METODA
OŚRODKÓW PRACY
INFORMACJE OGÓLNE
WYWODZI SIĘ Z METODY ZAINTERESOWAŃ dr OVIDE DECROLYEGO;
DO WARUNKÓW POLSKICH DOSTOSOWAŁA JĄ MARIA GRZEGORZEWSKA;
NOWYM ELEMENTEM, KTÓRY WPROWADZIŁA SĄ ZAJĘCIA WSTĘPNE;
WPROWADZONA W POLSCE DO SZKOLNICTWA SPECJALNEGO;
PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ PRZEZ KILKA LAT BYŁA ZAKAZANA PRZEZ ÓWCZESNE WŁADZE OSWIATOWE;
OD 1956 r. DZIĘKI PRACOWNIKOM PIPS-u POWRÓCIŁA DO SZKÓŁ I ZALECANO JĄ DO STOSOWANIA W KL. I-IV;
W LATACH 70-tych POJAWIŁY SIĘ PIERWSZE PODRĘCZNIKI I PORADNIKI METODYCZNE;
DZIĘKI TWÓRCZEJ I AKTYWNEJ POSTAWIE NAUCZYCIELI SZKÓŁ SPECJALNYCH NASTĘPOWAŁ DALSZY ROZWÓJ TEJ METODY, POLEGAJĄCY NA WZBOGACANIU TREŚCI, FORM PRACY, DOSTOSOWANIU JEJ DO POTRZEB I WARUNKÓW ŻYCIA, WPROWADZANIU NOWYCH ROZWIĄZAŃ ORGANIZACYJNYCH
NAUCZYCIEL SZKOŁY SPECJALNEJ CIĄGLE STAJE PRZED PROBLEMEM,
JAK ZAINTERESOWAĆ UCZNIÓW TEMATEM,
JAK UAKTYWNIĆ, SKUPIĆ UWAGĘ, JAK ZORGANIZOWAĆ PRACĘ ABY ZAJĘCIA PRZEBIEGAŁY PŁYNNIE PRZY ZRÓZNICOWANYM POZIOMIE INTELEKTUALNYM W ZESPOLE KLASOWYM,
JAK KOMPENSOWAĆ I KORYGOWAĆ DEFICYTY ROZWOJOWE.
WARTOŚCI METODY OŚRODKÓW PRACY
STOSUJĄC TĘ METODĘ DZIECKO POWINNO:
Obserwować,
Porównywać,
Wyciągać wnioski,
Wyodrębniać cechy,
Badać związki przyczynowe,
Zebrać dostępne materiały o zagadnieniu różnymi drogami i pod różnymi postaciami (konkretne obiekty, modele, narzędzia, wiadomości, obrazki, teksty i notatki
z książek i czasopism,
Skonkretyzować swoje przeżycia związane z opracowy - wanym zagadnieniem w formie ekspresji.
NAUCZANIE METODĄ OŚRODKÓW PRACY OPARTE JEST WIĘC NA:
OBSERWACJI,
OPRACOWANIU ZAOBSERWOWANEGO MATERIAŁU ORAZ
UTRWALENIU GO PRZEZ ZASTOSOWANIE W PRAKTYCE - BEZ ZBĘDNEGO POŚPIECHU I PRZY UWZGLĘDNIENIU INDYWIDUALNYCH MOŻLIWOŚCI POSZCZEGÓLNYCH DZIECI.
METODA OŚRODKÓW PRACY W NAUCZANIU ZINTEGROWANYM
METODA TA SPEŁNIA WSZYSTKIE ZAŁOŻENIA KSZTAŁCENIA ZINTEGROWANEGO I ZNAKOMICIE WPISUJE SIĘ W WIZERUNEK POLSKIEGO SYSTEMU EDUKACJI.
NOWOCZEŚNIE ROZUMIANE KSZTAŁCENIE ZINTEGROWANE POLEGA NA INTEGRACJI:
TREŚCI,
CELÓW,
ORGANIZACYJNO - METODYCZNEJ.
INTEGRACJA TREŚCI
POLEGA NA TAKIM DOBORZE TREŚCI, ABY PRZYGOTOWAĆ UCZNIÓW DO PRZYSZŁEGO ICH WEJŚCIA W ŻYCIE.
NA TYM ETAPIE EDUKACJI UCZNIOWIE MUSZĄ:
POZNAĆ I ZROZUMIEĆ ZJAWISKA RZECZYWISTOŚCI, W KTÓREJ WZRASTAJĄ,
POSIĄŚĆ CHOCIAŻ OGÓLNĄ ORIENTACJĘ W NAJWAŻNIEJSZYCH PRZEJAWACH ŻYCIA PRZYRODY I SPOŁECZEŃSTWA, ABY W PRZYSZŁOŚCI NA TYM TLE PRZYSWOIĆ SOBIE NAJISTOTNIEJSZE PRAWA RZĄDZACE ŻYCIEM CZŁOWIEKA ORAZ JEGO PRZYRODNICZEGO I SPOŁECZNEGO OTOCZENIA
WSZELKIE ZJAWISKA DZIECKO POWINNO POZNAWAĆ STOPNIOWO
Zaczynamy od zjawisk, które dzieją się obok niego i dostępne są poznaniu bezpośredniemu za pomocą zmysłów, a kończąc na tych, które coraz bardziej oddalają się od jego osobistych doświadczeń i możliwości bezpośredniego z nimi kontaktu.
Pozwala to na koncentryczny układ treści kształcenia, co oznacza, że narastają one stopniowo w każdej następnej klasie.
Te same tematy realizowane są coraz szerzej, w innym kontekście, a zagadnienia dostosowywane są do coraz wyższego poziomu rozwaoju uczniów
PRZEWIDZIANE DLA DANEJ KLASY TREŚCI KSZTAŁCENIA DZIELIMY NA:
OKRESOWE OŚRODKI PRACY realizowane od 3 do 6-7 dni lub nawet kilkanaście dni,
DZIENNE OŚRODKI PRACY, wynikające z ośrodków okresowych.
Po ustaleniu tematów okresowych i dziennych należy wypełnić je konkretnymi informacjami i działaniami. W tym momencie należy kierować się zasadą łączenia treści należących do różnych dziedzin życia, co oznacza rezygnację z kryterium podziału tychże treści na poszczególne przedmioty nauczania.
Na etapie planowania treści kształcenia należy wkomponować realizację poszczególnych działań edukacyjnych w treści i działania dotyczące poszczególnych ośrodków pracy.
INTEGRAJA CELÓW
POLEGA NA ŁĄCZENIU CELÓW NAUCZANIA I WYCHOWANIA
Oznacza to, że nauczyciel nie może koncentrować się wyłącznie na czynnościach dydaktycznych, lecz dbać
o to, aby proces oddziaływania na dyspozycje instrumentalne i kierunkowe nawzajem się przenikały, bez preferencyjnego traktowania któregoś z nich.
INTEGRACJA CELÓW DOTYCZY:
Rozwijania pozytywnej motywacji wobec nauki szkolnej,
Wyrabiania poszanowania dla pracy własnej i innych osób,
Kształtowania zaufania do własnych sił i przekonania o możliwości pokonywania różnych przeszkód,
Kształtowanie należytego stosunku wobec cudzego i własnego mienia, a także w stosunku do świata przyrody,
Kształtowania postawy opiekuńczej wobec młodszych dzieci i osób potrzebujących pomocy,
Rozwijania postaw koleżeńskich, a szerzej społecznych,
Kształtowanie umiłowania kraju ojczystego i pozytywnych uczuć wobec przedstawicieli innych narodów, ras, wyznań.
Metoda ośrodków pracy zakłada pogodną, pełną życzliwości atmosferę zajęć szkolnych. Ciepły klimat emocjonalny budzi u dzieci upośledzonych umysłowo wiarę we własne siły, która u wielu z nich została poważnie nadszarpnięta wskutek ujemnego bilansu przeżytych sukcesów i porażek wynikających z trudności intelektualnych.
