Teoria kosztów komparatywnych
opracował David Ricardo, jest podstawą wymiany międzynarodowej. Wprowadza on podstawy wymiany międzynarodowej nie do różnic absolutnych w kosztach produkcji lecz do różnic komparatywnych czyli porównawczych.
Wg tej teorii wymiana międzynarodowa jest korzystna nie tylko dla krajów, w których wydajność jest wysoka, ale również dla krajów, w których wydajność jest mniejsza.
Teorię uzupełnił Mill wg niego stosunek wymienny zależy od stosunku między popytem obydwu krajów dokonujących wymiany czyli od tzw. wzajemnego popytu.
Wady teorii - posiada charakter statyczny, bardziej ta teoria służy krajom wysokorozwiniętym.
Klauzula narodowa - mówi o tym, że swojego partnera handlowego traktujemy tak samo jak samego siebie. (pierwsze zatwierdziły ją Anglia i Francja)
Teoria neoklasyczna - opozycja do teorii kosztów komparatywnych. Dwa kierunki:
Teoria kosztów realnych głosi, że możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją wtedy, gdy występują względne różnice realnie ujmowanych kosztów zastosowania w pracy, kapitału i ziemi.
Teoria kosztów alternatywnych - prof. Haberrler, jego zdaniem teoria oparta na pracy jest nie do przyjęcia gdyż nie ma uniwersalnego czynnika wytwórczego na świecie w postaci pracy ogólnoludzkiej. Pracy nie można sprowadzić do wspólnego mianownika.
Runda Kennedy'ego (1963r.) - po II wojnie światowej powstał pogląd, że powszechna wielostronna obniżka taryf celnych powinna przyczynić się do poprawy sytuacji krajów wysokorozwiniętych w stosunku do ugrupowań EWG i EFTA.. taką koncepcję prezentował Kennedy, jego program przewidywał całkowite zniesienie ceł na towary eksportowane przez USA i kraje byłej EWG i obecnej UE, zaś w stosunku do pozostałych krajów redukcję ograniczeń o 50%. W 1973r odbyła się runda tokijska, gdzie uwzględnia się liberalizację czyli uwzględnienie przepisów taryfowych i pozataryfowych między USA, Europę Zachodnią i Japonię.
Instrumenty protekcjonistyczne to:
Cło - oznacza nakładaną przez państwo w momencie przekroczenia granicy opłatę celną bez względu na to, kto bezpośrednio ją uiszcza, w efekcie ciężar ponosi zawsze konsument towaru.
Cła importowe z punktu widzenia technicznego dzielimy na: specyficzne (ustalane w stosunku do ilości towarów), wartościowe (uzależniane od wartości towarów), kombinowane (ustalane są od ilości i wartości towarów).
Cła dzielimy na: dyskryminacyjne (wolno nam je zastosować wobec partnerów z którymi nie mamy podpisanych klauzuli największego uprzywilejowania i są one ustalone na poziomie wyższym niż obowiązuje w danym kraju), preferencyjne (stosujemy je wobec krajów, którym chcemy zapewnić korzystne traktowanie w kraju macierzystym. Ustala się je na poziomie niższym niż cła minimalne.
Migracja kapitału odzwierciedla w każdym światowym systemie gospodarczym ważny etap rozwojowy, gdyż występuje poważny związek przepływów kapitału w różnych formach z cyklicznością, a więc jest to kryzys, depresja, ożywienie. W całym procesie funkcjonowania gospodarki światowej dzięki przepływom kapitałowym w formie kredytów i inwestycji kapitałowych, które mogą występować w dwóch formach, ogromnego znaczenia nabierają korporacje ponad narodowe, ich wyniki finansowe, wielkość sprzedaży. Na początku lat 90-tych coraz poważniej nabierają na znaczeniu korporacje międzynarodowe: japońskie oraz Europy Zachodniej. Określa się je korporacjami Międzynarodowymi, Wielkonarodowymi, Transkontynentalnymi.
Korporacja Międzynarodowa to firma kapitalistyczna o strukturze spółki akcyjnej, posiadająca przedsiębiorstwa i prowadząca interesy w co najmniej dwóch krajach.
