Prawo międzynarodowe publiczne.

Zaliczenie na ostatnich zajęciach - 2 pytania opisowe z notatek.

1.Źródła prawa międzynarodowego

1. źródła w znaczeniu materialnym są to czynniki powodujące powstanie normy prawa międzynarodowego, czynniki te mają charakter poza prawny. Do czynników tych zaliczamy współpracę czy układ sił.

2. źródła prawa w znaczeniu formalnym są to formy zawierające normy prawa międzynarodowego. Do źródeł prawa w znaczeniu formalnym zaliczymy:

• umowy międzynarodowe,

• zwyczaj międzynarodowy,

• uchwały organizacji międzynarodowych.

źródła prawa w znaczeniu poznawczym są to zbiory umów i zbiory praktyki międzynarodowej, które są pomocne w wyszukiwaniu norm prawa międzynarodowego np. ONZ art. 38 statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości wymienia takie źródła prawa:

• umowy międzynarodowe

• zwyczaj międzynarodowy,

• ogólne zasady prawa międzynarodowego.

Te 3 źródła stanowią podstawy wyrokowania Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.

Art. 38 w dalszej kolejności wymienia:

• orzecznictwo sądowe,

• doktryny,

są to pomocnicze podstawy wyrokowania.

Na samym końcu art. 38 wymienia zasadę słuszności ta zasada stanowi podstawę wyrokowania za zgodę stron.

2. Umowa międzynarodowa

Definicja na podstawie Konwencji Wiedeńskiej art. 2 z 1969 r. - jest to międzynarodowe porozumienie miedzy państwami zawarte w formie pisemnej i regulowanej [rzez prawo międzynarodowe niezależnie od tego czy jest ujęte w 1 dokumencie czy w 2 dokumentach, czy w jakiejś większej ich liczbie, bez względu na szczególna ich nazwę.

3. Podstawowy podział umów międzynarodowych:

• Prawotwórcze są one źródłami prawa międzynarodowego

• Kontrakty zawierają pewnego rodzaju zobowiązania, ale nie są źródłem prawa międzynarodowego

4. Nazwy umów międzynarodowych:

• traktat

• konwencja

• porozumienie

• deklaracja

• układ

• umowa

• protokół

• pakt

• statut

• karta

• konkordat

5. Klasyfikacja umów międzynarodowych:

• Umowy bilateralne dwustronne

• Umowy multilateralne wielostronne

Różnią się one procedurom zawierania.

6. Kilka podziałów umów międzynarodowych:

1. umowy zawierane w trybie prostym i złożonym

2. umowy rządowe, państwowe i resortowe, które są kolejno państwowe ratyfikowane przez głowę państwa, rządowe zatwierdzane przez Radę Ministrów, a resortowe należą do właściwości poszczególnych ministrów.

3. otwarte, półotwarte i zamknięte. Do otwartych może przystąpić każdy czasami są tylko określone warunki do spełniania.. Półotwarte skierowane do konkretnych państw, a umowa zawiera szereg obwarowań i zastrzeżeń. Do umów zamkniętych nie mogą natomiast przystąpić inne podmioty.

4. ze względu na charakter umowy międzynarodowe dzielimy na: polityczne o charakterze politycznym, gospodarcze i administracyjne oraz statuty organizacji międzynarodowych.

7. Budowa umowy międzynarodowej:

1. Tytuł umowy

2. Wstęp do umowy, czyli preambuła w ramach, której wyróżniamy:

• inwokację, czyli wezwanie do Boga np umowa zawarta w imieniu Boga wszechmogącego

• intytulację, która polega na wymienieniu organów w imieniu, których umowa jest zawierana,

• arenga określa przyczyny zawarcia umowy np. w celu rozwijania przyjaznych stosunków

• narracja jest opisem czynności, które doprowadziły do zawarcia umowy np., opisana jest czynność, która polegała na zbadaniu pełnomocnictw, którymi posługiwały się osoby, które zawierały umowę w imieniu państw y i x

• dyspozycji, czyli właściwa treść umowy podzielona na art.

• zakończenie umowy (3 elementy):

• koroboracja czyli wzmocnienie umowy, czyli są to dowody w postaci pełnomocnictw,

• data i miejsce zawarcia umowy,

• podpisy i pieczęcie.

