Szkolny ruch turystyczno-krajoznawczy
(na podstawie
ROZPORZĄDZENIA
MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU
z dnia 8 listopada 2001 r.
w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne
przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki)
Nawiązując do turystyki i krajoznawstwa warto zapamiętać słowa, które wypowiedział prof. dr hab. Kazimierz Denek w swojej książce „Wycieczka we współczesnej szkole” podkreślając, że „... turystyka i krajoznawstwo należą do tych sfer, które wzmacniają i rozwijają wśród młodzieży takie cechy, jak: ciekawość, żądza wiedzy, fantazja, radość z przyrody i zabawy, otwartość, chęć eksperymentowania, humor, energia, gotowość przyjmowania nowych idei, poczucie godności, wola uczenia się oraz potrzeba i gotowość szacunku dla innych.”
Przekładając to na język współczesnych dokumentów programowych, warto podkreślić, że turystyka i krajoznawstwo:
Odgrywają ogromną rolę wychowawczą - kształtują pozytywne cechy charakteru, wpływają na postawy, poglądy, przekonania oraz uznawane wartości, zasady współżycia i współdziałania w grupie koleżeńskiej.
Są również doskonałymi formami wypoczynku, wyrabiają nawyk racjonalnego i pożytecznego spędzania czasu wolnego, dostarczają wielu wrażeń, radości i satysfakcji, regenerują siły do pracy w szkole, podnoszą sprawność fizyczną, uczą wytrwałości i współzawodnictwa, integrują grupę.
Mają duży wpływ na rozwój intelektualny, pomagają w kompensacji niepowodzeń szkolnych.
Rozwijają indywidualne zamiłowania i zainteresowania.
Zbliżają człowieka do naturalnych warunków przyrody.
Dlatego też przedszkola, szkoły, placówki itp. organizują dla swoich wychowanków i uczniów różnorodne formy krajoznawstwa i turystyki, korzystając z pomocy i współdziałając ze stowarzyszeniami, których przedmiotem działalności jest krajoznawstwo i turystyka. Do nich należą np.: PTTK (Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze), PTSM (Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych), ZHP (Związek Harcerstwa Polskiego). Organizowanie przez szkoły krajoznawstwa i turystyki ma na celu :
Poznawanie kraju, jego środowiska przyrodniczego, tradycji, zabytków kultury i historii
Poznawanie kultury i języka innych państw
Poszerzanie wiedzy z różnorodnych dziedzin życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego
Wspomaganie rodziny i szkoły w procesie wychowania
Upowszechnienie wśród dzieci i młodzieży zasad ochrony środowiska naturalnego oraz umiejętności korzystania z zasobów przyrody
Podnoszenie sprawności fizycznej
Poprawę stanu zdrowia dzieci i młodzieży pochodzących z terenów zagrożonych ekologicznie
Upowszechnienie form aktywnego wypoczynku
Przeciwdziałanie patologii społecznej
Poznawanie zasad bezpiecznego zachowania się w różnych sytuacjach
Krajoznawstwo i turystyka może być organizowana w ramach zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych oraz pozaszkolnych.
Organizowanie krajoznawstwa i turystyki odbywa się w następujących formach:
Wycieczki przedmiotowe - inicjowane i realizowane przez nauczycieli w celu uzupełnienia obowiązującego programu nauczania, w ramach danego przedmiotu lub przedmiotów pokrewnych
Wycieczki krajoznawczo - turystyczne, w których udział nie wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i umiejętności specjalistycznych - zwane dalej wycieczkami
Imprezy krajoznawczo - turystyczne, takie jak: biwaki, konkursy, turnieje
Imprezy turystyki kwalifikowanej i obozy wędrowne, w których udział wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i umiejętności specjalistycznych, w tym posługiwania się specjalistycznym sprzętem
Imprezy wyjazdowe - związane z realizacją programu nauczania, takie jak: zielone szkoły, szkoły zimowe, szkoły ekologiczne - zwane dalej imprezami
Organizację i program wycieczek oraz imprez dostosowuje się do wieku, zainteresowań i potrzeb uczniów, ich stanu zdrowia, sprawności fizycznej, stopnia przygotowania i umiejętności specjalistycznych.
Obozy wędrowne organizuje się po trasach przygotowanych przez podmioty działające w zakresie turystyki kwalifikowanej, a przy ustalaniu bazy noclegowej dla uczestników wycieczek i imprez uwzględnia się istniejącą bazę szkolnych schronisk młodzieżowych.
