1.Od czego zależy przebieg rozwoju i tempo modelowania lądów:

• Ukształtowanie formy uprzedniej

• Ułożenia warstw

• Warunków klimatycznych

• Czasu działalności

• Wysokości

• Stopnia rozłonkowania

• Długości i wysokości stoków

• Odporności podłoża

2. Podział Ziemi na strefy i dziedziny wg Tricola i Cailleux:

a) Strefa zimna:

• Glacjalna

• Peryglacjalna z permafrostem (ze zmarzliną)

• Peryglacjalna bez permafrostu (zmarzliny)

• Leśna na IV rzędowym permafrostem (zmarzliną)

b) Strefa leśna średnich długości geograficznych:

• Morska o łagodnej zimie

• Kontynentalna o surowej zimie

• Śródziemnomorska o suchym lecie

c) Strefa sucha i półsucha średnich i niskich szerokości geograficznych:

• Stepy i półpustynie o łagodnej zimie

• Stepy z ostrymi zimami

• Pustynie z ostrymi zimami

• Pustynie z łagodnymi zimami

d) Strefa międzyzwrotnikowa:

• Dziedzina sawanny

• Dziedzina leśna

e)Regiony górskie

3. Typy wulkanów:

• Hawajski - efuzywny- spokojny wylew lawy

• Strombolijski - eksplozywno-efuzywny. Krótkie lecz częste erupcje gazów

• Wezuwiański - wybuchy rzadkie ale bardzo gwałtowne, lawa lepka

• Peleański - eksplozywny. Duża gwałtowność wybuchu, dużo lawy i popiołów

• Pliniański - eksplozywny. Duża gwałtowność, dużo lawy i popiołu (na zmianę)

4. Formy przeobrażenia lodowców górskich:

• Wgłębienia wytopiskowe

• Kotły lodowcowe

• Żłoby lodowcowe

• Doliny wiszące

• Przełomy lodowe

• Pogarbione kumulacje fiordowe????

• Wygłady, pagórki, misy

5. 5 Zlodowaceń Polski wg Mojskiego:

• Zlodowacenie Wsły - Bałtyckie interglacjał eemski

• Zlodowacenie Odry - Środkowopolskie interglacjał mazowiecki

• Zlodowacenie Wilgi - Sanu II interglacjał ferdymandowski

• Zlodowacenie Sanu - Sanu I interglacjał przemyski

• Zlodowacenie Narwi - glinz

6. 6 typów lodowców:

• Cyrkowy

• Alpejski

• Piedmontowy

• Dendrytyczny

• Fieldowi

• Kontynentalny z szelfowym

7. Formy powstałe wskutek detrakcji:

• Bruzdy lodowe

• Zadziory lodowe (muszlowe, sierpowe, łukowe)

8. Przyczyny poprzecznej asymetrii doliny:

• różny przebieg procesów stokowych, tektonicznych

• zbocze strome podcinane przez rzekę spychaną przez wiatr, dopływy, osuwiska, procesy soliflukcyjne

• doliny o zboczu łagodnym wskutek : działania wiatru, obecności śniegu na zboczu odwietrznym, wzmocnionej soliflukcji na stokach dosłonecznych

• różna odporność skał, upad warstw o różnej odporności

9. Od czego zależy typ i przebieg ruchów masowych:

• nachylenie stoku

• budowa podłoża

• jakość pokrywy zwietrzelinowej

• klimat

10. 4 piętra rolinności w górach:

• leśne

• subalpejskie

• subniwalne

• niwalne

11. Czym uwarunkowane są długotrwałe ruchy morza:

• topnienie lodowców

• zmiany klimatyczne

• ruchy izostatyczne

• tektonika

12. Pochodzenie materiału plażowego:

• prądy przybrzeżne

• rzeki uchodzące do morza

• brzegi zbudowane ze starych osadów rzeczno -lądowych

• rzeki okresowe

• przyniesiony przez rzeki materiał w okresie deszczowym

• rzeki spływające z gór

13. Rodzaje Teras:

• skaliste

• osadowe

• akumulacyjne włożone

• skalisto-osadowe

14. Przełomy rzeczne:

• przelewowe

• epigenetyczne

• regresyjne

• antecedentne

• odziedziczone

• strukturalne

• pozorne

• martwe

15. Regiony morfoklimatyczne Budela (1997):

• strefa glacjalna

• strefa subpolarna intensywnego formowania dolin

• strefa tajgi - formowania dolin w regionie permafrostu

• strefa podzwrotnikowa zwolnionego formowania dolin

• strefa subtropikalna- form rzeźby mieszanej i regionów ??etesyjny??