8. Język autentyczny w umowach międzynarodowych:

• strony maja swobodę w zakresie ustalenia języka autentycznego w umowie,

• strony mogą ustanowić, która wersja językowa jest decydująca,

• w razie braku ustaleń wszystkie wersje językowe uznawane są za autentyczne,

• przy rozbieżnościach pomiędzy wersjami autentycznymi decydująca jest wersja językowa w której złożono daną propozycję. Różnice terminologiczne pomiędzy językami prawniczymi. W umowach wielostronnych najczęściej stosowanymi językami są: język angielski, arabski i chiński,

9. Strony umów międzynarodowych:

1. państwo - posiada pełna zdolność traktatową, która wynika z suwerenności państwowej,

2. Watykan występuje jako głowa kościoła katolickiego i posiada pełna zdolność traktatową.

3. stroną umowy międzynarodowej mogą być również części składowe państw ale tylko w państwach federacyjnych. Zdolność traktatowa określana jest w konstytucji.

4. strona umowy międzynarodowej może być również organizacja międzynarodowa i jej zdolność traktatowa określona jest w statucie .

5. umowa międzynarodowa może być zawarta przez stronę wojującą i wtedy zdolność traktatową określa prawo humanitarne.

10. Definicja pełnomocnictwa- jest to dokument wystawiany przez kompetentną władzę państwowa wyznaczający pewną osobę lub osoby do reprezentowania państwa w negocjowaniu, przyjęciu lub ustaleniu autentycznego tekstu traktatu, a także w wyrażaniu zgody państwa na związanie się traktatem lub dokonywaniu jakiejkolwiek czynności związanej z traktatem.

11. Pełnomocnictwo domniemane chodzi o osoby, które nie musza przedkładać pełnomocnictwa i do tych osób zaliczmy:

1. szefa państwa, szefa rządu, ministra spraw zagranicznych dla wszystkich czynności,

2. szefa misji dyplomatycznej do przyjęcia umowy z państwem przyjmującym,

3. przedstawiciela akredytowanego na konferencję międzynarodową do przyjęcia tekstu na danej konferencji,

4. przedstawiciela akredytowanego przy organizacji międzynarodowej do przyjęcia tekstu umowy w danej organizacji.

12. Wejście w życie umowy międzynarodowej:

• żeby umowa międzynarodowa weszła w życie to nie wystarcza do tego sama ratyfikacja ale konieczna jest wymiana dokumentów ratyfikacyjnych

• umowa wchodzi w życie wraz z podpisaniem, zatwierdzaniem lub wymianom dokumentów,

• strony mogą ustalić inny termin wejścia w życie vacatio legis

• dokumenty ratyfikacyjne są składane depozytariuszowi np. państwo trzecie na terytorium którego np. została podpisana umowa międzynarodowa

• umowa musi być zarejestrowana, aby na taką umowę można było się powołać przed ONZ.

Cechą umów międzynarodowych jest to, że często umowy zawierają klauzule.

13. Klauzule w umowach międzynarodowych typowe:

1. Wzajemności strony zobowiązują się w niej traktować obywateli państwa w sposób nie gorszy niż obywatele państwa pierwszego są traktowani w państwie drugim.

2. Narodowa- strony zobowiązują się traktować obywateli drugiego państwa w taki sam sposób w jaki traktują własnych obywateli.

3. Największego uprzywilejowania zgodnie z którą strony zobowiązują się nadać drugiej stronie wszelkie prawa i przywileje, które nadały lub nadadzą państwom trzecim w przyszłości.

4. Arbitrażowa i koncyliacyjna

5. Klauzula o ratyfikacji lub zatwierdzeniu

6. Kolonialna praktycznie nie jest stosowana.

14. Do aktów jednostronnych zaliczamy:

1. Notyfikacja- jest to oficjalne pisemne powiadomienie innego podmiotu prawa międzynarodowego o pewnym fakcie w którym prawo łączy określone skutki prawne. Może mieć dwojaki charakter: obowiązkowy lub fakultatywny.

2. Uznanie jest to stwierdzenie przez państwo, że przedmiot uznania istnieje i powinien być traktowany jako podmiot prawa międzynarodowego.

3. Protest jest to oświadczenie woli państwa, że dana czynność bądź dany stan faktyczny jest niezgodny z prawem międzynarodowym. Ma charakter fakultatywny.

