leki doustne i docelowe - nie może być > 10³ bakterii, 10² grzybów i 10² pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae i innych pałeczek Gram - ujemnych; B) leki stosowane na nieuszkodzone powierzchnie - nie może być > 10³ bakterii, 10³ grzybów i 10³ pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae; C) leki doustne - nie może być > 10⁴ bakterii, 10² grzybów i 10² pałeczek Gram - ujemnych; D) leki poddawana działaniu goręcej wody - nie może być > 10⁷ bakterii, 10⁵ grzybów i 10² pałeczek z rodziny

257. STERYLIZACJA ( wyjaławianie) jest to niszczenie wszystkich drobnoustrojów oraz ich wirusów i form przetrwalnikujących przez zastosowanie czynników fizycznych lub chemicznych. Proces zmierzający do całkowitego zabicia wszystkich drobnoustrojów komórkowych i bezkomórkowych (wirusy, priony), w tym również ich bardziej opornych postaci, takich jak: przetrwalniki (spory) bakteryjne i grzybicze oraz cysty pierwotniaków, prątki gruźlicy (M.tuberculosis), bezosłonkowe (nielipidowe) wirusy, a także priony.

1)Zakaźność prionów nie ulega zniszczeniu pod wpływem krótkofalowego promieniowania UV oraz promieniowania jonizującego. Promieniowanie inaktywuje organizmy zakaźne (drobnoustroje) na skutek niszczenia ich genomu; 2) Istnieje odwrotna zależność pomiędzy wielkością cząsteczki kwasu nukleinowego i wielkością dawki promieniowania potrzebną do inaktywacji czynnika zakaźnego; 3)Duże cząsteczki są wrażliwe na mniejsze dawki promieniowania; 4) Priony są oporne na działanie DNAzy, RNAzy i innych czynników inaktywujących kwasy nukleinowe; 5) Jałowość (sterylność) produktów i środowiska można osiągnąć przez zastosowanie różnych czynników sterylizujących, działających w różnych warunkach i w różnym czasie; 6) Czynnikami (lub metodami) wykorzystywanymi do procesu sterylizacji, mogą być czynniki fizyczne lub chemiczne; 7) Jest to proces nieodwracalny, kończący się całkowitą destrukcją komórkowych lub bez komórkowych drobnoustrojów; 8)Uzyskany produkt (artykuł, sprzęt, urządzenia) jest sterylny, inaczej jałowy, tj. wolny od jakichkolwiek mikroorganizmów i nie podlega stopniowaniu jak w przypadku dezynfekcji. 9)Podczas procesu sterylizacji prawdopodobieństwo wykazania, że produkt nie jest sterylny szacowane jest jak 1/10⁶ ; 10)Sterylizacja termiczna ( cieplna lub wysokotemperaturowa), Metody lub czynniki fizyczne sterylizujące takie jak ciepło suche i wilgotne (mokre), Sterylizacja niskotemperaturowa („zimna”) Metody lub czynniki fizyczne i/lub chemiczne sterylizujące takie jak: Sterylizacja gazowa lub parowo - gazowa Formaldehyd Tlenek etylenu lub inne gazy; 11) Metody sterylizacji termicznej i sterylizacji gazowej oraz metody fizyczne, wykorzystują różne urządzenia, nazywane sterylizatorami, które na przestrzeni lat były doskonalone, aż do uzyskania w ostatnich latach w pełni zautomatyzowanych urządzeń (aparatów) dla przeprowadzania niektórych procesów sterylizacji z możliwością mikroprocesowania procesów i ich kontroli; 12)Wszystkie urządzenia przez naczone do sterylizacji powinny spełniać wymogi międzynarodowa takie jak: ISO (Międzynarodowa organizacja Normalizacyjna) CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny) i/lub WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) oraz

Metody Sterylizacji

1) Sterylizacja cieplna 1. ciepło suche - działanie utleniające suchego, gorącego powietrze 2. ciepło wilgotne- para nasycona (autoklaw) - denaturacja; 3) Sterylizacja zimna 1. tlenek etylenu 2. pary formaldehydu 3. plazma gazu: oksydacja plazmą generowaną z H₂O₂ (ewentualnie w połączeniu z kwasem nadoctowym);

4) Sterylizacja radiacyjna; 5) Sterylizacja filtracyjna; 6) Sterylizacja chemiczna 1. nadtlenek wodoru (para) 2. ozon 3. aldehyd glutarowy, kwas nadoctowy (metoda zanurzeniowa).

