1.Narysuj strukturę jeziora i nazwij jego strefy:

-Litoral (strefa przybrzeżna, dobrze prześwietlona)

-pelagial (wody otwarte)

-profundal (dolna strefa głębokich jezior, mroczne i chłodne wody; w zasadzie pozbawiony światła, odznacza się brakiem roślin autotroficznych i niedostatkiem tlenu)

-bental (całość dna zbiorników wodnych; jest zamieszkały przez bentos)

2Omów grupy organizmów jezior

Seston - fito+zoo=bioseton (całość organizmów zawieszona w pelagiale)

1. Plankton - ogół organizmów wodnych, unoszących się biernie z falami i prądami w toni - mega, makro, mezo, mikro, nano, ultra

2. Abioseston (trypton) - zawieszona materia mineralna i obumarłe szczątki organizmó żywych

3. Newton - ogół zwierząt czynnie pływających w otwartych wodach - liczne gat. ryb, także owady wodne

4/5. neuston/pleuston

6. bentos (benton) - organizmy przydenne, zasiedlające dno zbiorników wodnych

7. peryfiton

3.zdefiniuj pojęcie powierzchnia kompensacyjna

Poziom na którym respiracja równa się produkcji.

4.Podaj definicje pojęcia strefy eufotycznej

Strefa eufotyczna - powierzchniowa strefa zbiorników wodnych pokrywająca się ze strefą trofogeniczną, w której nad rozkładem martwej materii i oddychaniem przeważa produkcja pierwotna. Dostępność światła, tlenu i biogenów sprawia, iż jest to strefa bogata w fitoplankton

5.Podaj definicje pojęcia strefy dysfotycznej

Strefa uboga w światło, słabo oświetlona- produkcja < respiracja

6.Podaj definicję pojęcia strefa afotyczna

Strefa afotyczna - dolna strefa zbiorników wodnych pokrywająca się w przybliżeniu ze strefą trofolityczną (w której rozkład martwej materii i oddychanie przeważa nad produkcją pierwotną). Do strefy tej dociera zbyt mało światła dla potrzeb fotosyntezy.

7.Podaj przykłady ekosystemów zasobnych w biogeny.Jak nazywamy panujace tam warunki troficzne?

Te ekosystemy to torfowiska niskie, bór ,las liściasty a warunki tam panujące to warunki eutroficzne.

8. Podaj przykłady ekosystemów ubogich w biogeny. Jak nazywamy panujące tam warunki troficzne?

Warunki oligotroficzne, ekosystemy to wrzosowisko, las szpilkowy, pustynia

9. Wymień typy troficzne jezior. Obecność jakich substancji decyduje o trofii wody?

- oligotroficzne ( skąpożyzne)

- mezotroficzne (średniożyzne)

- eutroficzne ( obfitożyzne)

W przypadku trofii mówimy o substancjach mineralnych (biogenach): azotany i fosforany

10. Na przykładzie 5 najważniejszych parametrów wskaż różnice między jeziorem eutroficznym i oligotroficznym

Parametry	oligotroficzne	eutroficzne
Morfometria	Głębokie	Płytkie
Stosunek obj. epi do hipolimnionu	<1	>1
Biomasa glonów	mała	duża
Masowy rozwój sinic	Nie zdarza się	Częsty
Fauna głębinowa	Zróżnicowana, wymagająca O	Uboga gatunkowo, odporna na brakO
Koncentracja subst odżywczych	niewielka	Duża
Produkcja pierwotna	niska	Wysoka
Koncentracja osadów	uboga	Obfita
natlenienie	dobre	zmienne

11. Jakie larwy muchówek (Chironomidae) dominują w bentosie w jeziorach oligo- i eutroficznych?

W bentosie jezior oligotroficznych są to larwy muchówek ochotkowatych a w jeziorach eutroficznych larwy muchówek wodzieniowatych

12. . Zdefiniuj makrofity

Makrofity - zakorzenione wodne rośliny kwiatowe i duże glony (u nas gł. ramienice) występujące w środowisku wodnym

13. Podziel makrofity w jeziorze

zasiedlające wodno- lądowe środowisko

-amfifity

-helofity

całkowicie wodne

-pleustofity

-lemnidy

ceratofillydy

ryzofity-zakotwiczone lub zakorzenione wyrostkami pędów w podłożu tworzące bentos

-nymfeidy

-eloleidy

-izoetydy

-parwopotamidy

14. Zdefiniuj amfifity i podaj przykład

rośliny ziemnowodne, występujące w strefie wahań poziomu wody, np. ponikło igłowate

15. . Zdefiniuj helofity i podaj przykład

helofity - rośliny wynurzone, tworzące przybrzeżne szuwary , zamieszkujące siedliska lądowo-bagienne, mocno uwilgotnione.

