PROFILAKTYKA SPOŁECZNA

ĆWICZENIA

SPOŁECZNE ASPEKTY WYCHOWANIA CZŁOWIEKA

Wychowanie – jest to całokształt wpływów i oddziaływań środowiska społecznego oraz przyrodniczego na człowieka, kształtujących jego rozwój i osobowość oraz przygotowujący go do życia w społeczeństwie. Jest to proces zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego i przyrodniczego na jednostkę trwającego całe życie. W zakres pojęcia wchodzi:

1. wychowanie naturalne

2. wychowanie instytucjonalne

3. samowychowanie

Środowisko społeczne a profilaktyka

Wg. Heleny Radlińskiej środowisko to zespół warunków wśród których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość stale lub przez dłuższy czas. Jest to zespół zjawisk …. oraz naturalnych. Wyróżnia ona następujące rodzaje środowisk:

1. bezpośrednie, które obejmuje to co najbliższe oraz dalsze o szerszym zasięgu

2. obiektywne oznaczające to, po co człowiek sięgnąć może oraz środowisko subiektywne, które zawiera elementy oddziaływujące w danej chwili na człowieka

3. materialne składające się z realnych wytworów człowieka i przyrody oraz środowisko niewidzialne, psychiczne obejmujące m.in. idee, wierzenia, zwyczaje, a także więź moralną.

Wg. Okonia profilaktyka jest to ogół działań zapobiegawczych, nieporządanych zjawiskom w rozwoju i zachowaniu się ludzi.

Profilaktyka wychowawcza – jest systemem działań racjonalnych, zapobiegających występowaniu i rozpowszechnianiu się zjawisk patologii społecznej, określonych bardzo często jako nieprzystosowanie społeczne.

RODZINA JAKO PODSTAWOWE ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE

Zmiany zachodzące we współczesnych rodzinach:

- zmniejszenie autorytetu rodzica, szczególnie męża i ojca

- wzrost pozamałżeńskich kontaktów seksualnych

- wzrost liczby rozwodów

- zmniejszenie rozmiarów rodziny

- większa swoboda dzieci w sferze manifestacji swojej osobowości

- trudne warunki materialne i mieszkaniowe

- bezrobocie

- większa aktywność zawodowa kobiet

- wyjazdy jednego z rodziców bądź rodziców w celach zarobkowych

- spadek więzi międzyrodzinnych

Natomiast do współczesnych problemów rodziny należy zaliczyć:

- trudną sytuację materialną

- alkoholizm

- narkomanię

- agresję i przemoc w rodzinie

- pogoń za pieniędzmi

- konflikty międzypokoleniowe

- naruszanie tradycyjnych ról

- zanikanie zasad moralnych

- rodziny niepełne (śmierć, rozwód)

Profilaktyczna rola rodziny polega na uświadamianiu dzieciom zagrożeń, które występują w środowisku lokalnym, a także zapoznanie ze skutkami tych zjawisk i sprawowania kontroli nad dziećmi. Rodzice powinni:

- posiadać pewien zakres wiedzy na temat, np. środków psychoaktywnych

- stać się wzorem do naśladowania

- budować sile więzi rodzinne

- ustalić zasady i reguły, które muszą być przestrzegane

- zachęcać do aktywności dzieci

- sprzyjać i pomagać w rozwijaniu poczucia własnej wartości i odpowiedzialności

- dążyć do poznania kolegów dziecka i ich rodziców

SZKOŁA W SYSTEMIE ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH

W zakresie szkoły należy m.in.:

1. odpowiednie przygotowanie kadry pedagogicznej, kadra powinna posiadać niezbędną wiedzę z zakresu profilaktyki społecznej

2. badanie i monitorowanie zjawisk patologicznych występujących na terenie szkoły

3. opracowanie programu profilaktycznego ogólnego szkoły

4. organizowanie oddziaływań na osoby o wysokim stopniu ryzyka

5. poradnictwo i pomoc dla uczniów i ich rodzin borykających się z różnymi problemami

6. koordynacja działań

7. współpraca i pedagogizacja rodziców

GRUPA RÓWIEŚNICZA W ZAKRESIE DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH

Funkcje grupy:

1. stanowi silny, rzeczywisty układ odniesienia normatywnego

2. zaspakaja potrzebę przynależności uczestnictwa w grupie

3. jest elementem socjalizacji

4. jest czynnikiem kontroli społecznej

KWESTIONARIUSZ I JEGO KONSTRUKCJA

Kwestionariusz – jest listą, wykazem pytań dotyczących określonego zagadnienia lub różnych zagadnień odpowiednio uporządkowanych.

