Opakowanie jest jedną z metod ochrony i zabezpieczenia ładunku przed wpływami otoczenia oraz oddziaływaniem energii mechanicznej w czasie trwania procesu transportowego. Według F.A. Painego „opakowanie jest sztuką, wiedzą i technologią” przygotowania towarów do przewozu i sprzedaży.
Zmiany jakości dóbr w procesach poprodukcyjnych, obrotu towarowego i szeroko pojmowanych procesów oraz systemów logistycznych wymuszają prowadzenie prac i badań nad nowoczesnymi metodami pakowania towarów.
Metody pakowania towarów obejmują materiałoznawstwo tworzyw opakowaniowych, technikę i technologię wytwarzania opakowań i pakowania oraz technikę znakowania opakowań
W ujęciu logistycznym opakowanie powinno spełniać następujące funkcje:
Ochronną - powinno zabezpieczyć ładunek przed utratą lub obniżeniem jego jakości w drodze od producenta do konsumenta. Opakowania powinny zabezpieczać ładunki przed czynnikami mechanicznymi, klimatycznymi oraz niepożądaną działalnością człowieka
Ułatwiającą transport i magazynowanie ładunków - masa i wymiary opakowań powinny być dostosowane do wymiarów powierzchni ładunkowych oraz środków transportowych i magazynowych
Manipulacyjną - polegającą na ułatwieniu prowadzonych robót ładunkowych ręcznie i mechanicznie
Obniżającą koszty transportu - powinno się dążyć do zmniejszenia masy opakowania lub jego wymiarów, gdyż opłata za przewóz ładunków jest obliczana także od masy lub objętości ładunku wraz z jego opakowaniem
Produkcyjną - przejęcie produktu w miejscu wytwarzania, doboru rodzaju opakowania, formy, techniki i technologii pakowania. Ta funkcja ma wspierać funkcję ochronną jako jedną z najważniejszych
Recyklingu i ochrony środowiska - ponowne wykorzystanie opakowań przez przedsiębiorstwa lub też wykorzystanie zużytych opakowań jako surowców wtórnych. Ekobilans opakowania powinien obejmowa pełną drogę jego życia (zwaną w literaturze „Life Cycle Analysis”) tj. od pozyskania surowca poprzez produkcję aż do dystrybucji, konsumpcji i usunięcia pozostałości łącznie z kasacją. Uproszczony schemat
Informacyjną - funkcja ta przyczynia się do zmechanizowania prac ewidencyjnych, usprawniając przez to zarządzanie określoną jednostką handlową
Logistyczną - związana z przepływami materiałów, rozpoczynając od źródeł surowców i kończą na dostarczaniu wyrobów finalnych do odbiorców. Funkcja ta integruje działania przedsiębiorstw z zaspokajaniem potrzeb odbiorców przez dostarczenie im towarów
Marketingową - opakowanie często bywa nazywane niemym sprzedawcą. Badania rynku potwierdzają, że jest ono jednym z kluczowych czynników decydujących o zainteresowaniu produktem
Opakowania są ściśle powiązane z transportem, magazynowaniem, realizacją zamówień, dystrybucją i całą strategią marketingową
Opakowania transportowe w różnych gałęziach transportu powinny:
W transporcie kolejowym - zabezpieczać towar przed wstrząsami i drganiami zmiennymi w zależności od stanu torów, styków szyn, typu i stanu wagonów, szybkości biegu pociągu. Opakowania transportowe powinny być kształtem i wymiarami dostosowane do wymiarów kolejowych środków transportowych
W transporcie samochodowym - opakowania powinny zabezpieczać towar przed oddziaływaniem otoczenia i energii mechanicznej oraz być dostosowane kształtem i wymiarami do powierzchni ładownej samochodu
W transporcie lotniczym - opakowania transportowe powinny zabezpieczać towary przed drganiami wynikającymi z pracy silnika samolotu, uderzeniami przy starcie i lądowaniu, zmiennymi ciśnieniami, temperatury i wilgotności
W żegludze śródlądowej i morskiej - opakowania powinny szczególnie zabezpiecza towary przed wpływami wilgoci, spiętrzeniem przy układaniu towarów w stosy oraz przed czynnikami biotycznymi
Podobnie jak podczas transportu, w czasie magazynowania opakowań powinny zabezpieczać towary przed czynnikami mechanicznymi, biotycznymi i klimatycznymi.
Najczęściej stosowany podział opakowań według tworzyw, z którego zostały one wykonane:
Drewniane - wytwarzane z desek, sklejek, łyka, wikliny, płyt pilśniowych; np. palety, skrzynie, beczki, kosze ozdobne
Metalowe - produkowane z blachy oraz aluminium; np. puszki, wiadra, beczki
Papierowo - tekturowe - wykonane z papieru pakowanego, kartonu, tektury falistej; np. pudła, worki
Szklane - wytwarzane ze szkła bezbarwnego lub barwionego; np. butelki, słoje
Ceramiczne - wytwarzane z porcelany, kamionki; np. słoje, zbiorniki
Opakowania z tkanin - worki, płachty
Opakowania z tworzyw sztucznych - wytwarzane z polietylenu, polichlorku winylu; np. pudełka, beczki, folie i powłoki
Ze względu na formy rozliczenia w obrocie towarowym, wyróżniamy opakowania:
Sprzedawane niefakturowane - ich wartość została wkalkulowana w cenę towaru
Sprzedawane fakturowane (wymienione osobno na fakturze) - są to opakowania, które powinny by odsprzedane dostawcy
Opakowania wypożyczone - są własnością dostawcy i podlega zwrotowi
Znakowanie opakowań transportowych odgrywa bardzo ważną rolę w organizacji i technice procesu transportowego. Brak właściwych oznaczeń dotyczących przeznaczenia ładunku, jego wrażliwości, sposobu obchodzenia się z nim w czasie transportu może doprowadzić do poważnych uszkodzeń lub całkowitej utraty wartości użytkowej lub funkcjonalnej ładunku
Znaki dzielą się na:
Znaki zasadnicze - zapewniają rozpoznanie podstawowych cech produktu oraz miejsca przeznaczenia (identyfikacja odbiorcy i miejsca przeznaczenia)
Znaki informacyjne - umożliwiają bliższe rozpoznanie ładunku (masa, wymiary)
Znaki niebezpieczeństwa - wskazują na szczególne cechy ładunku, groźne dla ludzi i oroczenia (materiały wybuchowe, gaz, materiały łatwopalne)
Znaki manipulacyjne - nakazują określony sposób obchodzenia się z ładunkiem podczas transportu i magazynowania oraz wszelakich innych manipulacji (ładunki kruche, łamliwe, tłukące się
Znakowanie opakowań kodami kreskowymi odgrywa dużą rolę w obrocie handlowym, transporcie i magazynowaniu w zakresie usprawnienia prac ewidencyjnych. Stanowi ono jeden z podstawowych warunków uczestnictwa producenta w międzynarodowym obrocie handlowym