H. Sienkiewicz OGNIEM I MIECZEM
1 „ rok 1647 był to dziwny rok, w którym rozmaite znaki na niebie i ziemi zwiastowały jakowes klęski i nadzwyczajne zdarzenia” Ludzie wiedza ,że niebezpieczeństwo może nadejść ze strony Dzikich Pól. Skrzetuski ratuje z opresji mężczyznę, który podaje się za Zenobiego Abdanka. Przy odjeździe przyznaje się ,że nazywa się Chmielnicki. ( Skrzetuski własnie wraca z Krymu , z misji poselskiej na rzecz księcia Wisniowieckiego.
2 Skrzetuski dociera do ksiecia Jeremiego, tam mówia mu ,że Chmielnicki to zbieg. Skrzetuski przyznaje ,że został wywiedziony w pole. Spór z Caplińskim - Słynne „ nie wylewaj wacpan wina”. Pojawia się w karczmie i Zagłoba herbu Wczele, przedstawia zebranym Podbipietę, który chce służyc u Wisniowieckiego. Mówi się ,że ma wybuchnąć rebelia, Chmielnicki podobno podąża na Sicz.
3. Styczeń 48', ruszaja w droge do Łubnic, Skrzetuski mysli o Anusi Borzobochatej. Longinus o róznych nacjach uczy się z ksiażki do nabozeństwa...Złozył przysięgę obciąć 3 pogańskie głowy swoim mieczem zerwikapturem. Natykaja się na ugrzęzłą kolasę. Skrzetuski poznaje Helene i zakochuje się. Pomagaja kobietom.
4. Opiekunka Heleny okazuje się być surowa kobietą, jej synowie chowali się bardziej po kozacku, brali udział w wyprawach na tatarów. Bohuna traktuje ona jak swego syna, chce u oddac Helene, żeby zachowac jej majątek - Rozłogi. Helena daje Skrzetuskiemu szarfę. Skrzetuski idzie do kniahini i prosi o ręke Heleny, wie ,że zależy jej na majątku, dlatego obiecuje ,że go nie ruszy. Kobieta się zgadza, ale prosi o zachowanie tajemnicy, bo boi się zemsty Bohuna.
5. Skrzetuski wraca do Łubniów i spotyka się z Wołodyjowskim. Wołodyjowskiemu wpadła w oko Anusia. Anusia ciekawie patrzy na Longina, ale on skladał ślub czystośći...rzędzian donosi, że Bohun ma zostać pułkownikiem w Perejesławiu.
6. Gotuje się powstanie na Ukrainie. Chmielnicki idzie prosić o współprace Chana na Krym. Skrzetuski ma jechac w misję, Wiśniowiecki tak to organizuje ,żeby S. Zobaczył się z Heleną.
7. Marzec. Skrzetuski w Rozłogach, obiecuje Helenie ,że wróci po nia i będzie ślub. Jedzie dalej.
8. Skrzetsuki dociera do Czechryna. Zaćwilichowski mmówi mu ,że Chmielnicki grozi powstaniem ( chce się upominac o przywileje kozackie) . Zagłoba pije z Bohunem- twierdzi ,że tak go przekona do RP. S. Rusza dalej.
9. Skrzetuski dowiaduj się ,że kozacy podażaja na sicz, wszyscy. Lada dzien ma przybyc Chmielnicki z Tatarami. S. Zwiedza fortece Grodzickiego. Grodzicki narzeka na brak prochu...
10. Wpadaja w ręce Zaporożców - ci nie uszanowali posłów. Dochodzi do bitwy - Skrzetuski zostaje ujety.
11. Narady Zaporożców. Pojawia się Chmielnicki - wprowadzaja Skrzetuskiego - jest on jeńcem Tuhaj - beja. Ma wybuchnąc wojna.
12. Chmiwlnicki wykupuje Skrzetuskiego - obiecuje ,że go uwolni. Chmielnicki mówi,że wojna jest konieczna, on chce uwolnic kozaków z okowów RP.
13. Chmielnicki rusza - z buława w ręku, odziany na czerwono. Mija zamek Grodzickiego. Grodzicki strzela z armat, by ostrzec innych ,że wrogie wojska są w drodze.
14. Kozacy pod wodza Krzeczowskiego ruszaja na Chmielnickiego. Krzeczowski okazuje się zdrajca i przyłącza się do Chmiela. Zabija swoje go kompana Barabasza. Razem z Chmielem rusza na Żółte wody.
