Prawo karne

1. Co to jest prawo karne?

PK jest zespołem norm określających odpowiedzialność za przestępstwa tj. czyny społecznie szkodliwe, zabronione przez ustawę pod groźbą kary kryminalnej. Cechy charakterystyczne PK: wkracza we wszystkie dziedziny życia, gdzie mamy do czynienia z zamachami na prawa człowieka lub dobra społeczne, które wymagają reakcji karnej,

Jest zespołem norm powinnościowych- zakazów i nakazów, których przekroczenie jest zagrożone sankcją karną,

pełni w stosunku do różnych dziedzin prawa funkcje subsydiarną- pomocniczą,

chroni najważniejsze dobra społeczne i jednostkowe niezależnie od tego czy ich ochrona wynika z innych przepisów czy też wprost z prawa karnego, zawiera normy sankcjonowane i sankcjonujące.

2. Wskaż na funkcje jakie powinno spełniać prawo karne.

Funkcja ochronna- chroni stosunki społeczne i dobra podmiotów tych stosunków przed zamachami przestępnymi,

Funkcja afirmacyjno-motywacyjna- ustanawiając nakazy i zakazy PK określa podstawowe standardy postępowania w społeczeństwie.

Funkcja gwarancyjna-wyraża się ona w postulatach, aby zakres czynów zabronionych był dla obywatela jasny i aby sądy mogły stosować tylko takie kary, jakie zostały określone w ustawie,

Funkcja prewencyjno-wychowawcza- prawo nie ogranicza się do represjonowania sprawców czynów zabronionych ale celem kary i innych środków karnych jest zapobiegawcze i wychowawcze oddziaływanie na sprawcę a także na ogół społeczeństwa,

Funkcja sprawiedliwościowa(sprawiedliwościowa)- PK powinno zaspokajać społeczne poczucie sprawiedliwości

Funkcja kompensacyjna-prawo to powinno uwzględniać obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu przestępstwem.

3. Co to jest prawo karne materialne, procesowe, i wykonawcze?

PK materialne- zespół norm prawnych które określają czyny społecznie szkodliwe, zwane przestępstwami, ustanawiają zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary i inne środki karne, zabezpieczające stosowane wobec ich sprawców.

Procesowe PK- zespół norm prawnych regulujących postępowanie w sprawach o przestępstwa, zmierzające do realizacji norm prawa materialnego. Prawo to określa naczelne zasady oraz warunki dopuszczalności postępowania karnego, uprawnienia jego uczestników, stadia procesu, rodzaje rozstrzygnięć (wyroki, postanowienia)oraz środki ich kontroli (apelacja, zażalenie, kasacja).

Prawo karne wykonawcze jest zespołem norm prawnych regulujących wykonywanie kar, środków karnych i zabezpieczających orzekanych w postępowaniu karnym na podstawie norm PK materialnego. Częścią jego jest prawo penitencjarne które normuje celowe wykonywanie kary pozbawienia wolności, zmierzające do resocjalizacji sprawcy.

Kodyfikacja karna - 19.04.1969, obecnie obowiązująca- 6.06.1997

4. Co to jest prawo wykroczeń? Jaki jest jego stosunek do prawa karnego?

PK w sensie ścisłym dotyczy przestępstw i postępowania karnego w sprawach o przestępstwa. Jego uzupełnieniem jest prawo wykroczeń unormowane w kodeksie wykroczeń z 1971 r. Kodyfikacja ta obejmuje odpowiedzialność za wykroczenia, czyli czyny karalne o mniejszej społecznej szkodliwości, których w prawie polskim nie zalicza się do przestępstw. Obecnie postępowania w sprawach o wykroczenia należą do właściwości sądów rejonowych (grodzkich) i jest regulowane kodeksem z 2001 r. o postępowaniu w sprawach o wykroczenia. Tradycyjny podział na prawo karne sadowe i pozasądowe stracił aktualność a prawo wykroczeń należy uznać za gałąź szeroko pojętego prawa karnego.

5. Co to są szczególne dziedziny PK?

PK skarbowe-dotyczy spraw związanych z naruszeniem finansowych interesów Skarbu Państwa lub organów samorządu terytorialnego. Prawo to normuje odpowiedzialność za przestępstwa i wykroczenia skarbowe(podatkowe, celne, dewizowe) a także postanowienia w tych sprawach.

Prawo karne wojskowe - jest dziedzina szczególną, ogranicza do żołnierzy krąg osób mogących ponosić odpowiedzialność na podstawie przepisów tego prawa.

6. Źródła prawa karnego.

Akt rangi ustawowej- ustawa uchwalona przez Sejm. Akty prawne niższego rzędu- rozporządzenia, nie są źródłem PK w sensie stanowienia zakazów i kar za ich łamanie. W okresie międzywojennym Konstytucja z 1921 upoważniała Prezydenta RP do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy i tak kodeks karny z 1932 i kodeks postępowania karnego z 1928 były wydane w takiej formie. Źródłem polskiego PK nie jest orzecznictwo sądowe, które pełni wiodącą role w zakresie wykładni obowiązującego prawa, a nie jego stanowienia.

7. Budowa kodeksu karnego i struktura jego przepisów.

Część ogólna- określa zasady odpowiedzialności za przestępstwa, formy ich popełnienia, system kar i środków karnych oraz zasady i ich wymierzania, stosowanie środków probacyjnych, zabezpieczających, wreszcie przedawnienie karalności, zatarcie skazania i zasady odpowiedzialności za przestępstwa popełnione za granicą.

Część szczególna-określa typy rodzajowe przestępstw przez podanie zespołu ich ustawowych znamion (dyspozycja) oraz kar grożących za ich popełnienie (sankcja). Natomiast część wojskowa kodeksu zawiera odmienności w zasadach odpowiedzialności i karach, które dotyczą żołnierzy, jak również typy przestępstw wojskowych.

Przepisy części ogólnej zawierają definicje podstawowych pojęć i instytucja PK, dyrektywy stosowania prawa, jak również określają sytuacje z którymi wiążą się odpowiednie konsekwencje prawne. Natomiast przepisy części szczególnej maja budowę dwuczłonową. Składają się one z dyspozycji, czyli określenia znamion danego typu czynu zabronionego oraz sankcji czyli wskazania na karę grożąca w wypadku, gdy czyn wyczerpuje znamiona dyspozycji.

8. Czym jest dyspozycja przepisu PK. Wskaż na znane ci podziały dyspozycji.

Dyspozycja jest to określenie zespołu znamion, czyli cech charakteryzujących dany typ rodzajowy przestępstwa. Podziały dyspozycji:

Nazwowe- ogranicza się do określeń zawierających nazwę przestępstwa, posługują się nie zdefiniowanymi w ustawie pojęciami i tym samym stwarzają szerokie pole do różnych interpretacji w doktrynie i orzecznictwie sadowym.

Opisowe- daje opis zabronionego zachowania się i jego cech, lepiej zakreślają sferę penalizacji realizując wynikający z zasady nullum crimen sine lege postulat określoności ustawowej przestępstw. W ramach dyspozycji opisowych rozróżniamy dyspozycje kazuistyczne(zawierają szczegółowy opis zmierzający do wyczerpania wszystkich możliwych odmian zabronionego zachowania lub okoliczności oraz skutków tego zachowania ) i syntetyczne (np. art. 156§1 w którym zawarty jest szczegółowy opis przypadków ciężkiego uszczerbku na zdrowiu).

Inny podział dyspozycje proste- zawierają tylko jeden zespół znamion, wyrażający jedną odmianę zabronionego zachowania, złożone-kilka takich zespołów tworzących niekiedy kilka odmian przestępstwa. Odmiana dyspozycji złożonej jest dyspozycja alternatywna- wypełnienie obu alternatyw przez tę sama osobę i w tym samym celu nie tworzy dwóch przestępstw, lecz jedno (podrobienie dokumentu i użycie jako autentycznego).

Ze względu na stopień kompletności określenia znamion zabronionego zachowania się dzielimy dyspozycje na zupełne i niezupełne. Zupełna w sposób samoistny i wyczerpujący ujmuje zespół znamion zabronionego zachowania się. Natomiast dyspozycja niezupełna może mieć charakter zależny lub blankietowy. Zależna występuje wówczas gdy ustalenie istoty zabronionego zachowania się jest uzależnione od zastosowania innych przepisów kk, które tę dyspozycje dopełniają. Blankietowa-nie zawiera opisu zabronionego zachowania lecz tylko ogólną ramę której treść wypełniają przepisy innych ustaw.

9. Przedstaw znane ci podziały sankcji

Sankcja jest to kara grożąca za czyn wypełniający znamiona określone w dyspozycji przepisu prawno-karnego. Według typu sankcji podzielić je można na:

Sankcje bezwzględnie nieoznaczone-pozostawiały wyłącznie uznaniu sędziego określenie rodzaju i wysokości kary.

Sankcje bezwzględnie oznaczone-nie dają sędziemu żadnej możliwości wyboru określając zarówno rodzaj, jak i wysokość kary za przestępstwo.

Sankcje względnie oznaczone- wskazują granice grożącej kary, w ramach których sąd wymierza karę ściśle oznaczoną. Sankcja może wskazywać zarówno minimum jak i maksimum grożącej kary albo może podawać tylko maksimum lub tylko minimum.

Sankcja prosta- operuje jednym rodzajem kary.

Sankcja złożona- przewiduje dwa lub więcej rodzajów kary. W obowiązującym kk sankcje takie maja zawsze charakter alternatywny, tzn. operują karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności, przy czym sąd orzekający musi dokonać wyboru rodzaju kary i określić jej wysokość. Natomiast w ustawach szczególnych występują sankcje kumulatywne, operujące grzywną i pozbawieniem wolności.

10. Czym jest wykładnia przepisów prawa? Omów wykładnie autentyczną, sądową i naukową.

Wykładnia przepisów prawa jest to ustalanie ich treści i obowiązywania

Wykładnia autentyczna-polega na wiążącym wyjaśnieniu w samej ustawie karnej pojęć przez nią używanych. Ma ona charakter powszechnie obowiązujący, nie dopuszcza do nadawania innego znaczenia w drodze innych rodzajów wykładni nazwom wyjaśnionym w ustawie.

Wykładnia sądowa- szczególne znaczenie ma tu wykładnia dokonywa na przez sąd najwyższy, którego zadaniem jest kształtowanie jednolitej praktyki w stosowaniu prawa przez sądy. Sąd podejmuje uchwały które mają największe znaczenie dla wykładni prawa.

Wykładnia naukowa-nie wiąże wprawdzie sądów jednak wywiera wpływ na kierunek orzecznictwa z uwagi na autorytet opracowań naukowych- komentarzy do kodeksów, przeglądy orzecznictwa.

11. Wskaż na znane ci sposoby metody wykładni prawa karnego i ich znaczenie.

Sposoby: wykładnia językowa polegająca na wyjaśnianiu treści wyrażeń użytych w ustawie na podstawie znaczenia, jakie nadaje się im w powszechnym języku polskim.

Metody: wnioskowania logiki prawniczej- ich zastosowanie pozwala na wyodrębnienie wykładni logicznej, która operuje określonymi schematami wnioskowania: wnioskowanie dedukcyjne, indukcyjne, z przeciwieństwa pojęć

Wykładnia celowościowa- zmierza do wyjaśnienia sensu przepisu poprzez ustalenie celu, jaki chciał osiągnąć ustawodawca za jego pomocą.

Wykładnia systemowa- poszukuje wyjaśnienia treści przepisu na podstawie jego miejsca i funkcji w systemie PK.

Wykładnia historyczna-ma znaczenie pomocnicze, pozwala na lepsze wyjaśnienie treści przepisu lub instytucji poprzez prześledzenie genezy i Lucji w unormowaniu prawnym danej kwestii.

Wykładnia prawno-porównawcza- porównuje dany przepis z analogicznymi unormowaniami w innych systemach prawnych.

12. Wyjaśnij pojęcie i znaczenie zasady lex criminalis retro non agit.

Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko ko dopuszcza się czynu zabronionego poprzez ustawę karną obowiązującą w czasie jego popełnienia. Przepis en wyraża fundamentalna zasadę Pk lex criminalis retro non agit (ustawa karna nie działa wstecz, nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za czyn, który nie był zabroniony przez ustawę w czasie jego popełnienia. Zasada ta ma obecnie charakter bezwzględnie wiążący w prawie polskim.

13. Wyjaśnij sposób wejścia w życie i utratę mocy przez ustawę karną. Co to jest ustaw epizodyczna?

Ustawa karna może sama określać datę wejścia w życie z tym, że nie może to być data wcześniejsza od daty ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

Ustanie mocy obowiązującej ustawy - może nastąpić w wyniku uchylenia przez późniejszą ustawę bądź poprzez formułę o uchyleniu poprzednich przepisów w kwestiach uregulowanych przez nowa ustawę.

Istnieją również ustawy czasowe (epizodyczne) które same określają z góry datę początkową i końcową ich obowiązywania.

14. Jak ustala się czas popełnienia przestępstwa i jakie to ma znaczenie?

Ustalenie czasu przestępstwa ma w PK istotne znaczenie. Chodzi o stwierdzenie czy czyn był zabroniony przez ustawę karną obowiązującą w czasie jego popełnienia, a także to jaka ustawę karną zastosować jeżeli nastąpiła zmian ustawodawstwa. Ma to też znaczenie dla rozstrzygnięcia czy sprawca czynu zabronionego osiągnął wiek odpowiedzialności karnej wynoszący 17 lat i czy był poczytalny w czasie popełnienia czynu zabronionego. Przestępstwo uważa się za popełnione w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. W praktyce wątpliwości interpretacyjne związane są z nietypowymi formami czynu zabronionego. Dotyczy to sytuacji, gdy działanie sprawcy rozciąga się na dłużysz okres. Za czas popełnienia przestępstwa uważa się tu ostatni ze składających się na przestępstwo ciągu czynów. Również gdy chodzi o przestępstwa z zaniechania za czas popełnienia przestępstwa przyjmujemy ostatni moment, w którym sprawca mógł zrealizować ciążący na nim obowiązek.

15. Jaki wpływ na odpowiedzialność karną ma zmiana ustawy polegająca na uchyleniu karalności (depenalizacja)?

Gdy sprawca popełnił czyn zabroniony pod groźbą kary, ale przed prawomocnym osądzeniem tego czynu nastąpiła jego pełna depenalizacja (uchylenie karalności) sprawca nie może ponosić już odpowiedzialności za zachowanie, które nie jest zabronione przez obowiązujące prawo toteż w zależności od etapu postępowania karnego jeżeli zostało wszczęte należy je umorzyć lub wydać wyrok uniewinniający. Gdy czyn przestaje być zabroniony pod groźbą kary po prawomocnym osądzeniu skazanie ulega zatarciu z mocy prawa, tzn. niezwłocznie przerywa się wykonanie kary i usuwa karty karne z rejestru karnego (jednak kary już wykonane np. uiszczone grzywny nie podlegają restytucji). Ponieważ wykroczenia są również czynami zabronionymi pod groźba kary zatarcie skazania dotyczy jedynie pełnej depenalizacji czynu objętego wyrokiem skazującym, nie obejmuje jednak dekryminalizacji, która polega na przekształceniu przestępstwa w wykroczenie.

16. Jak kształtuje się sytuacja w wypadku zmiany ustaw przewidujących odpowiedzialność karną?

Jeżeli w czasie popełnienia czynu zabronionego obowiązuje inna ustawa karna niż w czasie orzekania w sprawie o ten czyn, należy zastosować ustawę obowiązującą w czasie orzekania (nową), gdyż realizuje ona lepiej aktualną politykę karną , jednak z zastrzeżeniem, że nie może to prowadzić do pogorszenia sytuacji sprawcy. Jeżeli więc obowiązująca poprzednio ustawa była dla sprawcy względniejszą należy zastosować tę ustawę. Jeżeli poprzednio obowiązująca ustawa była surowsza należy stosować ustawę obowiązującą w chwili orzekania. Jeżeli chodzi o zmianę ustawodawstwa po prawomocnym osadzeniu sprawcy, to zasadniczo nie powoduje ona rewizji wyroku. Jednak od tej zasady istnieją wyjątki- gdy czyn według nowej ustawy objęty prawomocnym wyrokiem zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, obniża się orzeczoną karę do wysokości górnej granicy zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej ustawie. W wypadku gdy sprawca został skazany na karę pozbawienia wolności , która nie została jeszcze wykonana a nowa ustawa przewiduje za ten czyn jedynie karę grzywny lub ograniczenia wolności, orzeczoną karę pozbawienia wolności zamienia się na wymienione kary wolnościowe.

17. Jak się określa miejsce popełnienia przestępstwa? Jakie ma to znaczenie w prawie karnym?

Miejsce popełnienia przestępstwa ma istotne znaczenie dla ustalenia , którą ustawę karną należy zastosować. Chodzi o ustalenie czy przestępstwo zostało popełnione na terytorium państwa polskiego, czy za granicą, czy jego sprawca podlega jurysdykcji polskiej czy nie i przed jakim sądem sprawa powinna być rozpatrywana. Miejsce popełnienia przestępstwa kk określa w art. 6 i według niego przestępstwo uważa się za popełnione w miejscu gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, gdzie skutek przestępny nastąpił, gdzie skutek miał nastąpić.

Przy konkurencji właściwości miejscowej różnych sądów, sprawę w zasadzie rozpoznaje sąd, w którego okręgu rozpoczętą postępowanie przygotowawcze. Jeżeli chodzi o konkurencje jurysdykcji polskiej i obcej- w razie przyjęcia, że przestępstwo popełnione zostało zarówno w Polsce jak i za granicą (działanie w Polsce a wystąpienie skutku za granicą) to rozstrzygają je reguły międzynarodowego prawa karnego, a przede wszystkim umowy dwustronne miedzy zainteresowanymi państwami.

18. Przedstaw zasadę terytorialności. Czy istnieją ograniczenia w stosowaniu tej zasady?

W razie popełnienia przestępstwa na terytorium RP dominujące znaczenie ma zasada terytorialności, która wynika wprost z suwerennej władzy państwa na jego terytorium. Polskiej jurysdykcji podlega sprawca popełniający przestępstwo na terytorium RP bez względu na to czy jest obywatelem polskim czy cudzoziemcem. Wyjątkiem od tej zasady są immunitety dyplomatyczne i konsularne, które wyłączają możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej osób korzystających z immunitetu, chyba ż państwo wysyłające uchyli immunitet. Najczęściej mamy do czynienia z wydaleniem takiej osoby z terytorium RP z żądaniem pociągnięcia jej do odpowiedzialności przez państwo wysyłające.

Terytorium RP obejmuje obszar oddzielony granicami państwa, głąb ziemi i słup powietrzny nad tym obszarem, morskie wody terytorialne obejmujące pas 12 mil morskich. Zasada terytorialności rozciąga się na polskie statki wodne lub powietrzne bez względu na to na jakim obszarze się znajdują z tym, że nie są one częścią terytorium państwa a jedynie jurysdykcja polska rozciąga się na te statki.