16. Zdefiniuj hydrofity i podaj przykład

rośliny żyjące pod wodą, z liśćmi pływającymi na powierzchni wody i kłączem zakotwiczonym na dnie (np. grążel żółty, grzybienie białe) oraz rośliny ziemno-wodne, jak np. pałka, tworzące szuwary.

17. Podziel hydrofity na grupy i do każdej grupy podaj przykład

a.pływajace-skrętnica

b. przyczepione do podloża-liczne glony

c. korzeniące się w podłożu-lotelia jeziorna

-hydrogeofity

-hydrohemikryptofity

18. . Zdefiniuj nymfeidy i podaj przykład

Nymfeidy (nimfeidy) - grupa roślin wodnych. Główna grupa zasiedlająca litoralną strefę roślin o liściach pływających (obok roślin zanurzonych także występujących w tej strefie) - pomiędzy szuwarem właściwym (strefą roślin wynurzonych) a właściwą strefą roślin zanurzonych (elodeidami).

Zakotwiczone w osadzie przy pomocy kłączy. Liście pływają po powierzchni wody. Aparaty szparkowe liści na górnej stronie liścia. Np. rdestnica pływająca

19. Zdefiniuj elodeidy i podaj przykład

Elodeidy - strefa roślin zanurzonych, występująca w litoralu jezior oraz rzek (potamal). Do elodeidów należą m.in.: moczarka kanadyjska (Elodea canadensis), rogatek sztywny (Ceratophyllum demersum), wywłócznik, rdestnice. Do strefy elodeidów zaliczane są także łąki ramienicowe. Czasami do elodeidów zaliczane są także izoetidy.

20. . Zdefiniuj isoetydy i podaj przykład

izoetydy - zimozielone podwodne rośliny rozetkowe, np. poryblin jeziorny (Isoëtes lacutris), stroiczka jeziorna (Lobelia dortmanna), elisma wodna (Luronium natans).

21. Wymień 3 gatunki szuwarowych makrofitów.

Trawy, turzyce, pałka, dwuliścienne

22. W której strefie jeziora rosną elodeidy. Jakie występują tu gatunki?

Sterfa elodeidów- rośliny całkowicie zanurzone w wodzie schodzącej w głąb jeziora, np. ramienice, wywłócznik okółkowy, moczarka kanadyska, rogatek sztywny, rdestnice

23. Co to jest seston. Jakie grupy organizmów wyróżniamy w jego obrębie?

Seston - zawiesina w wodzie, unoszące się w toni wodnej cząstki stałe. Wyróżniamy:

bioseston - część ożywioną sestonu (plankton)

abioseston czyli trypton.

24. . Zdefiniuj plankton

Plankton to drobne organizmy wodne unoszące się biernie w wodzie. Nawet jeśli mają narządy ruchu, to są one zbyt słabe, by organizmy te mogły się aktywnie przeciwstawić prądom wodnym i wiatrom.

25. Co to jest pleuston?

Zbiorowiska roślinne i zwierzęce, unoszące się na powierzchni zbiorników wodnych dzięki swoim aparatom hydrostatycznym lub wykorzystując napięcie powierzchniowe wody (gł. owady), mogą opuszczać wodę, rośliny mogą tworzyć zwarte kożuchy, kobierce, to gł. glony i rzęsa

26. Wskaż różnicę między pleustonem i neustonem

Pleuston różni się od neustonu wielkością osobników i (u zwierząt) możliwością opuszczania powierzchni wody.

27. Co to jest peryfiton?

Peryfiton - zespoły drobnych organizmów (bezkręgowce, glony, grzyby) zamieszkujących różnorakie podłoża znajdujące się w wodzie ale nie będące dnem

28. Zdefiniuj neuston i podaj 5 przykładów organizmów z tej grupy

ogół drobnych organizmów( bakterie, glony, pierwotniaki, nartniki, krętaki, okrzemki, grzyby) żyjących na błonie powierzchniowej wód stojących lub tuż pod nią

29. . Wymień 3 główne składniki zooplanktonu.

Wioślarki, widłonogi, wrotki

30. Podaj podstawowy łańcuch pokarmowy fitofagów w jeziorze

Fitoplankton → zooplankton → ryby planktonożerne → ryby drapieżne → człowiek

31. Podaj przykłady drapieżnictwa w jeziorze

Szczupak, sandacz, okoń czasem sum

32. Narysuj prostą sieć pokarmową jeziora

Glony → rozwielitka→ larwy ważki → karaś → szczupak → czapla siwa

Fitoplankton → kijanki → larwy ważki → ryby drapieżne → perkoz dwuczuby → błotniak

33. Jak powinna wyglądać struktura biocenozy, żeby utrzymać w jeziorze czystą wodę?

Należałoby się pozbyć fitoplanktonu poprzez zooplankton, powinno więc być dużo ryb drapieżnych zjadających ryby planktonożerne.