Przy formułowaniu pytań należy przestrzegać następujących zasad:

1. pytania powinny być dla respondenta zrozumiałe

2. ilość pytań powinna być ograniczona do niezbędnego minimum

3. poszczególne pytania muszą odnosić się do pojedynczych zagadnień

4. pytania należy formułować tak, aby nie sugerowały żadnej odpowiedzi

5. powinny być uporządkowane według stopnia społecznego ich wagi

6. kwestionariusz powinien być czysty, przejrzysty, estetyczny i posiadać odpowiedni układ graficzny

7. w przypadku pytań otwartych należy pozostawić wystarczająco dużo wolnego miejsca na zapis odpowiedzi

8. każde pytanie powinno być ponumerowane

9. poszczególne pytania muszą być od siebie wyraźnie oddzielone

10. każde pytanie powinno znajdować się w całości na danej stronie

11. pytania muszą mieć charakter otwartych, półotwartych, zamkniętych

12. należy unikać pytań otwartych

Metryczka kwestionariusza powinna dostarczać informacji na temat cech społeczno – demograficznych badanych, tj. płeć, wiek, stan cywilny, sytuację rodzinną, warunki materialne, wykształcenie, miejsce zamieszkania, zawód.

Kwestionariusz musi być zatytułowany, musi mieć obrany cel badań, zawierać pouczenia o sposobie wypełniania, informacje o terminie i miejscu zwrotu.

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY

Dyrekcja:

• śledzenie przepisów prawnych dotyczących działań profilaktyki szkoły

• powoływanie zespołów wychowawczych i uczestniczenie w ich pracach

• koordynowanie działań profilaktycznych prowadzonych przez nauczycieli

Wychowawca klasy:

• prowadzenie lekcji wychowawczych zgodnie z opracowaną na początku roku tematyką

• indywidualne rozmowy z wychowankami sprawującymi trudności wychowawcze

• zapraszanie do szkoły specjalistów do prowadzenia zajęć wychowawczych

• analiza wyników nauczania i frekwencji uczniów na zajęciach

• kontaktowanie się z rodzicami lub opiekunami prawnymi uczniów

• prowadzenie zeszytu wychowawcy zawierającego podstawowe informacje dotyczące ucznia, jego sytuacji rodzinnej, materialnej oraz radzenia sobie z obowiązkami szkolnymi

• udział w pracach zespołów wychowawczych analizujących zachowanie uczniów sprawiających problemy wychowawcze

• informowanie rady pedagogicznej o podejmowanych działaniach wychowawczych

• zapoznanie się z dokumentacją ucznia rozpoczynającego naukę w szkole

• nagradzanie i karanie uczniów

• ustalenie ocen z zachowania po konsultacji z uczniami i innymi nauczycielami

Nauczyciel prowadzący zajęcia z Przygotowania Do Życia w Rodzinie:

• uczenie umiejętności poznawania siebie, samoakceptacji

• uczenie budowania więzi osobowych

• realizacja zagadnień dotyczących profilaktyki AIDS i chorób przenoszonych drogą płciową

• poznawanie metod naturalnych i antykoncepcyjnych planowania rodziny

• uczenie odpowiedzialności rodzicielstwa

• umiejętność komunikacji w małżeństwie i rodzinie

Liderzy wychowawców:

• koordynowanie działań profilaktycznych prowadzonych przez wychowawców na różnych poziomach klasowych

• konsultowanie proponowanych działań z pedagogiem i samorządem szkolnym

Zespół wychowawczy:

• zapoznanie się z trudnościami wychowawczymi uczniów i wypracowanie wniosków o podjęciu działań dyscyplinujących

• przedstawienie wniosków na forum rady pedagogicznej

• wspieranie uczniów w przezwyciężeniu problemów osobistych i szkolnych

Komisja stypendialna:

• analiza sytuacji materialnej uczniów i ich rodzin

• rozpatrywanie wniosków i podejmowanie decyzji o przyznaniu pomocy materialnej ucznia

Komisja BHP:

• okresowa analiza stanu bezpieczeństwa budynków oraz urządzeń szkolnych

• lokalizowanie zagrożeń

• wypracowanie wniosków o poprawę warunków pracy nauczycieli i nauki dla młodzieży

Samorząd szkolny:

• składanie wniosków o podjęcie działań wychowawczych wobec uczniów

• pomoc w organizowaniu działań profilaktycznych szkoły

• konsultowanie kar proponowanych przez zespół wychowawczy wobec uczniów łamiących regulamin szkoły

• współtworzenie procedur i regulaminów obejmujących tematykę wychowawczą i profilaktyczną realizowaną w szkole

• wskazywanie niebezpieczeństw i zagrożeń pojawiających się w szkole oraz możliwości ich usunięcia

Rada rodziców:

• współtworzenie procedur i regulaminów obejmujących tematykę wychowawczą i profilaktyczną realizowaną w szkole

