Obce wyrażenia, Szkoła, Język polski


TEOCENTRYZM - to termin określający ówczesną myśl o świecie. "Bóg w centrum" - jako najwyższa władza, najwyższa wartość, ośrodek wszelkich działań. Wg. nauk św. Augustyna - jedynym celem życia człowieka jest dojście do Boga, byt doczesny ma jedynie przygotować do przyszłego życia.

UNIWERSALIZM - panował w średniowiecznej Europie, a znaczy to, że istniała pewna jednolitość kultury, języka w różnych miejscach. Oczywiście jednoczyła europejczyków wiara i wspólna władza duchowna - papież władający w Państwie Kościelnym. Próbowano też ustanowić wspólną władzę świecką poprzez wskrzeszenie cesarstwa w postaci Cesarstwa Rzymskiegto Narodu Niemieckiego. Cesarz miał być zwierzchnikiem innych władców. Językiem jednoczącym mieszkańców kontynentu była łacina, którą się posługiwano. W konsekwencji panował jednolity światopogląd, kultura oraz model nauczania.

HAGIOGRAFIA - żywotopisarstwo świętych, ukształtowało się na Wschodzie, gdzie spisywano dzieje pustelników egipskich i syryjskich. W utworach opisujących męczenników podkreślano praktykowane przez nich cnoty; umartwianie, kreując wzór osobowy. Hagiografia wg Ko-ścioła musiała być ściśle związana z materiałami biograficznymi. Z czasem jednak zaczęły dominować elementy fantastyczne. (Piotr Skarga "Żywoty świętych").

SCHOLASTYKA - termin pochodzi od wyrazu szkoła (łac. schola). Kirunek ten, wierny wobec niektórych elementów tradycji starożytnej (Arystotelesa), swoje idee podporządkował chrześcijańskim dogmatom wiary. Drogą rozumowuch spekulacji objaśniano i uzasadniano prawdy religijne. Za ojca Scholastyki uznaje się św. Anzelma, który głosił, że do prawdziwego poznania prawdy konieczna jest wiara i rozum.

GOTYK - styl, który osiągnął świetność w XIII w., zaś trwał w XIV i XV. Kojuarzy się ze strzelistymi, smukłymi katedrami, których wnętrza nie obawiały się blasku światła - a w oknach umieszczano witraże. Również z konstrukcją łuku. Katedry w Paryżu, Reims, Chartres dowodzą niezwykłości tego stylu - również faktu, że był gotyk nowym spojrzeniem człowieka na siebie i na świat. Tak jakby człowiek poczuł w sobie moc tworzenia i zapragnął zapanować nad naturą.

STYL ROMAŃSKI - następny po gotyku dominujący styl w architekturze i sztuce średniowiecza . Wcześniejsze są budowle romańskie: kopulaste, ciężkie, kamienne gmachy projektowane wg planu krzyża. Słabe oświetlenie, stwarzające atmosferę skupienia. Przykłady: katedra w Bambergu, kościuł w Tumie pod Łęczycą.

PARENEZA - zadaniem literatury średniowiecznej było potępienie zła, poszerzenie wiedzy, pouczanie, propagowanie wzorców ideowych. Symbolami ideału średniowiecznego człowieka stały się krzyż i miecz. Literatura stosuje egzemplum, moralizatorstwo. Ukazuje bohaterów w tonie pochwalnym, godnych naśladowania. Dzieła posiadają praktyczne wskazówki (Słota "O zachowaniu się przy stole"), rady dotyczące sztuki umierania.

DANSE MACABRE - taniec śmierci to charakterystyczny motyw sztuki i literatury późnego średniowiecza. Najprawdopodobniej stał się odzwierciedleniem straszliwej zarazy roku 1347. Przywleczono ją zza Morza Czarnego, zwano Czarną Śmiercią, a obwieszczała ją wysypka czrnych krost. Czarna śmierć zabijała po upływie doby, szalała po całym kontynencie, a sprzyjał jej stan sanitarny ówczesnych miast. W ciągu dwudziestu lat wymarla połowa ludności - podobno w Europie zapanowała cisza i pustka. Ten taniec śmierci odmalowali artyści. Śmierć zaprasz do tańca wszystkich od królów do kmiotków, zrównuje stany, naśmiewa się z ziemskich wartości. Początkowo postać śmierci pokazywano jako rozkładające się zwłoki, potem jako szkielet z kosą w rękach. Motyw ytrwalono na malowidłach ściennych. Literackim przykładem jest Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią.

DUALIZM WARTOŚCI - to podział wartości, jaki widzieli ludzie średniowiecza. Wywodzi się z nauk Platona, a "rozpropagował go" św. Augustyn. Wszystko ma dwie strony - każda rzecz mz byt ziemski (mało ważny) i duchowy (idee) - ta jest przwdziwą wartością. Tak jak na sądzie ostatecznym jest strona potępionych i zbawionych, piekło i niebo, kara i nagroda tak na ziemi funkcjonuje: zło i dobro, grzech i cnota, ciemność i jasność. Nie ma barw pośrednich.