Odrębne normy międzynarodowe i/lub krajowe dotyczą przyjętej procedury dla określonej sterylizacji fizycznej.

Procedury są jednocześnie instrukcjami postępowania i kontroli, dostarczonymi wraz z urządzeniem przez producentów sprzętu.

Użytkownicy poza właściwie przeprowadzonym procesem sterylizacji (walidacja), jego kontrolą, powinni zachować też właściwy tok postępowania przed jak i po procesie sterylizacji. - segregacja sprzętu, narzędzi i materiałów pod względem stopnia ryzyka infekcji i możliwości użycia wobec nich odpowiedniego sterylanta - umyty i wysuszony oraz odpowiednio opakowany (jeśli metoda nie dopuszcza sterylizacji narzędzi niepakownych) sprzęt i/lub narzędzia - sterylny sprzęt, narzędzia lub materiały dostarczone do użytkowników i/lub przechowywane w warunkach aseptycznych, uniemożliwiających wtórne skażenie (kontaminację)

258. STERYLIZACJA CIEPLNA -Letalny efekt w temperaturze wyższej od temperatury maksymalnej wzrostu mikroorganizmów - procesy denaturacji wszystkich makromolekuł i zahamowanie funkcji życiowych: A) Ciepło wilgotne 1) para wodna w nadciśnienie (autoklawy), 2) wysoka temperatura 121⁰C - czas 10-15 minut całkowite zniszczenie wszystkich form drobnoustrojów, w tym przetrwalników i HBV, 3)Temp. 134⁰C czas 5-7 minut; B) Sterylizacja cieplna mokra (parowa); C) Ciepło suche 1) Gorące suche powietrze (komory, sterylizatory - suszarki), 2) Temp. 160⁰C - 2h lub 180⁰C - 1h, 3) Spalanie (np. opalanie ezy, spalarnie)

259. WSKAŹNIKI (TESTY) CHEMICZNE DO KONTROLI PROCESÓW STERYLIZACJI

Sterylizacja cieplna (termiczna) Sterylizacja parą wodną pod ciśnieniem / autoklawy / ;Taśmy wskaźnikowe TAS 12, TAS 19; Taśmy wskaźnikowe samoprzylepne; STRATE LINE AUTOCLAWE TAPE; Pakiety testowe: arkusze testy kontrolne typu Bowie-Dick; Browne: BD-TP, Sensor

Testy paskowe: OK. - STRIP, AchS, MVI-S,; Testy paskowe zintegrowane: TST, Vapor - Line,; Testy emulacyjne TST ;Sterylizacja suchym gorącym powietrzem; Taśmy wskaźnikowe: TGP; Rurka Browe`a typu 5 (RB 5) lub DCT

260. WSKAŹNIKI (TESTY) BIOLOGICZNE DO KONTROLI PROCESÓW STERYLIZACJI Sterylizacja cieplna (termiczna)

Sterylizacja parą wodną pod ciśnieniem / autoklawy / 1]Sporal A, SSI Steam i SSI FORM, Atest 1262, BioMonitors ( BioBrowne ): BS ,Duo - Spor, SSI FORM, ghe - Steri - Rekord* - Bio - Indicators - DK - K* Wszystkie biotesty wykorzystują spory Bacillus subtilis Bacillus stearothermophilus obecnie Geobacillus stearothermophilus

Sterylizacja suchym gorącym powietrzem: Sporal S, SSI Dry Heat (SSI - D), Duo - Spor, Sporal A

