Organizacja opieki psychiatrycznej w Polsce, MEDYCZNE, PSYCHIATRIA i PIEL PSYCHIATRYCZNE


ORGANIZACJA SYSTEMU OPIEKI PSYCHIATRYCZNEJ W POLSCE

System opieki psychiatrycznej w naszym kraju oparty jest na założeniach warunkujących skuteczność działania:

Podstawowe grupy form opieki nad pacjentem:

Opieka ambulatoryjna

Podstawowe ogniwa opieki ambulatoryjnej:

Poradnie zapewniają ciągłość opieki chorym wymagającym systematycznej i intensywnej farmakoterapii, psychoterapii lub socjoterapii. Dlatego wydzielono grupę opieki czynnej (ok. 30% leczonych). Poradnia zobowiązana jest wobec tych pacjentów do:

PZP przyjmują osoby ze wszystkimi rodzajami zaburzeń psychicznych (bez skierowania od lekarza).

Formy pośrednie lecznictwa psychiatrycznego

Oddziały dzienne - prowadzą program usług przez kilka godzin dziennie dla pacjentów dochodzących do oddziału. W chodzą w skład:

ZOZ (mieszczą się przy PZP lub oddziałach psychiatrycznych szpitali ogólnych) szpitali psychiatrycznych

Metody leczenia: psychoterapia, farmakoterapia, socjoterapia

Zalety intensywnego leczenia bez odrywania od rodzinnego środowiska:

Wskazania:

Niewskazane:

Podstawą przyjęcia na oddział dzienny jest skierowanie z PZP lub szpitala psychiatrycznego

Oddziały leczenia środowiskowego - samodzielne komórki organizacyjne wchodzące w skład ZOZ ogólnych lub szpitali psychiatrycznych.

Zadania:

Sprawowanie opieki nad osobami, których stan zdrowia wymaga świadczeń udzielanych w środowisku domowym - są to pacjenci:

Prowadzą:

Warunkiem leczenia jest zgoda pacjenta i zamieszkałych z nim osób

Przyjmują chorych kierowanych przez lekarzy, instytucje niemedyczne lub zgłaszających się z własnej inicjatywy

Mieszkanie chronione - różne formy okresowego lub stałego pobytu niewielkich grup chorych w przeznaczonych do tego celu mieszkaniach, z dużym zakresem samodzielności i ograniczonym nadzorem personelu.

Hostele - przeznaczone na ściśle określony pobyt stosunkowo samodzielnych pracujących lub uczących się wymagających pomocy fachowej w warunkach separacji od dotychczasowego środowiska (opieka na ogół kilka godzin dziennie)

Domy przejściowe - dla chronicznych pacjentów szpitali psychiatrycznych. którzy z powodu niepomyślnego przebiegu choroby utracili podstawowe umiejętności radzenia sobie w życiu (opieka całodobowa)

Mieszkania grupowe - wynajęte w domach lub blokach, w których chorzy psychicznie na zasadzie dobrowolnego doboru próbują żyć samodzielnie wzajemnie się wspierając, przysposabiając do pracy zarobkowej

Rodzina zastępcza - chorzy mieszkają na zasadzie współmieszkańców z rodzinami przeszkolonymi w zakresie opieki nad chorym psychicznie, którym pomagają w wykonywaniu czynności domowych lub prowadzeniu np. gospodarstwa. Rodzina otrzymuje wynagrodzenie a chorzy rehabilitują się w naturalnych warunkach społecznych, przejmując prawidłowe wzorce zachowań.

Opieka stacjonarna

W Polsce - ok. 19% ogółu łóżek szpitalnych jest zlokalizowanych w:

Placówki stacjonarne przyjmują chorych z określonego rejonu. W szpitalach psychiatrycznych rejony są podzielone na tzw. subrejony, obsługiwane przez przydzielone im oddziały subrejonowe. Odziały specjalistyczne (dla chorych na nerwice, uzależnienie alkoholowe, psychiatrii sądowej itp.) nie są subrejonizowane

Podstawą przyjęcia jest:

skierowanie lekarskie

orzeczenie sądu

w przypadkach nagłych wg. uregulowań prawnych

Pożądany kierunek rozwoju - zwiększenie liczby oddziałów psychiatrycznych w szpitalach ogólnych i stopniowe zmniejszanie liczby łóżek w szpitalach psychiatrycznych.