Szkoły mogą organizować wycieczki i imprezy zagraniczne w wyżej wymienionych przeze mnie formach. Zgodę na zorganizowanie wycieczek musi wyrazić dyrektor szkoły po zawiadomieniu organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Zawiadomienie o organizowanej wycieczce musi zawierać: nazwę kraju, czas pobytu, imię i nazwisko kierownika oraz opiekunów, listę uczniów biorących udział w wyjeździe wraz z określeniem ich wieku. Udział uczniów niepełnoletnich w wycieczkach, z wyjątkiem przedmiotowych odbywających się w ramach zajęć lekcyjnych, i imprezach wymaga zgody ich rodziców lub opiekunów prawnych. Wycieczkę lub imprezę przygotowuje się pod względem programowym i organizacyjnym, a następnie informuje się uczestników o podjętych ustaleniach, a w szczególności o celu, trasie, harmonogramie i regulaminie.
Dyrektor szkoły wyznacza kierownika wycieczki lub imprezy spośród pracowników pedagogicznych szkoły o kwalifikacjach odpowiednich do realizacji określonych form krajoznawstwa i turystyki. Kierownikiem wycieczki lub imprezy może być także inna, wyznaczona przez dyrektora szkoły, osoba pełnoletnia, która:
ukończyła kurs kierowników wycieczek szkolnych
jest instruktorem harcerskim
posiada uprawnienia przewodnika turystycznego, przewodnika lub instruktora turystyki kwalifikowanej lub pilota wycieczek.
Kierownikiem obozu wędrownego może być osoba, która ukończyła kurs dla kierowników obozów wędrownych lub posiadająca wyżej wymienione uprawnienia.
Kierownikiem imprezy turystyki kwalifikowanej może być osoba posiadająca odpowiednie wyżej wymienione uprawnienia bądź stopień trenera lub instruktora odpowiedniej dyscypliny sportu. Uczestnicy wycieczek i imprez podlegają ubezpieczeniu od następstw nieszczęśliwych wypadków.
Kierownik wycieczki lub imprezy w szczególności:
opracowuje program i harmonogram wycieczki lub imprezy
opracowuje regulamin i zapoznaje z nim wszystkich uczestników
zapewnia warunki do pełnej realizacji programu i regulaminu wycieczki lub imprezy oraz sprawuje nadzór w tym zakresie
zapoznaje uczestników z zasadami bezpieczeństwa oraz zapewnia warunki do ich przestrzegania
określa zadania opiekuna w zakresie realizacji programu, zapewnienia opieki i bezpieczeństwa uczestnikom wycieczki lub imprezy
nadzoruje zaopatrzenie uczestników w sprawny sprzęt i ekwipunek oraz apteczkę pierwszej pomocy
organizuje transport, wyżywienie i noclegi dla uczestników
dokonuje podziału zadań wśród uczestników
dysponuje środkami finansowymi przeznaczonymi na organizację wycieczki lub imprezy
dokonuje podsumowania, oceny i rozliczenia finansowego wycieczki lub imprezy po jej zakończeniu
Opiekunem wycieczki lub imprezy może być nauczyciel albo, po uzyskaniu zgody dyrektora szkoły, inna pełnoletnia osoba.
Do obowiązków opiekuna w szczególności należy:
sprawowanie opieki nad powierzonymi mu uczniami
współdziałanie z kierownikiem w zakresie realizacji programu i harmonogramu wycieczki lub imprezy
sprawowanie nadzoru nad wykonaniem zadań przydzielonych uczniom
wykonywanie innych zadań zleconych przez kierownika
Krótko podsumowując turystyka i krajoznawstwo wzajemnie się uzupełniają i uprawiane łącznie i harmonijnie niosą w sobie cenne wartości kulturotwórcze i zdrowotne. Dzięki swoim treścią i zasadą ich rola we współczesnej szkole powinna wzrastać i iść w parze z szukaniem nowych atrakcyjnych metod nauczania, form wypoczynku i rozrywki. Krajoznawstwo stanowiące ideową treść turystyki powoduje, że turystyka obok form rekreacji społeczeństwa stwarza możliwości działania, ułatwiające nauczanie i wychowanie społeczeństwa bez względu na wiek i zostało uznane jako najlepsza forma wychowania młodzieży szkolnej. Krajoznawstwo i turystyka powinny stale towarzyszyć procesowi wychowania i kształcenia młodego pokolenia.