1] Jest to biologiczny wskaźnik kontroli procesu sterylizacji w autoklawach (parą wodną w nadciśnieniu)2] Ma postać paska bibuły nasyconego zawiesiną spor szczepu Geobacillus stearothermophilus ( dawniej Bacillus stearothermophilus) ATCC 7953 w opakowaniu papierowo-foliowym zabezpieczającym przed kontaminacją 1]Na brzegu torebki umieszczony jest niebieski pasek będący wskaźnikiem zmieniającym barwę (na brązową) po przebyciu sterylizacji 2]Każdy wskaźnik zawiera nie mniej niż 1 x 10⁵ jednostek zdolnych do przejścia w formy wegetatywne 3]Spory zawarte we wskaźnikach poddanych działaniu nasyconej pary wodnej pod ciśnieniem w temp. 121⁰C [1 atm.] w czasie 5 minut przeżywają w 100% 4]Spory poddane działaniu tych samych warunków w czasie 15 min. Ulegają całkowitej inaktywacji {0% wzrostu} Hodowla 1]zachowując warunki aseptyczne wyjąć paski bibuły z torebki i umieścić każdy w osobnej probówce bakteriologicznej z podłożem TSB (Tryptic Soy Broth - bulion kazeinowo-sojowy) 2] pasek bibuły musi być całkowicie zanurzony

w bulionie 3]Inkubować 7 dni w temp. 56⁰C 4] w probówkach zawierających paski bibuły ze wskaźników poddanych sterylizacji wzrost nie powinien wystąpić. Pojawienie się wzrostu świadczy o nieprawidłowym przebiegu procesu sterylizacji. Sporal S Wskaźnik ma postać krążka bibuły nasyconego zawiesiną niepatogennych, standardowych, wysokoodpornych przetrwalników szczepu Bacillus subtilis umieszczonego w papierowej kopercie. Ilość jednostek zdolnych do przejścia w formy wegetatywne {CFU} na wskaźnik wynosi od 10⁸ do 10⁹. Spory zawarte we wskaźnikach poddanych działaniu suchego gorącego powietrza w temp. 160⁰C w czasie 20 min. Przeżywają co najmniej 2 20% przypadków. W tych samych warunkach w czasie 60 minut ulegają całkowitej inaktywacji [0% wzrostu].

Hodowla: 1] zachowując warunki aseptyczne wyjąć krążki z papierowych kopert i przenieść do probówek z bulionem, każdy do osobnej probówki

2]inkubować w 7 dni w temp. 37⁰C w probówkach zawierających krążki poddane procesowi sterylizacji, wzrost nie powinien wystąpić. Pojawienie się wzrostu świadczy o nieprawidłowym przebiegu procesu sterylizacji. (szczep Bacillus subtilis rośnie w postaci wyraźnie widocznego grubego kożucha unoszącego istna powierzchni bulionu).

• 261. STERYLIZACJA ZIMNA

Wyjaławianie materiałów wrażliwych na ciepło Termometry, gumowe instrumenty, polietylenowe materiały, respiratory, endoskopy itd.

Sterylanty: związki chemiczne Tlenek etylenu Formaldehyd Kwas nadoctowy Nadtlenek wodoru Metody (czynniki) chemiczne Sterylizacja gazowa parami gazów) Tlenek etylenu (EO; TE) 450 - 1200 mg/l w temp. 30 - 65⁰C przez 2-5h Pary aldehydu mrówkowego: 2-5% w temp. 60-80⁰C Pary nadtlenku wodoru: w temp. 55-60⁰C Ozon Sterylizacja chemiczna (sterylanty chemiczne; technika zanurzeniowa) Aldehyd glutarowy: 2% roztwór Kwas nadoctowy: różne stężenia lub 0,2% w temp. 55-60⁰C

262. STERYLIZACJA PLAZMOWA Nowa metoda sterylizacji wprowadzona w 1995 roku do powszechnego zastosowania w medycynie Niskotemperaturowa sterylizacja plazmą gazu Plazma gazu (plazma gazowa, gaz plazmowy) jest określeniem przyjętym dla czwartego stanu materii. Jest to chmura jonów, elektronów i obojętnych jąder atomowych, którą można uzyskać poprzez działanie pola elektrycznego i/lub magnetycznego. Zorza polarna może być przykładem tego stanu ( zjawiska) Temperatura procesu sterylizacji plazmowej nie przekracza 50⁰C, a cały cykl procesu przeprowadzany jest w czasie 75 minut.