NARODOWY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO W POLSCE

Problemy zdrowia psychicznego nie dotyczą tylko obszaru zainteresowania polityki zdrowotnej. Zachodzą na obszar działania  wielu innych sektorów życia publicznego.  

Dlatego podstawą przyszłych rozwiązań powinno być związanie ich  z inicjatywą, odpowiedzialnością i aktywnością  wspólnoty społecznej obywateli zamieszkujących określone terytorium, zdolnych do rozpoznania problemów i wytworzenia odpowiednich rozwiązań. Rozpoznanie indywidualnych potrzeb -  na poziomie samorządu gminnego. Przygotowanie i koordynacja  dostosowanych do nich lokalnych rozwiązań organizacyjnych - na poziomie samorządów  powiatowych. Planowanie regionalne i alokacja środków - na poziomie samorządu wojewódzkiego. Tworzenie rozwiązań prawnych i finansowych oraz modeli  organizacyjnych - na poziomie państwa.


Zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej, zintegrowanej i dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form pomocy niezbędnych do życia w środowisku  społecznym (w tym rodzinnym, zawodowym) poprzez systemowe upowszechnienie:
A. środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej
B. zróżnicowanych form pomocy i oparcia społecznego
C. udziału w życiu zawodowym
D. koordynacji różnych form opieki i pomocy

Środowiskowy model psychiatrycznej opieki zdrowotnej
Podstawowym zadaniem jest systemowy rozwój środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, którego główne założenia są następujące:
1. Zapewnia się opiekę psychiatryczną i odwykową dla populacji zamieszkałej na określonym terytorium (ok. 50-200 tys. mieszkańców, skala powiatu lub kilku mniejszych powiatów), gdzie poszczególne placówki opieki psychiatrycznej  są funkcjonalnie zintegrowane w jeden system, którego działalność jest skoordynowana między sobą oraz z działalnością innych placówek sprawujących opiekę zdrowotną oraz udzielających pomocy społecznej i oparcia osobom  z zaburzeniami psychicznymi. Optymalnym modelem organizacyjnym dla takiego działania jest model centrum zdrowia psychicznego.
2. Opiekę psychiatryczną sprawuje stały wieloprofesjonalny zespół terapeutyczny, koordynujący opiekę nad pacjentem  we wszystkich formach opieki.
3. Podstawowymi formami opieki psychiatrycznej i odwykowej są poradnie oraz inne formy opieki środowiskowej (oddziały dzienne, zespoły opieki środowiskowej, ośrodki interwencji kryzysowych, placówki rehabilitacyjne i formy zakwaterowania chronionego - mieszkania chronione i hostele) oraz  opieka szpitalna. Opieka szpitalna jest sprawowana głównie w oddziałach psychiatrycznych szpitali ogólnych. Duże szpitale psychiatryczne ulegają zmniejszeniu i przekształceniu w jednostki specjalistyczne. Odległość miejsca zamieszkania pacjenta od oddziału całodobowego powinna być jak najmniejsza.

Zróżnicowanie form opieki i pomocy
1. Poszerzanie zasięgu i dostępności istniejących i inicjowanie nowych form opieki, pomocy i oparcia bytowego
- pomoc bytowa (m. in. świadczenia finansowe, rzeczowe oraz usługi specjalistyczne)
- pomoc mieszkaniowa (m.in. chronione zakwaterowanie)
- pomoc stacjonarna (np. zakładów opiekuńczo-leczniczych/leczniczo-opiekuńczych, domów pomocy społecznej)
- samopomoc środowiskowa (np. środowiskowych domów samopomocy)
2. Poszerzanie dostępności rehabilitacji zawodowej (warsztatów terapii zajęciowej,  zakładów aktywizacji zawodowej)
3. Pobudzanie i wspieranie  samopomocowych inicjatyw organizacji pozarządowych na rzecz tworzenia form oparcia społecznego w środowisku rodzinnym, szkolnym, zawodowym (np. działalność klubów, domów pod fontanną)
4. Rozwijanie istniejących Centrów Pomocy Rodzinie
5. Wspieranie działań (samorządowych i pozarządowych) ograniczających  tendencję do bierności, izolacji, wykluczania  i  uzależnienia instytucjonalnego
- zwiększenie zasięgu i  aktywności wolontariatu społecznego
- wzmacnianie roli organizacji samopomocowych zrzeszających osoby korzystające z opieki psychiatrycznej  lub  ich rodziny oraz wspieranie ich działań