Wprowadzenie w nurt życia społecznego to możliwość udziału dzieci w różnego rodzaju uroczystościach szkolnych i lokalnych, seansach filmowych, spektaklach teatralnych, w zwiedzaniu muzeów i innych instytucji kulturalnych.
Jest to również najlepsza droga w kierunku wychowania estetycznego.
Metoda ośrodków pracy umożliwia praktyczne zapoznanie się z zastosowaniem poznawanych reguł życia społecznego, zakłada bowiem bezpośrednie kontakty z różnymi ludźmi i instytucjami.
Przy tej okazji ma ono możliwość „wprowadzania w życie” zachowań zgodnych z oczekiwaniami społecznymi oraz kształtowania u siebie szacunku dla wysiłku i zasług osób ze swojego otoczenia.
INTEGRACJA ORGANIZACYJNO - METODYCZNA
METODA OŚRODKÓW PRACY
JEST ORGANIZACYJNĄ FORMĄ KSZTAŁCENIA, CHARAKTERYZUJĄCĄ SIĘ SPECJALNĄ KONSTRUKCJĄ ZAJĘĆ W CIĄGU DNIA.
LEKCJE KAŻDEGO DNIA TWORZĄ CAŁOŚĆ, JEDNOSTKĘ METODYCZNĄ, KTÓRĄ PROWADZI JEDEN NAYCZYCIEL
TREŚCI WYWODZĄCE SIĘ Z RÓŻNYCH DZIEDZIN WIEDZY ZAPLANOWANE NA DANY DZIEŃ REALIZUJE SIĘ W RÓŻNYCH MOMENTACH ZAJĘĆ.
UCZNIOWIE KILKAKROTNIE W CIĄGU DNIA:
Obserwują przedmioty, zjawiska czy procesy,
Wyrażają swoje spostrzeżenia,
Czytają,
Piszą,
Liczą,
Wykonują różne czynności ruchowe,
Plastyczne,
Praktyczne,
Rozwiązują różnorodne problemy wynikające z opracowania danego tematu.
Impulsem do podjęcia wielostronnej aktywności jest odpowiednie zainteresowanie się ucznia tematem zajęć. Ma to miejsce przede wszystkim w II etapie dziennego ośrodka pracy, określanym jako „ukazanie celu pracy w danym dniu i wzbudzenie zainteresowania tematem ośrodka”.
Każdy cykl zajęć nauczyciel powinien rozpoczynać od czegoś co wzbudzi w dziecku zdziwienie, zrodzi pytanie czekające na odpowiedź.
Owych odpowiedzi powinno ono szukać w trakcie własnej aktywności poznawczej zorganizowanej przez nauczyciela dzięki zastosowaniu całej gamy rozmaitych metod kształcenia.
METODA OŚRODKÓW PRACY
OBEJMUJE:
ZAJĘCIA WSTĘPNE
OBSERWACJĘ, CZYLI GROMADZENIE MATERIAŁU (DO DALSZEGO OPRACOWANIA)
OPRACOWANIE ZEBRANEGO MATERIAŁU
EKSPRESJĘ , CZYLI ZASTOSOWANIE POZNANEGO MATERIAŁU W PRAK- TYCE I RÓWNOCZEŚNIE JEGO UTRWALENIE
ZAKOŃCZENIE DNIA PRACY
Nauczyciel, w wybranym momencie zajęć, uznanym za najsłuszniejszy, wprowadza ćwiczenia na wprawę w czytaniu, pisaniu
i liczeniu.
ZAJĘCIA WSTĘPNE
CELE:
Rozładowanie napięć psychicznych uczniów, uspokojenie uczniów nadpobudliwych, uaktywnienie dzieci apatycznych;
Pogłębienie rozwoju dziecka, usprawnienie fizyczne;
Wyrabianie umiejętności obserwacji otaczającego środowiska i zmian w nim zachodzących;
Kształtowanie pojęć związanych z pogodą, jej zmianami, pojęć czasowych i przestrzennych;
Wyrabianie nawyków związanych z higieną i samoobsługą.
