Profilaktyka społeczne

Wykład 1

Pojęcie profilaktyki społecznej,

poziomy, kategorie, strategie

PROFILAKTYKA

 

Z greckiego:

„prophylaktikos” – zapobiegawczy

 

a zatem profilaktyka to

ZAPOBIEGANIE

PROFILAKTYKA

Zespół działań i środków
stosowanych w zapobieganiu
występowaniu zjawisk niepożądanych i negatywnych
w przyrodzie, w tym w życiu ludzkim
- jednostkowym bądź społecznym.

(Wielka Encyklopedia PWN 2004)

Działania zapobiegawcze w różnych dziedzinach:



profilaktyka medyczna

zapobieganie rozwojowi chorób

i zapobieganie pogarszaniu się kondycji fizycznej człowieka



profilaktyka społeczna,

zapobieganie rozwojowi

negatywnych zjawisk w życiu społecznym

Te negatywne zjawiska w życiu społecznym to

SPOŁECZNIE PATOLOGICZNE

1. Są niezgodne z wzorami zachowań
i postawami zawartymi w systemach normatywnych
danej społeczności

2. Występują w zwiększającym się nasileniu ilościowym,
(osiągnęły „pewien” próg masowości)

3. Są dysfunkcjonalne, zakłócają porządek społeczny
i istotne dla społeczności zmiany społeczne

JACEK WÓDZ (1973)
„Zjawiska Patologii Społecznej a sankcje społeczne i prawne”

Rodzaje patologii społecznych:



patologie indywidualna,



patologie małych grupy społecznych

- patologia rodziny,
- patologie grup rówieśniczych,



patologia struktur organizacyjnych.

Przykłady patologii rodziny:



rozpad rodziny,



przemoc w rodzinie,



osłabienie funkcji wychowawczej rodziny,



sieroctwo społeczne.

Przykłady patologii grup rówieśniczych:



agresywne subkultury młodzieżowe,



sekty,



bandy, gangi, szajki młodzieżowe

Przykłady patologii indywidualnych:



uzależnienia (narkomania, alkoholizm,

lekomania, pracoholizm, uzależnienie od internetu)



samobójstwa,



zachowania przestępcze,



prostytucja,



dewiacje seksualne.

Przykłady patologii struktur organizacyjnych:



biurokracja, bezrobocie



korupcja, ubóstwo



mobbing, bezdomność



przemoc w szkole,



fala w wojsku

Różne określenia – podobne znaczenie



patologie społeczne



zachowania patologiczne



zachowania szkodliwe społecznie



zachowania destrukcyjne



zachowania ryzykowne

Używa się ich zamiennie

3 POZIOMY ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH



Profilaktyka pierwszorzędowa



Profilaktyka drugorzędowa



Profilaktyka trzeciorzędowa

PROFILAKTYKA PIERWSZORZĘDOWA
- PIERWOTNA
- UPRZEDZAJACA

 



Adresowana jest do grupy niskiego ryzyka

szerokich, niezdiagnozowanych populacji



Obejmuje działania o wysokim poziomie ogólności

zmierzające do zapobiegania rozwojowi
Szkodliwego społecznie zjawiska



Polega na:

- kształtowaniu polityki społecznej tak, by eliminować
warunki sprzyjające rozwojowi zachowań destrukcyjnych
- promocji akceptowanych społecznie wzorów zachowań
- dostarczaniu adresatom wiedzy na temat zjawiska
- działaniach legislacyjnych

 
 

PROFILAKTYKA DRUGORZĘDOWA
- WTÓRNA
- OBJAWOWA



Adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka, tj. :

- wykazujących wyraźne zainteresowanie zachowaniami
ryzykownymi,
- osób podejmujących pierwsze próby zachowań ryzykownych,
- czyli ...... osób potrzebujących już pomocy.