19. Czy obywatel polski ponosi odpowiedzialność według polskiego prawa za czyny popełnione za granicą?

Zgodnie z zasadą obywatelstwa obywatel polski powinien stosować się do prawa swego kraju również wtedy gdy przebywa za granicą. W razie popełnienia przez niego przestępstwa za granicą stosuje się do niego ustawę karną polską, tzn. po powrocie do kraju będzie pociągnięty do odpowiedzialności przed sądem polskim. Jeżeli został skazany za granicą to sąd polski zaliczy mu na poczet orzeczonej kary okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą oraz wykonywaną tam karę, uwzględniając różnice między tymi karami. Kk reguluje przejecie do wykonania wyroku zapadłego za granicą, a także przejęcie ścigania karnego wszczętego przeciwko obywatelowi polskiemu za granicą. Warunkiem odpowiedzialności przed sądem polskim jest uznanie czynu za przestępstwo również w miejscu jego popełnienia. Warunek ten nie odnosi się do funkcjonariuszy publicznych, którzy pełniąc tam służbę popełnili przestępstwo w związku z wykonywaniem swych funkcji, ani do osób które popełniły przestępstwo w miejscu nie podlegającym żadnej władzy państwowej.

20. Czy jurysdykcja polska rozciąga się także na przestępstwa popełnione za granicą przez cudzoziemców? Jeżeli tak to jakie obowiązują tutaj zasady?

Ustawę karną polską stosuje się również do cudzoziemców, którzy popełnili przestępstwo za granicą, o ile czyn ten jest uznany za przestępstwo również w miejscu jego popełnienia. Jest to zasada przedmiotowa w postaci zwykłej. Chodzi o to, aby cudzoziemiec nie uniknął odpowiedzialności karnej jeżeli znajduje się na terytorium RP i nie postanowiono go wydać. Kk ogranicza w tym wypadku zakres zainteresowania polskiej jurysdykcji dwoma dalszymi warunkami: czyn cudzoziemca skierowany był przeciwko dobrom lub interesom RP, obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej albo miał charakter terrorystyczny i czyn ten jest zagrożony w prawie polskim karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności. Zasada ta występuje również w postaci obostrzonej- chodzi o czyny przestępne skierowane przeciwko szczególnie istotnym polskim interesom (politycznym, gospodarczym), a zastosowanie polskiej ustawy karnej nie jest uzależnione od uznania czynu za przestępstwo również w miejscu jego popełnienia. Działanie zasady przedmiotowej obostrzonej (ochronnej) odnosi się do przestępstw skierowanych przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu RP, polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym, istotnym polskim interesom gospodarczym, złożenia fałszywych zeznań wobec urzędnika polskiego, przestępstwa z którego została osiągnięta korzyść majątkowa na terytorium RP.

21. Co to jest zasada represji wszechświatowej? Jakich ona przestępstw dotyczy?

Wyrazem międzynarodowej solidarności jest ściganie przestępstw objętych międzynarodowymi konwencjami. Jest ono niezależne od miejsca popełnienia przestępstwa i obywatelstwa sprawcy, jednakże warunkiem realizacji ścigania jest ratyfikowanie przez państwo odpowiednich norm konwencyjnych. Ściganie na tej zasadzie nosi nazwę uniwersalnego lub represji wszechświatowej. Konwencje ratyfikowane przez Polskę dotyczą:

zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, zwalczania niewolnictwa, handlu kobietami i dziećmi, fałszowania pieniędzy, handlu narkotykami i szerzenia narkomani, ochrony transportu morskiego.

33. Na czym polega formalna a na czym materialna definicja przestępstwa. Wskaż na genezę i znaczenie obydwu tych definicji.

Definicja formalna polega na tym, iż w określaniu przestępstwa opiera się ona na jego cechach prawnych Przestępstwem jest czyn zabroniony pod groźbą kary przez obowiązującą ustawę, którego znamiona zostały określone w ustawie. Walorem tej definicji jest jej funkcja gwarancyjna, wadą, że abstrahuje ona od racji, dla których czyn został uznany za przestępstwo. Definicję tę rozwinęła panująca w XIX wieku szkoła klasyczna prawa karnego. Inaczej do tej kwestii podchodzili przedstawiciele kierunku postępowo-humanitarnego okresu Oświecenia, którzy nie ograniczali się do eksponowania zasad będących podstawą formalnej definicji przestępstwa. Podejmowano próby sformułowania definicji materialnej (społecznej). Najwybitniejszy przedstawiciel nauki prawa karnego tego okresu Cesare Beccaria za miarę ciężkości przestępstwa uważał szkodliwość dla dobra ogólnego. Zwalczał on penalizację wielu czynów, które nie legitymują się szkodliwością społeczną, a przede wszystkim opracował gruntowną reformę systemu kar i zasad odpowiedzialności. Kk z 1997 r. pomija w art.1 § 1 materialny warunek odpowiedzialności akcentując gwarancyjną funkcję zasady nullum crimen sine lege. Nie oznacza to jednak, iż w płaszczyźnie oceny konkretnego czynu wymóg jego szkodliwości został pominięty, albowiem według art.1 § 2 kk nie jest przestępstwem czyn, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

34. Jakie znaczenie miało kryterium społecznego niebezpieczeństwa czynu w kk z 1969 r. i jaką zmianę w tym zakresie wprowadził obowiązujący kk?

W kk z 1969 r. społeczne niebezpieczeństwo czynu występowało jako kryterium definicji przestępstwa i miernik odpowiedzialności karnej. W kodeksie tym nie zdefiniowano tego pojęcia, powstał problem mierników społecznego niebezpieczeństwa czynu. Wysuwano w tej kwestii różne koncepcje. Dominująca była przedmiotowo-podmiotowa interpretacja społecznego niebezpieczeństwa czynu, według której na stopień ujemnej treści wpływają jedynie przedmiotowe i podmiotowe cechy czynu, a w szczególności jako elementy przedmiotowe - rodzaj i charakter dobra w które godzi czyn, sposób jego popełnienia wysokość powstałej szkody. Jako elementy podmiotowe eksponowano okoliczności wpływające na stopień winy, w tym formę zamiaru, motywy czynu, stopień nieostrożności.

W kk z 1997 r. skreślono społeczne niebezpieczeństwo czynu jako warunek definicji przestępstwa. Problem materialnej treści przestępstwa przedstawia się na płaszczyźnie konkretnego czynu realizującego znamiona tego czynu zabronionego. Utrzymana została zasada, że karygodne są takie czyny, które osiągnęły wyższy niż znikomy stopień społecznej szkodliwości. W kodeksie tym zastąpiono dotychczasowe pojecie społecznego niebezpieczeństwa czynu przez społeczną szkodliwość czynu. Stopień społecznej szkodliwości czynu określają rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, waga naruszonych przez sprawcę obowiązków jak również postać zamiaru, motywacja sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Jest to określenie dominującej w doktrynie koncepcji przedmiotowo-podmiotowej.

35. Podaj pełną definicję przestępstwa i jego podstawowe elementy.

Przestępstwem jest czyn człowieka, zabroniony pod groźbą kary przez obowiązującą ustawę określającą jego znamiona, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Zabronienie czynu przez ustawę następuje przez wskazanie w ustawie jego znamion i kary grożącej za jego popełnienie. Przez zabronienie czynu pod groźbą kary nadana mu zostaje cecha bezprawności karnej, która jest sprzecznością z normami prawa karnego, naruszeniem zakazu lub nakazu zawartego w tym prawie, nakazem mówienia prawdy przez świadka składającego zeznanie. Prawo jednak przewiduje, w pewnych sytuacjach wyłączenie bezprawności tzw. kontratypy (np. obrona konieczna, stan wyższej konieczności). Bezprawność karna wiąże się z karalnością zabronionego czynu. W zależności od tego czy zabronione zachowanie jest zbrodnią czy występkiem kk przewiduje odpowiednie sankcje.

Przez pojecie karalności czynu należy rozumieć kary grożące nie zaś to czy zostały one w konkretnym wypadku wymierzone.

36. Wyjaśnij pojęcie czynu w PK. Jakie znaczenie ma przymus dla kwalifikacji zachowania się czynu jako czynu zabronionego?

Czyn człowieka jest rezultatem skomplikowanego procesu reakcji na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne , jest wyrazem osobowości kształtującej postępowanie ludzkie. Zachowanie się człowieka tylko wtedy jest czynem gdy stanowi rezultat decyzji woli. Czyn przestępny to zawsze czyn o ujemnym ładunku treści społecznej (szkodliwość). Czyn nie zachodzi wówczas, jeżeli na człowieka został wywarty przymus absolutny (jeżeli sprawcy porwali funkcjonariusza publicznego i poddali go narkoanalizie to nie popełnia on czynu, gdy w sposób niekontrolowany świadomością i wolą ujawnia informacje stanowiące tajemnice państwową.

Przymus względny zachodzi w przypadku oddziaływania środkami fizycznymi-biciem, lub psychicznymi -np. groźbą zastrzelenia na decyzje woli człowieka. O ile zastosowanie przymusu absolutnego wyłącza decyzję woli, to przy przymusie kompulsywnym(względnym) osoba, na którą przymus wywarto, podejmuje określoną decyzję woli; jej odpowiedzialność może być jednak uchylona, gdyż znalazła się w stanie wyższej konieczności. Nie można uznać za czyn, który by rodził konsekwencje prawne, zachowania mimowolnego wynikającego z niemożności podjęcia lub realizacji decyzji woli (w malignie) albo też będące przypadkowym odruchem (ktoś potyka się i zbija szybę).

37. Kto może być podmiotem przestępstwa? Jak kształtują się warunki odpowiedzialności nieletnich i młodocianych?

Podmiotem przestępstwa(sprawcą)może być tylko człowiek. Ogólne cechy podmiotu dotyczą osiągnięcia określonego etapu rozwoju umysłowego i moralnego (wiek odpowiedzialności karnej) a także znajdowania się w takim stanie psychicznym, w którym człowiek jest zdolny do rozumienia znaczenia przedsiębranego czynu i kierowania swym postępowaniem (niepoczytalność sprawcy pozbawia czyn cechy przestępstwa). Granica wieku odpowiedzialności karnej to zasadniczo ukończenie 17 lat przed popełnieniem czynu zabronionego. Osoby będące poniżej tej granicy wiekowej zwane są nieletnimi, w zasadzie nie ponoszą odpowiedzialności karnej (można wobec nich stosować środki wychowawcze lub poprawcze). Jednak za zbrodnie przeciwko życiu, zgwałcenie kwalifikowane, rozbój, zbrodnie przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu, zamachy terrorystyczne, umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu ustawa przewiduje odpowiedzialność nieletniego, który ukończył 15 lat przed popełnieniem czynu, jeżeli przemawiają za tym właściwsi i warunki osobiste sprawcy, a zwłaszcza gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu nie ukończył 21 lat a w czasie orzekania w I instancji 24. Młodociani ponoszą pełną odpowiedzialność karną.

38. Co to są przestępstwa powszechne i indywidualne z uwagi na podmiot. Jak kształtuje się odpowiedzialność funkcjonariuszy publicznych?

Przestępstwo powszechne może popełnić każdy karnie odpowiedzialny człowiek. Podmiot tego przestępstwa jest oznaczony w ustawie za pomocą zaimka kto.

Podmiotem przestępstwa indywidualnego może być tylko osoba, która ma określone w ustawie właściwości wyróżniające ją z kręgu innych osób. Podmiot tego przestępstwa zazwyczaj jest określony za pomocą rzeczownika np. matka, żołnierz. Z uwagi na podmiot dzielimy je na właściwe - indywidualne cechy podmiotu są warunkiem przestępności czynu i niewłaściwe - indywidualna właściwość podmiotu wpływa na zaostrzenie lub złagodzenie odpowiedzialności, a brak tej cechy kwalifikuje czyn jako przestępstwo w typie podstawowym (powszechne).

Wśród przestępstw indywidualnych największe znaczenie mają przestępstwa funkcjonariuszy publicznych (np. prezydent RP, poseł, senator, sędzia, ławnik, prokurator, notariusz). Korzystają oni ze szczególnej ochrony prawnej, której odpowiadać powinna ich wzmożona odpowiedzialność za przestępstwa, w szczególności za łapówkarstwo, nadużycie władzy.

Od przestępstw indywidualnych z uwagi na podmiot odróżnia się przestępstwo indywidualne co do czynu tzw. własnoręczne np. przestępstwo zeznania fałszywych zeznań może popełnić tylko osoba prawnie zobowiązana do ich złożenia.

39. Czy w prawie polskim podmiotem przestępstwa może być osoba prawna lub inny podmiot zbiorowy?

Osoba prawna lub inny podmiot zbiorowy nie może być podmiotem przestępstwa. Odpowiedzialność karna jest bowiem odpowiedzialnością osobistą, której przesłanką jest wina indywidualna. Jednak w ostatnich latach odchodzi się od tej zasady. Wprowadza się regulacje szczególne, przewidujące karalność podmiotów zbiorowych za godzące w interesy zbiorowości lub środowisko prowadzenie działalności gospodarczej, oszustwa finansowe. W grę wchodzi bezpośrednia odpowiedzialność podmiotu zbiorowego lub odpowiedzialność zastępcza właścicieli lub menadżerów takich podmiotu). Przewiduje się również nakładanie sankcji karnych na podmioty zbiorowe jeżeli odniosły bezprawną korzyść w wyniku działania przez osobę fizyczną w imieniu lub na korzyść takiego podmiotu. Warunkiem odpowiedzialności następczej jest skazanie osoby fizycznej za przestępstwo, w wyniku którego podmiot zbiorowy odniósł bezprawną korzyść.

40. Wyjaśnij pojęcie zbrodni, występku i wykroczenia. Co uzasadnia wyłączenie wykroczeń z kategorii przestępstw?

Przestępstwa dzielą się na zbrodnie i występki. Wykroczenia natomiast, jako czyny karalne niższego rzędu objęte są odrębną regulacją zawartą w kodeksie wykroczeń. Najbardziej wyrazistym i jednoznacznym kryterium podziału czynów karalnych na przestępstwa oraz wykroczenia jest wysokość zagrożenia sankcja karną.

Zbrodnie - są to czyny zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat, albo karą surowszą (zabójstwo, rozbój z użyciem broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, ludobójstwo).

Występki- czyny zagrożone karą przekraczającą miesiąc pozbawienia wolności, miesiąc ograniczenia wolności albo grzywną powyżej 30 stawek dziennych.

Wykroczenia - to czyny zagrożone karą aresztu (od 5 do 30 dni), ograniczenia wolności w wymiarze miesiąca, grzywną do 5.000 zł lub naganą.

Podział przestępstw według ciężaru gatunkowego opiera się na kryterium wysokości grożącej kary a nie na wysokości kary orzeczonej.

41. Co to są ustawowe znamiona przestępstwa? Jaka pełnią one role w PK?

Ustawowe znamiona wyznaczają zespół jego charakterystycznych cech tworzących zarys typu przestępstwa. W toku postępowania karnego zaistnienie ustawowych znamion określonego typu przestępstwa w czynie zarzucanym oskarżonemu podlega udowodnieniu, a brak choćby jednego z tych znamion nie pozwala na przyjęcie dokonania przestępstwa. Ustawowe znamiona przestępstwa dotyczą podmiotu, strony podmiotowej, przedmiotu ochrony przestępnego, strony przedmiotowej, która obejmuje zabronione zachowanie się , jego skutek. Wyróżniamy znamiona opisowe dające opis zabronionego zachowania się, wartościujące- posługują się nazwami, których interpretacja zależy od podmiotu sprawującego prawo, normatywne - posługują się pojęciami języka prawnego.

42. Co to jest przedmiot ochrony i jakie występują w związku z tym podziały.

Każde przestępstwo godzi w określone dobro, w stosunki społeczne chronione przez PK. Całokształt tych stosunków tworzy pojęcie ogólnego przedmiotu ochrony prawno-karnej. Jeżeli z punktu widzenia PK mówimy o przedmiocie ochrony prawno-karnej to z punktu widzenia treści czynu przestępnego o przedmiocie zamachu. Wyróżniamy rodzajowy przedmiot ochrony (zamachu), który jest syntezą norm chroniących analogiczne dobra pod względem rodzajowym i indywidualny przedmiot ochrony, którym jest dobro, na które jest skierowany zamach przestępny, a także który jest przedmiotem ochrony danego przepisu prawno-karnego.

43. Co to są przestępstwa podobne. Jakie są konsekwencje podobieństwa przestępstw?

Przestępstwa podobne SA to przestępstwa skierowane przeciwko temu samemu rodzajowo dobru chronionemu prawem, a także popełnione z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. O podobieństwie przestępstw rozstrzygają: tożsamość rodzajowa czynów, sposób popełnienia polegający na zastosowaniu przemocy fizycznej lub groźby użycia takiej przemocy, działanie w celu osiągnięcia korzyści niezależnie od dobra chronionego i sposobu działania. Dopuszczenie się przestępstw podobnych jest podstawowym kryterium recydywy szczególnej, a także podstawą obligatoryjnego odwołania warunkowego zawieszenia wykonywania kary.

44. Co charakteryzują znamiona strony przedmiotowej przestępstwa?

Charakteryzują one zewnętrzne zachowanie się sprawcy, jego okoliczności, a także skutek tego zachowania się oraz powiązanie miedzy zachowaniem się a skutkiem. Do szczególnych znamion strony przedmiotowej należą sposób i okoliczności popełnienia czynu, ponieważ występują w dyspozycji niektórych tylko przestępstw, czas i miejsce popełnienia przestępstwa.

45. Przedstaw podział przestępstw na popełnione z działania i zaniechania. Jakie są warunki odpowiedzialności przy zaniechaniu?

Działanie jest to podjęcie czynności ukierunkowanych na określony cel, zaniechaniem jest zdeterminowane wolą powstrzymanie się przez podmiot od obiektywnie możliwego w danym czasie i miejscu działania wymaganego przez prawo. Przestępstwa popełnione przez działanie to np. sfałszowanie dokumentu, zabór cudzej rzeczy, a popełnione w formie zaniechania to np. nieudzielanie pomocy, uchylanie się od alimentów (sprawca powstrzymuje się od spełnienia ciążącego na nim obowiązku). Zaniechanie występuje w dwu różnych kontekstach: jako niedopełnienie obowiązku (właściwe przestępstwo z zaniechania)bądź jako zachowanie pozostające w związku z określonym w ustawie skutkiem (niewłaściwe przestępstwo z zaniechania). Są też przestępstwa, które można popełnić zarówno w formie działania jak i zaniechania np. sprowadzenie niebezpieczeństwa, spowodowanie zniszczenia w świecie roślin. Odpowiedzialności karnej za przestępstwa skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi.

46. Jakie znaczenie ma w PK skutek. Przedstaw podział przestępstw na materialne, formalne i z narażeniem na niebezpieczeństwo.