Działanie w zakresie upowszechnienia pełnego udziału w życiu zawodowym
1. Organizacja na poziomie samorządowym różnych form oparcia społecznego poprzez subwencjonowaną (społecznie chronioną) pracę przy bliskim współdziałaniu instytucji opieki psychiatrycznej oraz jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, urzędów pracy  i organizacji obywatelskich działających  na rzecz osób chorujących psychicznie.
2. Stworzenie podstaw prawnych oraz rozwój różnych form  zatrudnienia subwencjonowanego na otwartym rynku pracy oraz zróżnicowanych form rehabilitacji społeczno - zawodowej    dostosowanych do indywidualnych potrzeb dla zapewnienia udziału osób chorujących psychicznie w życiu zawodowym.
3. Organizacja pracy łatwo dostępnej, elastycznie zaplanowanej np. w centrach integracji społecznej, przedsiębiorstwach społecznych, zakładach aktywności zawodowej, firmach integracyjnych, zakładach pracy chronionej, „normalnych zakładach” na „chronionych miejscach pracy”, na nowych rynkach pracy - np. w robotach publicznych lub pracach społecznie użytecznych.

Koordynacja różnych form opieki i pomocy - wojewódzkie programy ochrony zdrowia psychicznego
Zasadnicze ustalenia dla regionalnej polityki zdrowotnej  czyli  Wojewódzkie Programy Ochrony Zdrowia Psychicznego w zakresie zdrowia psychicznego powinny być przygotowywane przez zespoły koordynacyjne na poziomie samorządu wojewódzkiego, przy współpracy przedstawicieli opieki zdrowotnej, opieki społecznej oraz organizacji samopomocowych, z merytorycznym udziałem konsultantów wojewódzkich. Określałyby one i dzieliły odpowiedzialność za tworzenie i koordynację pracy placówek na poziomie subregionalnym, na terenie działania samorządów lokalnych wraz z udostępnieniem na ten cel niezbędnych środków. Merytoryczny monitoring   i   konsultację programu na szczeblu krajowym zapewniałby Instytut Psychiatrii i Neurologii.

Realizacja tych zadań wymaga szeregu działań o charakterze legislacyjnym, szkoleniowym i organizacyjnym, głównie w zakresie odpowiedzialności resortów zdrowia, pracy i spraw społecznych oraz nauki i edukacji, służących:
- dostosowaniu prawa do nowych zadań i potrzeb,
- zapewnieniu środków finansowych dla niezbędnych restrukturyzacji i modernizacji
- poprawie jakości i dostępności  świadczeń zakresu zdrowia psychicznego w podstawowej opiece zdrowotnej
- poprawie jakości, dostępności koordynacji i ciągłości specjalistycznej opieki psychiatrycznej (w tym odwykowej) , dla osób  w  różnych etapach życia.
- współpracy i koordynacji opieki świadczonej w ramach opieki zdrowotnej i socjalnej
- tworzeniu nowych rozwiązań w zakresie oparcia społecznego - różnorodnych form pomocy mieszkaniowej, chronionego zatrudnienia, ubezpieczenia społecznego.

Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku o Ochronie Zdrowia Psychicznego

(Ogłoszona w Dz.U. z 20 października 1994 roku nr 111 poz. 535, weszła w życie 21.01.1995 r.)

Podstawową przesłanką, na której opiera się Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego, jest uznanie, że zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa .

Ogólna charakterystyka ustawy

Przepisy ustawowe dzielą się na trzy grupy ujęte w kategorii celów:

Celem przepisów pierwszej grupy jest:

Celem drugiej grupy postanowień ustawy jest: