Miłość w mówieniu i słuchaniu!

Ks. Rafał Masarczyk SDS

Jest w każdym człowieku potrzeba bycia akceptowanym i kochanym. Wyraża się ją rozmaicie. Mówimy na przykład o sobie innym, żeby zostać pezez nich zrozumianym, a następnie uzyskać ich akceptację. Bywa i tak, że dla tego samego celu popisujemy się wobec nich różnymi swoimi możliwościami i swoimi osiągnięciami. W skrajnych przypadkach mogą wystąpić zachowania agresywne jako swoisty rodzaj wołania o akceptację, o miłość.

Sama akceptacja bywa również wyrażana na różne sposoby. Należą do nich gesty i mimika, przy czym w każdej kulturze spotykamy takie gesty i taką mimikę, które wyrażają potwierdzenie dla czyjegoś postępowania, dla jego postawy, i takie które im zaprzeczają. Przez potakiwanie dajemy do zrozumienia, że zgadzamy się z rozmówcą. Kręcenie głową wyraża wątpliwość lub zaprzeczenie. Uśmiech może mieć również wielorakie znaczenie: może na przykład wyrażać życzliwość wobec innej osoby lub może być kpiną, wyśmiewaniem jej. Wyciągnięta i otwarta dłoń wyraża zaufanie do drugiego człowieka, jest gestem zbliżającym ludzi. Zaciśnięta pięść wyraża złość i agresję.

Mimika twarzy, choć podlega kontroli jest w pewnej mierze od nas niezależna. Pewne sytuacje wywołują u nas odruchy mimowolnych uśmiechów, choć może nie należałoby się w danej chwili uśmiechać. Bywa to niezależne od naszych intencji i wymaga pewnego wysiłku, opanowania się. Inne sytuacje wywołują złość lub niezadowolenie, ukrywa się wtedy swoje nastroje pod maską sztucznego uśmiechu.

Gesty i mimika mogą więc być źródłem informacji o nastawieniu innych osoby do nas, wyrażać jej aprobatę lub dezaprobatę. Należą więc do ważnych elementów komunikacji międzyludzkiej.

Czy jesteśmy w stanie kształtować je mimo ich odruchowości? Na pewno tak. Najpierw jednak trzeba sobie uświadomić to, dlaczego występują u nas uczucia negatywne, które kształtują mimikę i gesty, a następnie powinniśmy się od nich zdystansować, pozwalić im wygasnąć. Nie należy uczuć negatywnych tłumić na sposób niewolniczy, ponieważ wracają one później z podwójną siłą. Zatem powinniśmy najpierw przekonać siebie samych o potrzebie bycia dla innych życzliwymi, czego pierwszym etapem jest chęć rozumienia ich.

Skoro bywa tak często, że za pomocą gestów i mimiki przekazujemy informacje na temat naszego stosunku do innych, należy te dwa sposoby traktować jako ważną dziedzinę komunikacji międzyludzkiej, ponieważ przez nie uzyskujemy informacje, czy jesteśmy kochani, i przez nie wyrażamy naszą miłość wobec innych.

Innym sposobem przekazywania wyżej wymienionych informacji jest słowo. Pani profesor Elżbieta Sujak twierdzi, że wprawdzie nie jest ono tak pierwotne jak mimika i gesty, ale jest o wiele ważniejsze. Słowo rani o wiele bardziej niż gesty. Jeżeli ktoś w sposób ubliżający nam, posądzi nas o coś, czego nie zrobiliśmy, przeżywamy cierpienie mimo że nie jest to prawdą. Trudno za pomocą gestów zniwelować to, czego dokonały niewłaściwe słowa. Potrzebne są odpowiednie przeprosiny.

Zwróćmy również uwagę na to, że nasze wypowiedzi mogą być nacechowane emocjonalnością. Kiedy jesteśmy wzburzeni, możemy wypowiadać mnóstwo słów, nie zastanawiając się nad ich skutkami, one zaś mogą kogoś poniżyć, zranić, a nawet zabić.

Na szczęście nasze wypowiedzi mogą być także inspirowane uczuciami i emocjami pozytywnymi. Wtedy nasza mowa, nasze słowa mogą afirmować spotkaną osobę: wyrażać nasz zachwyt jej cechami, charakterem, osobowością, całą jej osobą.

Nie są to jedyne sposoby posługiwania się słowami. Często człowiek mówiący nie zaprzecza godności słuchającego ani też jej nie potwierdza, lecz przekazuje informację o jakimś wydarzeniu, o innej osobie, o sobie samym, dlatego w wypowiedzi można wyróżnić kilka elementów: informację przekazywaną, stosunek do słuchającego i apel. Informacja może dotyczyć różnych spraw, stosunek do słuchającego może być różny: od afirmacji do wrogości. Są jednakże takie sytuacje, kiedy nie tyle interesuje nas wartość rozmówcy, potwierdzenie tej wartości lub jej zaprzeczenie, lecz raczej koncentrujemy się na własnych przeżyciach, a słuchacz jest nam potrzebny jako odbiorca naszych własnych przeżyć. Nie można mówić wtedy o afirmacji czy miłości. Taka postawa może być wołaniem o miłość. Niekiedy może być to wołanie zaprawione miłością egoistyczną.

Prawdziwa wymiana wartości następuje wtedy, gdy mówiąc chcemy być wysłuchani, a zarazem jesteśmy gotowi słuchać, ponieważ gotowość do słuchania nie zawsze łączy się z umiejętnością słuchania. Można słuchać koncentrując się na sobie, nie zastanawiając się nad tym, co ma do powiedzenia inny człowiek, co zawiera jego wypowiedź. Potrzebna nam jest nam umiejętność aktywnego słuchania, czyli zastanawiania się nad sensem i motywem słuchanej wypowiedzi. Nie tyle więc powinienem zastanawiać się, czy to co słyszę jest zgodne z tym, co ja myślę, co raczej koncentrować się, jaką prawdę ma mi do zakomunikowania mój rozmówca. Oczywiście nie muszę zgodzić się z każdym usłyszanym poglądem. Ważne jest to, żeby w każdej życzliwie słuchanej wypowiedzi znaleźć każdy okruch prawdy i zaakceptować go, akceptując osobę.

Dzięki aktywnemu słuchaniu i odpowiednio ukształtowanemu sposobowi wyrażania naszych myśli, nie tylko wolnemu od zacietrzewienia, agresji, lecz równocześnie nacechowanemu życzliwościa, wyrażamy afirmację drugiego człowieka. Jest ona bardzo potrzebna w dzisiejszym świecie, który często traktuje go jako przedmiot potrzebny do zrealizowania swoich zamiarów i planów, do załatwienia swoich spraw i interesów. Zatem powinniśmy się także uczyć miłować innych szczerą mimiką, gestem i słowem. To bardzo dziś potrzebne.

Warszawa styczeń 1998 r.

---