4. Zrzeszenie jest to akt w którym państwo rezygnuje z pewnych praw.

15. Zwyczaj - Zgodne postępowanie państw tworzące prawo. Zwyczaj powstaje wówczas, jeśli w podobnych sytuacjach państwa zachowują się i następują jednakowo. Jednolita praktyka nie wystarcza jednak do powstania zwyczaju, musi być to praktyka prawotwórcza czyli musi się z nią łączyć przekonanie, że postępowanie takie jest postępowaniem koniecznym, wymaganym przez prawo. Dla istnienia zwyczaju niezbędne są równocześnie 2 elementy:

1. Element obiektywny lub materialny zwyczaju czyli zgodna praktyka państw: Praktyka oznacza działalność organów państwowych działających w obrocie międzynarodowym i uprawnionych do reprezentowania państwa w tym obrocie. Na element obiektywny składa się: praktyka, czas i powszechność. Praktyka to działalność każdego organu państwa także sądownictwa wykonywana w ramach jego kompetencji jeżeli ta działalność nie ma charakteru czysto wewnętrznego. Praktyka musi być zgodna i nieprzymuszana. Czas obecnie nie jest wymagany, znaczy długi okres czasu. Jeżeli jakaś praktyka nie jest przez długi czas to przestaje obowiązywać. Powszechność polega na tym, że zwyczaju nie można narzucać żadnemu krajowi, tylko wyraźny sprzeciw skutkuje nie powstaniem zwyczaju dla danego państwa. Milczenie danego państwa nie jest uznawane za sprzeciw. Sprzeciw można wyrazić w wobec normy, która się tworzy, nie zaś wobec normy, która się tworzy, nie zaś wobec normy, która już funkcjonuje. Nowe powstałe państwo jest związane z istniejącymi zwyczajami z mocy prawa.

2. Element subiektywny zwyczaju- przeświadczenie państw, że praktyka ta tworzy prawo.

Jak dochodzi do zgodnej praktyki? Praktyka państw jest uwarunkowana istnieniem konkretnych interesów, zgodnych lub sprzecznych. Normy zwyczajowe powstają przede wszystkim w wyniku zgodnych interesów państw. Praktyka państw prowadzące do powstania normy zwyczajowej, w zasadzie powinna być odpowiednio długotrwała, jednakże element czasu nie ma zasadniczego znaczenia.

Zasady prawa międzynarodowego publicznego:

Prawo międzynarodowe oddziałuje na prawo wewnętrzne państw. Umowy międzynarodowe jako źródła prawa nakładają obowiązki przestrzegania określonych reguł na terytoriom danego państwa. Zasady prawa mogą mieć dwojaki charakter, mogą być pochodzenia zwyczajowego bądź traktatowego. Rodowód zasad jest zwyczajowy. Współcześnie zasady są wyrażone w umowach, w deklaracjach. Respektowanie zasad jest niezbędne do utrzymywania międzynarodowego porządku prawnego. Za najważniejsze zasady prawa międzynarodowego publicznego uznaje się powszechne zasady zawarte w karcie narodów zjednoczonych. KNZ jest umową wielostronną, opracowaną w czasie konferencji w San Francisco, podpisana 26.06.1945r. była to konferencja założycielska. KNZ jest traktatem najważniejszym. Zasady zawarte w karcie narodów zjednoczonych:

- zasada suwerennej równości państw, suwerenność jest podstawową zasadą współczesnego prawa międzynarodowego. Suwerenność oznacza, że władza państwowa nie podlega żadnej innej władzy zewnętrznej, na własnym terytorium jest władzą najwyższą, pełną i wyłączną. Z zasady tej wynika, że państwa posiadają pełną kompetencje do regulowania swych stosunków z innymi państwami zgodnie z własnymi potrzebami i interesami. Każde państwo może podejmować wszelkie działania, które nie są zakazane przez umowy prawa międzynarodowego wiążące to państwo. Każde suwerenne państwo ma od momentu powstania prawa zasadnicze i do tych praw zaliczamy:

- prawo do istnienia

- prawo do niezawisłości

- prawo do równości

- prawo do obrotu czyli do utrzymania stosunków międzynarodowych

- prawo czci

Prawa nabyte - wynikają zawarte przez państwo umów międzynarodowych czyli każde państwo ma inny zakres praw nabytych. Suwerenność łączona jest z równością. Deklaracja z 1970r. określa suwerenną równość, wszystkie państwa korzystają z suwerennej równości.

- zasada niinterwencji wynika z zasady suwerennej równości państw. Skoro państwa są równe i suwerenne to żadne państwa nie mogą mieszać się do sprawy innego państwa, czyli nie mogą mieszać się w sprawy należące do kompetencji własnej państwa. Zgodnie z zasadą poszanowania kompetencji wewnętrznej państwa, kompetencja własna państwa obejmuje sprawy zewnętrzne i wewnętrzne (stosunki międzynarodowe oraz politykę zagraniczną).