Skutek - wywołanie określonej zmiany, będącej następstwem zachowania się sprawcy. Przestępstwa materialne charakteryzuje to, że wywołanie przez sprawcę określonego skutku jest znamieniem ustawowym. Dopóki określony w ustawie skutek nie zostanie spowodowany, mówimy jedynie o usiłowaniu, a nie o dokonaniu przestępstwa. Przestępstwo formalne - do jego dokonania wywołanie skutku nie jest wymagane, penalizowane jest samo zachowanie się sprawcy. Do przestępstw materialnych należą również takie, których dokonanie wymaga spowodowania stanu bezpośredniego niebezpieczeństwa. Istota przestępstwa może polegać na naruszeniu dobra prawnego, albo na narażeniu dobra. Rozróżnia się tutaj niebezpieczeństwo w sensie ogólnym(oznacza możliwość powstania ujemnych skutków, nie kwalifikuje przestępstwa jako skutkowe) i konkretnym (narażenie na konkretne i bezpośrednie niebezpieczeństwo). Występują przestępstwa materialne z działania i z zaniechania oraz przestępstwa formalne z działania i zaniechania.

47. Wyjaśnij kwalifikowane i uprzywilejowane typy przestępstw. Co to jest wypadek mniejszej wagi.

Typy kwalifikowane są tworzone ze względu na szczególne okoliczności popełnienia czynu lub jego następstwa. Okolicznościami kwalifikującymi mogą być: sposób popełnienia przestępstwa, charakter przedmiotu wykonawczego, okoliczności czynu, nastawienie psychiczne sprawcy. W ustawodawstwie występuje znaczna różnorodność okoliczności tworzących kwalifikowane typy przestępstw. Istnieją także typy przestępstw kwalifikowanych przez następstwa. Podczas gdy okoliczności tworzące typ kwalifikowany objęte muszą być umyślnością to do przestępstw kwalifikowanych przez następstwo odnosi się szczególna forma winy- wina kombinowana. Znamiona torzące typ podstawowy przestępstwa mogą być objęte winą umyslną lub nieumyślną, natomiast następstwa muszą być zawinione nieumyślnie.

Typy uprzywilejowane przestępstwa tworzyć mogą szczególne okoliczności czynu i sytuacja psychiczna sprawcy (np. dokonanie przez matkę dzieciobójstwa pod wpływem silnych przeżyć związanych z przebiegiem porodu). Najczęściej typ ten tworzy wypadek mniejszej wagi (przekupstwo, poświadczenie nieprawdy) wg różnych koncepcji jest to ocena społecznej szkodliwości czynu, uwzględnienie okoliczności przestępstwa i osobowości sprawcy

48. Co to jest związek przyczynowy?

Związek przyczynowy to takie powiązanie zjawisk, w których jedno wynika z drugiego, a bez zaistnienia pierwszego z nich (warunek) drugie by nie nastąpiło (skutek). Jednym z warunków odpowiedzialności za przestępstwo skutkowe (materialne) jest ustalenie istnienia związku przyczynowego między zachowaniem się sprawcy a określonym w ustawie skutkiem. Nie można pociągać kogoś do odpowiedzialności za skutek, który nie pozostaje w związku przyczynowym (nie wynika) z jego zachowania się.

49. Czy istnieje związek przyczynowy w przestępstwach z zaniechania?

Według psychologiczno-socjologicznej koncepcji czynu na obiektywną rzeczywistość można oddziaływać zarówno przez działanie w kierunku zakazanym przez prawo jak i celowe zaniechanie działania w kierunku nakazanym przez prawo, za pomocą którego zmierza się do wywołania określonego skutku(matka która chce zabić swój dziecko czy zrealizuje to poprzez jego uduszenie czy niepodawanie pokarmu i zagłodzenie go na śmierć jest sprawcą śmierci dziecka). Przyczynowość zaniechania pojawia się wówczas gdy skutek bezpośrednio jest wynikiem danego zaniechania.

50. Jakie znaczenie ma wina w pK?

Zasada winy-nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie. W obecnym kk mówi się o umyślnym albo nieumyślnym czynie zabronionym co wiąże się z dążeniem do wyraźnego odróżnienia znamion strony podmiotowej czynu zabronionego od przypisania winy. Odróżnienie takie nie oznacza jednak, że umyślność i nieumyślność nie mają wpływu na winę.

51. Na czym polega psychologiczna teoria winy i jaka jest jej ocena?

Teoria psychologiczna ujmuje winę jako stosunek psychiczny sprawcy do realizacji czynu zabronionego. Teoria woli winy polega na złym zamiarze sprawcy tj. na tym, że chce on popełnić czyn zabroniony. Według teorii wyobrażenia wina polega na tym, iż wyobrażenie sprawcy co do możliwości popełnienia czynu zabronionego nie powstrzymuje go przed jego popełnieniem.

52. Przedstaw normatywne teorie winy i ich ocenę.

Teoria normatywna winy mówi, że istota winy nie polega na określonym przeżyciu psychicznym sprawcy, lecz na możliwości postawienia mu zarzutu z podjęcia wadliwej decyzji woli i niewłaściwego postępowania. Podstawą zarzutu winy jest naruszenie przez sprawcę obowiązującej normy postępowania. Teoria kompleksowa nie neguje komponentów psychicznych stosunku sprawcy do czynu. Zarzut dotyczy przy winie umyślnej genezy i treści woli, zaś przy winie nieumyślnej genezy woli, która jest skierowana niewłaściwie. Czysta teoria normatywna - istota winy wyczerpuje się w zarzucalności postępowania z punktu widzenia określonych norm. Umyślność lub nieumyślność nie są składnikiem winy, gdyż integralnie wchodzi w zakres pojęcia czynu zabronionego.

53. Jak w oparciu o elementy psychologiczne i normatywne można zdefiniować winę. Od czego zależy możność jej przypisania?

W oparciu o elementy psychologiczne i normatywne stwierdzamy, że winą jest ujemnie oceniany stosunek sprawcy do realizacji rzeczywistości objętej znamionami czynu zabronionego. Ponieważ stosunek ten może wyrażać się w zamiarze popełnienia czynu zabronionego albo w lekceważeniu obowiązku ostrożności mówimy o umyślnych i nieumyślnych formach winy. Normatywnymi warunkami, od których zależy możliwość przypisania winy sprawcy czynu zabronionego bez względu na jej formę są:

1. zdolność sprawcy do rozpoznania wymaganego przez prawo zachowania się zwana zdolnością do ponoszenia winy. Jest ona uzależniona od osiągnięcia odpowiedniego poziomu rozwoju i stanu umysłowego, pozwalającego na rozpoznanie znaczenia czynu i kierowanie swym postępowaniem. Dlatego też nieletniość i niepoczytalność traktowane są jako okoliczności wyłączające winę.

2. możliwość rozpoznania bezprawności przedsiębranego czynu, której brak wyłącza przypisanie sprawcy winy do konkretnego czynu. Nie zawiniony błąd przez sprawcę co do okoliczności uchylającej odpowiedzialność lub nieświadomość bezprawności czynu wyłącza możliwość przypisania mu czynu.

3. wymagalność zachowania zgodnego z prawem, która uzależniona jest od sytuacji motywacyjnej sprawcy. Jej miara jest to, czego prawo może żądać od człowieka szczególnie w obliczu bezpośredniego zagrożenia czy ostrego konfliktu interesów. Mając to na względzie PK wyłącza przypisywalność winy w takich sytuacjach, jak stan wyższej konieczności czy działanie w warunkach rozkazu wojskowego.

54. Na czym polega zamiar bezpośredni? Jaki jest stosunek tej formy zamiaru do pojęcia przestępstwa kierunkowego i przestępstwa popełnionego z premedytacją?

Treścią winy umyślnej jest zamiar popełnienia czynu zabronionego, który może występować w formie zamiaru bezpośredniego i ewentualnego. Zamiar bezpośredni polega na tym, że sprawca chce popełnić czyn zabroniony. Zamiar popełnienia tego czynu jest aktem woli, którego istnienie uwarunkowane jest świadomością. W odniesieniu do niektórych typów przestępstw ustawa wprowadza dodatkowe znamię nastawienia psychicznego sprawcy. Jeżeli to znamię polega na określonym w ustawie celu działania mamy do czynienia z przestępstwem kierunkowym. Zamiar przemyślany charakteryzuje się tym, że zostaje podjęty po głębszym namyśle obejmującym zarówno cel jak i sposób jego realizacji. Zamiar nagły zostaje podjęty pod wpływem silnego bodźca i cechuje się nagłością postanowienia oraz jego realizacji.

55. Co to jest zamiar ewentualny?

Zamiar ewentualny jest typową konstrukcja prawniczą. Jego istota polega na tym, że sprawca wprawdzie nie chce popełnić czynu zabronionego ale przewiduje realną możliwość jego popełnienia i na to się godzi.

56. Wyjaśnij istotę nieumyślnych form winy w postaci lekkomyślności i niedbalstwa. Jakie znaczenie ma naruszenie zasad ostrożności?

Lekkomyślność polega na tym, że sprawca narusza obowiązek ostrożności przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego, lecz przypuszczając, że tego uniknie. Jest to postać świadomej winy nieumyślnej. W przeciwieństwie do winy umyślnej sprawca bowiem nie ma zamiaru popełnienia czynu zabronionego, przypuszcza że go uniknie. Zarzut spotyka sprawcę z tego powodu, iż jego przypuszczenie było bezpodstawne, gdyż był świadomy że nie postępuje zgodnie z obowiązkiem ostrożności lub staranności, jaka obowiązywała go w danej sytuacji. Niedbalstwo różni się brakiem świadomości sprawcy co do tego, że może lub popełnia czyn zabroniony. Zarzut spotyka sprawcę z tego powodu, że popełnienia czynu zabronionego mógł uniknąć, gdyby zachował się zgodnie z wymogami ostrożności, jakie występują w danej sytuacji. Do przyjęcia winy nieumyślnej konieczne jest aby czyn był popełniony na skutek niezachowania nieostrożności , której można było od sprawcy wymagać w danej sytuacji.

57. Co to jest wina kombinowana. Jakich przestępstw dotyczy?

Wina kombinowana dotyczy połączenia umyślności z nieumyślnością, w którym znamiona przestępstwa typu podstawowego objęte są winą umyślną, natomiast powodujące wyższą karalność następstwa czynu wina nieumyślną. W kk z 97 r. wina kombinowana rozciąga się również na przestępstwa nieumyślne, w których surowsza odpowiedzialność dotyczy następstw nieumyślnego czynu zabronionego. Dotyczy kwalifikowanych typów przestępstwa, w których znamieniem kwalifikującym są następstwa czynu objętego znamionami typu podstawowego np. udział w bójce, której następstwem jest ciężkie uszkodzenie ciała lub śmierć człowieka.

58. Czy wina jest stopniowalna. Jakie okoliczności wpływają na stopień winy?

Wina jest stopniowalna z uwagi na ocenę elementów psychologicznych. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wina umyślna gdy sprawca realizuje zamiar popełnienia czynu zabronionego jest cięższa od winy opartej na nieumyślności gdy sprawca nie ma takiego zamiaru, a zarzut spotyka go z powodu świadomego lub nieświadomego naruszenia obowiązku ostrożności. Na stopień winy wpływa także ocena motywów kierujących sprawcą. Motyw to proces intelektualny ujawniający, dlaczego sprawca dopuścił się czynu. Pobudką jest uczucie, na podłożu którego dążenie to powstało. Motywy ujemne zasługujące na potępienie to chęć zemsty, dążenie do wyrządzenia krzywdy ofierze, a dodatnie zasługujące na uwzględnienie to dążenie do obrony interesu jednostki, interesu społecznego. Na stopień winy wpływa też sposób popełnienia przestępstwa. Większa jest wina sprawcy działającego brutalnie, w sposób planowy niż sprawcy, który wykazuje wahania, dąży do minimalizacji skutków czynu.

59. Co to są kontratypy, a co okoliczności uchylające winę? Czym się różnią?

Kontratypy to okoliczności uchylające bezprawność (sprzeczność z normą PK, która jest zależna od treści obowiązujących przepisów) czynów wypełniających ustawowe znamiona czynu zabronionego. Do ujętych w kk kontratypów należą: obrona konieczna, stan wyższej konieczności polegający na poświeceniu dobra dla ratowania innego dobra o wyższej wartości, ryzyko nowatorstwa, dopuszczalna krytyka związana z przestępstwem zniesławienia, działanie w ramach ostatecznej potrzeby wojskowej. Kontratypy pozakodeksowe to: zabiegi lecznicze, przerywanie ciąży w warunkach przewidzianych przez ustawę, karcenie nieletnich, ryzyko sportowe, zgodę pokrzywdzonego.

W wypadku okoliczności uchylających winę nie zostaje zniesiona bezprawność, co w określonych okolicznościach uzasadnia stosowanie środków zabezpieczających. Do okoliczności tych zalicza się nieusprawiedliwiony błąd co do bezkarności czynu lub okoliczności uchylających odpowiedzialność, niepoczytalność, nieletniość, a także działanie w warunkach rozkazu wojskowego.

60. Jakie są warunki działania w obronie koniecznej, czy można ja stosować wobec bezprawnego działania funkcjonariusza publicznego?

Na instytucję obrony koniecznej składają się zamach i jego odparcie (obrona), konieczność obrony, współmierność jej sposobu do niebezpieczeństwa zamachu. Zamachem jest zachowanie człowieka (działanie lub zaniechanie), który stwarza bezpośrednie zagrożenie dla dobra korzystającego z obrony prawnej. Prawo do obrony przysługuje wobec rzeczywistego zamachu, obronę uzasadnia zamach bezpośredni czyli natychmiastowe niebezpieczeństwo grożące dobru prawnemu. Nie jest działaniem w obronie koniecznej podjęcie środków obronnych przeciwko przyszłym zamachom. Obrona jest prawem samoistnym, jest dopuszczalna również wtedy gdy można było uniknąć zamachu w inny sposób niż czynne jego odparcie np. przez ucieczkę. Obrona musi być konieczna, co oznacza jej niezbędność dla odparcia zamachu. Odpierający zamach musi działać w celu jego odparcia co zakłada świadomość zamachu i wolę obrony zaatakowanego dobra (własnego lub innej osoby).

61. Co rozumiesz przez współmierność obrony do zamachu? Na czym polega eksces obrony koniecznej i jakie powoduje konsekwencje?

Zasada umiarkowanej obrony wynika z przekroczenia jej granic, gdy sposób obrony jest niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu. Za przekroczenie granic obrony koniecznej uznaje się świadome użycie nadmiernych środków lub sposobów obrony w sytuacji, gdy można było odeprzeć zamach za pomocą równie skutecznych ale mniej niebezpiecznych środków czy sposobów (eksces intensywny). Przekroczenie granic obrony koniecznej może polegać również na jej niewspółczesności (eksces ekstensywny) tzn. na podjęciu działań obronnych w momencie gdy zamach jeszcze nie wszedł w stadium bezpośredniego zagrożenia, albo gdy kontynuowane działania obronne nastąpiły gdy ustało bezpośrednie zagrożenie. Czyn będący rezultatem przekroczenia granic obrony koniecznej jest przestępstwem uprzywilejowanym, toteż wobec sprawcy może być zastosowane nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpienie od jego wymierzenia. Gdy przekroczenie granic było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami (lęk o życie)uchylenie kary następuje z mocy ustawy.

62. Na czym polega stan wyższej konieczności. Kiedy działanie w tym stanie uchyla bezprawność a kiedy jedynie winę?

Stan wyższej konieczności występuje wówczas, gdy jakiemuś dobru prawnemu grozi niebezpieczeństwo bezpośrednie , które można odwrócić poprzez poświecenie innego dobra korzystającego również z ochrony prawnej. Działanie w stanie wyższej konieczności polega na poświęceniu dobra korzystającego z ochrony prawnej, aby w ten sposób uchronić przed niebezpieczeństwem inne dobro korzystające również z ochrony prawnej. Zachowanie się sprawcy jest zdeterminowane celem uchylenia niebezpieczeństwa. Kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli dobro poświecone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego nie popełnia przestępstwa. Taki stan wyższej konieczności uchyla bezprawność czynu, gdyż jest w interesie prawa ratowanie dóbr cenniejszych. Gdy dobro poświecone ma wartość równą lub większą od dobra ratowanego następuje jedynie uchylenie winy, a to z uwagi na anormalną sytuację motywacyjną w jakiej znalazł się sprawca.

63. Czy i kiedy można stosować obronę konieczną przedstaw skutki działania w stanie wyższej konieczności?

Kk z 1997 r. odmiennie traktuje działanie w stanie wyższej konieczności, które zmierza do ratowania dobra o wartości wyższej niż poświecone od ratowania dobra o wartości równej poświęconemu lub mniejszej . W pierwszym przypadku ze względu na przewagę korzyści społecznej powstaje podstawa do uchylenia karnej bezprawności czynu (kontratyp), w drugim sytuacja usprawiedliwiająca sprawcę, a wiec uchylająca jedynie winę. Wobec działania w stanie wyższej konieczności, które jedynie uchyla winę, można niewątpliwie stosować obronę konieczną dla odwrócenia powstania jeszcze wyższych szkód.

64. Co to jest uzasadnione ryzyko. Jakich sytuacji dotyczy regulacja zawarta w kk i jakie warunki muszą być spełnione aby podjęte ryzyko uzasadniało uchylenie odpowiedzialności za skutki działania.

Ryzyko nowatorskie- nie popełnia przestępstwa ten, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne, gospodarcze a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy. Przeprowadzenie eksperymentu musi być uzasadnione dążeniem do osiągniecie istotnych korzyści społecznych. Eksperyment musi być przeprowadzony zgodnie z aktualnym stanem wiedzy i zasadami ostrożności. Warunkiem dopuszczalności każdego eksperymentu ma być dobrowolnie wyrażona zgoda jego uczestnika, który musi być należycie poinformowany o grożących mu ujemnych skutkach

65. Co to jest ryzyko sportowe. Od jakich warunków zależy uchylenie odpowiedzialności za ujemne skutki spowodowane przy uprawianiu sportu?

Ryzyko sportowe tworzy pozakodeksowy kontratyp przestępstwa. Liczne bowiem są wypadki w sporcie, w których zarówno uczestnicy zawodów sportowych jak i widzowie doznają obrażeń, a nawet ponoszą śmierć. Ryzyko sportowe stwarza pozakodeksowy kontratyp przestępstwa jeżeli spełniono warunki: dopuszczalność danej dyscypliny sportowej, zgodność zawodów z regułami ostrożności określonymi przez przepisy, działanie uczestników w celu sportowym, dobrowolny udział uczestników.

66. Realizacja uprawnień służbowych może niekiedy naruszać dobra stojące pod ochroną PK. Jakie warunki muszą być spełnione aby działania takie nie powodowały odpowiedzialności za przestępstwo?