• strefa subtropikalna - form rzeźby mieszanej i regionów monsunowych

• strefa sucha, zimna - konserwowania i wgłębiania zrównań oraz formowania się sedymentów

• strefa sucha ze zrównaniami eolicznymi

• strefa podzwrotnikowa intensywnego formowania zrównań

• strefa podzwrotnikowa częściowego formowania zrównań

16. Typy pustyń wg Pietrowa:

• p . piaszczyste- kum, barchan, erg

• p. piaszczysto-żwirowe- serir, gobi

• p. kamieniste- hamada

• p. ilasto piaszczyste

• p. ilaste

• p. słonczakowate- sepka, kewir

17. Podział strefy zimnej:

• typ glacjalny

• typ hyperperyglacjalny- Antarktyda, efekty termiczne suchość

• typ mezoperyglacjalny- strefa gruzowa z dużą ilością lodu gruntowego

• typ tundrowy- roślinność tundrowa, warstwa odmarzająca latem

• peryglacjał stepowy- obszar przejściowy, wytapiający się lód tworzy formy przejściowe

18. Etapy rozwoju rzeźby (Penc i Davis):

Davis

Spłaszczanie i wydłużanie

• obniżanie działów

• zaokrąglanie grzbietów

• dostawa (wietrzenie) - odprowadzanie (denudacja)

• peneplena

• spłaszczenie od góry ku bazie denudacyjnej

Penc

Cofanie ściany skalnej

• równomierne wietrzenie i odpadanie zwietrzeliny

• u podnóża ściany skalnej rośnie stok usypiskowy

• obniżanie powierzchni podnóża i powstawanie pow. o jeszcze mniejszym nachyleniu

• kolejno powstające pow. erozyjne o coraz mniejszym nachyleniu - stok wklęsły

• obniżanie postępuje wskutek bocznego cofania się stoków, postępującego od dołu ku gorze,w klimacie suchym spłukiwanie

19. Charakterystyka zimnych lodowców:

• niższa temp. Przy danym ciśnieniu w całej masie lodowca

• przymarznięte do podłoża

• brak ruchu (lodowce polarne- barak wytapiania w okresie letnim; lodowce subpolarne nadtapianie w okresie letnim)

20. Osuwiska konsekwentne (ślizgowe) warstwowe:

• płaszczyzna ześlizgu pokrywa się z płaszczyzna uławicenia

• ześlizg porowatych przepuszczalnych warstw skalnych po nieprzepuszczalnych warstwach

• głębokie nisze osuwiskowe

• charakterystyczne dla budowy fliszowej

21. Wieczna zmarzlina - permafrost występowanie:

• Występuje na obszarach o klimacie zimnym: polarnym, subpolarnym i wysokogórskim. Przy średniej temp. roku -1 do -4 sporadycznie, -4 do -8 jest nieciągła, poniżej -8 ciągła. Permafrost ma zawsze temp. poniżej 0. Występuje np. na Syberii, Alasce i w Kanadzie.

22. Krasowienie w jakim klimacie największe:

• klimat wilgotny zimny- małe nasycenie wód CO₂ i duża ich agresywność

• klimat wilgotny ciepły- szybka dyfuzja CO₂ , obfitość kwasów organicznych i humusowych, szybkie reakcje chemiczne.

Kras w Polsce:

Tatry Zachodnie i Jura Krakowsko- Częstochowska

23. Asymetria litograficzna

• Polega na asymetrycznej budowie zboczy doliny, z powodu różnej ich budowy geologicznej np. rodzaju skał sposobu ich ułożenia itp. W związku z czym procesy nie zachodzą jednakowo w obrębie obu zboczy.

Egzamin C

1. Procesy sekularne i ich rola w rozwoju rzeźby:

• Spłukiwanie

• Spełzywanie

• Deflacja

2. Czym zajmuje się geomorfologia dynamiczna

Geomorfologia dynamiczna zajmuje się czynnikami i procesami wpływającymi na rozwój rzeźby.

• Czynniki geomorfologiczne endogeniczne - tektonika, sejsmika, wulkanizm itp.

• Czynniki geomorfologiczne egzogeniczne - woda, wiatr, lód, temperatura itp.

• Procesy geomorfologiczne - eoliczne, fluwialne, glacjalne, stokowe, itp.

Bezpośrednie pomiary procesów, skutków procesów, badania laboratoryjne, zdjęcia lotnicze, mapy z różnych okresów

3. Wymień 8 procesów denudacyjnych:

• Procesy grawitacyjne

• Spłukiwanie

• Spływy

• proc. związane z powstawaniem lodowców gruzowych

• proc. Fluwialne

• prec. Litoralne

• sufozja

• denudacja chemiczna, solucja

• krasowienie

• niwacja

• proc. Mrozowe

4. Podaj 3 czynniki wpływające na dużą erozję lodowca:

• miąższość lodowca

• zawartość rumoszu

• odporność podłoża

5. Od czego zależy odporność podłoża:

• od genetycznego rodzaju skały

• składu mineralnego i chemicznego

• struktury, wielkości składników

• tekstury (ułożenia składników skały)

• zwięzłości i twardości składników

• warstwowania i uszczelnienia

6. Na czym polegają zasadnicze różnice w rzeźbie obszaru o tej samej budowie geologicznej w klimacie suchym i wilgotnym:

Sucho	Wilgotno
Przewaga wietrzenia fizycznego	Przewaga wietrzenia chemicznego
Formy ostrokrawędziste	Formy łagodne, owalne
Spłukiwanie: Duża rola	Spłukiwanie: mała rola
Duża erozja stoków	Mała erozja stoków
Duża działalność wiatru (korozja, deflacja)	Mała działalność wiatru

