1.Liny stalowe -cięgna nośne o złożonej budowie. Zbudowane najczęściej ze splotek nawiniętych wokół rdzenia.Wykonane są z (druty stalowe; powłoki galwaniczne; rdzeń; smary; tworzywa sztuczne). Służą do przenoszenia obciążeń wzdłużnych.Poprzez nawinięte splotki ma większą zdolność do przenoszenia obciążeń. Przerwanie niektórych splotek w drucie nie ma większego wpływu na przenoszenie obciążeń.
2.Trawienie-usunięcie z powierzchni walcówki tlenkow i siarczków. Ciągnienie-zmiana średnicy walcówki lub drutu w celu zmniejszenia średnicy poprzez zgniot(z=So-Su/So*100%)..Patentowanie-rodzaj obrobki cieplnej poprzez hartowanie izotermiczne stali mający na celu uzyskanie struktury drobnoziarnistej, przeprowadza sie je przed procesem ciagnienia na zimno. Cynkowanie- zapewnienie wlaściwej ochrony drutów przed korozją. Warstwa tlenków cynków tworzy powierzchnie pasywną odporną na działanie środowiska. Wyróżniamy 2 rodzaje(cynkowanie ogniowe-przeprowadza sie przy obróbce cieplnej po procesie chlodzenia drut jest zanurzony w wannach z ciekłym cynkiem.; elektrolitycznie-przeprowadza sie dla gotowych wyrobów, drut przepuszcza się przez kąpiel w roztworach soli cynkowych, nastepuje proces galwanicznego przenoszenia jonów cynku na powierzchnię drutu).3.Rola rdzenia w linie:-odpowiada za właściwy kształt i wyznacza oś liny; -odpowiada za podparcie dla splotów lin zmniejszając naprężenia stykowe; -wypełnia wewnetrzną przestrzeń pomiędzy splotkami; -stanowi zbiornik smaru; -odpowiedni materiał rdzenia może kształtować sztywność poprzeczną liny oraz wpływać na jej okrętność. 4.Smary zastosowanie(-zabezpieczenie powierzchnii drutow przed korozją; -zmniejszenie sił tarcia pomiędzy drutami w trakcie przeginania na bębnach, rolkach, krążkach; -stabilizacja współczynnika tarcia ; -zmniejszenie erozji na skutek dzialania sil tarcia i nacisków.5.Wady lin stalowych: -duży ciężar właściwy; -korozyjność; -ograniczona trwalość zmęczeniowa; -duże koszty. 6.Sumaryczna siła zrywającą linę Fsum=∑Fi (Fi- wartość siły zrywającej poszczególne druty) Fsum jest najczęściej określona siła zrywająca line. Określenie tej wartości polega na zerwaniu rozplecionych i wyprostowanych drutów z danej liny w jednakowych warunkach. Wartość tej sily jest najwyższa z pozostałych 3. Rzeczywista siła zrywająca linę w całości ma charakter losowy o rozkładzie normalnym, o nieznanych parametrach rozkładowych Frz=∑Fmax (Fmaxwartość składowej osiowej siły obciążenia niszczącego line) Frz- jest równa największemu obciążeniu niszczącemu osiągniętemu w próbie statycznego rozciągania, próby te wykonuje sie na zrywarkach. Nominalna siła zrywająca Line w całości Fnom=S*Rm(Rm- wytrzymałość drutów na rozciąganie, S- nominalny przekrój liny ) Fnom jest teoretycznym odpowiednikiem siły sumarycznej, gdyż odpowiada teoretycznej wartość sumy sił zrywających pojedyncze druty Obliczeniowa (nominalna) siła zrywająca linę w całości Fonom=Fnom*η Fonom jest teoretycznym odpowiednikiem siły rzeczywistej, siła obliczeniowa. Sprawność wytrzymałość lin stalowych Ƞ=FRZ/FNom.-parametr określony przez producentów lin na podstawie wyników zrywania lin w całości, zrywania pojedyńczych drutów i nominalnej wartości siły zrywającej podawanej w katalogu przez producentów.7.Materiały na rdzenie lin stalowych: -rdzenie z włókien (naturalnych, syntetycznych, mineralnych) -liny stalowe (IWR)-splotki z drutów stalowych(IWS)-pełne z tworzyw sztucznych -paramagnetyczne metale pokryte polimerami 8.Wykładziny- e^αµ=S1/S2 modar -bekorit -wyk. poliamidowa. 