15. Zblizaja się do wojsk młodego Potockiego ( pomaga mu Czarniecki). Skrzetuski nadal jest w niewoli, wierzy w zwycięstwo w tej bitwie. Uderza husaria. Kozacy w tym starciu przegrywają. Cała bitwa kończy się niestety smiercia Potockiego, Czarniecki w niewoli. Chmielnicki zbliża się do Czechryna. Hetmani polscy zostaja wzięci do niewoli.
„ rzeczpospolita leżała w prochu i krwi u nóg kozaka”
16. Coraz wiecej kozaków łączy się z Chmielem. Chmielnicki mimo to, boi się potegi drzemiącej w RP. Wodzem Polski mógł być teraz tylko Jeremi Wisniowiecki, lecz Warszawa usilnie odsuwa go od władzy. Chmielnicki stacjonuje w Korsuniu, uwalnia Skrzetuskiego. Skrzetuski widzi makabryczne sceny wojny, obciete głoey, hańbione kobiety, ziemie zlana krwią. Skrzetuski dociera do Rozłogóe, ale tam wszystko zniszczone.
17. Bohun przechwycił list Skrzetuskiego do Heleny - jest przy tym Zagłoba. Bohu rusza do rozłogóe aby się zemścić, bierze ze soba Zagłobe, rani Rzędziana.
18. W rozłogach dokouje mordu na kniahini, zabija jej syna. Bohun jest ranny w walce. Zagłoba wykorzystuje to, bierze Helenę i uciekają razem.
19. Droga ucieczki ma prowadzic do Czerkasów. Sa tam Kozacy, dlatego musza znaleźć inna drogę. Najpierw jednak odpoczywają.
20. Budza się i okazuje się ,że znajduja się w zimowniku kozackim. Zagłoba oszukuje kozaków ,że jest z nim książe Jeremi i zaraz przybędzie. Jada dalej. Przy kolejnym odpoczynku wilki pożeraja im konie , musza iść pieszo. Zagłoba napad wędrownego dziada i jego pachołka. Zabiera im ubrania żeby on i Helen amieli przebranie. Docieraja tak do wsi, rano z Chłopami maja jechać do Zołotonoszy, gdzie podobno stacjonuja polskie wojska.
21. Bohun przytomnieje, rusza poscig za nimi. Bohun jedzie do łubnió, Anton do Zołotonoszy. Chłopi gdy widzą kozaków, niszcza tratwy. Kozacy gina w rzece.
22. Wołodyjowski donosi Jeremiemu - księciu ruskiemu ,że bunt się rozszerza. Chmielnicki przysyła list, że uwolnił Skrzetuskiego. List jest ugodowy, co budzi podejrzenia. Książe dowiaduje się ,że Bohun spalił Rozłogi.
23. Wojska docieraja do Rozłogów, zastaja tam Skrzetuskiego. Książe jest wzruszony jego widokiem. Dowiaduja się ,że Helena uciekła z Zagłobą.
24. Skrzetuski dociera do Łubniów - nie ma tam Heleny. Dostają wiesci o śmierci króla. Stronnicy Jeremigo chca głosowac na Karola - nie na Kazimierza. Kazimierza maja popierac kozacy.
25. Po 9 dniach docieraja do Czernichowa. Tam fałszywe wiesci o odejściu Tuhaj - beja.
26. Chmielnicki zakłada swa stolice w Bialocerkwii. Tuhaj- bej nie odszedł. Kolejni ludzie łączą się z Chmielem. Chmielnicji chce uderzyc na Jeremiego. Krzeczowski nie chce wojny. Chmielnicki zastanawia się kto powinien uderzyc na na jeremiego. Za dowódce wybiera Bohuna.
27. Dochodzi do starc z Krzywonosem - dowódca Kozackim. Wojewoda nawet bierze udział w walce. Uderza husaria Skrzetuskiego, przybywa i Jeremi. Wojewoda uważa, że nie ma co ich wybijać - Jeremi zarzuca mu ,że należy do frakcji pokojowej. Reszta chce wojny.
28. Plany uderzenia na Krzywonosa. W Walce trafiaja na Zagłobę, okazuje się ,że kniaziówna żyje i jest w Barze.
29. Jeremi cierpi, bo nic nie morze zrobic. Warszawa jest przeciw niemu ( osiński i Korycki). Rano mają ruszac pod Zbaraż. Wojewoda w końcu decyduje się również jechać.