Okoliczności dla których wspólne jest to, że działanie sprawcy, wyczerpujące ustawowe znamiona czynu zabronionego (np. pozbawienie człowieka wolności) stanowi realizację obowiązków służbowych lub przysługujących uprawnień. Uchylenie przestępności wynika z zasady że to co jest dozwolone przez prawo nie może być zarazem bezprawiem. Szczególne uprawnienia i obowiązki wynikają z różnorodnych przepisów prawa określimy jako pozakodeksowy kontratyp, jeżeli spełniają warunki: działanie podmiotu w ramach uprawnień lub obowiązków określonych w przepisach obowiązującego prawa, kompetencja rzeczowa i miejscowa podmiotu do dokonania określonej czynności, istnienie określonej prawem podstawy prawnej i faktycznej dla dokonania czynności, realizacja czynności w sposób zgodny z warunkami określonymi prze odpowiednie przepisy prawa. Naruszenie warunków legalności czynności opartych na uprawnieniach i obowiązkach powoduje, że czynności te z prawnych przekształcają się w bezprawne, w wypadku gdy czynność jest nadużyciem prawa i stanowi bezpośredni zamach na istotne dobro człowieka, dopuszczalna staje się obrona konieczna.

67. Wyjaśnij warunki kontratypu karcenia nieletnich. Kiedy jest ono legalne, a kiedy stanowi przestępstwo?

Karcenie nieletnich wypełniać może ustawowe znamiona takich przestępstw jak naruszenie nietykalności cielesnej, znieważenie, pozbawienie wolności i zmuszenie do znoszenia. Przesłanką legalizacji takich czynności są wychowawcze uprawnienia rodziców lub opiekunów. Jednak zachowane muszą być określone warunki, których naruszenie powoduje przestępność czynu. Zalicza się do nich: wychowawczy charakter karcenia, proporcjonalność użytych środków do wagi przewinienia dziecka, umiarkowanie użytych środków, które nie mogą zagrażać fizycznemu lub psychicznemu rozwojowi, ani też wyrządzać szkód fizycznych lub duchowych osobie karconej.

Nadużycie prawa karcenia powoduje odpowiedzialność karną za przestępstwo znęcania się nad osoba zależną.

68. Co to jest samopomoc dozwolona i kiedy uchyla ona bezprawność czynu?

Samopomoc polega na samodzielnym zabezpieczaniu roszczenia przez jednostkę, której interes został naruszony. Jej zastosowanie dopuszczalne jest przez posiadacza nieruchomości niezwłocznie po naruszeniu posiadania, aby pzrywrócic stan poprzedni, posiadaczgruntu może zając cudze zwierzę które wyrządza szkode na jego gruncie, Szeli zajęcie jest potrzebne do zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody. Za formę samopomocy uznaje się również ujęcie osoby na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, gdy zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub gdy nie można ustalić jej tożsamości. Jest to jednak uprawnienie ograniczone, ponieważ ujętą osobę należy natychmiast przekazać policji.

69. Jakie znaczenie ma zgoda pokrzywdzonego? Kiedy stanowi ona kontratyp, a kiedy okoliczność wpływającą na odpowiedzialność karną?

Zgoda pokrzywdzonego pełni różne funkcje. Jest jednym z istotnych elementów niektórych kontratypów takich jak: zabieg leczniczy, aborcja, niektóre postacie dozolonego ryzyka. Może stanowić znamię tworzące uprzywilejowany typ przestępstwa (np. zabójstwo pod wpływem współczucia). Ustawowym znamieniem przestępstwa może być także brak zgody, czyn nie będzie uznany za przestępstwo.

Zgoda pokrzywdzonego w odniesieniu do czynu, który wypełnia ustawowe znamiona czynu przestępnego tylko w pewnych warunkach może być uznana za kontratyp. Zależy to od charakteru dobra prawnego chronionego przez przepis PK. Są dobra którymi jednostka może swobodnie dysponować, istnieją także dobra indywidualne, chronione bez względu na wolę pokrzywdzonego - życie, zdrowie. Zgoda pokrzywdzonego aby była skuteczna musi być wyrażona dobrowolnie przez osobę pełnoletnią, poczytalną, określać dobro, i musi być wyrażona przed lub w chwili czynu. Wrażona później nie powoduje wyłączenia bezprawności. Poza tym sprawca musi mieć świadomość że działa za wyrażoną lub dorozumianą zgoda pokrzywdzonego.

70. Jakie są warunki legalności zabiegów leczniczych. Kiedy i za co grozić może lekarzowi odpowiedzialność karna?

Czynności lecznicze obejmują wszelką działalność mającą na celu leczenie chorego, diagnostykę, terapię i profilaktykę. Najistotniejsze znaczenie w PK mają zabiegi lecznicze, a zwłaszcza operacyjne, które wiążą się z głęboką ingerencją w organizm ludzki oraz ryzykiem śmierci, uszkodzeń ciała lub innego uszczerbku na zdrowiu. Podstawowymi warunkami legalności zabiegów leczniczych są: zgoda pacjenta poddanego zabiegowi, wykonanie zabiegu w celu leczniczym, wykonanie zabiegu zgodnie ze wskazaniami wiedzy i sztuki lekarskiej i przez osobę uprawnioną. Uchylenie bezprawności zabiegu operacyjnego następuje pod dalszymi warunkami. Zabieg operacyjny wymaga pisemnej zgody chorego. Podobnie jak zabiegi lecznicze traktuje się zabiegi kosmetyczne.

71. Spowodowanie śmierci dziecka poczętego stanowi przestępstwo, chyba ze jest ono wynikiem legalnego zabiegu przerwania ciąży? Przedstaw zmiany regulacji dotyczących warunków legalności aborcji.

Ustawa z 1956 r. legalizowała aborcję, gdy przemawiały za tym wskazania lekarskie, ciąża była wynikiem przestępstwa i kiedy za aborcją przemawiała szczególnie trudna sytuacja życiowa kobiety ciężarnej. Ustawa z 1993 r. legalizuje aborcje, gdy: utrzymanie ciaży zagraża poważnym niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia kobiety, stwierdzono trwałe lub nieodwracalne uszkodzenie płodu, ciąża jest wynikiem przestępstwa. Ustawa wprowadziła wymaganie stwierdzenia przesłanek aborcji orzeczeniem dwóch lekarzy innych niż lekarz wykonujący zabieg, jak również zezwoliła na dokonywanie takich zabiegów jedynie w publicznych zakładach opieki zdrowotnej.

72. Wyjaśnij pojecie błędu w PK. Kiedy błąd uchyla odpowiedzialność, a kiedy umniejsza?

Błąd jest to rozbieżność miedzy obiektywna rzeczywistością a wyobrażeniem o niej. Może polegać na urojeniu sobie istnienia okoliczności czy cech pewnego stanu rzeczy bądź też na nieświadomości istniejących okoliczności. Błąd co do okoliczności należącej do znamion czynu zabronionego powoduje, iż sprawcy nie można przypisać przestępstwa umyślnego objętego tymi znamionami. Oznacza to, ze błąd taki wyłącza winę umyślną np. oddanie na polowaniu śmiertelnego strzału do człowieka Jeżeli błąd sprawcy był zawiniony, gdyż był wynikiem lekkomyślności lub zaniedbania to w grę wchodzi odpowiedzialność za przestępstwo nieumyślne.

73. Jakie trudności nasuwa interpretacja przepisów o błędzie co do faktu? Jak rozstrzyga się kwestie błędne co do przebiegu związku przyczynowego, następstw i okoliczności wpływających na odpowiedzialność karną?

Błąd sprawcy może dotyczyć fizycznych właściwości przedmiotu wykonawczego albo jego cech normatywnych. Błędy takie mają charakter istotny. Jeżeli sprawca zamierzał za bić osobę A a przez pomyłkę zabił osobę B to błąd sprawcy jest nieistotny i odpowiadać on będzie za zabójstwo. Charakter błędu może być styczny i dynamiczny. Błąd sprawcy co do następstw kwalifikujących odpowiedzialność karną nie wyłącza odpowiedzialności za te następstwa, jeżeli był wynikiem lekkomyślności lub niedbalstwa. Jeżeli zaś chodzi o okoliczności tworzące typ kwalifikowany to muszą one być umyślne. Błąd sprawcy co do okoliczności kwalifikującej wyłącza odpowiedzialność za przestępstwo kwalifikowane. Jeżeli chodzi o uprzywilejowane typy przestępstw, to nieświadomość sprawcy co do istnienia takiej okoliczności, albo urojenie sobie jej istnienia stwarza podstawę do zastosowania złagodzonej odpowiedzialności , gdy sąd uzna że błąd sprawcy był usprawiedliwiony.

74. Jakie znaczenie ma błąd polegający na nieświadomości bezprawności czynu? Kiedy błąd taki uchyla, łagodzi i nie wpływa na odpowiedzialność?

Usprawiedliwiona nieświadomość bezprawności uchyla winę, natomiast gdy jest ona nieusprawiedliwiona sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

75. Kwestia błędu co do okoliczności uchylających przestępność czynu. Jakie sformułowano koncepcje?

Kwestia wykładni błędu co do okoliczności uchylających przestępność czynu była sporna. Wg pierwszego stanowiska błąd co do kontratypu, a ściślej urojenia sobie przez sprawcę działania w warunkach okoliczności uchylającej bezprawność jest odmianą błędu co do prawa. Wg drugiej koncepcji błąd sprawcy dotyczy istnienia bezprawnego zamachu, a więc okoliczności faktycznej, która w rzeczywistości nie ma miejsca. Wg trzeciej błąd co do okoliczności uchylających bezprawność nie jest jednolity, może się wiązać z prawidłowym rozpoznawaniem wszystkich okoliczności faktycznych i wynikać jedynie z błędnego przekonania o przysługującym w danej sytuacji prawie. Taki błąd ma charakter błędu prawnego. Kk z 1997 r. stanowi, że nie popełnia przestępstwa ten kto dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność lub winę, jeżeli błąd jest nieusprawiedliwiony sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

76. Co to jest niepoczytalność, a co poczytalność ograniczona?

Przyczyną niepoczytalności jest choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe lub inne zakłócenie czynności psychicznych. Skutki tego stanu dotykać mogą sfery intelektu bądź sfery wolicjonalnej a występować muszą w czasie popełnienia czynu. Upośledzenie umysłowe to upośledzenie intelektu, może mieć różne stopnie i nie wszystkie są podstawą dla uznania niepoczytalności sprawcy. W każdej sprawie konieczne jest stwierdzenie przez biegłych psychiatrów, czy stan upośledzenia wyłączał możliwość rozpoznania przez sprawcę czynu zabronionego znaczenia tego czynu i pokierowanie swoim postępowaniem. Choroby psychiczne stanowią najszerszą grupę przyczyn powodujących niepoczytalność lub ograniczenie poczytalności sprawcy. Psychopatia jest zakłóceniem w sferze popędów i woli. Psychopaci są w zasadzie poczytalni , ale w wyjątkowych przypadkach przyjmuje się u nich poczytalność ograniczoną. Skutki w psychice sprawcy wywołane wymienionymi przyczynami polegają na tym , że sprawca nie ma zdolności rozpoznania znaczenia swego czynu lub nie może pokierować swoim postępowaniem. Nie można więc przypisać mu winy, o ile wspomniane skutki wystąpiły w czasie popełnienia czynu zabronionego. Sprawca taki nie ponosi odpowiedzialności za swój czyn, nie można mu wymierzyć kary, a jedynie stosuje się środki zabezpieczające, gdy jego pozostawanie na wolności grozi poważnym niebezpieczeństwem dla porządku prawnego. Ograniczenie poczytalności nie uchyla winy, a jedynie ją umniejsza.

77. Odpowiedzialność za popełnienie czynu zabronionego w stanie niepoczytalności lub ograniczenia poczytalności spowodowanym upojeniem alkoholowym lub innym odurzeniem. Jak tę kwestie reguluje obowiązujący kk?

Odpowiedzialność karna odurzonego sprawcy za popełniony czyn jest uzależniona od zawinienia przezeń swego odurzenia wyłączającego lub ograniczającego poczytalność

78. Czy i kiedy działanie będące wykonaniem rozkazu uchyla odpowiedzialność karną?

Obowiązek wykonania rozkazu wiąże się z panującą w wojsku zasadą dyscypliny i podporządkowania. Odmowa wykonania rozkazu pociąga za sobą kary dyscyplinarne, a także groźbę sankcji karnej. Związanie żołnierzy rozkazami stwarza sytuację silnego nacisku psychologicznego który należy uwzględniać gdy w wykonaniu rozkazu naruszyli oni PK.

Żołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego będącego wykonaniem rozkazu nie popełnia przestępstwa, chyba że wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo.

79. Co rozumiemy przez formy popełnienia przestępstwa?

Sprawstwo występuje wówczas gdy jedna osoba swym zachowaniem realizuje wszystkie znamiona jakiegoś typu przestępstwa określonego w przepisach części szczególnej pk. Jest to sprawstwo w znaczeniu ścisłym zwane także sprawstwem wykonawczym (zabójstwo, kradzież, oszustwo). Sprawca może podejmować szereg czynności przygotowawczych do popełnienia przestępstwa, jego działanie może okazać się nieskuteczne i zakończyć na usiłowaniu. Może również wystąpić współsprawstwo w przestępstwie, podżeganie i pomocnictwo do przestępstwa, kierowanie popełnieniem przestępstwa przez inna osobę lub osoby. Na formy popełnienia przestępstwa składają się zarówno stadia realizacji przestępstwa i formy współdziałania osób w przestępstwie.

80. Co to jest usiłowanie przestępstwa?

Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze (bezpośrednim jak i ewentualnym)popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem (działanie lub zaniechanie) zmierza bezpośrednio do jego dokonania, które jednak nie następuje. Bezpośredniość oznacza rozszerzenie pola usiłowania na czyny, które nie są początkiem dokonania, ale do niego bezpośrednio prowadzą. Brak dokonania oznacza, że sprawca nie zrealizował wszystkich znamion przestępstwa, a w szczególności nie osiągnął zamierzonego skutku.

81. Wyjaśnij pojęcie usiłowania ukończonego i nieukończonego, kwalifikowanego i nieudolnego.

Usiłowanie ukończone występuje, gdy sprawca wykonał wszystkie czynności mające doprowadzić do zamierzonego celu , lecz skutku nie osiągnął (strzelił ale chybił), usiłowanie nieukończone, gdy zdołał zrealizować jedynie cześć działań zmierzających bezpośrednio do dokonania (wyciągnął broń i został obezwładniony). Rozróżnienie to ma istotne znaczenie ze względu na klauzulę niekaralności odstąpienia od usiłowania i czynnego żalu, gdyż przy zaawansowanym usiłowaniu konieczne będzie działanie zapobiegające skutkowi. Na tle różnic miedzy zamierzonym a spowodowanym skutkiem powstają często złożone problemy objęte nazwą usiłowania kwalifikowanego. W wypadku, gdy sprawca nie osiągnął zamierzonego skutku, lecz spowodował inny skutek, z którym co najmniej się godził (usiłował dokonać zabójstwa a spowodował ciężkie uszkodzenie ciała). Usiłowanie udolne- gdy sprawca zamierzonego skutku nie osiągnął, aczkolwiek mógł go spowodować, nieudolne - występuje wówczas gdy dokonanie przestępstwa od początku jest niemożliwe o czym sprawca nie wie. Jest ono błędem rezultatu w postaci urojenia okoliczności należącej do znamion przestępstwa albo też co do zdatności użytych środków lub sposobów realizacji zamierzonego skutku.

82. Jak kształtuje się karalność usiłowania i kiedy zachodzi uchylenie karalności?

Wymiar kary za usiłowanie następuje w granicach przewidzianych dla dokonania przestępstwa. Jednak brak dokonania, a zwłaszcza nie osiągnięcia przez sprawcę zamierzonego skutku powoduje, że wymiar kary za usiłowanie jest z reguły niższy niż za dokonanie przestępstwa. Nie podlega karze za usiłowanie kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi przestępnemu. Klauzula bezkarności nie usuwa odpowiedzialności za dokonane przestępstwo, jej najistotniejszym elementem jest dobrowolność odstąpienia od czynu lub zapobieżenia skutkowi. Nie uznamy za dobrowolne odstąpienie od czynu lub czynnego żalu jeżeli spowodowane zostało niemożnością lub wystąpieniem przeszkody w realizacji czynu. Dobrowolność zachodzi wówczas gdy w ocenie sprawcy mógł on czynu dokonać ale z tego zrezygnował. Bezskuteczny żal z uwagi na naruszenie dobra prawnego, nie stanowi podstawy do uchylenia karalności, jednak ze względu na starania sprawcy o zapobieżenie skutkowi sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

83. Wyjaśnij pojęcie przygotowania przestępstwa z uwzględnieniem jego formy rzeczowej i osobowej.

Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania. Przygotowanie jest działaniem pośrednio prowadzącym do dokonania. Przygotowanie w formie rzeczowej polega na : nabyciu lub przysposobieniu środków do popełnienia przestępstwa, zbieraniu informacji, sporządzeniu planu działania, innych podobnych czynnościach. Przygotowanie w formie personalnej polega na wejściu w porozumienie z inną osobą lub osobami, którego celem jest wspólne popełnienie przestępstwa. Przygotowanie w obu jego formach jest działaniem celowym, zatem nie jest możliwe w formie zaniechania, ani też nie wystarczy zamiar bezpośredni lub ewentualny.

84.Kiedy przygotowanie przestępstwa jest karalne?

Przygotowanie karalne jest tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Karalność przewiduje przygotowania do wszczęcia wojny napastniczej, ludobójstwa, zamachu stanu, do przestępstw przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu, fałszowaniu pieniędzy, dokumentów. Decyzja o karalności przygotowania wiąże się ze szczególną wagą dóbr chronionych przez prawo, a także z charakterem przestępstwa, do którego realizacji niezbędne są określone czynności przygotowawcze w formie rzeczowej czy też w porozumieniu z innymi osobami. Prawo przewiduje klauzulę niekaralności w wypadku odstąpienia od przygotowania. W wypadku przygotowania w formie porozumienia warunkiem bezkarności jest podjęcie istotnych starań zmierzających do zapobieżenia dokonaniu. Musi to być podjęcie działań świadczących nie tylko o odstąpieniu od zamiaru popełnienia czynu zabronionego, lecz także o zamiarze aby ten czyn nie został popełniony przez pozostałych uczestników porozumienia.

86. Podżeganie, pomocnictwo, poplecznictwo wyjaśnij pojęcia.

Podżeganie polega na nakłanianiu w dowolnej formie innej osoby do dokonania czynu zabronionego. Podżegać można jedynie w zamiarze bezpośrednim w formie działania.

Pomocnictwo polega na ułatwieniu innej osobie dokonania czynu zabronionego. Za pomocnictwo odpowiada ten kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego swym zachowaniem ułatwia jego popełnienie w szczególności dostarczając środków, udzielając rady lub informacji. Pomocnictwa można dopuścić się w formie działania jak i zaniechania, przy czym pomocnictwa przez zaniechanie dopuszcza się jedynie ten, kto miał szczególny prawny obowiązek niedopuszczenia do czynu zabronionego.

Pomoc udzielona po dokonaniu przestępstwa stanowi delikt poplecznictwa tj. pomocy w uniknięciu przez sprawcę odpowiedzialności przez jego ukrywanie, zacieranie śladów przestępstwa. Każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej winy.