9.Właściwości lin- o właściwościach lin decydują kombinacje splotek w skład czego wchodzą: liczba warstw, średnica drutów, kierunek oraz skoki zwicia. 10.Własności splotek deformowanych: duża wartość współczynnika wypełnienia przekroju nośnego, wzrost wartości zmęczeniowej o ponad 50%, brak konieczności wewnętrznego smarowania splotek, obniżenie współczynnika tarcia w układach wielokrążkowych, wzrost wytrzymałości wzdłużnej o ponad 10%,odpornośc na korozję ze względu na zamknięcie przestrzeni pomiędzy drutami, 11.Styk Punktowy- Liny mają skłonność do zużycia zmęczeniowego koncentracja naprężeń. Dodatkowe przeginanie drutów wewnątrz splotki- zginanie wtórne. Długości drutów w splotce są takie same. Styk Liniowy - Kąty pochylenia drutów w warstwie są takie same. Długość drutów w warstwie są różne. Styk punktowo liniowy- warstwy we wnętrzu splotki mają styk punktowy a w warstwie wierzchniej styk liniowy lub na odwrót. Takie rozwiązanie pozwala na zwiększenie parametrów geometrycznych splotek o liniowym styku drutów. Niemożliwe zwinięcie w jednej operacji splotki o liniowym styku. Styk Powierzchniowy- zastosowanie drutów kształtowych o przekrojach poprzecznych H T S Z. Styk powierzchniowy występuje zarówno w jednej warstwie jak również w niektórych konstrukcjach pomiędzy warstwami. Utworzenie warstwy szczelnej. Liny półzamknięte i zamknięte. Jako jedno zwite. Styk powierzchniowo liniowy Uzyskany poprzez deformację plastyczną - kompaktowanie.(Plastyczne zdeformowanie splotek o styku linowym). Ten styk jest wyk metodami: walcowanie gotowych splotek. Odkształcenie splotek bezpośrednio przed zwinięciem. Młoteczkowanie gotowej linyTransport jest zespołem czynności związanych z przemieszczaniem się osób i dóbr materiałowych przy użyciu odpowiednich środków technicznych. Ukierunkowany na zmianę położenia ładunki i związane czynności: załadunek (zdjęcie ładunku ze środka transp), wyładunek (umieszczenie ładunku na środku transp), przeładunek, inne. Klasyfikacja transportu: a)sposób transportowania w czasie; b)miejsce wykorzystania; c)rodzaj środka transportu; d)zasięg transportowania. Cechy materiału transportowego: -gęstośc usypowa; -kąt naturalnego usypu; -współczynnik tarcia; -granulacja;- wilgotność; -twardość; -własności korodujące, trujące, samozapalające, wybuchowe,-zdolność do zlepiania,zlegania sie, zbijania i zamarzania. Przenośnik grawitacyjny-należy do najprostszych i podstawowych rodzaju transportu który wykorzystuje siłę ciężkości ciała do jego przemieszczenia po drogach pionowych lub nachylonych( równia pochyła - Gsinα>=T0; m*g*sinα>=µo*m*g*cosα; α>=αgr=arctg µo).Wydajność=Qm=3600*f*V*ρ*k α*Ψ[t/h]. Zalety :-brak napedu i ruchomych elementów, prosta budowa i obsługa; duza wydajnosc; mozliwosc akumulacji urobku; niskie koszty; Wady:-mozliwosc wykorzystania przy odpowiednio duzym nachyleniu,-znaczne zuzycie powierzchni i materiałow transportowych. Przenośnik wstrząsany - sklada sie on z napędu, ciągu rynien oraz elementu ich podparcia badź podwieszenia. rynna [rzenośnika wstrząsanego wykonuje drgania poosiowe o asymetrycznym rozkladzie przyspieszen dzieki czemu znajdujące sie na niej cialo pod dzialaniem sily bezwladnosci ulega okresowym poslizgom zalozonym kierunku transportowania nie tracac kontaktu z rynna. G*sinα+B>=To; G*sinα-a*(G/g)>= µo*g*cosα ; a<=-g(µo*cosα-sinα)=akrl.
