24.03.2012

Witamina D:

• określa się trzy steroidy o właściwościach cholekalcyferolu:

→ Cholekalcyferol

→ Ergokalcyferol

→ 25 - hydroksycholekalcyferol

• Cholesterol - powstaje pod wpływem promieniowania UV w skórze z 7-dehydrocholesterolu

• Ergokalcyferolk powstaje wyłącznie w roślinach z ergosterolu.

• Źródłem witaminy D są:

→ oleje rybie

→ wątroba

→ jaja

→ Oraz w śladowych ilościach w produktach zbożowych olejach roślinnych

• Prowadzi się wzbogacenie witaminą D mleka i produktów mlecznych oraz margaryn i

1 j.m. witaminy D = 0,025 μg cholekalcyferolu lub egrokkalcyferolu

• 50% witaminy D wchłaniane jest w jelicie W wątrobie następuje przemiana do 25 - hydro-ksycholekalcyferolu [25(OH)d₃]

• 20-30 min nasłonecznienia wytwarza odpowiednią ilość witaminy D

• 1,25 dihydroksycholekalcyferoly [1,

rola w organizmie:

• odpowiada za gospodarkę wapniowo - fosforową

• zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu (zwiększona synteza białek wiążących)

• zwiększa transport wapnia z jelita do naczyń krwionośnych

• ułatwia uwalnianie i wbudowywanie wapnia i fosforu w kościach

• zwiększa reabsorpcję tych pierwiastków z nerek

• Obecnie uważa się ze witamina D bierze udział w regulacji odporności w organizmu zwłaszcza w okresie jesienno zimowym to zwiększona podaż witaminy może wpływać bezpośrednio na odporność organizmu.

• Witamina D jest jedną z witamin obniża ryzyko powstawania nowotworu.

niedobory i nadmiar:

• Niedobory są wynikiem zaburzonego wchłaniania małej ekspozycji na światło zwiększonego wydalania witaminy z lekami

• Skutkiem niedoboru jest obniżenie wchłaniania wapnia i fosforu, co prowadzi do demineralizacji kości i powstawania krzywicy u dzieci oraz osteomalacji u osób dorosłych.

• Nadmiar powstaje w wyniku nadmiernej podaży witaminy.

• Toksyczność u dzieci pojawia się przy dawce 250ug u dzieci oraz 1,25 μg u osób dorosłych

• Skutki nadmiaru to przemęczenie, utrata apetytu, biegunka, krwiomocz, powstawanie wolnych rodników, wzrost przepuszczalności błon i zwapnienie tkanek mięśni (nerki, serce, płuca, naczynia).

zapotrzebowanie:

• Zapotrzebowanie dzienne na witaminę D wynosi 2,5 - 10 μg/osobę

• Najwyższe jest u dzieci oraz kobiet ciężarnych i matek karmiących

MLEKO MATKI KARMIĄCEJ ZAWIERA 0,16-1,2 μG/L WITAMINY D DLATEGOI KONIECZNA JEST DODATKOWA SUPLEMENTACJA.

WITAMINA E:

• Witamina E obejmuje grupę pochodnych tokolu o aktywności B-tokoferolu

• W skład witaminy E wchodzą:

→ 4-tokoferole (alfa, gama, beta omega)

→ 4-tokotrienole (alfa…)

• Źródłem witaminy E są:

→ wątroba

→ jaja

→ produkty pełnoziarniste

→ oleje roślinne

→ oleje nasienne

→ margaryna

→ masło

ROLA:

• antyoksydant

• chroni błony śluzowe przed wolnymi rodnikami

• chroni witaminę A przed utlenianiem

• zapobiega hemolizie (chroni błony erytrocytów)

• Wpływa na odpowiednią szczelność naczyń

• Posiada działanie przeciwmiażdżycowe

• Posiada działanie przeciwnowotworowe

• Stymuluje odporność (produkcja interleukiny)

niedobór i nadmiar:

• Niedobory są rzadkie i wynikają z zauważenia we wchłanianiu jelitowym.

• Objawiają się hemolizą krwinek, anemią, dystrofią mięśniową u osób dorosłych, a u dzieci zwiększona wrażliwość na działanie tolenu (oksydacja), lepkością płytek, zaburzeniami nerwowo - mięśniowych oraz zaburzeniami w rozwoju naczyń krwionośnych oka (ślepota).

Zapotrzebowanie:

• Zapotrzebowanie dzienne na witaminę E wynosi 8-10 mg/osobę

• Zapotrzebowanie może wzrastać u osób o dużej aktywności fizycznej do 30-50 mg/osobę.

• Duże dawki wynoszące 200-600 mg/osobę nie powodują objawów toksyczności, ale mogą działać oksydacyjnie.

Witamina K:

• Witamina K to pochodne chininowe wykazujące działanie przeciwkrwotoczne podobne do 2-metylo-1,4 nafto-chininu.