87. Jak kształtuje się karalność podżegacza i pomocnika?

Karalność za podżeganie lub pomocnictwo - sąd wymierza karę w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo, może być zastosowane nadzwyczajne złagodzenie kary. Gdy działanie sprawcy zakończyło się na usiłowaniu, podżegacz lub pomocnik ponoszą odpowiedzialność jak za usiłowanie. Nie podlega karze podżegacz lub pomocnik, który dobrowolnie zapobiegł dokonaniu czynu zabronionego.

88. Jakie formy sprawstwa przewiduje kk?

Sprawstwo indywidualne wykonawcze, polegające na tym, ze jedna osoba własnym zachowaniem wypełnia wszystkie znamiona czynu zabronionego. Formy sprawstwa: sprawstwo indywidualne wykonawcze, współsprawstwo, sprawstwo kierownicze (rola kierownika akcji przestępnej- sam nie bierze udziału ale kieruje wykonaniem). Osoba wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie wydając jej polecenie popełnienia przestępstwa, jednakże nie kierując realizacją polecenia odpowiada jako sprawca.

89. Co to jest współsprawstwo?

Współsprawstwo występuje, gdy dwie lub więcej osób działa w porozumieniu (przed lub w trakcie realizacji czynu), którego treścią jest wspólne popełnienie czynu zabronionego. Współsprawstwo sukcesywne dotyczy osoby włączającej się do porozumienia w trakcie realizacji przestępstwa. Poszczególni współsprawcy ponoszą odpowiedzialność za całość uzgodnionej akcji przestępnej, a nie tylko za te jej części , które własnym działaniem zrealizowali. Współsprawcy nie ponoszą odpowiedzialności za eksces jednego z uczestników (uzgodniono kradzież a jeden dopuścił się rozboju).

97. Co to jest kara kryminalna? 98. Co rozumiesz przez racjonalizację kary?

Kara kryminalna jest karą za przestępstwo przewidzianą przez PK, konsekwencją popełnienia przestępstwa , które zawiera określoną przez to prawo dolegliwość i w której wyraża się dezaprobata popełnionego czynu i jego sprawcy. Kara kryminalna wymierzana jest w imieniu państwa i stanowi realizację wymiaru sprawiedliwości. Podstawą jej stosowania jest wina ustalona i przypisana sprawcy przestępstwa w określonym przez prawo trybie. Jej wymiar zależy od stopnia zawinienia i społecznej szkodliwości czynu, ma spełniać funkcje w zakresie prewencji indywidualnej i ogólnej. Oparta jest na odpowiedzialności osobistej sprawcy przestępstwa. Racjonalizacja kary to uzasadnienie jej istoty i jej celu. Wyróżnia się racjonalizację sakralną, sprawiedliwościową i celowościowa. Dominujące w nauce polskiej są teorie mieszane, które akcentują względną równorzędność sprawiedliwego karania oraz ogólno i szczególno-prewencyjnego celu kar.

99. Co rozumiesz przez cele i funkcje kary?

Przez cele kary kryminalnej rozumie się określone stany (skutki), które za pomocą kary zamierza się osiągnąć. Funkcja kary to na ogół faktyczne skutki (efekty) wywoływane przez karę. Funkcje rzeczywiste - faktyczne następstwa kary, postulatywne - zamierzone następstwa, cele kary. Cele kary: sprawiedliwościowy, prewencja indywidualna, ogólna, negatywna, pozytywna. Cele te realizowane są przez zabronienie określonych czynów pod groźbą kary, orzekanie kar przez sądy wobec sprawców przestępstw i wykonanie orzeczonych kar.

100. Co to są kary i środki karne. Wyjaśnij wzajemny stosunek tych pojęć oraz podaj systematykę kodeksową.

Obowiązujący kk w miejsce podziału na kary zasadnicze i dodatkowe wprowadził podział na kary i środki karne (środek racjonalnej polityki kryminalnej, którego celem jest naprawienie szkody, odebranie korzyści i zapobieganie przestępstwom, a nie zwiększenie dolegliwości w ogóle lub ubocznie. Katalog kar: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności, dożywotnie pozbawienie wolności. Środkami karnymi oprócz środków probacyjnych w postaci warunkowego umorzenia postępowania, warunkowego zawieszenia wykonywania kary i warunkowego przedterminowego zwolnienia są: pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek, obowiązek naprawienia szkody, nawiązka, świadczenie pieniężne, podanie wyroku do publicznej wiadomości. Środki karne są stosowane jako modyfikacja lub uzupełnienie kary, bądź zamiast kary, co następuje wówczas gdy stopień winy sprawcy i szkodliwości jego czynu nie wymaga orzeczenia kary. Zawierają określoną dolegliwość, mogą być zorientowane prewencyjnie albo ich celem może być kompensacja szkody i zadośćuczynienie pokrzywdzonemu przestępstwem.

103-106. Kara pozbawienia wolności.

Obowiązujący kk obniżył dolną granicę kary pozbawienia wolności do 1 miesiąca (trwa najkrócej miesiąc najdłużej 15 lat), jeżeli chodzi o sprawy o drobne i średnie przestępstwa(zagrożone karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności) traktuje pozbawienie wolności jako środek ostateczny. Gdy chodzi o zbrodnie i ciężkie występki kara ta pozostaje nadal podstawowym niezbędnym środkiem reakcji prawnokarnej. Oddziałowuje resocjalizacyjno-zapobiegawczo na skazanych, środkami prowadzącymi do realizacji tego celu mają być: oddziaływanie na skazanych przez pracę, kształcenie, zajęcia kulturalnooświatowe i sportowe, stosowanie środków terapeutycznych i podtrzymywanie kontaktów skazanych z rodziną i światem zewnętrznym. Istnieją następujące rodzaje zakładów karnych: dla młodocianych, dla odbywających karę po raz pierwszy, dla recydywistów penitencjarnych, dla odbywających karę aresztu wojskowego. Zakłady te mogą być typu zamkniętego, półotwartego i otwartego różniąc się stopniem zabezpieczenia i izolacji skazanych oraz wynikającymi z tego ich obowiązkami i uprawnieniami. Wykonanie kary odbywa się w jednym z trzech systemów: programowanego oddziaływania, terapeutycznym i zwykłym.

Kara 25 lat pozbawienia wolności-

Kara dożywotniego pozbawienia wolności - - nie jest bezwzględnie dożywotnia izolacja, albowiem w szczególnych wypadkach możliwe jest warunkowe zwolnienie skazanego, jednak dopiero po odbyciu 25 lat pozbawienia wolności. Karą tą zagrożone są najcięższe zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości, zbrodnie wojenne, zabójstwo. Kara 25 lat i dożywocia pełnią przede wszystkim funkcję ochronną . Celowe jest przewidzenie wobec skazanych na te kary możliwości, chociażby wyjątkowej warunkowego zwolnienia. Wpływa to pozytywnie na przebieg wykonania kar i przeciwdziała poczuciu beznadziejności, a także bezkarności za ewentualnie popełnione czyny w toku odbywania kary.

106. Kara ograniczenia wolności.

Wymierzana jest od miesiąca do dwunastu miesięcy. Może polegać na nieodpłatnej, kontrolowanej pracy wskazanej przez sąd na rzecz gminy, placówki służby zdrowia, zakładu opieki społecznej, lub na rzecz organizacji niosącej pomoc charytatywną - w wymiarze od 20 do 40 godzin miesięcznie. W czasie odbywania kary skazany nie może zmieniać miejsca stałego pobytu bez zgody sądu i ma obowiązek udzielenia wyjaśnień. W celu zwiększenia wychowawczego oddziaływania i kontroli nad sprawcą przewidziano możliwość dozoru kuratorskiego i nałożenia na sprawcę obowiązków probacyjnych w postaci: przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, powstrzymania się od nadużywania alkoholu, naprawienia w całości lub części wyrządzonej szkody. Istnieje możliwość orzeczenia zawieszenia wykonania kary ograniczenia wolności na okres próby od roku do 3 lat. Skazanego, który odbył połowę kary, sumiennie wykonywał nałożony obowiązek pracy, przestrzegał porządku prawnego i wykonywał pozostałe nałożone obowiązki sąd może zwolnić z reszty kary uznając ja za odbytą.

107-108. Kara grzywny.

Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki, najniższa liczba stawek wynosi 10 a najwyższa 360. W razie nadzwyczajnego zaostrzenia kary grzywny oraz kary łączonej za zbiegające się przestępstwa, wymiar tej kary zwiększa się do 540 stawek dziennych. Wysokość jednej stawki dziennej nie może być nizsza niż 10 złoty ani przekraczać 2000 zł. Grzywny nie orzeka się jeżeli dochody sprawcy, jego stosunki majątkowe lub możliwości zarobkowe nie uzasadniają przekonania , że sprawca grzywnę uiści lub ze można ja będzie ściągnąć w drodze egzekucji.

109. Co to są kary zastępcze?

Są to kary orzekane w miejsce kar pierwotnie orzeczonych. Przesłankami stosowania tych kar są bądź niemożność wykonania kar pierwotnych, lub uchylanie się sprawcy od wykonywania tych kar (kara zastępcza ma charakter środka przymuszenia sprawcy do wykonania obowiązku wnikającego z orzeczonej kary). KK przewiduje kary zastępcze zamiast kar ograniczenia wolności i grzywny. Jeżeli skazany uchyla się od odbywania orzeczonej kary ograniczenia wolności sad zamienia ją na zastępczą karę grzywny przyjmując 1 dzień kary ograniczenia wolności za równoważny 1 stawce dziennej. Zastępczą karę za grzywnę jest pozbawienie wolności traktowane w obowiązującym prawie jako ostateczność. 2 stawki dzienne są równorzędne 1 dniowi pozbawienia wolności oraz 2 dniom kary ograniczenia wolności. Istnieje możliwość zamiany nieściągalnej grzywny, której wymiar nie przekracza 100 stawek na społecznie użyteczną pracę, rozkładanie grzywny na raty, warunkowe zawieszenie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności, jeżeli skazany z przyczyn od siebie niezależnych nie może jej uiścić.

110. Podaj katalog środków karnych. Jakie pełnią one funkcje?

Do środków, w których przeważa element represyjny zaliczamy: pozbawienie praw, przepadek przedmiotów i pozbawienie korzyści pochodzących z przestępstw, do środków o przewadze elementu prewencyjnego - zakaz prowadzenia określonej działalności, pojazdów i przepadek narzędzi przestępstwa. Niektóre środki są orzekane na określony czasookres od 1 roku do 10 lat a nawet dożywotnio inne ze swej istoty nie mają takiego charakteru. Katalog środków karnych obejmuje również obowiązek naprawienia szkody, nawiązkę i świadczenie pieniężne - pełnią rolę kompensacyjną, ale nie są też pozbawione elementów prewencyjno-wychowawczych.

111. Podaj przesłanki orzekania i treść pozbawienia praw publicznych.

Pozbawienie praw publicznych polega na pozbawieniu lub uszczupleniu określonych praw politycznych i obywatelskich. Obejmuje utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do sejmu, senatu i organów samorządu terytorialnego, zawodowego lub gospodarczego, prawa do udziału w wymiarze sprawiedliwości, prawa do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych, samorządowych, odznaczeń, orderów, i tytułów honorowych oraz zdolności do ich uzyskania w okresie trwania kary. Orzekanie pozbawienia praw pozostawione zostało ocenie sądu i może nastąpić w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat, za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

112. Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia określonej działalności.

Podstawę orzeczenia tych zakazów stanowią: nadużycie stanowiska lub uprawnień zawodowych do popełnienia przestępstwa (pobieranie łapówek przez lekarza), okazanie, ze dalsze sprawowanie funkcji, wykonywanie zawodu lub prowadzenie określonej działalności gospodarczej zagraża istotnym dobrom chronionym prawem (nieudolność, brak kwalifikacji). Środek ten ma poważne znaczenie prewencyjne chroniąc dobra społeczne lub prywatne przed szkodami wynikającymi z nadużywania pełnionych funkcji lub uprawnień zawodowych jak również z nieliczenia się z powodowaniem szkód przez prowadzącego działalność gospodarczą.

113. Zakaz prowadzenia pojazdów.

Obejmuje swym zasięgiem mechaniczne pojazdy drogowe, kolejowe, wodne i powietrzne, które poruszają się za pomocą umieszczonego w nich silnika, a także inne pojazdy niemechaniczne (rower). Podstawą orzekania jest skazanie za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lądowej, wodnej lub powietrznej (spowodowanie katastrofy, wypadku oraz prowadzenia pojazdu będącą w stanie nietrzeźwym). Zakaz ten orzeka się obligatoryjnie w razie popełnienia jednego z tych przestępstw, jeżeli sprawca w trakcie jego popełnienia był nietrzeźwy, pod wpływem środka odurzającego albo zbiegł z miejsca zdarzenia na okres od 1 roku do 10 lat, a nawet dożywotnio, a biegnie on od zatrzymania lub wykonania zarządzenia o zwrocie dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdów. Zakaz ten przewiduje również kodeks wykroczeń, orzeka się go za spowodowanie zagrożenia przez niezachowanie należytej ostrożności, prowadzeniu pojazdu po użyciu alkoholu lub innego podobnie działającego środka, niestosowaniu się do sygnałów kontroli ruchu drogowego w celu uniknięcia kontroli, nieudzielaniu przez uczestnika wypadku pomocy innej ofierze wypadku. Wymiar zakazu prowadzenia pojazdów za wykroczenia wynosi od 6 miesięcy do 3 lat.

115. Przepadek przedmiotów obejmuje przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa, narzędzia lub inne przedmioty , które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, przedmioty, których wytwarzanie, posiadania, przewóz lub obrót są zabronione przez prawo. Przepadek orzeka się, gdy przedmiot nie podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi. W wypadku niemożności orzeczenia przepadku przedmiotu(na skutek jego utraty) orzeka się przepadek pieniężnej równowartości tego przedmiotu.

116. Przepadek korzyści majątkowych pochodzących z przestępstwa rozciąga się na wszystkie przypadki, w których sprawca przestępstwa osiągnął z jego popełnienia bezprawną korzyść majątkową. Nie orzeka się go gdy korzyść ta podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi. Przez korzyść majątkową rozumie się pieniądze, inne środki płatnicze, dokumenty uprawniające do otrzymania sumy pieniężnej albo zawierający obowiązek wypłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach, stwierdzenie uczestnictwa w spółce, wierzytelności, inne prawa majątkowe, przedmioty uzyskane w wyniku obrotu przedmiotami pochodzącymi bezpośrednio z przestępstwa (ruchomości lub nieruchomości nabyte za skradzione pieniądze, papiery wartościowe). Wprowadzono odwrócony ciężar dowodów wobec sprawcy skazanego za popełnienie przestępstwa, z którego osiągnął korzyść majątkową znacznej wartości. Przyjmuje się domniemanie, ze mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł prawny w czasie popełnienia przestępstwa lub po jego popełnieniu, do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku, stanowi korzyść majątkową z popełnienia przestępstwa, chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód zgodnego z prawem uzyskania tego mienia. Domniemanie to rozciąga się na inną osobę fizyczną, prawną jeżeli materiał dowodowy uzasadnia wysokie prawdopodobieństwo, że sprawca aby uniemożliwić orzeczenie lub egzekucję przepadku przeniósł na tę osobę mienie uzyskane w wyniku popełnienia przestępstwa.

117. Nawiązka i świadczenie pieniężne.

Nawiązka polega na zasądzeniu, obok kary, określonej kwoty pieniężnej na rzecz pokrzywdzonego, niekiedy także na cel społeczny. Jej charakter prawny jest mieszany, ma elementy penalne (dodatkowa dolegliwość) a w wypadku zasądzenia na rzecz pokrzywdzonego cechę swoistego zryczałtowanego odszkodowania. Nawiązka może być orzeczona w celu zadośćuczynienia za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia i doznaną krzywdę. Wysokość jej nie może przekraczać dziesięciokrotności najniższego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji. Nawiązka na rzecz pokrzywdzonego przestępstwem kradzieży lub wyrębu w celu kradzieży drzewa w lesie może być orzeczona w wysokości podwójnej wartości drzewa. W razie skazania za zniesławienie lub zniewagę nawiązka może być orzeczona na rzecz pokrzywdzonego, PCK, lub na inny cel wskazany przez pokrzywdzonego. Nawiązka w przypadku skazania przeciwko środowisku orzekana jest wyłącznie na cel społeczny - w wysokości od trzykrotności do dwudziestokrotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji. Nawiązkę na rzecz instytucji lub organizacji społecznej do której statutowych zadań należy niesienie pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych orzeka się w przypadku skazania sprawcy przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji- wysokość od trzykrotności do stukrotności najniższego wynagrodzenia.

Świadczenie pieniężne nie jest formą naprawienia szkody lecz jest dodatkową dolegliwością dla sprawcy związaną z potrzebą kształtowania świadomości prawnej. Orzeka się je na określony cel społeczny , nie może przekraczać trzykrotności najniższego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji.

118. Podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Obecnie środek ten w postaci publikacji wyroku orzec można jedynie w wypadkach przewidzianych w ustawie tzn. jeżeli sąd uzna to za celowe, w szczególności ze względu na społeczne oddziaływanie skazania, o ile nie narusza to interesu pokrzywdzonego. Jest to niezbędne dla osiągnięcia jednego z celów kary jakim jest kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa.

119. Środki probacyjne- pojęcie, cele i formy probacji.

Probacja - proces oddziaływania resocjalizacyjnego przeprowadzić można bez pozbawienia wolności, zwłaszcza gdy chodzi o sprawców, których dotychczasowe życie oraz właściwości i warunki osobiste pozwalają na prognozę, iż nie powrócą na drogę przestępstwa. Podstawą probacji jest dozór kuratora zawodowego, którego zadaniem jest nadzorowanie probanta, udzielnie mu pomocy i oddziaływanie wychowawcze. Probacja charakteryzuje się dużą efektywnością i góruje nad karą pozbawienia wolności. Formy probacji: warunkowe zawieszenie wykonywania orzeczonej kary, warunkowe umorzenie postępowania karnego, warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbywania reszty kary pozbawienia wolności.

