DIAGNOZOWANIE W PRACY OPIEKUNKI ŚRODOWISKOWEJ I FAZY METODYCZNEGO DZIAŁANIA

Etapy procesu diagnozowania i organizacja pracy własnej

Diagnoza ( z gec. diagnosis) - osądzanie, rozpoznawanie, rozróżnianie

• df wg Ziemskiego to rozpoznawanie na podstawie zebranych informacji i znanych ogólnych prawidłowości złożonego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do danego typu lub gatunku, przez wyjaśnienie genetyczne, celowościowe, określenie fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju

• df. Wg Kawczyńskiej - Butrym wnioski z danych o pacjencie, wskazujące na stan biopsychospołeczny człowieka wymagający lub niewymagający interwencji z uwzględnieniem genezy i prognozy tego stanu

Diagnoza formułowana przez opiekunkę środowiskową bezpośrednio dotyczy stanu człowieka, wyznacza zadania wynikające z tego stanu, a oparta jest na zgromadzonych danych, którymi dysponuje opiekunka.

Proces diagnozowania - proces zmierzający do postawienia diagnozy; poszukiwanie odpowiedzi na następujące pytania:

• jak jest? - pytania typowo opisowe, nawiązują do funkcji diagnozy deskryptywno-ewaluatywnej (opisowo-oceniającej)

• dlaczego tak jest? - wyjaśniają daną sytuację, pełnią funkcję wyjaśniającą

• dlaczego będzie tak, a nie inaczej? - przewidywanie następstw

• co zrobić aby uzyskać pożądany stan, funkcja korekcyjna

W pracy opiekunki najczęściej stosuje się tak zwaną diagnozę problemów i potrzeb (fizjologicznych, zdrowotnych, żywieniowych, przynależności, emocjonalną i kontaktu z innymi ludźmi)

Zanim rozpocznie się stawianie diagnozy w pracy opiekunka musi zebrać informacje o swoim podopiecznym, przeanalizować je, usystematyzować, wyciągnąć wnioski i dopiero w ostatnim etapie postawić diagnozę dla sprawowania opieki środowiskowej.

Postawienie diagnozy jest końcową fazą pierwszego etapu metodycznego działania opiekunki środowiskowej - rozpoznania stanu pacjenta. Poprzedzają ją następujące fazy:

• gromadzenie informacji o podopiecznymi i jego środowisku

• analizowanie danych, ocena i wnioskowanie.

Gromadzenie informacji o podopiecznym odbywa się przez zastosowanie różnych technik i metod. Do technik tych należy: obserwacja, rozmowa, wywiad , pomiar, analiza dokumentów. Źródła informacji:

• podmiotowe - pacjent i klient, rodzina, inne osoby

• przedmiotowe - wyniki pomiarów, dokumenty, wyniki badań i inne

Na etapie analizowania danych opiekunka sprawdza przydatność zebranych informacji i możliwości wykorzystania ich w procesie sprawowania kompleksowej opieki nad podopiecznym. Wyciąga wnioski z przeanalizowanych informacji i ocenia je stawiając diagnozę dla potrzeb opieki sprawowanej w środowisku podopiecznego.

Cechy poprawnej diagnozy:

• zwięzła, jasna, czytelna i zrozumiała

• uwzględnia pozytywne i negatywne elementy oceny podopiecznego i jego środowiska

• koncentruje się na człowieku (grupie)

• może być opisowa

• powinna zawierać nie tylko określenie stanu ale także przyczynę (lub wyliczenie przyczyn)

Błędy diagnozowania:

• błędy na etapie gromadzenia danych:

- obserwacji:

- pominięcie cechy,

- spostrzeganie objawów w postaci zmienionej ilościowo lub jakościowo

przyczyna: zmęczenie, zdenerwowanie, brak wiedzy

zmiana: bagatelizowanie cechy, objawów, niewłaściwa ocena nadanie innego niż rzeczywiste znaczenia, pominięcie

- spostrzeganie pod wpływem afektu objawów nieistniejących

przyczyna: zdenerwowanie, współczucie, niechęć

zmiana: j.w

- wywiadu:

- błędy sytuacyjne:

- obecność innych osób,

- pośpiech osoby udzielającej wywiadu i prowadzącej wywiad,

- niesprzyjające warunki zewnętrzne (hałas, ciągła nieobecność, przeciąg, niska lub wysoka temperatura)

- błędy wzajemnej reakcji:

- błąd socjologiczny (reagowanie respondenta na cechy opiekunki)

- błąd psychologiczny (reagowanie opiekunki na cechy respondenta)

• błędy dotyczące wnioskowania (rozumowania)

- błąd fałszywej przyczyny (zdarzenie wcześniejsze uznaje się zawsze za przyczynę zdarzenia późniejszego choć niekoniecznie musi być ze sobą związane np. U pani Marii wystąpił ból głowy po wczorajszej wizycie córki. Ból głowy wystąpił ponieważ córka zapomniała przywieść leków przeciwbólowych.)

- błąd atrybucji (przypisywanie osobie cech której nie posiada)

- schematyzm (zbyt ogólne potraktowanie stanu bez uwzględnienia indywidualizmu podopiecznego)

- pomieszanie walorów objawów (np. Widząc ładne i schludne mieszkanie uznaje się jako zawsze takie, a w rzeczywistości zostało posprzątane tylko na wizytę opiekunki.)

• błędy wynikające z braku wiedzy

Rodzaje i typy diagnoz

Diagnozy dzieli się ze względu na przedmiot diagnozowany i ze względu na treść diagnozy.

Podział diagnoz ze względu na przedmiot diagnozowany (rodzaj diagnozy):

• Diagnoza indywidualna (diagnoza indywidualnego przypadku)

• Diagnoza grupowa np. rodziny, mieszkańców instytucji opiekuńczej

• Diagnoza społeczności lokalnej

Podział diagnoz ze względu na treść diagnozy (typ diagnozy):

• Diagnoza kategorialna (nazywana zamiennie klasyfikacyjną, typologiczną, przyporządkowującą)

- najwyższą wartość diagnostyczną mają przy tej diagnozie cechy specyficzne, istotne, z których każda pozwala jednocześnie wyróżnić gatunek przedmiotu, a zarazem pewną cechę podstawową, istotną

- jej rolą jest rozpoznawanie i zakwalifikowanie określonych cech, co stanowi podstawę przypisania diagnozowanego przedmiotu lub procesu do określonego typu

- przykłady:

• Podopieczny niepełnosprawny fizycznie

• Osoba otyła

• Diagnoza genetyczna ( zwana także przyczynową)

- pozwala wyjaśnić rozwój danego procesu czy stanu badanego przedmiotu, ujawnia ciąg rozwojowy, który doprowadził do stanu obecnego

- wyjaśnia przyczynę określonego stanu, dzięki czemu pozwala eliminować niekorzystny stan, a nie tylko objawy

- przykłady:

• Pacjent o niskiej masie ciała z powodu błędów żywieniowych

• Problemy emocjonalne kobiety z powodu współuzależnienia

alkoholowego

• Trudności adaptacyjne chorego na AIDS w środowisku lokalnym z

powodu braku wiedzy na temat choroby

• Diagnoza znaczenia

- przy wyjaśnieniu badanego stanu rzeczy potrzebne jest nie tylko wyjaśnienie genetyczne, ale także wyjaśnienie znaczenia tego stanu rzeczy dla nadrzędnej całości; wyjaśnienie jakie zmiany w funkcjonalnym układzie całości wywołuje dany proces czy stan rzeczy i jak całość na niego oddziałuje

- jakie znaczenie ma aktualny stan dla zdrowia, choroby i opieki

- jakie subiektywne odczucia i oceny podopiecznego wywołuje jego aktualny stan

- przykłady:

> Podopieczny unieruchomiony nie potrafi zabezpieczyć swoich potrzeb biologicznych

> Podopieczny nie przywiązuje uwagi do kontroli poziomu glikemii.

• Diagnoza fazy

- ustalenie fazy pozwala określić stopień rozwoju badanych procesów i stanowi podstawę do przewidywania dalszego ich przebiegu

- przykłady:

> Podopieczny nadużywa alkoholu - wypija jedno piwo codziennie

> Podopieczny w fazie zaostrzenia choroby przewlekłej

• Diagnoza prognostyczna

- jej podstawa jest przewidywanie skutków zjawiska, stanu, sytuacji w jakiej znalazł się lub może znaleźć się podopieczny, jego rodzina i środowisko oraz przewidywanie reakcji na te skutki

- może ona dotyczyć przewidywanie korzystnych skutków, reakcji, objawów czy stanów dla podopiecznego lub niekorzystnych

- przykłady:

> Nadmierne używanie alkoholu spowoduje rozpad rodziny

> Brak regularnego przyjmowania leków zaostrzy chorobę

> Brak zmiany pozycji co 2h u chorego leżącego spowoduje rozwój odleżyn

> Brak asystowania podczas chodzenia wywoła upadek

> Ciągłe ćwiczenia oddechowe uchronią przed zapaleniem płuc

Fazy metodycznego działania w pracy opiekunki - planowanie, realizowanie, ocenianie

Planowanie - to opracowanie indywidualnego programu, które pozwalają w sposób planowy rozwiązać problemy podopiecznego. Planowanie powinno być konkretne i wynikać wyraźnie z diagnozy problemów i określonych na tym podstawie potrzeb. Wskazane jest opracowywanie planu opieki przy udziale i akceptacji podopiecznego lub/i jego rodziny.

Etap ten musi przewidzieć odpowiedzi na następujące pytania:

• Co powinno być osiągnięte?

• Jak powinno to być zrobione?

Zadania opiekunki:

Planując musimy określić sobie cel, jaki chcemy osiągnąć współpracując z podopiecznym i jego środowiskiem. Musimy wiedzieć jaką trudność chcemy wyeliminować lub zminimalizować. Na tym etapie ważne jest określenie także zaplanowanie przy użyciu jakich metod, technik i sprzętu zostanie osiągnięty cel pracy.

Cechy planu:

• Zindywidualizowany i całościowy

• Wykonalny

• Zapewniający ciągłość opieki

• Komunikatywny

• Musi korespondować z terapią

• Pisemny

Nie trudno zorientować się, że po etapie planowania kolejny etap nazywa się realizacją planu. W tym etapie musi dojść do zastosowania w praktyce ustalonego wcześniej i zatwierdzonego planu kompleksowej opieki.

Etap ten składa się z następujących faz:

• Przygotowanie opiekuna do realizowania opieki

• Przygotowanie podmiotu opieki

• Właściwa realizacja zamierzonego celu

Zadania opiekunki:

- podjęcie planowanych działań za pomocą wcześniej ustalonego planu z wykorzystaniem różnych metod, technik i środków

- osiągnięcie wcześniej założonego celu

Postępowanie zgodnie z wytyczoną linią opieki daje szansę wykonania w krótkim czasie celowych działań i osiągnięcia zamierzonego efektu. Tego typu działania pozwolą opiekunce uniknąć błędów w postaci doraźnego rozwiązania.

W wyniku racjonalnie podejmowanych działań, które wcześniej były zaplanowane, musi dojść do sformułowania oceny dotyczącej stanu, jaki osiągnięto w stosunku do założonego celu. Na tym etapie opiekunka analizuje wyniki swoich działań i formułuje ocenę końcową, która jednocześnie może stać się diagnozą. Jest to wynik porównywalny ze stanem poprzednim.

6

---