Katalog podstaw stwierdzenia nieważności
Wydanie decyzji z naruszeniem przepisów o właściwości ( art. 156 §1 pkt 1 KPA)
Art. 19 nakłada na organy wydające decyzje w sprawach indywidualnych obowiązek przestrzegania z urzędu właściwości rzeczowej, miejscowej i instancyjnej.
Art. 156 §1 pkt 1 KPA stanowi prawny instrument eliminacji z obrotu prawnego decyzji wydanych prze organ, który nie jest właściwy w sprawie. Naruszenie każdego rodzaju właściwości przez organ administracji przy wydawaniu decyzji administracyjnej powoduje nieważność decyzji bez względu na trafność merytorycznego rozstrzygnięcia.
Naruszenie przepisów o właściwości ma miejsce, gdy organ właściwy do załatwienia sprawy został bezpodstawnie wyłączony od prowadzenia postępowania wskutek nieprawidłowego zastosowania art. 25 KPA.
Naruszenie właściwości następuje także w przypadku podpisania decyzji administracyjnej przez osobę nieuprawnioną do jej wydania.
Przekroczenie granic uprawnień organu I instancji oraz organu odwoławczego oznacza naruszenie właściwości instancyjnej, skutkujące stwierdzeniem nieważności decyzji. Merytoryczna wypowiedź organu odwoławczego w sprawie, która nie była przedmiotem postępowania administracyjnego w I instancji stanowi naruszenie zasady dwuinstancyjności oraz przepisów o właściwości organów.
Właściwość instancyjną narusza organ I inst., który na podstawie art. 132 §1 KPA dokonuje zmiany wydanej przez siebie decyzji, uwzględniając tylko częściowo żądanie strony zawarte w odwołaniu, mimo iż upoważniony jest on wyłącznie do uwzględnienia odwołania w całości.
Wydanie decyzji bez podstawy prawnej (art. 156 §1 pkt 2 KPA)
Następuje, gdy organ nie oparł się na żadnym przepisie prawnym.
Przypadki wydania decyzji administracyjnej bez podstawy prawnej:
wydanie decyzji poza sferą regulacji prawnej
wydanie decyzji dotyczącej spraw nieobjętych regulacją administracyjnoprawną
wydanie decyzji w sferze stosunków cywilnoprawnych
wydanie decyzji w sytuacji, gdy uprawnienie lub obowiązek wynikają wprost z normy prawnej
ukształtowanie stosunku prawnego przez organ w drodze decyzji w sprawie, w której przepis prawa nie przewiduje wydania decyzji
wydanie decyzji w sprawie, która podlega załatwieniu w drodze czynności materialno-technicznej
wydanie decyzji na podstawie aktu podustawowego, przy wydawaniu którego przekroczono granice upoważnienia ustawowego
oparcie decyzji na przepisach materialnych odnoszących się do stanów faktycznych ewidentnie odmiennych od stanów występujących w danej sprawie
Przypadek wydania decyzji bez podstawy prawnej nie zachodzi w sytuacji, gdy podstawa prawna obiektywnie istnieje, lecz została błędnie powołana w decyzji.
Wydanie decyzji z rażącym naruszeniem prawa (art. 156 §1 pkt 2 KPA)
Dwa zasadnicze kierunki:
I : rażące naruszenie prawa rozumie się jako naruszenie wyraźnej, niebudzącej wątpliwości interpretacyjnych normy prawa materialnego lub procesowego ( zestawienie treści rozstrzygnięcia z treścią zastosowanego przepisu prawa wskazuje na ich oczywistą niezgodność).Rażąco narusza prawo decyzja, która została wydana wbrew jednoznacznemu zakazu lub nakazowi wynikającemu z przepisów prawa materialnego. Za rażące naruszenie przepisów postępowania administracyjnego należy ponadto uważać oczywiste niezastosowanie lub nieprawidłowe zastosowanie zasad ogólnych postępowania administracyjnego, określonych w art. 6 - 11 KPA w stopniu powodującym istotne ograniczenie uprawnień strony w postępowaniu.
II: jest to takie naruszenie prawa, w wyniku którego powstają skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia wymagań praworządności. Nie ma natomiast znaczenia ani oczywistość naruszenia określonego przepisu prawnego, ani nawet charakter przepisu, który został naruszony.
Można odnotować także pogląd, który istotę rażącego naruszenia prawa ujmuje jako syntezę takich elementów jak: oczywistość naruszenia prawa, charakter naruszonego przepisu oraz skutki ekonomiczne lub gospodarcze wywołane przez wydaną decyzję. Żadna z powyższych okoliczności nie mogłaby stanowić samoistnej przesłanki przemawiającej za nieważnością decyzji.