120. Warunkowe umorzenie postępowania polega na rezygnacji ze skazania i kary wobec sprawcy uznanego winnym przestępstwa i zastosowaniu przewidzianych przez prawo środków o charakterze probacyjnym. Nie jest to uwolnienie od odpowiedzialności lecz swoisty środek karny, polegający na nałożeniu określonych obowiązków na sprawcę przestępstwa w celu poddania go próbie. Przesłanki stosowania: zagrożenie czynu karą nie przekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, wina sprawcy i stopień społecznej szkodliwości popełnionego czynu nie są znaczne, brak jest wątpliwości co do popełnienia przestępstwa i jego okoliczności, sprawca nie był dotąd karany za przestępstwo umyślne, występuje pozytywna prognoza, wyrażająca się w przekonaniu, ze pomimo warunkowego umorzenia postępowania sprawca nie popełni ponownie przestępstwa i będzie przestrzegał porządku prawnego. Prawo do stosowania warunkowego umorzenia ma sąd, albowiem decyzja ta opiera się na stwierdzeniu winy i określeniu konsekwencji prawnych popełnienia przestępstwa, co należy do wymiaru sprawiedliwości. Prokurator zamiast aktu oskarżenia może skierować do sądu wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Sąd rozpoznaje wniosek na posiedzeniu przed rozprawą orzekając o warunkowym umorzeniu w formie postępowania, z tym, że może uzależnić wydanie takiego postępowania od porozumienia oskarżonego z pokrzywdzonym co do naprawienia wyrządzonej mu szkody. Jeżeli nie ma podstaw do wydania postanowienia o warunkowym umorzeniu, sprawa podlega rozpoznaniu na rozprawie. Możliwe jest jednak, że w wyniku rozprawy sąd wyda wyrok o warunkowym umorzeniu postępowania.

121. Obowiązki próby przy warunkowym umorzeniu postępowania.

Warunkowe umorzenie postępowania następuje na okres próby od 1 roku do 2 lat. Sad zobowiązuje sprawcę do naprawienia szkody w całości lub części , a może nałożyć na niego obowiązki próby (informowania sądu lub kuratora o przebiegu próby, przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania środków odurzających), ponadto może orzec świadczenie pieniężne oraz zakaz prowadzenia pojazdów. W celu kontroli wykonywania obowiązków próby i wzmocnienia oddziaływania na sprawcę sąd może orzec dozór kuratora. Sąd podejmuje postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany, natomiast sąd może podjąć postępowanie , gdy sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, gdy popełnił przestępstwo, albo uchyla się on od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonego środka karnego. Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć, gdy upłynął okres próby i dodatkowe 6 miesięcy, w takim wypadku umorzenie postępowania jest definitywne a sprawca uchodzi za niekaralnego w świetle prawa.

122. Warunkowe zawieszenie wykonania kary.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary spełnia ważna rolę instrumentu indywidualizacji reakcji na przestępstwo, jest wyrazem racjonalizacji szczególno-prewencyjnej. Podstawową przesłanką warunkowego zawieszenia wykonania kary jest pozytywna prognoza, która wyraża się w przekonaniu sądu, że mimo niewykonania kary sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa. KK z 1997 r. przewiduje warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności i grzywny samoistnej. KK przewiduje możliwość stosowania instytucji warunkowego skazania wobec recydywistów w typie podstawowym bez szczególnych ograniczeń, zaś w wypadku recydywy wielokrotnej, gdy zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

123. Obowiązki próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który biegnie od uprawomocnienia wyroku. Okres ten wynosi od 2 lat do 5 lat, a w stosunku do młodocianych i recydywistów wielokrotnych od 3 do 5 lat. W wypadku warunkowego zawieszenia wykonywania kary ograniczenia wolności lub grzywny okres próby wynosi od roku do 3 lat. Zawieszając karę sąd może orzec grzywnę do 180 stawek dziennych, natomiast przy zawieszeniu wykonania kary ograniczenia wolności do 90 stawek. Zawieszając warunkowo wykonanie kary można na sprawcę nałożyć obowiązki próby: informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, przeproszenia pokrzywdzonego wykonywania ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, wykonywania pracy zarobkowej, nauki lub przygotowania się do zawodu, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, innego stosowanego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa. Ponadto sąd może zobowiązać skazanego do naprawienia szkody lub uiszczenia świadczenia pieniężnego. Czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków próby sąd określa po wysłuchaniu skazanego, natomiast gdy chodzi o poddanie się leczeniu odwykowemu lub rehabilitacyjnemu wymaga się zgody skazanego. Skazanego można poddać dozorowi kuratora sądowego, którego zadaniem jest podjęcie starań, aby sprawca w okresie próby przestrzegał porządku prawnego, wykonywał nałożone przez sąd obowiązki próby i by nie popełnił ponownie przestępstwa. Oddanie młodocianych i recydywisty wielokrotnego pod dozór jest obowiązkowe. Pozytywny wynik próby powoduje zatarcie skazania z mocy prawa, jeżeli w ciągu 6 miesięcy od jej upływu nie nastąpiło zarządzenie sądu o wykonaniu zawieszonej kary. Negatywny wynik próby oznacza naruszenie jej warunków lub dopuszczenie się nowego przestępstwa. Jeżeli sprawca w okresie próby popełni podobne do poprzedniego przestępstwo umyślne następuje obligatoryjne zarządzenie wykonania zawieszonej kary, natomiast fakultatywne gdy sprawca w okresie próby popełnił inne przestępstwo, rażąco narusza porządek prawny, nie uiścił grzywny, uchyla się od nałożonych obowiązków próby lub orzeczonych środków karnych, uchyla się od dozoru.

124. Warunkowe przedterminowe zwolnienie od odbycia części kary pozbawienia wolności następuje po orzeczeniu kary w procesie jej wykonywania, polega na poddaniu zwolnionego próbie i dozorowi kuratorskiemu oraz uzależnieniu skutków prawnych od wyniku próby. Jego przesłanką merytoryczną jest prognoza kryminologiczna oparta na ocenie właściwości i warunków osobistych skazanego, jego sposobu życia przed i po popełnieniu przestępstwa, a przede wszystkim w toku odbywania kary, która uzasadnia przypuszczenie, że pomimo wcześniejszego zwolnienia nie powróci on na drogę przestępstwa. O warunkowym przedterminowym zwolnieniu orzeka sad penitencjarny na wniosek skazanego lub jego obrońcy, dyrektora zakładu karnego lub kuratora sądowego. Przesłanką formalną jest odbycie przez skazanego określonej w ustawie części kary, chyba że sąd w wyroku określił surowsze warunki ubiegania się o warunkowe zwolnienie. Ogólną przesłankę stanowi odbycie połowy kary, nie mniej jednak niż 6 miesięcy. W wypadku recydywy specjalnej podstawowej można skazanego zwolnić po odbyciu 2/3 kary, nie mniej jednak niż roku, natomiast recydywistę wielokrotnego po odbyciu ¾ kary, skazanego na 25 lat po odbyciu 15 lat kary, natomiast skazanego na karę dożywocia dopiero po upływie 25 lat.

125. Obowiązki próby przy warunkowym zwolnieniu .

Warunkowe zwolnienie następuje na okres próby i nie może on być krótszy niż 2 lata (dla recydywisty wielokrotnego-3 lata) ani dłuższy niż 5 lat (10 lat dla skazanego na karę dożywocia, który może być zwolniony po 25 latach). Odwołanie warunkowego zwolnienia jest obligatoryjne jeżeli zawiniony w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności, natomiast odwołanie jest fakultatywne, jeżeli w okresie próby zwolniony rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności popełnił przestępstwo nie będące podstawą obligatoryjną, uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych. W razie odwołania nie zalicza się na poczet kary okresu spędzonego na wolności i w tym wypadku nie można ponownie warunkowo zwolnić skazanego przed upływem roku od osadzenia w zakładzie karnym, a w wypadku dożywotniego pozbawienia wolności przed upływem 5 lat. Pozytywny wynik próby to nie odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia w tym okresie i w ciągu dalszych 6 miesięcy. W tej sytuacji uważa się karę z odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia. Pozytywny upływ okresu próby stanowi zrealizowanie celu warunkowego zwolnienia.

126. Wyjaśnij pojęcie recydywy w znaczeniu prawnym i kryminologicznym.

Recydywa jest to ponowne lub wielokrotne popełnieni przestępstw przez tego samego sprawcę. W znaczeniu kryminologicznym recydywą jest występujące w społeczeństwie zjawisko przestępczości powrotnej, w jednostkowym zaś wymiarze ponowne lub wielokrotne popełnianie przestępstw przez te samą osobę. Recydywą w znaczeniu prawnym jest uprzednie skazanie za przestępstwo. Recydywa szczególna dotyczy powrotu do określonej kategorii przestępstw w ciągu 5 lat od odbycia kary Recydywa penitencjarna dotyczy ponownego odbywania kary pozbawienia wolności w wyniku skazania nie tylko za przestępstwa popełnione w warunkach ustawowo określonej recydywy szczególnej.

127. Co to jest recydywa ogólna i szczególna?

Recydywa ogólna to powrót do przestępstwa po uprzednim skazaniu za jakiekolwiek przestępstwo umyślne, co stanowi negatywną przesłankę stosowania instytucji warunkowego umorzenia postępowania lub powrót do przestępstwa po uprzednim skazaniu za występek umyślny na karę pozbawienia wolności, na czas nie krótszy niż 6 miesięcy bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, który wyłącza możliwość orzeczenia kary ograniczenia wolności lub grzywny za występek zagrożony karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat. Recydywa szczególna wyodrębnia recydywę szczególną podstawową, która zachodzi, gdy skazany na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne w ciągu 5 lat od odbycia poprzedniej kary, nie mniej jednak niż 6 miesięcy, zostaje ponownie skazany za ponowne przestępstwo umyślne i recydywę szczególną wielokrotną, która zachodzi gdy: sprawca był już skazany w warunkach recydywy podstawowej, odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności, w ciągu 5 lat od odbycia ostatniej kary powrócił do przestępstwa, powrót ten dotyczy umyślnego przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu, zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem, innego przestępstwa przeciwko mieniu popełnionego z użyciem przemocy lub groźby jej użycia.

Głównym kryterium recydywy w typie podstawowym stanowi podobieństwo przestępstw czyli przestępstw należących do tego samego rodzaju, a także przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby oraz popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

128-129. Na czym polega nadzwyczajne obostrzenie kary wobec recydywistów szczególnych?

W stosunku do recydywistów szczególnych PK przewiduje nadzwyczajne zaostrzenie kary. Jeżeli sprawca za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę. Jeżeli sprawca uprzednio skazany, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, zgwałcenie, rozbój, kradzież z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźby jej użycia, sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

130. Co to jest przestępczość zawodowa?

Przestępczość zawodowa polega na uczynieniu sobie z przestępstwa swoistego procederu przynoszącego dochód. Postulat objęcia przestępców zawodowych zaostrzona karalnością przewidzianą generalnie uwzględnił dopiero kk z 97 r. Do sprawcy który z popełnienia przestępstw uczynił sobie stałe źródło dochodów, popełnia przestępstwo działając w zorganizowanej grupie lub związku mającym na celu popełnianie przestępstw albo przestępstwo o charakterze terrorystycznym stosuje się przepisy dotyczące wymiaru kary, środków karnych oraz środków związanych z poddaniem sprawcy próbie tj, przewidziane wobec recydywisty szczególnego tj. orzekanie kary pozbawienia wolności nadzwyczajnie obostrzonej, ograniczenia do wyjątkowych sytuacji możliwości warunkowego zawieszenia wykonania takiej kary, a także ograniczeń w zakresie warunkowego przedterminowego zwolnienia.

132. Co rozumiesz przez przestępczość zorganizowaną?

Przestępczość zorganizowana występuje w formie zorganizowanych grup, gangów i związków przestępczych. Obszary działalności takich grup obejmują dziedziny hazardu i prostytucji, pornografii oraz wytwarzania i nielegalnego obrotu środkami odurzającymi, handel bronią, zorganizowany przemyt pojazdów mechanicznych i towarów luksusowych, obrót działami sztuki, oszustwa kapitałowe, fałszerstwo czeków, kart kredytowych, pranie brudnych pieniędzy.

132. Jakie są możliwości i środki przeciwdziałania zorganizowanej przestępczości?

Obok penalizacji udziału w związkach i zorganizowanych grupach występuje zaostrzenie karalności wszelkiego typu przestępstw popełnionych w ramach działalności takich grup. KK wobec sprawców popełniających takie przestępstwa stosowanie wszystkich obostrzeń jakie są przewidziane wobec recydywistów wielokrotnych tj. orzekanie kary pozbawienia wolności nadzwyczajnie obostrzonej, ograniczenia do wyjątkowych sytuacji możliwości warunkowego zawieszenia wykonania takiej kary, a także ograniczeń w zakresie warunkowego przedterminowego zwolnienia. Za najskuteczniejszą uważa się karę konfiskaty lub innej formy pozbawienia korzyści z przestępstwa. W razie skazania sprawcy (uczestnika zorganizowanej przestępczości) sąd orzeka przepadek osiągniętych korzyści majątkowych pochodzących chociażby pośrednio z popełnionego przestępstwa.

133. Co to jest przestępstwo terrorystyczne?

Charakter terrorystyczny ma poważne przestępstwo (zagrożone karą co najmniej 5 lat pozbawienia wolności) popełnione w celu poważnego zastraszania wielu osób, zmuszenia organu władzy publicznej RP, innego państwa lub organizacji międzynarodowej do podjęcia albo zaniechania określonej czynności, wywołania poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce RP, innego państwa lub organizacji międzynarodowej a także groźba popełnienia takiego czynu. Przestępstwa te maja charakter celowy zmierzający do osiągnięcia określonego efektu o charakterze politycznym, gdzie bezpośrednie ofiary zamachu są najczęściej traktowane jak środki do realizacji tego celu.

134. Co rozumiesz przez sądowy wymiar kary?

Sądowy wymiar kary stanowi konkretyzację kary przewidzianej w ustawie za określony typ przestępstwa, przy uwzględnieniu wskazanych w ustawie zasad i dyrektyw wymiaru kary. Sądowym wymiarem kary rządzą zasady: swobody sądu przy wymiarze kary (nikt nie ma prawa wywierać nacisku na sąd lub w inny sposób wpływać na wydawane wyroki) , humanitaryzmu (nakazuje kierować się godnością człowieka, a w szczególności dążeniem do minimalizowania dolegliwości wynikających z kar, naturalnie w granicach określonych celami i kary i środków karnych), indywidualizacji kar i środków karnych (polega na ich dostosowaniu do indywidualnych właściwości i warunków osobistych sprawcy oraz możliwości i perspektyw zapobiegawczego i wychowawczego oddziaływania na niego), zaliczania tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonych kar, preferencji kar i środków nie izolacyjnych.

135. Na czym polega zasada zaliczania tymczasowego aresztowania lub innego faktycznego pozbawienia wolności na poczet kary?

Zasada zaliczenia tymczasowego aresztowania na poczet kary ma na celu, aby dolegliwość związana z aresztowaniem została wyrównana, tj. nie stanowiła nadwyżki ponad orzeczoną karę. Na poczet kary zalicza się rzeczywiste pozbawienie wolności (tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie, oraz wszelkie inne formy faktycznego pozbawienia wolności). Jeżeli nie orzeczono kary pozbawienia wolności lub jej wykonanie zostało warunkowo zawieszone- zaliczenie następuje na poczet orzeczonej kary ograniczenia wolności lub grzywny, przy czym 1 dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się 2 dniom kary ograniczenia wolności lub 2 stawkom dziennym grzywny.

136. Na czym polega zasada preferencji kar nie izolacyjnych?

Zasada preferencji kar nie izolacyjnych odzwierciedla się w kolejności wymienienia kar w systemie kar jak i w tym, że jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, sąd orzeka karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary. Zasadę tę wyraża też możliwość orzeczenia zamiast pozbawienia wolności kary ograniczenia wolności lub grzywny za przestępstwo zagrożone wyłącznie karą pozbawienia wolności nie wyższą niż lat 5. Przesłankami zastosowania takiej możliwości są: uznanie przez sąd, ze kara pozbawienia wolności nie jest celowa, sprawca nie był uprzednio skazany na efektywną karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne, orzeczona kara ograniczenia wolności lub grzywny będzie wystarczająca dla osiągnięcia celów kary. Istnieje możliwość odstąpienia od wymierzenia kary i poprzestania wyłącznie na orzeczeniu środka karnego, jeżeli chodzi o występki zagrożone kara pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat, a stopień społecznej szkodliwości popełnionego czynu nie jest znaczny. W tym wypadku mamy do czynienia z samoistnym charakterem środków karnych, które mają zastępować karę.

137-138. Wyjaśnij pojęcie i wskaż na ogólne dyrektywy rządzące wymiarem kary i innych środków karnych.

Przez dyrektywy wymiaru kary rozumie się zawarte w ustawie wskazania, którymi sąd ma obowiązek kierować się przy ich wymierzaniu. Ich główną funkcją jest zapewnienie realizacji celów kary i środków karnych, przyjętych w danym systemie karnym. Wyróżniamy dyrektywy ogólne, które kształtują wymiar kary wobec ogółu sprawców przestępstw (współmierność kary do winy sprawcy i stopnia społecznej szkodliwości popełnionego czynu, zapobiegawcze i wychowawcze oddziaływanie kary na sprawcę oraz społeczne oddziaływanie kary) oraz dyrektywy szczególne, dotyczące jedynie określonych kategorii sprawców lub poszczególnych kar i środków karnych. Dyrektywy współmierności kary do winy sprawcy i do stopnia społecznej szkodliwości jego czynu mają zapewnić orzekanie kar zasłużonych, sprawiedliwych. Dyrektywa społecznego oddziaływania kary wyraża prewencję ogólną jako nakaz kształtowania właściwych ocen, postaw prawnych, i utwierdzania w społeczeństwie przekonania, że sprawcy przestępstw ponoszą odpowiedzialność za swoje czyny. Dyrektywa oddziaływania na sprawcę realizuje wskazania prewencji indywidualnej wyrażającej się w zapobiegawczym i wychowawczym wpływie orzekanych kar i środków karnych. Szczególno prewencyjne oddziaływanie kar i środków karnych wiąże się z ich zapobiegawczą funkcją, polegającą na ochronie społeczeństwa przed niebezpieczeństwem ponownego popełnienia przestępstwa lub przestępstw przez danego sprawcę.

139. Co to są szczególne dyrektywy wymiaru kary i jakich sytuacji one dotyczą?

Szczególne dyrektywy wymiaru kary to takie, które modyfikują dyrektywy ogólne. Szczególną dyrektywą wobec sprawców młodocianych a także nieletnich odpowiadających karnie jest prymat wychowawczego oddziaływania kary. Obowiązujący kk zawiera dyrektywę wyjątkowości kary dożywotniego pozbawienia wolności, której nie można orzec wobec nieletniego odpowiadającego karnie, a jedynie wobec sprawcy, który w chwili popełnienia zbrodni zagrożonej tą karą ukończył 18 lat. Istotne znaczenie ma dyrektywa nakazująca uwzględnienie sytuacji majątkowej sprawcy przy wymiarze kary grzywny. Obowiązujący kk zawiera wyraźną dyrektywę zakazującą orzekania grzywny, gdy dochody sprawcy, jego stosunki majątkowe lub możliwości zarobkowe uzasadniają przekonanie, że sprawca grzywny nie uiści i nie będzie można jej ściągnąć w drodze egzekucji.

140. Jakie okoliczności powinien uwzględniać sąd przy wymiarze kary? Jaki jest stosunek tych okoliczności do dyrektyw wymiaru kary?