Kontrola procesu przeprowadzana jest za pomocą specjalnych (tylko do tego typu sterylizacji) wskaźników chemicznych i testów biologicznych.

263. WSKAŹNIKI (TESTY) CHEMICZNE DO KONTROLI PROCESÓW STERYLIZACJI

Sterylizacja zimna (chemiczna) :Sterylizacja tlenkiem etylenu (EO); Taśmy wskaźnikowe samoprzylepne: TEO; Gas - Chex; Tape - EO; Groszki lub kropki samoprzylepne: Steri - Dot Indicators EO; Testy paskowe EO: Gas - Chex Strip EO, MVI - EO; Testy paskowe zintegrowane EO:EOp

Sterylizacja formaldehydem (FOR); Groszki samoprzylepne FOR

Test paskowy FOR; Inne Taśma neutralna TM 19 WSKAŹNIKI (testy) biologiczne do kontroli procesów sterylizacji Sterylizacja zimna (chemiczna)

Sterylizacja tlenkiem etylenu SSI Etylen Oxide (SSI-EO) Atest 1264; Bio Monitors (BioBrowne): BB EO Duo - Spor SSI FORM Sterylizacja formaldehydem (FOR) SIM-FOR SSI Formaldehyde (SSI FORM) ghe - Steri - Rekord* - Bio - Indicators - DK - K * Wszystkie biotesty wykorzystują spory Bacillus subtilis lub Bacillus stearothermophilus obecie Bacillus stearothermophilus

264. STERYLIZACJA RADIACYJNA Radiosterylizacja (wyjaławianie radiacyjne) wykorzystuje w swym założeniu destrukcyjny wpływ na drobnoustroje promieniowanie jonizującego jako czynnika sterylizującego. Promieniowanie jonizujące dotyczy różnych rodzajów promieniowania, takich jak: Gamma X (rentgenowskie) Beta Neutrony Protony Alfa Fragmenty jąder, które mają zdolność jonizacji atomów lub cząstek ośrodka oraz charakteryzują się bardzo wysoką energią promieniowania

Zastosowanie promieniowania Gamma Sterylizacja sprzętu jednorazowego użytku Dla celów medycyny (strzykawki, igły, zestawy chirurgiczne i opatrunkowe, biomateriały) Dla celów laboratoriów mikrobiologicznych (pipety, końcówki do pipet, płytki z lub bez podłoży hodowlanych) Sterylny sprzęt do laboratoriów biologii molekularnej i innych Sterylizacja materiałów plastycznych, gum (z wyjątkiem gumy

butylowej), papierów, kartonów, folii metalowych, olejów, tłuszczów.

Jedynie naczynia szklane mogą się zabarwić na kolor brunatny

Jeden kiur (Ci) jest działaniem substancji promieniotwórczej porównywalnej do działania 1 grama radu. Praktyczna sterylizacja radiacyjna Promieniowanie gamma: czynnik sterylizujący na skalę przemysłową Dwa źródła promieniowania: kobalt 60 (⁶⁰Co) i cez 137 (¹³⁷Cs) Oba te pierwiastki promieniotwórcze (izotopy) są produktami reakcji atomowych, które są uczynniane promieniotwórczo w reaktorze atomowym. Promieniowanie gamma jest elektromagnetycznym promieniowaniem jonizującym, krótkofalowym, które nie wzbudza radioaktywności wtórnej. Wszystkie więc przedmioty, sprzęt materiały itp. Nadają się do użytku natychmiast po zakończeniu sterylizacji.