Znamiona rażącego naruszenia prawa noszą działania organów polegające na:
oczywistym i niewątpliwym naruszeniu zasad ogólnych postępowania, nie zastosowano tych zasad w trakcie prowadzonego postępowania lub zastosowano je nieprawidłowo
wprowadzenie sztywnej teorii dowodowej
naruszenie przepisów procedury administracyjnej ustanawiających terminy zawite, przeprowadzając postępowanie odwoławcze mimo tego, że strona uchybiła terminu i nie było przesłanek do jego przywrócenia
uznaniu za odwołanie pisma niepodpisanego przez osobę wnoszącą odwołanie, bez wezwania strony do usunięcia braku w podaniu
wydanie decyzji przez organ administracyjny bez przeprowadzenia rozprawy w sytuacji, gdy wymagał tego wyraźnie przepis ustawy
skierowanie decyzji administracyjnej do osoby zmarłej
podpisaniu decyzji organu kolegialnego przez osoby, które nie wchodziły w jego skład, lub przez niektórych tylko członków tego organu
stwierdzenie nieważności decyzji zamiast rozpatrzenia wniesionego przez stronę w terminie odwołania
uchyleniu przez organ administracji decyzji ostatecznej bez zgody strony, która na mocy decyzji nabyła prawo, a zatem wbrew zasadzie art. 155 KPA.
Wydanie decyzji w sprawie już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną (art. 156 §1 pkt 3 KPA)
Jeżeli sprawa administracyjna została uprzednio rozstrzygnięta decyzją ostateczną, wydanie w tej samej sprawie nowej decyzji załatwiającej sprawę co do istoty narusza ustanowiony dotychczasową decyzją stan powagi rzeczy osądzonej ( res iudicata).
Istotne znaczenie ma ustalenie tożsamości sprawy administracyjnej, którą wyznaczają elementy: podmiotowy (ta sama strona lub strony postępowania) oraz przedmiotowy ( ten sam stan faktyczny, z którego wynikają uprawnienia lub obowiązki stron) oraz ta sama podstawa rozstrzygnięcia.
Wzruszenie decyzji rozstrzygającej sprawę administracyjną może nastąpić tylko w przypadku nadzwyczajnego trybu wznowienia postępowania administracyjnego albo trybów przewidzianych w art.154, 155 i 161 KPA.
Skierowanie decyzji do osoby niebędącej stroną w sprawie (art. 156 §1 pkt 4 KPA)
Skierowanie decyzji do osoby niebędącej stroną w sprawie stanowi wadliwość decyzji polegającą na rozstrzygnięciu decyzją sytuacji prawnej podmiotu, który w świetle przepisów prawa materialnego nie ma interesu prawnego w danej sprawie administracyjnej.
Okoliczność skierowania decyzji do osoby niebędącej stroną w sprawie zachodzi gdy:
wskazanie jako adresata decyzji osoby piastującej określone stanowisko w jednostce organizacyjnej będącej stroną postępowania, np. skierowanie decyzji imiennie do prezesa spółdzielni, której interesu prawnego dotyczy postępowanie
uznanie organu osoby prawnej za podmiot praw i obowiązków wynikających z decyzji
skierowanie decyzji do ustanowionego w sprawie pełnomocnika strony
skierowanie decyzji o rozbiórce obiektu budowlanego do jego użytkownika, który nie jest właścicielem, ani zarządcą tego obiektu
Wydanie decyzji trwale niewykonalnej (art. 156 §1 pkt 5 KPA)
Łączne wystąpienie dwóch warunków:
w chwili wydania decyzji administracyjnej przez organ administracji publicznej decyzja ta była niewykonalna
niewykonalność decyzji musi mieć trwały charakter, tzn. adresat jest trwale pozbawiony możliwości czynienia użytku z ustanowionych w rozstrzygnięciu decyzji praw, jak również trwale pozbawiony możliwości wykonywania określonych obowiązków.
Podstawę stwierdzenia nieważności decyzji mogą stanowić zarówno przypadki niewykonalności faktycznej jak i prawnej.
Decyzja jest niewykonalna, gdy zachodzi przeszkoda w jej wykonaniu wynikająca z określonych przepisów prawa lub jest ona faktycznie niemożliwa do wykonania przy istniejącym stanie wiedzy technicznej.
Decyzją niewykonalną jest m.in. decyzja o nieprecyzyjnym lub niezrozumiałym rozstrzygnięciu.
Wydanie decyzji, która w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą (art. 156 §1 pkt 6 KPA)
Stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności decyzji, jeżeli realizacja zawartego rozstrzygnięcia mogłaby spowodować dokonanie czynu zagrożonego karą. Przez czyn zagrożony karą należy rozumieć nie tylko przestępstwo w rozumieniu przepisów KK, ale także wykroczenie i inne rodzaje zabronionych zachowań, które zagrożone są karą.
Wydanie decyzji zawierającej wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa (art. 156 §1 pkt 7 KPA)
Gdy przepis prawa materialnego wyraźnie stanowi, że określona w nim wadliwość decyzji powoduje jej nieważność.
1