1. Zajęcia wstępne obejmują następujące czynności:
Wzajemne powitanie się;
Ćwiczenia, gry, zabawy ruchowe, zabawy muzyczno - ruchowe;
Zajęcia porządkowe:
- sprawdzenie listy obecności,
- kontrola czystości,
- praca dyżurnych,
- opieka nad roślinami i zwierzętami hodowanymi w klasie,
- przygotowanie pomocy do pracy;
Obserwacje zmian przyrodniczych i analizę stanu pogody -prowadzenie kalendarza pogody;
Indywidualne ćwiczenia w zakresie higieny osobistej i samoobsługi;
Omówienie spraw aktualnych, szczególnie absorbujących dzieci;
Kontrola pracy domowej;
Ustalenie razem z dziećmi - przebiegu pracy w ciągu dnia:
- rozbudzenie zainteresowania tematem ośrodka pracy,
- planowanie i organizacja pracy.
Zajęcia wstępne,
zwłaszcza na początku roku szkolnego, w klasie I, kiedy dzieci nie są jeszcze wdrożone do szybkiego wykonywania poszczególnych czynności, trwają nieraz całą godzinę lub dłużej.
W miarę nabywania przez dzieci różnych sprawności w wykonywaniu codziennych zajęć czas trwania „zajęć wstępnych” staje się coraz krótszy.
2. Obserwacja, czyli gromadzenie materiału
Obserwacja dowolna:
- zetknięcie się dzieci z poznawanym
zjawiskiem w jego naturalnym
środowisku (lub środowisku zastępczym),
- Samodzielne zbieranie wiedzy o nowym zjawisku (rzeczy).
Obserwacja kierowana:
- naprowadzanie uwagi dzieci na istotne, często pominięte przez nich fragmenty, szczególy,
- uzupełnienie wiadomości zgromadzonych
w trakcie obserwacji.
3. Na obserwację przeznaczamy od 30 do 40 minut.
3. Opracowanie zebranego materiału
Weryfikacja wiadomości zgromadzonych w czasie obserwacji.
Uzupełnienie wiadomości zebranych
w czasie obserwacji.
Uporządkowanie wiadomości zebranych w czasie obserwacji.
Powiązanie w logiczną całość wiadomości zabranych w czasie obserwacji z wiadomościami zdobytymi poprzednio.
Ukształtowanie (wyrobienie) właściwego stosunku dzieci do omawianego zjawiska (rzeczy) i sposobu postępowania dzieci.
Ćwiczenia odprężające i korektywne.
Ta część dziennego ośrodka odbywa się w klasie i zajmuje najwięcej czasu, trwa bowiem około 60 minut i obejmuje:
Przypomnienie spostrzeżeń z obserwacji,
Wykorzystanie przyniesionych eksponatów i wykorzystanie środków dydaktycznych i tekstu (wspomaganie słabej pamięci uczniów),
Dzielenie się wrażeniami, spostrzeżeniami,
Ustalenie odpowiedniego stosunku dziecka do przedmiotu, zjawiska, ukierunkowanie sposobu działania i postępowania wobec niego, wskazanie na konsekwencje płynące ze zdobytych wiadomości i możliwość zastosowania ich
w praktyce.
4.Ekspresja
Uwzględniając różnorodność form wyrażania przeżyć wyróżniamy następujące rodzaje ekspresji:
Ekspresję konkretną
Ekspresję oderwaną
Ekspresja konkretna
Zajęcia gospodarskie (przygotowywanie posiłków, porządkowanie, czynności samoobsługowe, hodowanie roślin, zwierząt, zbieranie owoców, warzyw);
Majsterkowanie (modelowanie, konstruowanie);
Zajęcia plastyczne (rysowanie, malowanie, klejenie, wydzieranie, wycinanie);
Zajęcia muzyczne (śpiewanie piosenek, ich inscenizacja, zabawy rytmiczne);
Zajęcia ruchowe (ćwiczenia ruchowe, zabawy, gry, inscenizacje.