265. Lampy bakteriobójcze (LAMPY UV-C)

Nazywane też lampami germicydowymi lub świetlówkami Niskoprężne promienniki nadfioletu emitujące promieniowanie UV-C o długości promieni = 253,7 (254) (niskoprężne lampy rtęciowe). Do dezynfekcji lub sterylizacji najczęściej stosowane są promienniki UV-C (LRUV firmy Philips) o mocy 15W LUB 30W (waty) Dostępne na rynku są świetlówki bakteryjne typu TUV emitujące promieniowanie UV-C o natężeniu 0,9 do 38,8W (wyjątek TUV 115W) z napięciem lampy od 29 do 108 V, prądem lampy od 0,17 do 1,50A, o wadze od 16 d0 293g i trwałością użytkową do 8000 godzin (rzadko 5000 godzin) Nowoczesne promienniki UV-C rejestrują czas pracy (h) lub zawierają licznik z sumatorem na wyświetlaczu. Popularny środek dezynfekujący stosowany w medycynie weterynarii, rolnictwie, przemyśle farmaceutycznym, chemicznym i spożywczym i In. Oraz w laboratoriach, w tym mikrobiologicznych, głównie do odkażania powierzchni użytkowych (roboczych) i powietrza. Dekontaminacja: sanityzacja + dezynfekcja radiacją UV (lampy UV) zapenia wysoki poziom czystości przestrzeni (środowiska) w różnych pomieszczeniach szpitalnych, wytwarzania płynów iniekcyjnych i innych farmaceutyków, produktów spożywczych itd.

Nadfiolet ma również zastosowanie dla procesów sterylizacji cieczy przezroczystych (niektóre chamikalnia, leki, surowica do hodowli komórek itd.) oraz w procesie dezynfekcji wody. Wyróżnia się następujące typy lamp bakteriobójczych: Sufitowe Przyścienne Przejezdne Przepływowe

W tych lampach wykorzystywane są promienniki o mocy 15W (rzadziej) lub TUV 30W (częściej) jako pojedyncze lub po dwa, które dają natężenie promieniowania z odległości jednego metra od 130uW/cm2 (przejezdne, przyścienne), od 300uW/cm² (przejezdne, sufitowe) przy pojedynczym promienniku aż do 450uW/cm², gdy sądwa promienniki TUV 3O (lampy przyścienne, przejezdne) Lampy bakteriobójcze przepływowe coraz powszechniej wykorzystywane są do dezynfekcji powietrza. Jedna lampa zalecana jest do dezynfekcji pomieszczenia o powierzchni 30m² (ok. 90m³)

Przepływ powietrza (130-150m³/h) do komory odbywa się zazwyczaj przez filtr, który zatrzymuje kurz i inne pyły (redukcja alergenów)

Wydostające się na zewnątrz powietrze praktycznie jest czyste pod względem mikrobiologicznym *duże natężenie promieniowania UV-C; zazwyczaj dwa promienniki TUV 30). Lampy przepływowe mogą być stosowane w pomieszczeniach gdzie przebywają ludzie, zwierzęta oraz rośliny

266. SKUTECZNOŚĆ DEZYNFEKCJI ZA POMOCĄ PROMIENIOWANIA UV Zależy od wielu czynników takich jak: Natężenie, długość fali i czas napromieniowania (naświetlania) Odległość powierzchni użytkowych od palnika (promiennika) Objętość naświetlanego pomieszczenia lub cieczy

Intensywność ruchu powietrza lub cząsteczek (organizmów) wody

Temperatura i wilgotność powietrza Typ i sposób rozmieszczenia lamp UV Gęstość (inokulum) i wrażliwość drobnoustrojów Drobnoustroje charakteryzują sięróżnym stopniem wrażliwości (fotowrażliwości) na działanie promieniowania UV, co określane jest dawką promieniowania UV (dawka promieniowania; D) Wyrażoną wzorem:D = E ^. T Gdzie: E = natężenie promieniowania (W/m²) T = czas naświetlania