Okoliczności, które sąd ma obowiązek uwzględnić przy wymiarze kary dotyczą przedmiotowej(rozwija i konkretyzuje dyrektywę współmierności kary do stopnia winy i społecznej szkodliwości czynu) i podmiotowej charakterystyki przestępstwa oraz osoby sprawcy(dyrektywa prewencji indywidualnej). Mają one charakter ambiwalentny i w zależności od oceny sądu działać mogą na korzyść albo na niekorzyść oskarżonego. Jedynie współdziałanie z nieletnim, popełnienie przestępstwa w warunkach recydywy ogólnej oraz naruszenie przez sprawcę ciążących na nim obowiązków traktuje się zawsze jako okoliczności obciążające. Wśród okoliczności związanych z czynem ustawa wymienia rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa (szkoda majątkowa i niemajątkowa), sposób działania (motywacja popełnienia czynu, która ma znaczenie w ocenie stopnia winy jak i do ustalenia prognozy dotyczącej przyszłego zachowania się sprawcy), starania sprawcy o naprawienie szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu.

141. Co to jest nadzwyczajne złagodzenie kary? Przedstaw przesłanki i sposób.

Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary łagodniejszej niż przewidziana w sankcji za dane przestępstwo (zamiana rodzaju kary na łagodniejszy albo orzeczenie kary poniżej dolnej granicy przewidzianej w sankcji w ramach danego rodzaju kary). Nadzwyczajne złagodzenie kary przewidzianej za zbrodnię polega na obniżeniu jej minimum do 1/3 dolnej granicy zagrożenia, przy występkach zagrożonych karą pozbawienia wolności o dolnej granicy nie niższej od roku nadzwyczajne złagodzenie polega na orzeczeniu kary grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności (od 1 miesiąca). Jeżeli występek zagrożony jest karą o dolnej granicy niższej od roku sąd może orzec jedynie grzywnę lub ograniczenie wolności. Pierwsza grupa przesłanek nadzwyczajnego złagodzenia kary odwołuje się do przepisu ustawy (dot. usiłowania nieudolnego, bezskutecznego czynnego żalu osoby, która usiłowała popełnić przestępstwo, nieusprawiedliwionego błędu, ograniczenia poczytalności, odpowiedzialności karnej nieletniego). Druga grupa przesłanek dotyczy sprawcy, jego postawy lub sytuacji i można je zastosować wobec młodocianego, gdy przemawiają za tym względy wychowawcze, gdy sprawca czynił starania o naprawienie szkody lub jej zapobieżenie, gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, gdy sprawca przestępstwa nieumyślnego poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem co powoduje, że nawet najniższa kara byłaby zbyt surowa, gdy sprawca współdziałający z innymi osobami ujawnił informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa, na wniosek prokuratora.

Trzy rodzaje motywów ustawodawczych: wiktymologiczny- wiąże się z uwzględnieniem interesów pokrzywdzonego dążeniem do rozwiązywania konfliktów w drodze mediacji, humanitarny - polega na uwzględnieniu poniesionego przez sprawcę uszczerbku, polityczno-kryminalny -wiąże się z walką z zorganizowaną przestępczością.

142. Na czym polega i jaka jest rola odstąpienia przez sąd od wymierzania kary?

Odstąpienie od wymierzenia kary polega na rezygnacji z wymierzenia kary i poprzestaniu na orzeczeniu środka karnego, albo na odstąpieniu od wymierzenia jakiegokolwiek środka karnego. Stosuje się je w wypadkach stwierdzenia winy sprawcy i wydania wyroku skazującego. Podstawą odstąpienia jest zasadniczo przewidzenie takiej możliwości przez przepis ustawy(usiłowanie nieudolne, przekroczenie granic obrony koniecznej). KK przewiduje obligatoryjne odstąpienie od wymierzenia kary, jeżeli przekroczenie granic obrony koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami, wobec dokonującego denuncjacji uczestnika zorganizowanej przestępczości, jeżeli jego rola była podrzędna, a przekazane informacje przyczyniły się do zapobieżenia popełnieniu innego przestępstwa. Z odstąpieniem od wymierzenia kary i możliwości poprzestania na orzeczeniu środka karnego za przestępstwo zagrożone karą nie przekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, mamy do czynienia jeżeli społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna a orzeczony środek karny spełni cele kary.

143. Wyjaśnij genezę wyodrębnienia sądownictwa i zasad odpowiedzialności nieletnich.

KK z 1932 r. przewidywał, ze nieletni, którzy przed ukończeniem 13 roku życia popełnili czyn zabroniony, są karanie nieodpowiedzialni , a sąd może zastosować wobec nich jedynie środki wychowawcze (upomnienie, dozór, umieszczenie w zakładzie wychowawczym). Sytuacja nieletnich, którzy popełnili czyn zabroniony w wieku od 13 do 17 lat uzależniona została od kryterium rozeznania, tj. takiego stopnia rozwoju umysłowego i moralnego, który umożliwia rozpoznanie znaczenia czynu i kierowanie swym postępowaniem. Działający bez rozeznania nadal byli traktowani jako nieodpowiedzialni, wobec których można stosować jedynie środki wychowawcze. Natomiast tych w wieku od 13 do 17 lat dopuścili się czynu zabronionego z rozeznaniem sąd mógł skazać na umieszczenie w zakładzie poprawczym.

144. Jaka jest geneza poddania orzekania w sprawach nieletnich sądom rodzinnym?

KK z 1932 roku rozstrzygał kwestię odpowiedzialności nieletnich a nie był nastawiony na jego ochronę. Szczególną krytykę powodowało kryterium rozeznania. Wobec przekonania, że przestępczość nieletnich ma najczęściej związek z patologią środowiska rodzinnego, uznanie zdobyła koncepcja sądów rodzinnych, które zakresem jej kompetencji obejmują całokształt problemów rodziny i nieletnich. Od 1978 r. powołano sądy rodzinne w skali kraju i utworzono przy nich specjalne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne do spraw rodziny i nieletnich. Naczelną zasadą ustawy z 16.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich jest ochrona nieletnich przed demoralizacja i przestępczością. Demoralizacja to naruszanie zasad współżycia społecznego, systematyczne uchylanie się do obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu, środków odurzających, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych.

145. Wyjaśnij pojęcie nieletniego w świetle ustawy z 1982 r? jakie rodzaje postępowania przewiduje ta ustawa?

Pojęcie nieletniego zostało uzależnione od postawy postępowania i obejmuje w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji -osoby, które nie ukończyły 18 lat, w postępowaniu o czyny karalne-osoby, które w chwili popełnienia takiego czynu ukończyły lat 13, lecz nie osiągnęły lat 17, w zakresie wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych -osoby, które nie ukończyły 21 lat. Ustawa przewiduje postępowanie wyjaśniające, rozpoznawcze (opiekuńczo-wychowawcze i poprawcze).

146. Wskaż na katalog środków wychowawczych stosowanych wobec nieletnich.

Przewidziany w ustawie z 1982 r. katalog środków wychowawczych obejmuje: upomnienie, zobowiązanie do określonego postępowania, nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna, nadzór organizacji lub osoby udzielającej poręczenia za nieletniego, nadzór kuratora, skierowanie do kuratorskiego ośrodka pracy z młodzieżą, zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu zabronionego, umieszczenie w rodzinie zastępczej, odpowiedniej placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w ośrodku szkolno-wychowawczym.

147. Co to są środki poprawcze? Kiedy orzeka się o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym?

Orzekanie środków poprawczych następuje w sytuacjach, gdy nieletni po ukończeniu 13 roku życia dopuścił się czynów karalnych i wykazuje objawy głębokiej demoralizacji. Środkiem poprawczym jest umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym,( w którym przebywa on do ukończenia 21 roku życia. Sąd rodzinny może orzec o jego warunkowym zwolnieniu po upływie 6 miesięcy od umieszczenia, zwolnienie następuje na okres próby od roku do lat3, w czasie którego sąd stosuje wobec nieletniego środki wychowawcze), warunkowe zawieszenie wykonania orzeczenia o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym na okres próby (od roku do lat3, w tym wypadku stosuje się obligatoryjnie środki wychowawcze oraz dozór kuratora).

148. Obowiązujące prawo przewiduje możliwości orzekania kar wobec nieletnich. Wskaż na te możliwości i dokonaj ich oceny.

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich przewiduje wyjątkowe możliwości orzekania kar wobec nieletniego, który: w chwili orzekania ukończył 18 lat a zachodzą przesłanki do umieszczenia go w zakładzie poprawczym, ukończył 18 lat przed rozpoczęciem wykonywania orzeczenia o umieszczeniu go w zakładzie poprawczym, postępowanie wobec niego zostało wszczęte przez sąd rodzinny po ukończeniu 18 lat, z tym, że czynu karalnego dopuścił się jako nieletni. We wszystkich tych wypadkach w grę wchodzi niecelowość stosowania środka poprawczego wobec osoby, która jest już pełnoletnia w świetle prawa. KK ustala jako dolną granicę wieku, od której ponosi się odpowiedzialność karną, ukończenie 17 lat w czasie popełnienia czynu zabronionego. Nieletni, którzy po ukończeniu 15 roku życia dopuścili się szczególnie ciężkich przestępstw (zabójstwo w typie podstawowym lub kwalifikowanym, kwalifikowanego rozboju, zgwałcenia) mogą ponosić odpowiedzialność na zasadach określonych w KK. Przesłankami takiej odpowiedzialności są okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, a zwłaszcza gdy poprzednio stosowane wobec sprawcy środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

149-150. Wyjaśnij pojęcie środków zabezpieczających- typu nieleczniczego

W kk z 1932 r. przewidziano trzy rodzaje środków zabezpieczających : środki o charakterze leczniczym wobec niepoczytalnych i wymagających leczenia odwykowego, środki o charakterze izolacyjnym wobec osób wykazujących wstręt do pracy oraz wielokrotnych recydywistów, przestępców zawodowych i przestępców z nawyknienia, środki o charakterze administracyjnym, np. pozbawienie praw i przepadek orzekany w miejsce kar dodatkowych.

Środki o charakterze nieleczniczym polegają na orzeczeniu pozbawienia praw lub przepadku przedmiotów. Wobec sprawcy, który dopuścił się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności można orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia określonej działalności, zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotów. Są to środki karne, które w tym wypadku nie mogą być orzeczone ze względu na niepoczytalność sprawcy uchylającą winę. Przepadek przedmiotów może być orzeczony zarówno wobec niepoczytalnego sprawcy jak i w razie umorzenia postępowania z powodu znikomej społecznej szkodliwości czynu, warunkowego umorzenia postępowania, a także gdy zachodzi okoliczność wyłączająca karalność sprawcy.

151. Przesłanki stosowania i sposób wykonania izolacyjnych środków zabezpieczających.

Do zastosowania środka w postaci umieszczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie wymaga się, aby sprawca dopuścił się czynu o znacznej szkodliwości społecznej, a ponadto wysokiego prawdopodobieństwa ponowienia takiego czynu w wypadku nie zastosowania środka zabezpieczającego. KK przewiduje umieszczenie w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym sprawcy czynu zabronionego o znacznej społecznej szkodliwości, który z powodu niepoczytalności w czasie popełnienia tego czynu nie podlega odpowiedzialności karnej. Czas pobytu w takim zakładzie zależy od oceny postępów leczenia psychiatrycznego. Decyzję o zwolnieniu z zakładu wydaje sąd na podstawie opinii biegłych lekarzy psychiatrów.

152. Omów stosowanie leczenia odwykowego i rehabilitacji sprawców przestępstw uzależnionych od alkoholu lub środka odurzającego.

Sąd może orzec tytułem środka zabezpieczającego o umieszczeniu w zakładzie leczenia odwykowego. Warunkiem zastosowania jest skazanie za przestępstwo, które pozostaje w związku z nałogowym używaniem alkoholu lub innych środków odurzających. KK ogranicza stosowanie środka w postaci leczenia odwykowego do skazania na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 2 lat, wymagając ponadto, aby zachodziło wysokie prawdopodobieństwo ponownego popełnienia przestępstwa związanego z uzależnieniem od alkoholu lubianego środka odurzającego. Ogranicza też okres pobytu w zakładzie leczenia przyjmując minimum 3 miesięcy oraz stanowi zasadę zaliczania na poczet kary pobytu skazanego w takim zakładzie. W miarę postępów leczenia sąd może je zmienić na ambulatoryjne lub rehabilitacyjne w placówce leczniczo-rehabilitacyjnej na okres próby od 6 miesięcy do 2 lat. Pozytywny wynik próby powoduje uznanie kary za odbytą z upływem jej okresu, zaś negatywny uzasadnia ponowne umieszczenie skazanego w zakładzie karnym lub leczenia odwykowego. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii przewiduje przymusowe leczenie odwykowe niepełnoletnich, jeżeli orzekł ot tym sąd rodzinny na wniosek przedstawiciela ustawowego, krewnych w linii prostej, rodzeństwa czy urzędu.

153-156. Co rozumiesz przez okoliczności uchylające karalność? Czym się różnią od okoliczności uchylających przestępność czynu i darowania kary?

Okoliczności uchylające karalność występują wtedy, gdy sprawca przestępstwa nie podlega karze. Popełnia przestępstwo jednak z mocy prawa nie jest dopuszczalne wymierzenie mu kary lub jej wykonanie. Do okoliczności tych należą:

- immunitety materialne- (bezwarunkowe uchylenie karalności) przysługują adwokatowi, radca prawny, prokurator,

- immunitety formalne - nie powodują uchylenia karalności, lecz uzależniają jej realizację od zgody odpowiedniego organu, przysługują sędziom, posłom, senatorom, RPO, pracownicy NIK,

- immunitety dyplomatyczne i konsularne przysługujące personelowi dyplomatycznemu, a w ograniczonym zakresie także konsularnemu państw obcych,

- przedawnienie karalności - polega na uchyleniu karalności czynów przestępnych po znacznym upływie czasu od ich popełnienia. Ma charakter bezwzględny i następuje z mocy prawa. Karalność zbrodni jeżeli od jej popełnienia upłynął okres 30 lat, inna zbrodnia- 20 lat, występki zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej 3 lat - 10 lat, a 5 lat gdy zagrożenie tą karą jest niższe, występki zagrożone karą grzywny i karą ograniczenia wolności - 3 lata. Spod przedawnienia wyłączone są zbrodnie przeciwko ludzkości i wojenne, umyślne przestępstwo popełnione przez funkcjonariusza publicznego,

- śmierć sprawcy,

- ustawowe klauzule niekaralności- wiążą się z czynnym żalem sprawcy i mają na celu zachęcenie go do zejścia z drogi przestępstwa lub zapobieżenia jego popełnieniu czy skutkom. Podstawowym warunkiem stosowania tych klauzul jest dobrowolność zachowania się sprawcy przejawiającego czynny żal, ponadto przepisy mogą uzależniać niekaralność od dalszych warunków jak np. zawiadomienie organu powołanego do ścigania o wszystkich znanych sprawcy okolicznościach przestępstwa oraz o osobach zaangażowanych w przestępstwo (denuncjacja),

- abolicja

Od uchylenia karalności odróżnia się darowanie kary, które może być skutkiem amnestii, ułaskawienia, odstąpienia sądu od wymierzenia kary.

157. Wyjaśnij różnice miedzy amnestią, abolicją i ułaskawieniem.

Amnestia jest to zbiorowy akt łaski, który polega na darowaniu lub złagodzeniu kar prawomocnie orzeczonych za przestępstwo. Treść ustaw amnestyjnych jest zróżnicowana, ogranicza się do określonych kategorii przestępstw, (wyłączenie od amnestii najcięższych, zwłaszcza zbrodni), oraz zawierają odmienne unormowania w zależności od wysokości kar orzeczonych i sytuacji społecznej sprawców.

Ułaskawieniem jest akt odnoszący się do indywidualnie oznaczonych osób. Prawo łaski przysługuje Prezydentowi RP.

Abolicja polega na zakazie wszczęcia postępowania karnego lub nakazie jego umorzenia wskutek uchylenia karalności pewnych czynów. Z reguły norma abolicyjna zawarta jest w ustawie amnestyjnej i oznacza przeszkodę w orzekaniu kary.

Wiele aktów abolicyjno-amnestyjnych zawierało klauzule denuncajcyjne, uzależniające umorzenie postępowania, darowanie winy lub złagodzenie od ujawnienia przez sprawcę w określonym czasie organom powołanym do ścigania faktu popełnienia przez siebie przestępstwa, jego okoliczności, jak też osób współdziałających.

158. Na czym polega zatracie skazania? Kiedy następuje z mocy prawa a kiedy na mocy decyzji sądu?

Zatarcie skazania polega na uznaniu skazania za niebyłe i usunięciu wpisu o skazaniu z rejestru skazanych. Od tego momentu skazany ma prawo twierdzić, iż nie był karany, a żaden organ czy instytucja nie może ograniczać jego praw z powołaniem się na karalność. Zatarcie skazania następuje z mocy prawa wskutek zmiany ustawodawstwa, w wypadku pozytywnego upływu okresu próby , na który warunkowo zawieszono wykonywanie kary oraz dodatkowo 6 miesięcy, w wypadku upływu od daty wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary okresu 10 lat ( w razie skazania na terminową karę pozbawienia wolności, karę 25 lat i dożywotniego pozbawienia wolności), 5 lat- w razie skazania na karę ograniczenia wolności, grzywnę lub środek karny wymierzony samoistnie, 1 roku- w razie odstąpienia od wymierzenia kary. Zatarcie skazanego na wniosek skazanego po upływie 5 lat, gdy sprawca skazany na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat przestrzegał w tym okresie porządku prawnego, po upływie 3 lat gdy skazanie dotyczyło kary grzywny lub ograniczenia wolności.

159-164. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości, wojenne, RP, jej obronności i stosunkom międzynarodowym.

Trzy zbrodnie wyodrębnione przez MTS:

- zbrodnie przeciwko pokojowi- planowanie i prowadzenie wojny napastniczej, w szczególności będącej pogwałceniem traktatów międzynarodowych,

- zbrodnie wojenne- pogwałcenie praw i zwyczajów wojny, w szczególności zabijanie zakładników, niszczenie osiedli, miast, deportacje, zabijanie i złe obchodzenie się z ludzkością na zajętym terytorium,

- zbrodnie przeciwko ludzkości- mordowanie i inne prześladowania ludności ze względów politycznych, rasowych, narodowościowych lub religijnych.

Ludobójstwo oznacza celowe działanie prowadzące do wyniszczenia grup ludności, oparte na kryteriach etnicznych, rasowych, narodowych lub religijnych. Ustawodawca kryminalizuje stosowanie środków masowej zagłady, które należy uznać za zbrodnie przeciwko ludzkości. Penalizacji podlega również ich wytwarzanie, gromadzenie, przewożenie, nabywanie i zbywanie Ustawodawca penalizuje stosowanie niezgodnych z prawem międzynarodowym środków lub sposobów walki polegających w szczególności na atakowaniu miejscowości lub obiektów nie bronionych, stref sanitarnych, używaniu zakazanych broni lub amunicji.