MISTERIUM - sztuki dramatyczne prezentujące fragment historii biblijnej. Zwykle były to ob-razy męki Chrystusa. Sceny misteriów odgrywali wyłącznie mężczyźni. Wszystkie elementy dekoracji do sztuki były umieszczane jednocześnie obok siebie. Taka inscenizacja wynikała z wiary, iż boski czas nie wyróżnia przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Wszystko było unieruchomione w wieczności. ("Pieśń o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańskim"). Obok misteriów tworzono mirakle związane z katedrą Notre Dame, poświęcone NMP.

ALEGORIA - symbol poddający sie jednorazowemu przekładowi

KOLEDA - pieśn o tematyce religijnej związanej z Bożym Narodzeniem

PARADOKS - rozumowanie o pozornie oczywistej prawdziwości jego elementów

PERSONIFIKACJA - przypisywanie przedmiotom i zjawiskom cech ludzkich

PLANKT - utwór wyrażający żal po zmarłej osobie i wzywający do wspólnoty w cierpieniu

ANTYTEZA - zestawienie elementów znaczeniowo przeciwstawnych w jedną całośa treściową w celu uzyskania większej ekspresji

APOKRYF - utwór o niepewnym autorstwie, czesto falsyfikat

EKSPRESJA - wyrażanie czegoś, zwłaszcza przeżyć wewnetrznych i uczuć.

KRUCJATY - wyprawy krzyżowe, uświęcone przez Kościół.

CHOLASTYKA - główny, wewnętrznie zróżnicowany nurt w europejskiej filozofii średniowiecznej (XI-XV w.), uprawianyw szkołach kościelnych, od XIII w. na uniwersytetach.

SZTUKI WYZWOLONE - nauki świeckie wykładane w szkołach starożytnego Rzymu i średniowiecznej Europy; dzieliły się na trivium (gramatyka, retoryka, dialektyka) i quadrivium.

LENNO - łacińskie feudum, ziemia nadawana przez seniora w użytkowanie (dożywotnie, później dziedziczne).

WASAL - w średniowieczu wolny oddający się w opiekę seniorowi, otrzymujący od niego lenno i zobowiązany wobec seniora do posłuszeństwa i świadczenia służby zbrojnej.

HEREZJA - zakwestionowanie podstawowej prawdy danej religii lub wyznania przez jej wyznawców.

TRUBADURZY - poeci dworscy, zarazem kompozytorzy i śpiewacy, w południowej Francji (XII-XIII w.); w północnej Francji zwani truwerami.

AUGUSTYNIZM - poglądy św. Augustyna zawarte w utworze "Wyznania" ujmują człowieka jako istotę, która rozważa obecność w świecie i czasie oraz umiejscowienie na granicy bytów między aniołami a zwierzętami. Umiejscowienie to powoduje konflikt między duchowością a cielesnością; pożądaniem dobra i zła. Św. Augustyn analizując psychikę ludzką, odkrył ko-nieczność prowadzenia refleksji nad swoją osobą. Miarą wielkości człowieka są jego wartości wewnętrzne.

TOMIZM - św. Tomasz z Akwinu, rozważając miejsce człowieka na "drabinie bytów", uznał, że szczebel hierarchii jest celowo przewidziany i naturalny. Głosił konieczność hamo-wania pożądań. Człowiek cnotliwy był wartościową jednostką społeczną. Tomizm odzwier-ciedlał się w feudalnym układzie społeczeństwa; stanów - od najwyższego do najniższego - harmonijnie zespolonych i zapewniających ład na świecie. Niedopełnianie własnych obowiąz-ków, a więc naruszenie porządku społecznego, uznawano za grzech.

FRANCISZKANIZM - idea wiary radosnej, prostej, płynącej z miłości do świata, poddanej ewangelicznym nakazom miłosierdzia, ubóstwa i braterstwa. Panteizm, czyli utożsamianie Boga z przyrodą przewija się w zbiorze legend "Kwiatki św. Franciszka z Asyżu".

MORALITET - dramat, w którym bohaterem był człowiek usytuowany między niebem, a piekłem. Dokonywał on wyboru drogi życiowej, walcząc wewnętrznie między dobrem a złem. Walkę wyobrażano za pomocą alegorii cnót i grzechów. W zależności od dokonanego wyboru - zakończenie było wieńczone nagrodą lub karą. ("Komedia o Justynie i Konstancji").



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Treny wyrazem buntu przeciw ideałom stoickim. Ewolucja świat, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Przesłanie PANA TADEUSZA, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Dlaczego bohaterowie tragedii Sofoklesa poneśli klęskę, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Dwoskość poezji J.A.Morsztyna, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Serce ma swoje racje których rozum nie zna, SZKOŁA, język polski, ogólno tematyczne
Twórczość Kazimierza Przerwy -Tetmajera, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Świat pojęć i zainteresowań człowieka średiowiecza, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Odzwierciedlenie poglądów w publicystyce, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Gatunki jako wyraz zmian świadomości estetycznej, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Nowelki i hasła pozytywistyczne, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Asceta i rycerz, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Kochanowski treny(miłość) oraz Obraz wsi, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Typy dramaów młodopolskich, Szkoła, Język polski, Wypracowania
charakterystyka doktora Judyma, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Czego oczekuje współczesny czytelnik oraz WCHODZISZ W DOROSŁ, Szkoła, Język polski, Wypracowania

więcej podobnych podstron