Model korzyści monopolistycznych - wg tej teorii warunkiem podjęcia eksportu kapitału jest posiadanie przez firmę przewagi monopolistycznej, która to zaleta neutralizuje koszty związane z kierowaniem na odległość, również z ryzykiem politycznym. Drugi model to Model Vernona, który traktuje inwestycje bezpośrednie jako etap technologicznego cyklu życia produktu.
Filia a oddział - różnicą jest osobowość prawna. Oddział jest traktowany jako niesamodzielny organ spółki macierzystej. Filia jest odrębną osobą prawną lecz cechą jej jest zależność ekonomiczna od macierzystej jednostki.
Zwolennicy korporacji międzynarodowych podkreślają, że: przedsiębiorstwa wpływają na poprawę bilansu płatniczego i handlowego każdego kraju, korporacje ponad narodowe wpłyną na wzrost zatrudnienia w gospodarkach krajowych, korporacje sprzyjają rozwojowi myśli technologicznej, mogą spełniać ważną rolę w realizacji celów polityki zagranicznej.
Przeciwnicy korporacji międzynarodowych podkreślają, że: korporacje międzynarodowe tworzą dodatkowe miejsca pracy nie w kraju lecz za granicą, pozbawienie ekonomiki kraju wysoko wykwalifikowanego personelu, następuje angażowanie się władz w konflikty międzynarodowe, zmniejszają krajowe zasoby kapitałowe które mogą być wykorzystane do innych celów.
Inwestycje bezpośrednie - polegają na angażowaniu przez sponsora kapitału w określone przedsięwzięcie gospodarcze, na zakup całości lub części majątku rzeczowego, którym może być całe przedsiębiorstwo.
Inwestycje portfelowe (pośrednie) - mają charakter lokowania kapitału w nabywaniu praw majątkowych w postaci papierów wartościowych. Ten rodzaj inwestowania jest szczególnie szeroko rozpowszechniony i ma charakter publiczny.
Gospodarka światowa od wielu lat stoi przed wieloma problemami wynikającymi z przyczyn długotrwałego kryzysu związanego z inflacją, bezrobociem i rozbieżnością towarowo-kapitałową.
Gospodarkę światową należy rozumieć jako system, który wiąże wchodzące w jego skład gospodarstwa poszczególnych krajów, a jednocześnie jako całość oddziałuje na procesy funkcjonowania i wzrostu swych części składowych.
W teorii prof. Franka w krajach centrum dominuje tendencja rozwoju, natomiast peryferie charakteryzują się niedorozwojem. Wprowadził pojęcie „rozwój niedorozwoju”
Integracja gospodarcza - powszechne łączenie i wytwarzanie sprawnej całości z pojedynczych elementów względnie części składowych. Chociaż pojęcie integracji powstało już na przełomie XVII i XVIII w. To właściwie zastosowanie zauważono dopiero po II wojnie i związano ze współpracą, harmonizowaniem i konsultowaniem decyzji gospodarczych oraz przewidywaniem międzynarodowych skutków ekonomicznych, a nawet politycznych. Rozwojowi integracji gospodarczej sprzyjała amerykańska polityka w Europie, a zwłaszcza plan Marshalla.
MIG ma specyficzne warunki. Podstawowym jest komplementarność, a więc wzajemne dopasowanie się struktur gospodarczych, pogłębienie komplementarności jest efektem integracji. Komplementarność może występować w formie wewnątrzgałęziowej i międzygałęziowej. Na wewnątrzgałęziową wpływają zróżnicowania w zasobach czynników produkcji, są więc rezultatem różnic w zasobach złóż surowców, położenie geograficzne i warunki klimatyczne. Podstawą międzygałęziowej są różnice w wydajności czynników produkcji. Kolejnym warunkiem jest odpowiednia infrastruktura.
Rozwój procesu integracyjnego ulega pogłębieniu co wywiera bardzo duży wpływ na kształtowanie stosunków politycznych i ekonomicznych w indywidualnych gospodarkach, a nawet w ugrupowaniu jako całości.
MIG to organizowane przez państwa takie instytucjonalne powiązania i procesy ekonomiczne, które poprzez międzynarodowy podział pracy i współpracę międzynarodową zmierzają do optymalizacji podstawowych parametrów ekonomiczno-społecznych wszystkich podmiotów uczestniczących w tych porozumieniach.