267. FOTOWRAŻLIWOŚĆ DROBNOUSTROJÓW Dawki UV-C wymagane do uzyskania 90% zniszczenia różnych bakterii mogą wynosić od 10 do 200 J/m² Bardziej wrażliwymi na UV-C są gronkowce i paciorkowce (18-26 J/m²), niż inne ziarniaki Gram - dodatnie Dawka 17-90 J/m² inaktywuje 90% niektórych pałeczek Gram - ujemnych (Pseudomonas, Vibrio), ale dla prątków (Mycobacterium) wynosi już 60-100 J/m², a dla przetrwalników Bacillus subtilis 120 J/m². Wrażliwymi na UV-C są drożdżaki (Candida, Saccharomyces) (20-60 J/m²), w odróżnieniu od grzybów pleśniowych - mniej wrażliwych (130 - > 1300 J/m²) ( np. D 90% UV-C dla Aspergillus flavus wynosi 600, a dla A.niger aż 1320 J/m²) Oprócz dawni napromieniowania (natężenia) UV-C dla jego skuteczności niezbędny jest odpowiedni czas ekspozycji ( t ws).

268. PRAKTYCZNA STERYLIZACJA RADIACYJNA

Promieniowanie elektronowe (wysokoenergetyczne) określa romieniowania korpuskularne Promienie katodowe o wysokiej energii elektronów wytwarzane w akceleratorach ( tzw. Przyspieszaczach), innych generatorach lub urządzeniach o wysokim potencjale. Dostępne urządzenia sterylizacyjne takie jak sterylizator BEAM 600 lub LINAC Sterylizatory laserowe: sterylizacja za pomocą laserów dużej mocy. Laser = promieniowanie laserowe jest światłem widzialnym, ze źródłem światła o specjalnych właściwościach (wymuszona emisja promieniowania)

Mikrofale (promieniowanie mikrofalowe), należące do promieniowania elektromagnetycznego (MVS; microwave sterylisation)

• 269. FILTRACJA

Za pomocą filtracji ( sączenia, przesączania ), nazywanej też mikrofiltracją, możliwe jest oddzielenie drobnoustrojów i cząsteczek mikroskopowych od pozostałych składników płynów (roztworów), powietrza i innych gazów.

Przesączone (filtrowane) płyny, gazy, powinny być sterylne (jałowe), a występujące ewentualnie w nich przed sączeniem drobnoustroje zebrane na filtrach (sączkach) o odpowiedniej skali porowatości. Przesączanie płynów przez filtry odbywa się zazwyczaj w podciśnieniu (ciśnienie ujemne powietrza) uzyskiwanym za pomocą różnego typu pomp wodnych lub elektrycznych pomp próżniowych, rzadziej w nadciśnieniu (ciśneinie dodatnie) sprężonego powietrza. Techniki filtracji są zróżnicowane w zależności od rodzajów sączków (filtrów) w nich używanych. Filtracja określana jako metoda sterylizacji ma w większości znaczenie jako metoda do zatrzymania na filtrach bakterii i/lub grzybów, stąd sączki nazywane są sączkami bakteryjnymi.Odkażanie powietrza za pomocą filtracji spełnia również kryteria dla poziomu dezynfekcji, a nie sterylizacji według przyjętych definicji dla tych procesów. Zastosowanie filtracji W laboratoriach mikrobiologicznych oraz w przemyśle farmaceutycznym

Wyjaławianie termolabilnych płynów (roztworów) Surowica Roztwory cukrów Antybiotyki Wyciągi tkankowe i inne składniki

Ważne przy sporządzaniu podłoży hodowlanych i/lub wybiórczo - różnicujących, specjalnych i innych. Kontrola kontaminacji (skażenia) wody pitnej i innych płynów Uzyskiwanie przesączu toksyn, innych metabolitów drobnoustrojowych oraz bakteriofagów wolnych od bakterii Produkcja wody jałowej oraz innych płynów i leków Kontrola jałowości płynów o niskim stopniu skażenia, które zazwyczaj nie są wykrywane w ezpośrednich technikach bakteriologicznych Filtracje jest metodą z wyboru dla kontroli leków o działaniu przeciw drobnoustrojowych

• 270. TYPY FILTRÓW

Filtry świecowe (świece); kształt cylindryczny z wydrążeniem w środku otwartym na jednym końcu Niemieckie filtry Berkfelda (okrzemkowe) ;