34.Kolejne etapy sukcesji jeziora oligotroficznego

Jezioro oligotroficzne→jezioro eutroficzne→zbiorowisko roslin o liściach pływających→

szuwarowe→torfowisko niskie→zarośla wierzb szerokolistnych→ols

35.Kolejne etapy zarastania jeziora dystroficznego

Jezioro dystroficzne→pło torfowowcowe→torfowisko wysokie→bór bagienny z sosną i brzozą

36. Co to jest pło (spleja)?

Pło (regionalnie nazywane także spleja) - kożuch roślin torfowiskowych występujący na wodzie w formie zarastającego brzegu lub rodzaj pływającej wyspy, powstałej w wyniku odrywania się mszarów torfowcowych porastających brzegi jeziora. Stanowi etap zarastania zbiornika wodnego. Pojawia się na powierzchni jezior dystroficznych (kwaśny odczyn wody), w Polsce występuje na tzw. sucharach w Wigierskim Parku Narodowym, licznie także w jeziorkach torfowiskowych w Poleskim Parku Narodowym oraz jeziorach lobeliowych na Pomorzu

37. Podaj dwa sposoby zarastania jeziora, najlepiej na rycinie.

a.na skutek zarastania przez roślinność i przekształcenie w torfowisko

b.wskutek zasypywania materiałem zniesionym przez rzekę

Ekosystemy bagienne

38.jak nazywa się osad pochodzenia organicznego deponowany w jeziorze?

Gytua - zawiera rozpoznawalne szczątki org. (gł. planktonu), odmiana ciemnego mułu jeziornego, zwanego sapropelem (szlam gnilny, ciemny muł gnilny zbiorników wodnych, bogaty w substancje org. i siarczki żelaza; powstaje wskutek rozkładu szczątków org. w warunkach beztlenowych)

39. W jakich ekosystemach zachodzi akumulacja materii organicznej? Wyjaśni to zagadnienie w kategoriach produkcji i respiracji.

Bagna, lasy świerkowe, świerkowo-jodłowe, liściaste zawsze zielone strefy umiarkowanej, iglaste strefy umiarkowanej, liściaste strefy umiarkowanej. Jeśli respiracja jest większa od produkcji wtedy jest to akumulacja.

40. Wskaż różnicę pomiędzy mokradłem (bagnem) a torfowiskiem

bagno - obszar trwale podmokły, nasycony wodą słodką lub słoną, porośnięty roślinnością; powstaje w warunkach bardzo płytkiego zalegania zwierciadła wód podziemnych, utrudnionego odpływu wód gruntowych i opadowych gromadzących się w zaklęsłościach terenu, bądź na obszarach bardzo płaskich, wokół wysięków i niektórych źródeł, źródeł także w wyniku zarastania jezior i starorzeczy; w środowisku bagiennych zbiorowisk roślinnych najczęściej przebiega proces tworzenia się torfu, co daje podstawę do określania b. mianem torfowiska;

torfowisko - teren o stałym, b. silnym uwilgotnieniu, porośnięty przez zbiorowiska roślin bagiennych i łąkowo-bagiennych, wytwarzających złoże torfu; torfowiska tworzą się zwykle na podłożu trudno przepuszczalnym, w wilgotnym klimacie umiarkowanym i chłodnym; najważniejsze rośliny torfotwórcze (muchy torfowce i drobne turzyce) mają wzrost nieograniczony - starsze części obumierają, powiększając pokłady torfu;

41. Jak nazywa się osad akumulowany na torfowisku?

Torf - Skała osadowa pochodzenia organicznego, barwy brunatnej lub czarnej; masa org. -miner. Powstała z obumarłej roślinności bagiennej (torfowiskowej) w wyniku zachodzących w niej biochem. procesów torfienia, przebiegających w warunkach nadmiernej wilgotności przy słabym dostępie powietrza; proces torfienia jest powolnym, częściowym rozkładem, który powoduje wzbogacenie się roślin materii org. w węgiel, azot i części niepalne; wzrost stopnia rozkładu torfu, zachodzący z biegiem czasu, przyczynia się do zwiększania w nim zawartości humusu;

42. Co to jest torfowisko?

Torfowisko - jeden z typów mokradeł, siedlisk na tyle uwodnionych, że występuje tam specyficzna roślinność i zachodzą procesy akumulacji osadów organicznych. Jest to teren stale podmokły, o podłożu trudno przepuszczalnym, pokryty zbiorowiskami roślin bagiennych i bagienno-łąkowych. Torfowiska występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego wilgotnego i chłodnego (północna część Eurazji i Ameryki Północnej, a także obszary górskie). Obszary cenne pod względem przyrodniczym, możliwość wykorzystania gospodarczego - wydobywanie torfu. Torfowisko przyrasta średnio o 1 mm w ciągu roku.