• Źródła witaminy K stanowią:

→ zielone warzywa

→ wątroba

→ zielona herbata

→ kawa

→ jaja

→ sery

→ oleje roślinne

→ masło

Rola w organizmie:

• Bierze udział w krzepliwości krwi (syntezy białek)

• Synteza białek kości

• Posiadanie działanie przeciwgrzybiczne

• Posiada działanie przeciwbakteryjne

Niedobór i nadmiar:

• Niedobory zdarzają się bardzo rzadko i są wynikiem zaburzonego wchłaniania, zmniejszenia produkcji żółci, bądź zastosowania kuracji antybiotykowej

• Wynikiem niedoborów są zaburzenia krzepliwości i krwawienia.

• Toksyczność występuje po podaniu menandionu i może doprowadzić do zaburzeń krzepnięcia krwi.

• Filochinon oraz mena chinon nie powodują toksyczności, lecz podawane w dużych dawkach podczas krwawienia powodują anemie hemolityczną, hiperbilirubinemię oraz uszkodzenia mózgu.

• Podaje się tylko menandion

Zapotrzebowanie:

• Dzienne zapotrzebowanie osób dorosłych na witaminę K wynosi 45-80 miligramów.

• Zapotrzebowanie jest niższe u niemowląt, którym po urodzeniu profilaktyczne dawki witaminy K

• Zapotrzebowanie u niemowląt wynosi 5-10 miligramów.

Witamina C:

• obejmuje dwa związki:

→ Kwas askorbinowy

→ Kwas L-dehydroaskorbinowy

• jest wrażliwa na ogrzewanie (zwłaszcza w obecności miedzi i żelaza).

• Źródłem Witaminy C są:

→ Czarne porzeczki

→ Truskawki

→ Owoce cytrusowe

→ Warzywa kapustne

→ Ziemniaki

→ Pomidory

→ Papryka

Rola w organizmie:

• Warunkuje wchłanianie żelaza

• Regeneracja witaminy E

• Posiada właściwości anty-utleniające

• Bierze udział w syntezie katecholamin

• Kształtowanie czerwonych krwinek i hemoglobiny

• Sytnteza kolagenu, tkanki łacznej, kości zębów

• Szczelność naczyn krwionośnych

• Warunkuje odporność na infekcje

• Wpływa na gojenie ran.

Niedobór:

• jest wynikiem niedostatecznej podaży wraz z dietą oraz wynikiem palenia papierosów picia alkoholu oraz przyjmowanie niektórych leków.

• Szkorbut (gnilec) jest wynikiem niedoboru i objawia się:

→ Krwawieniem dziąseł I wylewy

→ Nadmierne rogowacenie naskórka

→ Niedokrwistość

→ Obniżenie odporności

→ Wzrost ryzyka zmian miażdżycowych i nowotworowych

Nadmiar:

• Witaminy C może powodować powstawanie kamieni nerkowych oraz zwiększać zapotrzebowanie na witaminę E.

Zapotrzebiwanie:

• Zapotrzebowanie dzienne na witaminę C wynosi 30-100 miligramów na osobę.

• Zapotrzebowanie wzrasta u osób w okresie rekonwalescencji oraz u osób o dużej aktywności fizycznej i może wynosić nawet 500 miligramów/ osobę.

Witamina B₁:

• Witaminą b1 nazywana jest tiaminą bądź aneuryną.

• Występuje jako wolna tiamina bądź mono-, di-, lub tri fosforan tiaminy.

• Jest wrażliwa na ogrzewanie (poza środowiskiem kwaśnym), utlenianie,

• Źródłem są:

→ Produkt pełnoziarniste

→ Ziemnaiki

→ Rośliny motylkowe

→ Orzechy

→ Wieprzowina

→ Szynka

→ Wątroba

→ Drożdże

→ Bakterie jelitowe

Rola w organizmie:

• Przemiany energetyczne w ustroju

• Wpklywa na magazynowanie glikogenu

• Udział w cyklu pentozowym

• Przemiany pirogronianu do AcetyloCoA

• Przenoszenie impulsów nerwowych

• Wpływa wraz z witaminami B6 i B12 na stan uikłau nerwowego

• Wpływa na powstawanie kwasów nukleinowych

• Udział w wytwarzaniu neurotransmiterów (serotonina)

• Tworzenie hemoglobiny ( regulacje przemian kwasu bursztynowego)

Niedobory:

• Niedobór tiaminy związany jest z niedostateczną podażą wraz z dietą, zbyt dużą ilością alkoholu

• Wynikiem niedoboru jest choroba BeriBeri:

→ Sucha - zaniki mięśni

→ Mokra - anoreksja, endema, zaburzenia mózgowe i sercowe

→ Dziecięca - anoreksja, konwulsje, zaburzenia krążenia

→ Strata apetytu

→ Apatia i depresja

→ Bóle mięśniowe

→ Nie wykazano skutków ubocznych nadmiaru.

Zapotrzebiowanie:

• Zapotrzebowanie dzienne na tiaminę wynosi 1,1 - 2,5 mg/osobę.