Francuskie filtry Chamberlanda ( porcelanowe ) Filtry ze spiekanego szkła ( znane jako filtry Scotta ) Krążki zazwyczaj złączone ze szlifem dopasowanym do cylindrów z bocznym ramieniem Filtry membranowe ( błonowe ) Błony z polimerów organicznych: celulozowe, żelatynowe Wielkość porów od 10 um do 5 nm 0,22 - 0,45 um ( filtry bakteryjne ) Zestawy filtracyjne do pracy w próżni Filtry azbestowe krążkowe, znane jako filtry Seitza, sporządzone z azbestu włóknistego, a głównym składnikiem jest krzemian magnezu. Filtry te montowane są w oprawę metalową (filtr Seitza lub aparat Seitza), na metalowej kratce podtrzymującej krążek, szorstką stroną do góry.

Aparat (filtr) Seitza umieszcza się w kolbie szklanej próżniowej z bocznym tubusem, połączonej z pompą próżniową. Filtry Seitza oznaczone HP / EKS2 wykorzystywane są do usuwanie drobnoustrojów z płynów o dużym skażeniu, a HP / EKS do kontroli jałowości.

271. FILTRY HEPA Filtry HEPA ( ang. High efficiency particulate air ) O wielkości porów zatrzymujących drobnoustroje wykorzystywane są w urządzeniach ( boksach ) z laminarnym przepływem powietrza, w izolatorach (przestrzenie czyste, aseptyczne) stosowanych w przemyśle farmaceutycznym do wykonywania pracy w warunkach aseptycznych (kasa A,B) lub w izolatorach (salach) w medycynie dla chorych, po transplantacji i innych oraz na blokach operacyjnych i w innych różnych pomieszczeniach w produkcji różnych środków, gdzie wymagana jest najwyższa klasa czystości powietrza.

Filtry HEPA w systemach laminarnych (boksy z laminarnym przepływem powietrza), do których powietrze nawiewane jest z określoną szybkością w układzie liniowym Boksy laminarne zamknięte, półotwarte i otwarte są powszechnie stosowane w medycynie, weterynarii, przemyśle, itp.

Mogą być montowane w ścianach lub sufitach pomieszczeń, co powoduje stały nawiew sterylnego (jałowego) powietrza do sal operacyjnych, sal chorych i innych lub do pomieszczeń produkcyjnych ( np. przemysł spożywczy ), a także do pomieszczeń laboratoryjnych, gdzie wymagana jest czystość (higienia) najwyższego poziomu pod względem bezpieczeństwa (klasa 3 i 4 laboratoriów mikrobiologicznych ) Skuteczność działania filtrów HEPA jest zależna od systemu i szybkości przepływu powietrza oraz jego wymiany.

Wynosi 0,3 m/s zazwyczaj dla nawiewu pionowego (system wertykalny) i 0,45 m/s dla nawiewu poziomego (system horyzontalny )Liczba wymian powietrza na godzinę jest zróżnicowana w zależności od pomieszczeń lub klasy czystości przestrzeni pracy Dla przykładu w pomieszczeniach klasy C w których dopuszczalna liczba komórek w 1m³ nie powinna przekraczać 100 (norma w Europie ) lub <88 (USA), liczna wymian powietrza na godzinę nie powinna być większa niż 20.

• 272. FILTRACJA MOLEKURALNA

Sączenie molekularne jest procesem przesiewania (sączenia) cząsteczek wielkocząsteczkowych związków białek, peptydów i kwasów nukleinowych przez błony celulozowe półprzepuszczalne lub przez kolumny wypełnione ziarnami żelów filtracyjnych Żelami filtracyjnymi mogą być dekstrany, agarowa lub poliakrylamid Żele dekstranowe (sephadex, sepharosa, bio - gel ) = filtracja żelowa Minikolumny ze specjalnym złoże krzemionkowym stosowane są powszechnie do izolacji DNA dla metod biologii molekularnej

Gotowe firmowe zestawy do izolacji genomowego DNA z bakterii, hodowli komórkowych, tkanek stałych itp. i jego oczyszczania na minikolumnach poprzez wirowanie lub worteksowanie.

---