30. Zagłoba opowiada jak dotarł do Baru. Opowiadanie przerywa nadejście wojsk Krzywonosa. Muszą szykowac się do bitwy.
31 Walke zaczyna atak Wołodyjowskiego, Krzywonos naciera z całą siłą „ wierzył w pięść i szablę”. Ksiąrze wierzy w sztuke wojenną. Do wieczora kozacy przegrywaja, ale maja nadejść mołojcy pod wodzą Bohuna.
32. ranek, dalszy ciąg bitwy. Walka jest klęska Kozaków. Do obozu dociera Rzędzian, był w niewoli u Chmiela - słuzył mu za szpiega.
33. Ruszaja do Zbaraża. Jeremi mimo wszystko stawal się naczelnym wodzem całej potegi RP, żołnierze go uwielbiją. Przeciw niemu jest Warszawa, regimentarze, wojewoda bracławski. W Zbarazu bawia się i piją. Skrzetuski dosteje zgode na wyjazd do baru. Jeremi rozmysla jak ratowac RP. „ Wróg najgorszy to nie Chmielnicki, ale nieład wewnetrzny” no i magnateria. Zanim S. Wyjeżdża, docira do nich informacja ,że Bar jezt zdobyty.
TOM 2
1. Po zdobyciu Baru, orszak Bohuna zmierza do jego kryjówki. Bohun z czarownica Horpyna obmysla gdzie schowac helenę.
2. Helena budzi się, przypomina sobie wzięcie Baru, modli się i krzyczy. Prosi by Bohun ją uwolnił. On mówi ,że da jej wszystko, byle z nim została. Ona woli smierc niż jego. Horpyna ma jej słuzyc w niewoli.
3. Bohun nakazuje Horpynie pilnowac Heleny, sam jedzie . Nie chce wziąć Heleny siłą. Jest pocieszony, bo Horpyna wróży mu ślub z Heleną.
4. Skrzetuski jest załamany, chce szukac Heleny. Wybiera się na mały podjazd do Baru, by zorientowac się w sytuacji. W tym czasie Jermi mianiuje go porucznikiem, a Podbipietę namiestnikiem.
5. Przyjaciele rozdzielaja się, każdy ma szukac informacji, z a3 dni maja się spotkac i wrócic do Zbaraża. Mają tez rozbic wojsko Krzywonosa.
6. Zagłoba rusza ze swoim oddziałem. Napotyka weselników, upija się znimi. Powoduje to ,że jego oddział dosteje się w niewole do Bohuna.
7. Zagłoba jest zwiazany, kombinuje jak się wywinąć. Uwalnia się z więzów, włazi po drabinie na poddasze szopy. Zaczyna się bijatyka z kozakami. Wpada Wołodyjowski z wojskiem.
8. To zdarzenie uywierdza Bohuna ,że Jeremi już ruszył ( to były plotki po to, by podjazd miał szanse powodzenia). Bohun chce cofac się do Krzywonosa. Przyjaciele spotykaja się, nikt nie wie gdzie jest Hel;ena. Dociera do nich Wierszułł, donosi o klęsce Rp - regimenarze uciekl w walce. Przyjaciele postanawiaja stac przy Jeremim.
9. Docieraja do Lwowa. Jeremi ma dostac buławę.
10. 6 października. Jeremi opuszcza Lwów. Skrzetuski dostaje informacje, że nadciąga wróg. Jeremi ruszył do warszawy, by uzyskac środki na walkę. Królewicz Kazimierz, z ramienia polityki Ossolińskiego, uchodził za polityka układów z kozakami. Jednak wiadomo już było ,że wojna w tej sytuacji była nieunikniona. Wołodyjowski spotyka Anusię, spiera się z jej adoratorem Charłampem.
11 Zjeżdza się szlachta na elekcję. Chmielnicki poprze Kazimierza. Jeremi odwiedza kazimierza, a za pieniądze karola powstaja nowe oddziały. Wołodyjowski ma się pojedynkowac z Charłampem. Zagłoba donosi ,że widział Bohuna. Maja plan go złapać - jednak Bohun wymawia się poselstwem. Wołodyjowski i Zagłoba w takim razie wyzywaja go na pojedynek.
12. Walka wołodyjowskiego. Tnie on Bohuna. Mysla, że on nie przeżyje - ma rane głowy.
13. Donoszą Jeremiemu o śmierci Bohuna.
14. Na tron zostaje wybrany Jan Kazimierz. Jeremi zostaje senatore,m. Przyjaciele chca jechac do Skrzetuskiego, zanieśc mu informacje o Bohunie. Musza wie udac się do Zamościa - tam jest s.