Ekspresja oderwana
Wypowiedzi ustne: czytanie, opowiadanie, opis, recytowanie wierszy;
Wypowiedzi pisemne: pisanie wyrazów, zdań, opowiadań;
Rozwiązywanie zadań matematycznych związanych z omawianym zagadnieniem;
Zadanie pracy domowej z zakresu realizowanej ekspresji;
Ocena pracy uczniów z ekspresji.
Czas trwania tego etapu może trwać 30 - 50 minut.
Przygotowanie do zajęć z ekspresji
Przy doborze formy ekspresji należy uwzględniać treści programowe, ciągłość i logikę tematyki zajęć edukacyjnych, zadania i ćwiczenia z zakresu poszczególnych dziedzin edukacji.
Istotny jest dobór pomocy, przyborów, materiałów, wzorów, urządzenie stanowisk pracy.
Uczeń w czasie ekspresji poznaje swoje zdolności, predyspozycje, trudności, braki, dlatego przy doborze zadań należy brać pod uwagę możliwości uczniów. Każdy deficyt - niska sprawność manualna, zaburzenia koordynacji wzrokowo - ruchowej, słaba pamięć, uszkodzony słuch, będą wpływać na jakość realizowanej przez ucznia formy ekspresji.
Postawa nauczyciela podczas zajęć z ekspresji
Nauczyciel powinien podczas zajęć:
Doradzać,
Pomagać,
Korygować,
Ocenić obiektywnie ale z wyczuciem wysiłek ucznia.
5. Zajęcia końcowe
Ustalenie co nowego poznały dzieci w ciągu dnia;
Sprawdzenie zrozumienia przez dzieci nowych wiadomości;
Uświadomienie dzieciom, które wiadomości i umiejętności są najważniejsze i wymagają trwałego opanowania;
Ocena pracy dzieci i sposobu zachowania się w ciągu dnia;
Załatwienie spraw nurtujących dzieci i nauczyciela;
Ustalenie (podanie), co dzieci będą robiły następnego dnia;
Zadanie (przypomnienie), co dzieci mają zrobić w domu;
Uporządkowanie miejsca pracy;
Pożegnanie się z dziećmi w miłe atmosferze.
Planowanie pracy w nauczaniu zintegrowanym
Poznanie uczniów;
Lokalizacja szkoły i jej wyposażenie;
Środowisko społeczne, by oddziaływania zmierzały do kształtowania u dzieci postaw pożądanych i oczekiwanych przez lokalną społeczność;
Współpraca z instytucjami lokalnymi;
Analiza podstawy programowej i programu nauczania.
ETAPY PLANOWANIA PRACY w nauczaniu zintegrowanym
1. Przed rozpoczęciem roku szkolnego: kompletowanie podręczników, programów nauczania, zeszytów ćwiczeń, poradników metodycznych, czasopism zawierających przykładowe rozwiązania metodyczne, ustalanie możliwych do zastosowania form organizacyjnych nauczania - uczenia się i miejsc, w których ono będzie przebiegało, metod, środków dydaktycznych, opracowanie tematyki i planu nauczania;
2. W czasie zajęć dydaktyczno - wychowawczych
Jest to etap realizacji działania przygotowanego w etapie I a następnie jego kontroli:
Przygotowanie kolejnych ośrodków dziennych;
Obmyślanie sposobów realizacji założonych celów;
Metody i środki dydaktyczne, ćwiczenia, pamiętając o założeniach poszczególnych edukacji;
Opracowanie konspektów, w których znajdą się czynności nauczyciela i ucznia.
3. Po zakończeniu działań dydaktyczno - wychowawczych : nauczyciel dokonuje całościowej oceny realizacji rozkładu materiału nauczania na podstawie uwag i ocen cząstkowych odnotowanych w II etapie oraz końcowej kontroli i oceny pracy uczniów. Na tej podstawie nauczyciel ustala wnioski dotyczące pracy w przyszłym roku szkolnym.