Przesłanki MIG można podzielić na polityczne i społeczno-gospodarcze.
Główną przesłanką polityczną jest jednolity ustrój, który zapewnia zbieżność celów polityki zagranicznej.
Główną przesłanką społeczno-gospodarczą jest wpływ na rozmiary struktury dochodu narodowego oraz ogólny wzrost poziomu dobrobytu.
Integracja ma znaczenie nie tylko dla krajów wysoko rozwiniętych lecz właśnie dla krajów małych i średnich, które pojedynczo nie są w stanie spełniać bardzo kosztownych wymagań finansowych współczesnego rozwoju ekonomicznego i technologicznego.
Wyróżniamy trzy nurty będące konstrukcją procesu integracyjnego w Europie: paneuropejski, federalizm, funkcjonalizm.
Pięć teoretycznych form integracji: strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek, unia gospodarczo-walutowa, integracja totalna czyli polityczna.
Strefa wolnego handlu - która oznacza likwidację ceł i ograniczeń ilościowych pomiędzy określoną grupą krajów. Kraje te zachowują jednocześnie autonomiczną, zewnętrzną taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę handlową wobec krajów trzecich. Kraje tworzące strefę wolnego handlu mogą ujednolicić cła zewnętrzne i wtedy przekształcają się w unię celną.
Znajduje się najwięcej ugrupowań: EFTA- Europejskie Zrzeszenie Wolnego Handlu, CEFTA- Środkowo Europejskie Zrzeszenie Wolnego Handlu, NAFTA- Północnoamerykańskie Zrzeszenie Wolnego Handlu, APEC- Azja, ASEAN, CHOG- Chiński Obszar Gospodarczy. EFTA to cztery kraje , które nie zdecydowały się na przejście do następnych etapów w kierunku zdobycia rynków zbytu (Szwajcaria, Norwegia, Islandia, Lichtensztain)
Unia celna sprzyja rozwojowi wzajemnego handlu krajów członkowskich, a ogranicza rozwój handlu z krajami trzecimi, wywiera dwojaki wpływ na handel zagraniczny. Wywołuje efekt przesunięcia i efekt kreacji handlu.
Wspólny rynek jest wyższą formą integracji i zapewnia on nie tylko zniesienie ceł ale także swobodę przepływu kapitału i siły roboczej w obrębie ugrupowania integracyjnego.
Unia gospodarcza i walutowa- obejmuje koordynację polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania. Przedmiotem problematyki jest rozpiętość kursów walutowych, tworzenie rezerw walutowych, pomoc kredytowa oraz wprowadzenie jednolitej waluty międzynarodowej.
Integracja polityczna- oznacza koordynację zarówno polityki wewnętrznej jak i zagranicznej, nazywa się to integracją totalną lub całkowitą.
Unia Europejska
W 1950r. powołuje się Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, która jest pierwszą instytucją ponad narodową koordynującą współpracę krajów europejskich. 25 maja 1950r. na specjalnym spotkaniu w Rzymie podpisano tzw. Traktat Rzymski powołujący do życia EWG oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. EWG rozszerzało współpracę państw członkowskich na wszystkie dziedziny życia gospodarczego przechodząc przez strefę wolnego handlu dochodząc do wspólnego rynku (w 1957 przystępuje do EWG Irlandia, Dania i Wielka Brytania, 1970 Grecja, 1985 Hiszpania i Portugalia, 1995 Austria, Szwecja i Finlandia).
Równolegle z procesem przyjmowania nowych krajów trwał proces pogłębiania i rozwoju instytucji europejskich. W 1967r trzy wspólnoty EWWiS, EWG i EURATOM przybrały jedną nazwę Wspólnoty Europejskiej. Przekazały jednocześnie swoje funkcje wykonawcze jednej instytucji Komisji Europejskiej. 17 lutego 1986r. podpisano jednolity akt europejski, który określił metody i harmonogram realizacji wspólnego rynku do 1992r. W 1992r. w Holandii podpisany zostaje traktat o UE. Po Traktacie w Mastricht przywódcy europejskiej 15-tki spotykają się w Amsterdamie, w którym podpisują Traktat Amsterdamski z którego wyciąga się wniosek, że między integracją gospodarczą i polityczną istnieje silna współzależność. Od tego momentu zaczyna się w najważniejszych instytucjach europejskich proces głębokich reform instytucjonalnych.