Napędy:-korbowo wahaczowy, dwukorbowy; korbowowodzikowy; przekladnie zębatych elips i pneumatyczne. Wydajnosc Q=3600*f*Vsr*ρ*Ψ[t/h]. Zastosowanie osiągaja wydajnosc do 100 t/h, która zalezy od kata nachylenia rynien wzgledem poziomu, moga one pracowac przy nachyleniach
(-15 do +4 st.). W czasie pracy wystepuje scieranie transportowanego materialu i rynien, zapylenie oraz hałas. Przy pracy wielu napędów na ciąg rynien wymagana jest ich sychronizacja. Obecnie budowane sa jako podajniki i dozowniki oraz wykorzystywane są w pktach. załadowczych i wyładowczych. Przenośnik wibracyjny składa sie z wibratora (mimoosiowy, reakcyjny, bezwladnosciowy, cisnieniowy) ,rynny i elementów sprężystych podparcia luz podwieszenia rynny.Wykorzystują one prostoliniowe drgania harmoniczne o przemieszczenia materialu w rynnach prostych i śrubowych. materiał znajdujący sie na rynnie poddanej prostoliniowym drganiom harmonicznym na kierunku nachylony wzgledem jej osi pod katem ostrym jest okresowo podrzucany silami bezwładnosci i przemieszczany wzdluz rynny.Drgania rynny (y=Asinβsin(2πnt); x=Acosβsin(2πnt)). Wspólczynnik podrzutu K=(4 П 2n2*Asinβ)/(gcosα). Wydajnosc Q=3600*f*Vsrm*ρ[t/h].wydajnosc do 100t; dlugosc do 50 m; Zalety: -mozliwosc pelnej izolacji transportowanego materialu od otoczenia, - niska energochłonnosc ; -cicha praca; -łatwosc automatyzacji; -mozliwosc rownoczesnego transportowania roznych materialów. Zastosowanie: w transporcie w podwyższonych temp. w górnictwie ; hutnictwie; budownictwie; elektrowniach; w przemyśle maszynowym, chemicznym i ceramicznym. Przenośnik zgrzebłowy -przemieszczenie materialu odbywa sie w sposob ciagly w nieruchomym rynnociagu za pomoca zgrzebeł. Prosta mocna i zwarta konstrukcja. Zalety -male wymiary przekroju poprzecznego, duza wydajnosc, niska wysokosc zaladowania, mozliwosc latwego rozladunku, praca w bardzo trudnych warunkach(zapylenie). Wady duze opory ruchu, znaczne scieranie urobku,rynien,lancuchów i zgrzebel, mala trwalosc. Zastosowanie(kombajny): -górnictwo przy nachyleniu (-60 do +18 st.). zbudowane sa z napedu, ciągu rynien, pasma łańcuchowego bez końca, zwrotni. Przenośnik taśmowy - Służy do transportu materiałów sypkich. Temp: +60—40. Zakres zastosowań technicznych różnych typów przenośników: wznoszące z gładką taśmą (do +180), w specjalnych wyk.do 220, do przewozu ludzi też do 180. Opadające z gładką taśmą dla nachyleń do 150, w specjalnych wyk. do 200,, przy przewozie ludzi do 120. Z taśmą o okładce profilowanej, z nawulkanizowanymi występami na taśmie. Zalety: -prosta budowa, łatwosc obslugi i autamtyzacji, mozliwosc pokonywania duzych odleglosci i nachyen oraz osiagania znacznych wydajnosci, wysoka niezawodnosc, bezpieczenstwo pracy, latwy zaladunek i rozladunek, dostosowanie do uksztaltowania podloza, niskie koszty. Zastosowanie -górnictwo, hutnictwo, energetyka.wydajnosc 40 tys. t/h. Wady: -niska trwalosc tasmy, koniecznosc prostoliniowej zabudowy pracy, -trudnosc transportowania wiekszych bryl, niska niezawodnosc szeregowych ukladow przenosnikow. Materiał przenoszony jest przez taśme bez końca która podpieraja krążniki nośne a wzdluz trasy prowadza krązniki centrujace. Tasma jest wprowadzana w ruch dzieki jej sprzezeniu ciernemu z bebnem napedowym. Sklada sie z napedu, tasmy, trasy wykonanej z powtarzalnych elementow, zwrotni wraz z bebnem zwrotnym, mechanizmu napinania tasmy, urzadzeniu czyszczacemu tasmy i bebny i urzadzeniu kontroli i sterowania praca przenosnika.