• Zapotrzebowanie na tiaminę wzrasta u osób o dużej aktywności fizycznej o ok. 0,5mg/1000 kcal wydatkowanej energii

• Dieta wysoko-węglowodanowa wzmaga zapotrzebowanie na witaminę B₁

• Spożycie ponad 20 mg/osobę n dzień uznawane jest wśród sportowców za doping.

Witamina B₂:

• Witamina B2 nosi nazwę ryboflawiny występuje jako

→ FAD - monofosforanflawinoadeninowy

→ NAD - di fosforan flawinoadeninowy

• Ulega rozpadowi pod wpływem temp. W środowisku kwaśnymi alkaicznym.

• Źródła:

Witamina B2 jest szeroko rozpowszechniana w żywności pochodzenie zwierzęcego i roślinnego. Występuje przede wszystkim w

→ Mleku i przetworach mlecznych

→ Drożdżach

→ Jajach

→ Wątrobie

→ Mięsie

→ Warzywa zielono liściastych

→ Fasoli

Rola w organizmie:

• Udział w reakcjach Osydo - redukcyjnych

• Koenzym przemian energetycznych węglowodanów, biąłek i tłuszczy

• Przemiany glukozy do kwasu glukuronowego

• Przemiany alfa- aminokwasów

• Przemiany re tinolu do kwasu retinowego (wzrok)

• Przemiany pirydoksyny i kwasu foliowego

• Synteza kwasów tłuszczowych

• Odpornbość organizmu

• Zajad jest to zanik witaminy B2.

Niedobory:

• Niedobory ryboflawiny są wynikiem niedostatecznej podaży wraz z dietą nadmiernego spożycia alkoholu, czy stanów fizjologicznych (ciąża)

• Skutki niedoboru:

→ Zmiany skórne (pęknięcia warg, łuszczenie)

→ Stany zapalne języka

→ Zmiany w narządzie wzroku

→ Zmiany w układzie nerwowym

→ Niedokrwistość normocyt arna

→ Nadmiar nie jest toksyczny (ograniczone wchłanianie).

Zapotrzebowanie:

• 1.1-2.6 m naosobę

• Zapotrzebowanie wzrasta z poziomem aktynowości fizycznej o 0,6 mg/1000kcal wydatkowanej energii.

Witamina PP:

• Witamina PP występuje w żywności w małych ilościach przede wszystkim w postaci kwasu nikotynowego (produkty roślinne) oraz w postaci nikotynamidu (produkty zwierzęce).

• Witamina PP nosi nazwę niacyny i występuję w postaci kwasu nikotynowego oraz nikotynamidu.

• Źródła

→ Mięso

→ Wątroba

→ Drób

→ Ryby

→ Produkty pełnoziarniste

→ Orzechy

→ Drożdże

→ Mleko

Rola:

• Procesy Osydo-redukcyjne

• Przemiany węglowodanów, białek oraz tłuszczy

• Oddychanie tkankowe (łańcuch oddechowy)

• Odpowiada za stan układu nerwowego

• Synteza hormonów płciowych

Niedobory:

• Niedobory są wynikiem spożywania zbyt małej ilości witaminy PP wraz z dietą, jak również niska absorpcją z niektórych produktów (kukurydza).

• Niedobór objawia się chorobą zwaną Pelagram której objawami są:

→ Zmiany skórne (zapalenie)

→ Zmiany w jamie ustnej i na języku

→ Biegunki, nudności wymioty

→ Demencja

→ Paraliż kończyn

Zapotrzebowanie:

• 10-16 mg/osobę

• Aktywni 6,6mg/1000kcal więc Mozę sięgać 50 mg.

Witamina B₆:

• Określa się pirydoksyna

• Źródła

→ Mięso

→ Wątroba

→ Drób

→ Ryby

→ Produkty pełnoziarniste ziemniaki

→ Rośliny motylkowe

→ Warzywa zielono-liściaste

→ Mleko i przetwory mleczne

→ Banany i orzechu

Funkcje:

• Przemiany białkowe

• Procesy energetyczne (glukoneogeneza, glikogenoliza)

• Składnik enzymów

• Buierze udział w przemianach układu nerwowego

• Przemiany związane z układem krwionośnym

• Przemiany NNKT

• Metabolizm homocysteiny i kwasu metylomalonowego

Niedobór i nadmiar:

• Niedobór witaminy B6 jest najczęściej wynikiem niskeiego spożycia z dietą, spożywaniem alkoholu, stosowanie leków lub wynikiem wady metabolicznej.

Objawy:

• Zmiany w układzie nerwowym (obwodowa neuropatia, konwulsje

• Zmiany skórne

• Anemia

• Zmiany na języku

• Nadmiar jest rzadko spożywany.

Zapotrzebowanie:

• 1,0-2,6 mg/osobę na dzień

• Zapotrzebowanie wzrasta wraz z ilością konsumowanego białka i węglowodanów oraz wraz ze wzrostem poziomu aktywności fizycznej.

---