8. Czynnik - proces - forma

wiatr - korazja - jardang

grawitacja - odpadanie - stożek usypiskowy

śnieg - niwacja - nisza niwalna, bruk niwalny

woda falująca - abrazja - klif

woda spływająca pod powierzchnią -wymywanie- sufozja

lodowiec - deglacjacja - oz

9. Wyjaśnij terminy:

Pingo - bułgunniach, hydrolakkolit, kriolakkolit, lakkolit lodowy - pagórkowata forma ukształtowania powierzchni ziemi, charakterystyczna dla terenów wiecznej (wieloletniej) marzłoci. Jest to stożkowaty pagór lodowy o wys. do 50 m i średnicy do 400 m. Tworzy go soczewka lodu gruntowego, powstającego w wyniku zamarzania wody przenikającej ku górze z głębiej położonych warstw gruntu (lód iniekcyjny), pokryta grubą warstwą zamarzniętych osadów. Osady te sezonowo mogą rozmarzać, ale tylko w przypowierzchniowej części.

Barchan, wydma sierpowata - rodzaj ruchomej wydmy o półksiężycowatym kształcie i ramionach wysuniętych zgodnie z kierunkiem wiatru (w stronę zawietrzną), charakterystyczny dla pustyń piaszczystych, pozbawionych roślinności. Gdy kilka barchanów połączy się powstaje wydma wałowa. Wąskie ramiona przemieszczają się Szybciej niż część centralna wydmy. Barchany często łączą się ze sobą, tworząc długie piaszczyste wały, które niosą nazwę wydm wałowych. Ciągną się one nie raz setki kilometrów. Typowe barchany są niskie i mają do 15 m wysokości.

Muton, baraniec - forma ukształtowania powierzchni ziemi: rodzaj pagórka, wyniosłości skalnej o wysokości od kilkunastu centymetrów do kilkudziesięciu metrów, powstająca w wyniku egzaracji podłoża skalnego przez poruszający się po nim lodowiec. Mutony odznaczają się charakterystycznym podłużnym kształtem, co związane jest z kierunkiem ruchu lodowca

Terasa rzeczna - to fragmenty dawnych rozciętych den dolinnych. Zaznaczają się w obrębie zboczy dolin oraz w obrębie szerokich den dolinnych. Terasa składa się z 3 elementów: równiny terasowej stanowiącej fragment płaskiego dna doliny rzecznej; stoku terasy stanowiącej zbocze odmłodzonej części doliny oraz załomu oddzielającego równinne od stoku ówczesnej, starej doliny. Wyróżniamy terasy skaliste, osadowe.Polio -

11. Wymień 4 typy deglacjacji:

• subkwalna - gdy lądolód uchodzi do morza lub jeziora, odrywają się od niego wielkie bryły stając się górami lodowymi

• frontalna - na lądach, cofanie się od czoła

• arealna - lodowiec rozpada się na boki które się topią

• z oscylacjami i nasunięciami - lodowiec cofa się by później ponownie się nasunąć

13.Jakie procesy geomorfologiczne dominują w Selwie a jakie na Sawannie:

Selwa

Sawanna

Obszar wilgotny. Temp 12- 30 C Opady 630 - 1270mm Dominuje planacja nad rozcinaniem Głównie wietrzenie chemiczne. Hydracja - uwodnienie - łączenie minerałów z wodą. Hydroliza - rozkład minerałów na kwaśne i zasadowe , wyługowanie. Kadimizacja - szybki rozkład skalenia Lateryzacja - tworzenie czerwonych poziomów laterytowych Ruchy masowe i fluwialne Kwasy humusowe z roślinności - wietrzenie chemiczne Cieczenie osuwanie rozczłonkowanie krasowienie

Dwie pory roku - sucha i deszczowa Podłoże pokryte częściowo przez roślinność Spłukiwanie materiału do den dolin Erozja denna większa Spełzywanie Procesy eoliczne Wietrzenie chemiczne mniejsze Procesy fluwialne Opancerzanie pokryw - zatrzymywanie soli

14. Krzywą erozyjna nazywamy:

wykres przedstawiający zależność miedzy rozmiarami erozji a masą wody

15. Obszary wysokogórskie można odróżnić od średniogórskich na podstawie 3 zasadniczych cech:

• wysokość, wysokogórskie wznoszą się ponad górna granicę lasu

• różnice w piętrach roślinności

• klimat - w wysokogórskich występują procesy glacjalne , niwalne

17. Oricangas to:

zagłębienia związane z mechanicznym i chemicznym działaniem korzeni

18. W jakich dziedzinach morfoklimatycznych zachodzą:

• pełznięcie - strefa klimatu umiarkowanego

• cieczenie - strefa klimatów ciepłych

• soliflukcja - strefa klimatów zimnych

19. Ałasy to:

obszerne zagłębienia w wieloletniej zmarzlinie

20. Typy koryt rzecznych

• proste

• kręte

• meandrujące

• anastomozujące

• roztokowe

---