- zasada równości państw - równość państw łączy się z zasadą suwerenności. Państwa są równe wobec prawa i korzystają z jednakowej ochrony prawnej, ich pozycja międzynarodowa nie zależy od wielkości terytorium, liczby ludności, ustroju, potencjału gospodarczego czy wojskowego, równość dotyczy praw zasadniczych a nie praw nabytych. Z równości państw wynika immunitet jurysdykcyjny państwa czyli żadne państwo nie może sądzić innego państwa. Szczególną pozycję w stosunkach międzynarodowych na podstawie karty narodów zjednoczonych w odniesieniu do praw nabytych ma 5 mocarstw: Stany Zjednoczone, Rosja, Wielka Brytania, Francja i Chiny.

- zasada pacta sun serwanta - umów należy dotrzymywać oznacza, że strony powinny dotrzymywać zawartych umów zgodnie z postanowieniem karty.

- zasada pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych, została wyrażona przez konwencje haską z 1907r. oraz traktat paryski z 1928r. prawo międzynarodowe wprowadza obowiązek pokojowego załatwiania sporów, a także zobowiązuje państwa w konkretnych przypadkach do poddania się określonemu sposobowi załatwiania sporów oraz tworzy systemy i sposoby pokojowego ich załatwiania:

- rokowania

- dobre usługi

- pośrednictwo czyli mediacja

- badania - komisje śledcze

- koncyliacja

- arbitraż

- sądownictwo

W przypadku wszystkich sposobów poza arbitrażem i sądownictwem rozstrzygnięcie jest jedynie propozycją dla stron.

- zasada wyrzeczenia się siły została wprowadzona do prawa międzynarodowego w 1928r. przez traktat paryski, akt ten potępił wojnę jako narzędzie polityki narodowej i międzynarodowej we wzajemnych stosunkach, zakazał wojny agresywnej, nie wykluczył jednak wojny obronnej.

- zasada bezpieczeństwa zbiorowego istotą bezpieczeństwa zbiorowego jest przyjęcie zasady zbiorowej samoobrony, wspólnego zapobiegania agresji i wspólnego wystąpienia przeciwko agresorowi, polega na obowiązku wszystkich członków ONZ udzielenia ONZ wszelkiej pomocy w każdej akcji podjętej zgodnie z kartą oraz na obowiązku wstrzymania się od udzielenie pomocy jakiemukolwiek państwu przeciwko któremu ONZ podjęła akcję zapobiegawczą lub przymusową. Napad państwa na inne państwo jest uważane za napad na wszystkich pozostałych i zobowiązuje ich do przyjścia z pomocą ofierze napaści. W systemie bezpieczeństwa zbiorowego ONZ centralną rolę pełni rada bezpieczeństwa stwierdza naruszenie pokoju lub dokonanie aktu agresji, wydaje także zalecenia i decyzje o zastosowaniu środków przymusowych.

Inne zasady o charakterze podstawowym:

- nienaruszalność granic

- poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności

- prawo narodów do samostanowienia oraz współpracy międzynarodowej.

Obok zasad podstawowych państwa formułują się zasady szczegółowe - tworzone są najczęściej w statutach organizacji międzynarodowej i ponadnarodowej. Są to zasady, które mają charakter uniwersalny jak i zasady specyficzne dla poszczególnych działów prawa międzynarodowego. Zasady specyficzne dla międzynarodowych stosunków gospodarczych zawiera karta ekonomicznych praw i obowiązków państw z 1974r. Zasada dla ochrony środowiska, deklaracja sztokholmska z 1972r. od zasad prawa międzynarodowego należy odróżnić normy międzynarodowe ujednolicone, są to normy regulujące prawa i obowiązki osób fizycznych i prawnych, czyli normy te nie dotyczą merytorycznie podmiotów prawa międzynarodowego publicznego, czyli nie dotyczą państw i organizacji międzynarodowych. Państwa zobowiązują się, że dostosują prawo wewnętrzne do norm międzynarodowych ujednoliconych lub w inny sposób zabezpieczą ich przestrzeganie poprzez nakazanie sądowi stosowanie się do tych norm międzynarodowych ujednoliconych, podlega prawu konstytucyjnemu, administracyjnemu, handlowemu, prawu ochrony własności intelektualnej oraz prawu procedury cywilnej.

1

---