Pomoc UE dokonuje się w ramach różnych programów, z których środki finansowe przeznaczane są na rekonstrukcję gospodarek państw słabiej rozwiniętych. Najważniejsze programy to: program PHARE, SAPHART, programy strukturalne.
Pierwsze kontakty z UE Polska nawiązała w 1988r. W 1989r. Następuje podpisanie umowy o Handlu i Współpracy Gospodarczej. Kilka miesięcy później podpisany zostaje Układ Europejski 16.12.1991r. dał on podstawy politycznego dialogu oraz współpracy instytucjonalnej Polski z UE i szersze forum współpracy gospodarczej, handlowej i kulturalnej. Od 1994 wszelkie działania podejmowane są w perspektywie członkostwa.
08.08.1996- powołany został Komitet Integracji Europejskiej.
Na szczycie Rady Europejskiej w Luksemburgu 12.12 1997r. szefowie 15-tki postanowili rozpocząć negocjacje członkowskie z pierwszą grupą państw kandydujących: Polska, Czechy, Węgry.
Nim dojdzie do rozpatrzenia kandydatury danego kraju Komisja zbiera informacje o gospodarce, systemie prawnym, sytuacji społecznej kraju aplikującego.
Rząd polski przyjął datę 21.12.2002r. za datę gotowości Polski przystąpienia do UE.
10.11.1998r. na konferencji międzynarodowej w sprawie negocjacji nastąpiło otwarcie tzw. właściwych negocjacji w 7 obszarach, 3 z nich uznano za bezproblemowe są to: nauka i badania, edukacja, szkolenie młodzieży, a także małe i średnie przedsiębiorstwa.
Cecha charakterystyczna różniąca UE od pozostałych ugrupowań jest Specyfika Pogłębiania i Poszerzania.
Pogłębianie tzn. przechodzenie od strefy wolnego handlu przez Unię Celną, Wspólny Rynek i dojście do płaszczyzny Unii Gospodarczej i Walutowej.
Specyfiką UE jest równoległa koncepcja pogłębiania i poszerzania. Oznacza to, że w miarę przechodzenia określonych etapów integracji od EWG do UE.
Traktat z Mastricht, który rozpoczyna się w 1991, a kończy podpisaniem układu w 1993 kiedy wszystkie parlamenty krajów członkowskich ratyfikują ten układ. Głównym założeniem traktatu z Mastricht jest etap tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej, który został rozłożony na trzy etapy rozciągnięte w latach 1990-1994, 1994-98, rozpoczął się w 1999r.
W I etapie wprowadzono całkowitą swobodę w przepływie kapitałów, następnie utworzono tzw. wspólny obszar finansowy pod przyszłe swobodne funkcjonowanie banków, towarzystw ubezpieczeniowych i wszelkich instytucji związanych z kapitałem.
II etap rozpoczął się od utworzenia Europejskiego Instytutu Walutowego, który miał za zadanie organizację przygotowań do emisji wspólnego pieniądza EURO oraz budowę Europejskiego Systemu Banków Centralnych nad którym miał czuwać w przyszłości Europejski Bank Centralny z siedzibą we Frankfurcie.
W 1999r. rozpoczął się III etap tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej polegający na powołaniu 01.01 1999 Europejskiego Banku Centralnego. Wprowadzono na rynek europejski wspólną walutę EURO do obiegu wewnętrznego.
Rada UE powstała w 1958r. W skład wchodzą przedstawiciele państw członkowskich po jednym z każdego kraju.
Istnieją 3 sposoby procedury głosowania w Radzie:
- zwykła większość głosów gdzie załatwia się wszystkie sprawy proceduralne o mniejszym znaczeniu, każdy posiada głos o równej wadze,
- większość kwalifikowana kiedy każdy z członków Rady posiada różną ilość głosów, w zależności od wielkości reprezentowanego kraju,
- jednomyślność.
Wszystkich głosów jest 57.