Wydłużenie i moduł sprężystości. Wydłużenie najczęściej określa się poprzez wydłużenie względne ε=L1-L0/L0=ΔL/L0. Znajomość wartości wydłużenia ma duże znaczenie w projektowaniu i eksploatacji lin o znacznych długościach, pracujących w układach napędowych, lin odciągowych, wantowych. Lina stalowa inaczej wydłuża się jako nowa a inaczej przebiega jej proces wydłużania w trakcie eksploatacji. Liny o dużej sztywności wzdłużnej wydłużają się mniej od lin elastycznych. Istnieją konstrukcje lin o malych tendencjach do wydłużania się. Liny stalowe nie wydłużają się zgodnie z prawem Hooke'a. W przypadku liny stalowej i splotki wykres rozciągania jest nieliniowy, a sam moduł sprężystości można zdefiniować jedynie lokalnie tg( kąta nachylenia tej krzywej). Liniowy odcinek wykresu wydłużenia istnieje jedynie w zakresie ok. 20% pełnego wydłużenia liny. Nieliniowości obserwowane na wykresie rozciągania są wynikiem działania sił sprężystych, sił tarcia i sił od momentu odkrętu i momentu gnącego. W pierwszej fazie rozciągania niwelowane są luzy między drutami i splotkami. W kolejnej fazie wykres jest prawie liniowy a w ostatniej dochodzi do odkształceń plastycznych drutów. Składniki mające wpływ na wydłużenie liny. Początkowe nieodwracalne wydłużenie konstrukcyjne, odwracalne wydłużenie sprężyste, nieodwracalne wydłużenie trwałe, odwracalne wydłużenie cieplne,nieodwracalne wydłużenie lub skrócenie na skutek zużycia, nieodwracalne wydłużenie liny z wolnym koncem na wskutek jej skręcenia się.
Trzy fazy procesu wydłużenia lin:1.okres wydłużenia przyśpieszonego,2.stabilizacja wydłużania,3.okres wydłużenia przyśpieszonego. Okres pierwszy to faza stabilności własności sprężystych, trwa od kilku godzin do kilku tygodni w zależności od zastosowanej liny. Okres drugi to faza nominalnej pracy, w której procesy zużywania się zachodza powoli, głównie są to starcia. Okres trzeci to faza w której wydłużnie liny gwałtownie rośnie, co jest związane z przyśpieszonym zużyciem zmęczeniowym objawiającym się lawinowym pękaniem drutów, zużyciem korozyjnym i ściernym. Liny jednozwite. Maja specyficzną budowę, gdyż tworząca je druty są zwite tylko jeden raz wokół wspólnej osi. Liny te mogą być wykonane z drutów okrągłych jak i kształtowych. Specyfika tych konstrukcji jest układanie na siebie kolejnych warstw drutów. Ze względu na konieczność wykonywania każdej warstwy w kolejnej operacji skręcania, liny jednozwite są drogie ale cechuje je bardzo długi okres pracy. Zastosowanie: liny odciągowe, wantowe i kotwiące, pracujące w trudnych warunkach. Sprzyja temu zwarta struktura, wysoki współczynnik zapełnienia przekroju i duża sztywność poprzeczna. Liny dwuzwite inaczej liny splotowe, są to najczęściej stosowane liny stalowe. Wykonane z drutów okrągłych w szerokim zakresie klas wytrzymałości n a zrywanie i sposób wykończenia powierzchni. Wykonane są najczęściej z rdzeniami z włókien naturalnych lub sztucznych. Stosuje się je też na rdzenie metalowe o różnej konstrukcji. Liny te mają bardzo szerokie zastosowanie. Wyróżniamy liny dwuzwite: okrągłosplotkowe o punktowym styku drutów, okrągłosplotkowe o liniowym styku drutów(konstrukcja Seale,Warrington, Warrington-seale i filler), liny o splotkach kształtowych, liny dwuzwite nieodkrętne o splotkach okrągłych, liny stalowe o splotkach deformowanych plastycznie. Proces transportowy - zbiór wyspecjalizowanych i występujących w określonej kolejności czasowej działań realizowanych z użyciem środków transportu. Rodzaje Transportu: kołowy, szynowy, wodny, powietrzny, technologiczny.Podział transportu na techniczne środki: manipulacji prostej (dźwignice), manipulacji złożonej (roboty, manipulatory), przenoszenia (przenośniki, składowania (wózki), środki wsparcia technicznego (automatycznego sterowania, wymiany informacji…)Wybrane maszyny i urządzenia transportu kołowego: Wózki jezdniowe: unoszące (pomocnicze), podnośnikowe (uniwersalne), korytarzowe (specjalizowane), przewożące (operacyjne). DŹWIGNICA - jest to maszyna o pracy przerywanej przeznaczona do podnoszenia lub do podnoszenia i przemieszczania ładunków podwieszonych do haka lub innego urządzenia chwytającego. Podział ze względu na rodzaj napędu: ręczne, elektryczne, hydrauliczne; podział ze względu na rodzaj wykonywanej pracy: cięgniki, suwnice, żurawie, układnice, dźwigniki, wyciągi towarowe, dźwignice linotorowe. Dane techniczne charakteryzujące dźwignice: udźwig, wysokość podnoszenia, przestrzeń robocza, moc silników, prędkość ruchów roboczych mechanizmu podnoszenia jazdy, masę systemu, ograniczenia w zakresie użytkowania. Podsystemy: wspomagający ( konstrukcje nośne), wykonawczy (mechanizmy ruchu), sterowania, bezpieczeństwa. Istotnym elementem jest urządzenie chwytające, klasyfikacja ze względu na typ urządzenia chwytającego: dźwignice hakowe, chwytakowe, chwytnikowe, suwnice korytowo-chwytnikowe, korytowo-chwytakowe, suwnice wsadowe, suwnica do elektrod, suwnica pomostowa kolumnowa, lejnicza, wsadowa do pieców grzewczych, kuzienna, wypychowa, do pieców wgłębnych. Badania dźwignic obejmują: sprawdzenie pod względem zgodności parametrów ( masy urządzenia wysokości podnoszenia ładunku, prędkość podnoszenia ładunku, zwolniona prędkość opuszczania ładunku, prędkość jazdy dźwignicy/wciągarki/obrotu), oględziny zewnętrze w zakresie zgodności z wymaganiami technicznymi, próby obciążeniowe typu statycznego, dynamicznego. Cięgnik - dźwignica prosta przeznaczona do przemieszczenia ładunków za pośrednictwem cięgna linowego lub łańcuchowego. Rodzaje cięgników: wciągnik, wciągarka, przyciągarka i inne cięgniki. Cięgniki często stanowią wyposażenie: suwnic, żurawi, dźwigów osobowych i towarowych, wyciągów budowlanych, Suwnica - dźwignica w której urządzenie chwytające jest podwieszone do wciągarki przejezdnej (wciągnika lub żurawia) Rodzaje suwnic: pomostowa, półbramowa, bramowa, wspornikowa, inne. Ze względu na sposób zainstalowania: natorowe (opierają się na górnym torze), podwieszone (na dolnej części toru jezdnego). Podział suwnic ze względu na przeznaczenie: hutnicze, odlewnicze, magazynowe, kontenerowe, inne. Żuraw - jest to dźwignica z urządzeniem chwytającym lub ładunkowym podwieszonym do wysięgnika lub wciągarki przemieszczającej się po wysięgniku. Podział ze względu na konstrukcję: stacjonarne, przenośne, przewoźne, pokładowe, samojezdne, wspornikowe, pływające, wieloszynowe, inne.Podstawowym parametrem żurawi jest moment udźwigu, Podział żurawi ze względu na obrót: obrotowe, z ograniczonym obrotem, z pełnym obrotem, nieobrotowe. UNIFIKACJA - polega na ujednoliceniu konstrukcji podobnych elementów oraz zespołów części występujących i powtarzających się w ramach konstrukcji jednej i tej samej maszynie, w grupach maszyn tej samej branży lub w różnych maszynach, Unifikacja polega na sprowadzaniu do jednakowej kontrukcji elementów o zbliżonym przeznaczeniu. Cel unifikacji: zapewnienie wymienialności zespołów w obrębie urządzeń, ograniczenie różnorodności zespołów, modernizacja urządzenia. Unifikacja pozwala na: zmiejszenie asortymentu części i zespołów, obniżenie kosztów wykonania, uproszczenie procesu obsługiwania, uproszczenie gospodarki częściami zamiennymi, wykorzystywanie części i zespołów w innych częściach. Suwnice pomostowe - zaliczane są do grupy dźwignic charakteryzujących się przejezdnym ustrojem nośnym o znacznej rozpiętości i kształcie pomostu przejezdnego po torach umieszczonych ponad miejscem pracy, oraz z mechanizmu jazdy. Podsystemy: wspomagający, wykonawczy, sterowania, bezpieczeństwa. Podsystem wspomagający obejmuje: most suwnicy złożony z dźwigarów połączonych czołownicami, wózek przejezdny, konstrukcję mechanizmu przemieszczenia, konstrukcję manipulatora, zasilanie. W skład układu napędowego wchodzą: silnik, reduktor, bęben linowy lub koła jezdne, hamulec, zwalniak, sprzęgło, wał. Mechanizm podnoszenia: koła linowe, zblocza, cięgna, haki, manipulatory, podsystemy sterowania: koordynacyjny, decyzyjny, monitoringu.