Obejmuje

- identyfikację osób znajdujących się w grupie ryzyka,
- wczesne wykrywanie objawów,
- działania pomagające w wycofywaniu się z zachowań
ryzykownych,
- organizowanie programów edukacyjnych
skierowanych do konkretnych grup odbiorców
 
 

PROFILAKTYKA TRZECIORZĘDOWA
- NASTĘPCZA



Adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka,

do osób, które borykają się już z konsekwencjami
zachowań ryzykownych.



Obejmuje działania zmierzające do:

- zmniejszenia skutków
- do zatrzymania procesu degradacji społecznej



Polega na

- leczeniu i terapii
- zaspokajaniu specyficznych potrzeb
- interwencji w sytuacjach kryzysowych

PRÓBY

KATEGORYZOWANIA

ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH



Profilaktyka

- predeliktualna – zapobiegająca występowaniu
zjawisk patologicznych,
- postdeliktualna – polegająca na stosowaniu
opieki następczej kiedy zjawisko patologiczne
już się rozwinie,



Profilaktyka

- ofensywna – działania kształtujące, wspierające
i wzmacniające pozytywne wzory zachowań,
- defensywna – działania likwidujące, eliminujące,
usuwające zachowania szkodliwe społecznie,



Profilaktyka

- kreatywna



tworzy warunki, do życia zgodnego

z oczekiwaniami społecznymi,



promuje i wzmacnia (nagradza)

te formy zachowań, które mają charakter prospołeczny
które ułatwiają adaptację do systemu społecznego,

- zachowawcza
ochrania „zdrową” część społeczeństwa
przed skutkami rozwoju zjawisk szkodliwych społecznie

STRATEGIE PROFILAKTYCZNE

STRATEGIE INFORMACYJNE



dostarczenie adekwatnych informacji na temat

skutków zachowań ryzykownych

założenie:



wiedza ta ma spowodować zmianę postaw,

a w końcu - niepodejmowanie zachowań ryzykownych

STRATEGIE EDUKACYJNE

rozwinięcie ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych



nawiązywania kontaktów z ludźmi,



radzenia sobie ze stresem,



rozwiązywania konfliktów,



opierania się naciskom ze strony otoczenia,

założenie:



ludziom brakuje umiejętności społecznych



te deficyty uniemożliwiają im budowanie

głębszych, satysfakcjonujących związków z ludźmi,
odnoszenie sukcesów, np. zawodowych.



szukają więc chemicznych,

zastępczych sposobów radzenia sobie z trudnościami.

STRATEGIE DZIAŁAŃ ALTERNATYWNYCH



angażowanie jednostek w działalność pozytywną

(artystyczną, społeczną, sportową itp.).

założenie:



wielu ludzi nie ma możliwości zrealizowania

swej potrzeby aktywności, rozwoju zainteresowań
podniesienia samooceny poprzez osiąganie sukcesów,



dlatego wybiera z pozoru prostszą drogę

do osiągnięcia tych celów



ale droga ta nie jest akceptowana społecznie

STRATEGIE INTERWENCYJNE



pomoc osobom mającym trudności

w identyfikowaniu i rozwiązywaniu ich problemów



wspieranie w sytuacjach kryzysowych

założenie:



pewnych działań jednostka w związku ze swoją sytuacją

nie jest w stanie zrealizować

STRATEGIE ZMIAN ŚRODOWISKOWYCH



modyfikacje środowiska,

miejsca przebywania osoby dysfunkcyjnej,

założenie



przyczyną zaburzeń jest środowisko,

w którym funkcjonuje jednostka



trzeba je zmienić

STRATEGIE ZMIAN PRZEPISÓW



zmiana przepisów prawnych, rozporządzeń lokalnych,

założenie:



jeśli ludzie nie chcą dobrowolnie zaprzestać

określonych zachowań,
trzeba ich do tego zmusić, np. zagrozić sankcjami prawnymi
lub zobowiązać dzięki prawu do określonych zachowań,

(Z. B. Gaś, Profilaktyka uzależnień, Warszawa 1993)