43.Co to jest torf?

Torf - skała osadowa powstała w wyniku zachodzących w szczególnych warunkach przemian obumarłych szczątków roślinnych. Szczątki drzew, żyjących przed milionami lat, pochłonięte zostały przez bagna, tworząc powłokę, która pod naporem kolejnych warstw osadów stopniowo została sprasowana. Po usunięciu tlenu, powstał torf. W wyniku kolejnych procesów - ciśnienia nadległych warstw osadów oraz pozbycia się resztek tlenu torf zamienia się w luźny węgiel brunatny i następnie w węgiel kamienny.

44. Co to jest murszenie?

Murszenie to proces rozkładu masy roślinnej w górnych poziomach gleb bagiennych przez organizmy żywe podczas okresowej wilgotności, co stwarza warunki beztlenowe (możliwość rozwoju organizmów beztlenowych), lub podczas okresowej suszy, sprzyjającej tworzeniu się warunków tlenowych (możliwość rozwoju organizmów tlenowych), powodujących stopniową mineralizację i przekształcanie się torfu w próchnicę.

45. Co to jest mech torfowiec? W jakich ekosystemach występuje

Gatunek wyróżniający torfowiska wysokie, w czasie suszy nie usycha do samego końca, wtedy jaśnieje aby zwiększyć albedo i zmniejszyć parowanie, liście posiadają dużą powierzchnię wodną

46.Jakie są przystosowania mchów torfowców do przetrwania warunkow suchych?

w czasie suszy nie usycha do samego końca, wtedy jaśnieje aby zwiększyć albedo i zmniejszyć parowanie, liście posiadają dużą powierzchnię wodną

47. Jakie wyróżniamy typy torfowisk? Co jest kryterium tego podziału?

Rozróżnia się: torfowiska niskie - gł w dolinach powoli płynących rzek, żyzne, bogate florystycznie, i torfowiska wysokie - w bezodpływowych zagłębieniach terenu, florystycznie ubogie, silnie kwaśne, ubogie w substancje odżywcze (mchy, turzyce, krzewinki, owadożerne rosiczki) i torfowiska przejściowe - powstające bądź w warunkach pośrednich, bądź stanowiące stadia rozwojowe w sukcesji torfowisk wysokich

48. Zdefiniuj torfowisko niskie

Torfowiska niskie zajmują zagłębienia terenu, szczególnie doliny rzeczne, są więc zasilane wodami powierzchniowymi i gruntowymi, zwykle bogatymi w biogeny. Porastają je zarośla wierzbowe, niekiedy z udziałem brzozy, lasy z olszą czarną czyli olsy oraz szuwary tworzone przez trzcinę pospolitą, tatarak, a zwłaszcza wielkie, kępowe turzyce - błotną, sztywną, zaostrzoną, tunikową. Z gatunków łąkowych na torfowiska niskie wkraczają skrzypy, jaskier ostry, niezapominajka, kaczeniec oraz storczyki z rodzaju Dactylorhiza i wiele gatunków mchów. Dominującym gatunkiem drobnych ssaków zamieszkujących turzycowiska na torfach niskich jest nornik północny. Największe w Polsce kompleksy torfowisk niskich znajdują się w dolinie Biebrzy i Narwi

49. Zdefiniuj torfowisko przejściowe

Torfowiska przejściowe charakteryzują się gatunkami porastającymi torfowiska niskie i wysokie. Takie torfowiska występują głównie na jeziorach dystroficznych, śródleśnych - zwanych sucharami (np. w lasach wigierskich). Główną rolę budulcową w tym ekosystemie odgrywają torfowce tworzące na wodzie kożuchy - pło, porastające z wolna turzyca bagienną, rosiczką i żurawiną. Niekiedy pło odrywa się od większej całości i dryfuje na jezioro, gdzie tworzy torfową wysepkę - np. w Zatoce Hańczańskiej Wigier (wpływ Hańczy

50. Zdefiniuj torfowisko wysokie

torfowiska wysokie - w bezodpływowych zagłębieniach terenu, florystycznie ubogie, silnie kwaśne, ubogie w substancje odżywcze (mchy, turzyce, krzewinki, owadożerne rosiczki)

51.Podziel torfowiska według typów troficznych

a.oligotroficzne(wysokie)-mszary

b.mezotroficzne(przejściowe)

c. eutroficzne(niskie)-mechowiska[dominacja mchów brunatnych],szuwary turzycowe i trzcinowe,olsy

52.Wymień formy zagospodarowania turystycznego torfowisk

Wymagają budowy ścieżek turystycznych

Są przeważnie drewniane i zbudowane na palach wbitych głęboko w torf

Rzadziej stosuje się kłody leżące wprost na torfowisku(mogą zostać zalane)

Cennym elementem zagospodarowania torfowisk są wieże widokowe

---