15. longinus jedzie do Krakowa. Zagłoba i Wolodyjowski do Zamościa, stamtąd do Zbaraża. Krzeszowski zdrajca nie zyje. Chwilowy spokój. Okazuj się ,że Skrzetuskiego nie ma w Zbarażu, ale zostawił wiadomość by na niego czekać.
16. Skrzetuski i posłowie ( wojewoda i Kisiel) docieraja do Chmielnickiego.
17. razem jada do Kijowa, maja paktowac z Chmielnickim, ma on jednak zakusy by władac cała RP.
18. Chmielnicki dostaje dary - buławe i chorągiew, maja się zacząć traktaty. Będąc u Kisiela Chmielnicki dostrzega Skrzetuskiego. Upijaja się. Obiecuje mu ,że panna zostanie mu zwrócona, bo Bohun nie żyje.
19. Chorągwie książęce ściągaja do Zbaraża. Zagłoba czeka na wieści od Skrzetuskiego, nudzi mu się , nie chce mu się siedziec bezczynnie.
20. Traktaty przynosza tylko chwilowy pokój. Jeremiego odcieto od spraw wojskowych RP. Nowi wodzowie to Ostroróg, Lanckoroński, Firlej. Zawieszenie broni nietrwałe. Wołodyjowski dostaje informacje, że Helena jest zabita.
21. Zagłoba jest załamany, traktował ja jak córkę. Przybywa Rzedzian i donosi ,że Helena żyja, jest w kryjówce Bohuna. Bohun żyje!
22. Zagłoba, Wołodyjowski i rzędzian ruszaja po Helenę. Rzędzian ich wprowadza, ma on atrybuty Bohuna dlategp Horpyna mu wierzy. Zabija ja, biora helenę.
23. Uciekają, wojna znowu rozpoczeta. Mijaja bar. Zagłoba donosi ,że Bohun jest blisko( uwolnił go Regowski wróg Skrzetuskiego) . Trafiaja na polskie wojsko, dolącza się do nich Kuszel i ruszaja dalej.
24. W Zbarażu wojska gotowe do walki. Spotykaja się ze Skrzetuskim ( ale nic mu o Helenie nie mówią) . Przybywa Jeremi. Nadciąga ze swoimi wojskami Chmielnicki.
„ Chmielnicki - w ogniu jak szatan czerwony, szeroka pierś ba kule wystawiający, z twarza lwa, okiem orła - w chaosie, dymie, zamieszaniu, rzezi i zwichrzeniu na wszystko baczny, wszystkim rządzący.”
Zaczyna się wielka bitwa o Zbaraż. Zagłoba ubija Burłaja. Oblężenia trwa. Kozacy chca wziąć ich głodem. „ Żaden anioł zgody nie przelatywał nad pobojowiskiem”
25. polacy szykuja okopy. 16 lipca - kolejne klęski Chmiela. Szturm kozacki,a do tego olbrzymia burza nad miastem. Bitwe przerwano.
26. Walki trwaja , w Zbarażu zaczyna brakowac jedzenia, broni. Jedzone są konie. Pada pomysł by dostac się do króla, po pomoc.
27. Walki z turkami, Podbipieta spełnia swój ślub - ścina 3 głowy. Postanawiaja iść do króal. Pierwszy na próbe ma ruszyc Podbipieta. Idzie, jednak wpada w rece wroga, zostaje zabity.
28. rano przyjeciele widza powieszonego zołnierza - to podbipieta, rozstrzelany z łuku. Rzucaja się na kozaków, a Skrzetuski postanawia dotrzec do króla. Idzie bagnami i udaje mu się ominąć placówki wroga.
29. J. K. Waza i ossoliński - krol postanawia pomóc uwięzionym - bo słyszy opowieść Skrzetuskiego.
30. Skrzetuski wraca do sił, spotyka się z rzędzianem. Ten wyznaje mu ,że Helena zyje. Pod Zborowem pokój. Ślub z Heleną. Rzędzian prosi by wydac mu Bohuna ale Skrzetuski odpowiada, że zemste należy zostawić Bogu.
EPILOG
2 lata później znowu walki z Chmielem. Triumf pod Beresteczkiem. Bohun żył, walczył i umarł we wsi, którą nazwał Rozłogi.