• wskazywanie niebezpieczeństw i zagrożeń pojawiających się w szkole oraz możliwości ich usunięcia

Pedagog szkolny:

• współpraca z innymi nauczycielami w podejmowaniu działań o charakterze profilaktycznym

• analiza dokumentacji uczniów rozpoczynających naukę w szkole

• kierowanie uczniów z deficytami rozwojowymi do poradni

• indywidualne rozmowy z wychowankami i rodzicami

• pedagogizacja rodziców (pogadanki, prelekcje, warsztaty)

• udział w pracach zespołów wychowawczych

• prowadzenie zajęć wychowawczych

• współpraca z organizacjami i instytucjami spełniającymi wymogi w zakresie funkcji opieki wobec dzieci i rodzin

• współpraca z instytucjami i organizacjami podejmującymi zadania profilaktyczne na terenie szkoły

• opracowanie i przeprowadzanie działań ankietowych dotyczących problemów wychowawczych w szkole

• informowanie rady pedagogicznej o podejmowanych działaniach wychowawczych i profilaktycznych

• konsultacje działań dyscyplinujących z samorządem szkolnym proponowanych przez zespół wychowawców wobec uczniów łamiących regulamin szkolny

Instytucje i organizacje pozaszkolne:

• poradnie lekarskie/specjalistyczne

• opieka nad młodzieżą mającą problemy zdrowotne

• policja

• podejmowanie działań profilaktycznych, np. prelekcja narkotyków, itd.

• Interweniowanie w sprawach łamania prawa przez młodzież

• Analiza problemów w środowisku naturalnym ucznia

• sąd rodzinny nieletnich

• wydawanie opinii o uczniach w sprawach karnych lub opiekuńczych

• współpraca z kuratorami sądowymi w sprawach nieletnich

• miejska komisja rozwiązywania problemów alkoholowych

• wspieranie działań profilaktycznych

• korzystanie z funduszy przeznaczonych na działalność profilaktyczną szkół

• świetlica terapeutyczna

• prowadzenie działań o charakterze profilaktycznym, terapeutycznym i wychowawczym

• uczenie umiejętności pracy w grupie

• analiza niepowodzeń szkolnych i ich rozwiązywanie

• uczenie nieagresywnych sposobów rozwiązywania problemów interpersonalnych

• zajęcia socjoterapeutyczne

• miejski ośrodek pomocy społecznej

• udzielanie pomocy materialnej lub finansowej uczniów lub jego rodzinie

• lekarz medycyny pracy

• prowadzenie okresowych badań nauczycieli i uczniów

• poradnia psychologiczna

• przeprowadzenie ogólnych badań psychologicznych uczniów

• wydawanie orzeczeń dotyczących zaburzeń rozwoju emocjonalnego i intelektualnego uczniów

• organizowanie zadań warsztatowych dla młodzieży

• prowadzenie badań w zakresie uzależnień alkoholu i środków odurzających

Kl. 1

blok 1 – zasady BHP dotyczące szkoły i realizacji zajęć przedmiotowych

blok 2 – zajęcia integracyjne

blok 3 – omówienie regulaminu szkolnego, porządkowego, oceniania uczniów, procedur szkolnych

blok 4 – młodzież a substancje psychoaktywne

blok 5 – problemy adaptacyjne w środowisku szkolnym

blok 6 – mój wygląd zewnętrzny, a profil kształcenia

Kl. 2

blok 1 – zasady BHP

blok 2 – podstawowe zagadnienia z zakresu prawa szkolnego

blok 3 – patologie społeczne i rodzinne

blok 4 – twórcza grupa rówieśnicza, a klasa

blok 5 – ja i środowisko szkolne

blok 6 – działalność samorządu szkolnego

blok 7 – pomoc w trudnościach adaptacyjnych 1 klasistom

Kl. 3-5

blok1 – zasady BHP

blok 2 – zagadnienia z zakresu prawa szkolnego

blok 3 – sekty i grupy dysfunkcjonalne

blok 4 – poszukiwanie pierwszej pracy

blok 5 – dorosłość, wolność, odpowiedzialność

blok 6 – moje plany życiowe: praca, rodzina, studia

blok 7 – moje poglądy na politykę

Nauczyciel wychowawca z rodzicami:

• integracja rodziców

• prawa i obowiązki rodzica wobec dziecka

• wpływ rodzica na tworzenie prawa szkolnego

• wpływ domu rodzinnego na postawy uczniowskie dzieci

• współczesna młodzież a środki odurzające

• system pomocy prawnej, socjalnej i psychologicznej w rodzinie oraz młodzieży

• pomoc materialna udzielana uczniom w szkole

• przemoc w środowisku rówieśniczym, domu i szkole