Zamach stanu polega na podjęciu działań mających na celu pozbawienie państwa niepodległości, oderwanie części obszaru albo obalenie przemocą konstytucyjnego ustroju państwa. Warunkiem zbrodni zamachu na RP jest podjęcie konkretnej działalności, mającej na celu dokonanie zamachu , przygotowanie się do tej zbrodni. Do zbrodni stanu należy zamach na życie Prezydenta RP i na konstytucyjny organ RP.

Szpiegostwo- działalność obcej agentury polegającą na zbieraniu wiadomości stanowiących tajemnicę państwową albo przekazywaniu obcemu wywiadowi przez obywatela danego kraju wiadomości stanowiących taką tajemnicę. Podstawową formą szpiegostwa jest branie udziału w działalności obcego wywiadu przeciwko RP. Typem kwalifikowanym szpiegostwa jest przekazywanie prze osobę uczestniczącą w obcym wywiadzie lub działającą na jego rzecz wiadomości, których przekazanie może wyrządzić szkodę RP, organizowanie lub kierowanie działalnością obcego wywiadu wymierzonego przeciwko RP. Typy uprzywilejowane szpiegostwa to gromadzenie lub przechowywanie wiadomości albo włączanie się do sieci komputerowej w celu udostępnienia obcemu wywiadowi uzyskanych wiadomości, zgłoszeniu gotowości działania na rzecz obcego wywiadu przeciwko RP.

Nadużycie zaufania- polega na takim występowaniu w imieniu RP, które działa na jej szkodę. Nie musi dojść do skutku w postaci efektywnej szkody, wystarczy, że sprawca sprowadził realne zagrożenie interesów państwa a jego działanie musi być niekorzystne, szkodliwe. Chodzi tu również o takie działania, które podważają pozycję RP na arenie międzynarodowej, podrywają zaufanie do jej stabilizacji politycznej, strategicznych kierunków polityki, związanych z integracją europejską.

Zamach na jednostkę sił zbrojnych- przestępstwo ogólnosprawcze o charakterze kierunkowym, którego znamieniem jest działanie w celu osłabienia mocy obronnej RP. Dwie formy: dopuszczenie się gwałtownego zamachu na jednostkę sił zbrojnych- gwałtowność działania, używanie przemocy lub groźby wobec jednostki wojskowej, forma ta nie wymaga spowodowania skutków w postaci śmierci lub uszczerbku na zdrowiu albo zniszczenia lub uszkodzenia mienia należącego do zaatakowanej jednostki; niszczenia lub uszkadzania obiektu o znaczeniu obronnym- charakter skutkowy, polega na zniszczeniu lub uszkodzeniu obiektu o znaczeniu obronnym. Typem kwalifikowanym zamachu na jednostkę wojskową ze względu na jego następstwo jest spowodowanie śmierci człowieka lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu wielu osób. Zabrania się pod groźbą kary przyjmowania przez polskiego obywatela służby w obcym wojsku, przyjmowania zakazanej przez prawo służby najemnej, powodowana u siebie lub innej osoby uszczerbku na zdrowiu w celu uzyskania zwolnienia lub odroczenia obowiązku polecenia służby wojskowej, podstępnych zabiegów zmierzających do osiągnięcia ww celów, uchylania się od zgłoszenia do odbywania służby wojskowej, zastępczej w określonym w karcie powołania miejscu i terminie.

165. Na czym polega zbrodnia zabójstwa? Czym się rózni od nieumyślnego spowodowania śmierci?

Zabójstwo jest zbrodnia polegającą na umyślnym pozbawieniu życia człowieka. Jest to przestępstwo ogólnosprawcze, którego podmiotem może być każdy człowiek zdolny do zawinienia. Zabójstwo jest przestępstwem materialnym, którego dokonanie następuje z chwila spowodowania śmierci człowieka, istnieje konieczność ustalenia związku przyczynowego miedzy zachowaniem się sprawcy a tak określonym skutkiem. Zabójstwo jest najczęściej popełnione w wyniku przestępnego działania, ale również może być popełnione przez zaniechanie, jeżeli na sprawcy ciążył szczególny obowiązek czynienia starań o zachowanie życia i umyślnie od tego obowiązku się uchylił (lekarz, wyrodna matka). Gdy nie można przypisać zamiaru w postaci chociażby godzenia się na skutek śmiertelny wchodzi odpowiedzialność za nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka, które jest występkiem różniącym się od zabójstwa stroną podmiotową, polegającą na działaniu lub zaniechaniu w warunkach lekkomyślności lub niedbalstwa. Jako następstwo stanowi znamię kwalifikujące różnych typów przestępstw: spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, którego następstwem jest śmierć człowieka, karalnego przerywania ciąży, którego następstwem jest śmierć kobiety ciężarnej, udziału w bójce lub pobiciu, którego następstwem jest śmierć człowieka, porzucenia małoletniego lub osoby nieporadnej, którego następstwem jest śmierć porzuconego. W przypadkach tych skutek śmiertelny jest objęty winą nieumyślną, podczas gdy znamiona przestępstwa typu podstawowego winą umyślną co oznacza, że odpowiedzialność sprawcy opiera się na konstrukcji winy kombinowanej.
166. Jakie typy kwalifikowane zabójstwa przewiduje kk z 97 r.

Kwalifikowane typy zabójstwa stanowią: popełnienie zabójstwa ze szczególnym okrucieństwem, w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem lub rozbojem, w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, zabójstwo przy użyciu broni palnej lub materiałów wybuchowych, zabicie jednym czynem więcej niż jednej osoby, uprzednie prawomocne skazanie za zabójstwo.

167. Omów uprzywilejowane typy zabójstwa.

Uprzywilejowane typy zabójstwa: zabójstwo z afektu- uprzywilejowane z uwagi na silne wzburzenie sprawcy usprawiedliwione okolicznościami. Silne wzburzenie-stan psychiczny, w którym intensywne reakcje emocjonalne biorą górę nad kontrolną funkcją rozumu. Z uwagi na gwałtowność i intensywność tego procesu używa się określenia afekt (ciężka zniewaga, zdrada).

Zabójstwo eutanatyczne- polegające na zabiciu człowieka na jego wyraźne żądanie i pod wpływem współczucia. Żądanie musi być stanowcze, wolne od wad prawnych, pochodzić od osoby zdolnej do podjęcia decyzji woli. Muszą zachodzić ważkie powody żądania pozbawienia życia, które zarazem stanowią motyw współczucia ze strony sprawcy zabójstwa eutanatycznego. Jest przestępstwem ogólnosprawczym, którego może dopuścić się każdy przez działanie np. wstrzyknięcie silnej trucizny, odłączenie aparatury podtrzymującej życie lub zaniechanie (lekarz, pielęgniarka). Z zabójstwem tym pewien związek wykazuje pomoc do samobójstwa- doprowadzenie innej osoby własne życie przez nakłanianie jej do tego, namowę, ułatwienie dokonania zamachu samobójczego ma charakter materialny, znęcanie się nad członkiem rodziny.

Zabicie przez matkę noworodka w okresie porodu i pod wpływem jego przebiegu- ustawodawstwo łagodzi odpowiedzialność matki za zabójstwo noworodka ze względu na wpływ porodu, znaczne zniekształcenie noworodka, szczególnie trudną sytuację osobistą matki, które mogą wywołać wstrząs i silne wzburzenie emocjonalne kobiety. Jednak pominiecie przesłanki terminowej stworzyło zagrożenie nadużywania złagodzonej kwalifikacji przez cały czas, gdy dziecko jest noworodkiem, dlatego nowelizacja z 99 r. przywróciła poprzednie określenie ,,w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu”.

168. Określ przedmiot ochrony i typy karalnej aborcji.

Ustawa z 93 r. określiła przerywanie ciąży wbrew jej warunkom jako przestępstwo spowodowaniem śmierci dziecka poczętego, a kk z 97 r. przywrócił terminologię karalnego przerywania ciąży (bezpośrednim przedmiotem ochrony jest trwanie ciąży, dalszym zaś kobieta ciężarna) , nowelizacja z 99 r. na powrót wprowadziła określenie dziecko poczęte, gdy osiągnęło ono zdolność do życia poza organizmem matki. Typem podstawowym przestępstwa jest przerwanie ciąży za zgodą kobiety ciężarnej, lecz wbrew przepisom ustawy o warunkach i trybie dopuszczalności przerywania ciąży. Podmiotem przestępstwa może być każdy, lekarz, inna osoba, która dokonuje takiego czynu lub w jego popełnieniu współdziała. Kwalifikowanym typem przestępstwa przerwania ciąży za zgodą kobiety lecz wbrew warunkom ustawy jest dopuszczenie się takiego czynu, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia, poza organizmem kobiety, co oznacza że dobrem szczególnie chronionym w tym przypadku jest zaawansowany rozwój dziecka poczętego. Surowiej karalne jest przerwanie ciąży w wyniku zastosowania wobec kobiety przemocy, doprowadzenie kobiety groźbą bezprawną lub podstępem do dokonania lub poddania się aborcji (dokonanie aborcji wbrew woli kobiety albo zastosowanie przestępnych metod oddziaływania na jej decyzję woli poddania się aborcji lub wykonania samej takiego czynu). Kwalifikowanym typem tego przestępstwa jest doprowadzenie do przerwania ciąży gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem matki. Dalsze zaostrzenie karalności dotyczy spowodowania śmierci kobiety ciężarnej, jako nieumyślnego następstwa bezprawnego przerwania ciąży we wszystkich typach tego przestępstwa. Nowelizacja z 99 r. uzupełniła regulację kk dotyczącą karalnej aborcji przepisem penalizującym spowodowanie uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu. Przestępność jednak jest uchylona, gdy jest ono następstwem leczniczych działań lekarza koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety albo dziecka poczętego. Wprowadzono także przepis który całkowicie wyłącza odpowiedzialność samej kobiety za spowodowanie uszkodzenia ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego co jest konsekwencją bezkarności przerywania ciąży przez samą kobietę.

169. Scharakteryzuj przestępstwa polegające na spowodowaniu uszczerbku na zdrowiu.

Ciężki uszczerbek na zdrowiu polega na pozbawieniu człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, innym ciężkim kalectwie, ciężkiej chorobie nieuleczalnej lub długotrwałej, chorobie realnie zagrażającej życiu, trwałej chorobie psychicznej, trwałej całkowitej lub znacznej niezdolności do pracy w zawodzie, trwałym istotnym zeszpeceniu lub zniekształceniu ciała. Uszczerbek lekki lub średni polega na spowodowaniu skutków mniej ciężkich niż ww wymienione, kryterium rozgraniczenia stanowi czasokres naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia wynoszący więcej niż 7 dni, albo do 7 dni. Uszczerbek należy do przestępstw materialnych, warunkiem odpowiedzialności za jego dokonanie jest ustalenie związku przyczynowego miedzy zachowaniem się sprawcy a spowodowanym skutkiem. Drugim warunkiem jest wina sprawcy, spowodowanie uszczerbku może być objęte zamiarem sprawcy albo winą nieumyślną. Jeżeli następstwem umyślnie spowodowanego ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jest śmierć pokrzywdzonego, której sprawca nie obejmował zamiarem ale powinien i mógł przewidzieć, w grę wchodzi odpowiedzialność za typ kwalifikowany przestępstwa oparty na konstrukcji winy kombinowanej.

170. Bójka i pobicie-przesłanki wpływające na odpowiedzialność karną.

Bójka- starcie pomiędzy co najmniej trzema osobami, które atakują się wzajemnie, a więc występują zarazem w roli napastników i napadniętych. Pobicie- czynna napaść dwóch lub więcej osób na inną osobę lub osoby, w której występuje wyraźny podział ról na napastników i broniących się. Karalny jest udział w bójce lub pobiciu, które spowodowały narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo ciężkiego lub średniego uszczerbku na zdrowiu. Typy kwalifikowane udziału w bójce lub pobiciu przewiduje ustawa z uwagi na następstwa lub użycie niebezpiecznego narzędzia. Surowsza odpowiedzialność zachodzi, gdy następstwem niebezpiecznej bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu lub śmierć człowieka. Jej podmiotowym warunkiem jest wina kombinowana, co zakłada umyślny udział w niebezpiecznej bójce lub pobiciu oraz winę nieumyślną w odniesieniu do wskazanego wyżej następstwa. Na innej zasadzie oparty jest typ kwalifikowany polegający na używaniu przez uczestnika bójki lub pobicia broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu. Przesłanką zaostrzenia penalizacji jest poważne zwiększenie niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego przez sam fakt używania niebezpiecznego przedmiotu, chociażby nie został nim spowodowany skutek w postaci ciężkiego lub średniego uszczerbku na zdrowiu.

171. Przedstaw warunki odpowiedzialności karnej za narażenie człowieka na niebezpieczeństwo oraz za nieudzielanie pomocy w niebezpieczeństwie.

Kwalifikowanym typem przestępstwa jest narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu osoby, wobec której sprawca ma szczególny obowiązek opieki (rodzice wobec nieletnich dzieci, instruktor, pielęgniarka). Omawiane przestępstwo zostało objęte winą umyślną i nieumyślną. KK przewiduje odpowiedzialność za nieudzielanie pomocy człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, jeżeli mógł sprawca tej pomocy udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na analogiczne niebezpieczeństwo (osoba umiejąca dobrze pływać nie spieszy z pomocą tonącemu). KK z 97 r. penalizuje narażenie na zarażenie wirusem HIV oraz inną chorobą zakaźną albo ciężką chorobą nieuleczalną lub zagrażającą życiu. Warunkiem odpowiedzialności jest wina umyślna, podmiotem przestępstwa może być tylko osoba zarażona wirusem HIV, zarażona chorobą weneryczną,- jest to przestępstwo indywidualne właściwe, jego ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Przestępstwem jest udzielanie innej osobie, nie w celach leczniczych i wbrew przepisom ustawy, środków odurzających, psychotropowych, albo nakłaniania do zażywania takich środków. Typem kwalifikowanym tego przestępstwa jest działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej.

172-175. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu i środowisku.

Niebezpieczeństwo powszechne- sprowadzenie niebezpieczeństwa zagrażającego większej, indywidualnie nie oznaczonej liczbie osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, np. pożar, katastrofa budowlana, lotnicza, kolejowa, drogowa. Ponadto ustawa przewiduje karalność przygotowania do tych przestępstw oraz w celu skłonienia sprawcy do zawrócenia z drogi przestępstwa przewiduje możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary albo odstąpienia od jej wymierzenia, jeżeli sprawca własnym działaniem odwrócił w całości lub części grożące niebezpieczeństwo. Istotne znaczenie ma czynny żal sprawcy.

Umyślne spowodowanie zdarzenia np. eksplozji może być rezultatem działania z motywów politycznych (sabotaż), w celach terrorystycznych, z chęci zemsty, nieumyślne- jest wynikiem świadomej lub nieświadomej nieostrożności (lekkomyślność, niedbalstwo). Przestępstwo to ma charakter materialny i skutkiem jest tu samo zdarzenie o cechach powszechnego niebezpieczeństwa. Kodeks wyodrębnia typy kwalifikowane z uwagi na następstwo w postaci spowodowania śmierci człowieka lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu wielu osób wynikłego z umyślnego lub nieumyślnego spowodowania zdarzenia o cechach powszechnego niebezpieczeństwa.

Piractwo morskie lub powietrzne- przejęcie kontroli nad statkiem wodnym, powietrznym w wyniku zastosowania podstępu, gwałtu na osobie lub groźby użycia takiego gwałtu, umieszczenie na statku urządzenia lub substancji zagrażających bezpieczeństwu osób lub mienia, a także niszczenie, uszkodzenie lub uczynienie niezdatnymi do użytku urządzeń nawigacyjnych albo uniemożliwienia ich obsługi. Karalnością objęto rozbójnictwo morskie, czynności przygotowawcze do jego uprawiania, przejęcie służby na takim statku, zamiar ewentualny.

Środowisko - KK określa odpowiedzialność karną za powodowanie zniszczeń w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, tzn. spowodowanie nieodwracalnych strat, które dotknęły wielkich obszarów roślinności (wycięcie lasów) albo dużej ilości zwierząt wytrucie ryb), zanieczyszczenie wody, powietrza, ziemi szkodliwymi substancjami lub promieniowaniem jonizującym. Jeżeli następstwem są efektywne szkody w postaci zniszczeń w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, śmierci człowieka lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu wielu osób odpowiedzialność karna sprawcy zanieczyszczeń podlega znacznemu obostrzeniu- przestępstwo kwalifikowane przez następstwo. Zagrożenie dla ludzi i środowiska stwarza także niewłaściwe postępowanie z niebezpiecznymi substancjami lub odpadami, sprowadzanie z zagranicy odpadów i substancji zagrażających środowisku, niewłaściwe postępowanie z materiałem jądrowym, a także samowola budowlana, prowadzenie szkodliwej działalności gospodarczej na terenie objętym ochroną ze względów przyrodniczych lub krajobrazowych.
176-180. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.

Katastrofa w komunikacji - wydarzenie zakłócające w sposób nagły i groźny ruch lądowy, sprowadzające konkretne, rozległe i dotkliwe skutki obejmujące większą liczbę ludzi lub mienie w znacznych rozmiarach. Może być spowodowana umyślnie (sabotaż terroryzm) lub nieumyślnie na skutek niezachowania obowiązku ostrożności przez uczestnika ruchu. Sankcje uwzględniają różny stopień winy, jeżeli następstwem jest śmierć odpowiedzialność jest zaostrzona. Penalizacji podlega również sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy komunikacyjnej, które może być popełnione z winy umyślnej lub nieumyślnej. Ustawa wprowadza klauzulę niekaralności za czynny żal, polegający na dobrowolnym uchyleniu grożącego niebezpieczeństwa.

Wypadek w komunikacji - jego skutki dotykają indywidualnie oznaczonych osób lub przedmiotów majątkowych. Podstawowym znamieniem przesądzającym o bezprawności czynu jest naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu. Uczestnik ruchu drogowego powinien przestrzegać przepisy prawa o ruchu drogowym (omijanie, wymijanie, wyprzedzanie, przechodzenie na drugą stronę jezdni), zasady ostrożnego i rozważnego prowadzenia pojazdu, ograniczonego zaufania do innych uczestników ruchu, zachować bezpieczną szybkość. Spowodowanie wypadku komunikacyjnego jest występkiem nieumyślnym. Podmiotem występku spowodowania wypadku może być jedynie uczestnik ruchu (prowadzący pojazd, pieszy). Przestępstwo ma charakter materialny, w zależności od skutków rozróżnia się lżejszy (naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia przez okres przekraczający 7 dni)i ciężki wypadek (następstwem jest śmierć albo ciężki uszczerbek na zdrowiu).

Odpowiedzialność karna sprawcy spowodowania katastrofy w komunikacji albo wypadku ulega zaostrzeniu, jeżeli przestępstwo popełniono wstanie nietrzeźwości (0,5 promila)lub pod wpływem środka odurzającego, albo gdy sprawca zbiegł z miejsca wypadku.

Inne przestępstwa: prowadzenie pojazdu mechanicznego przez osobę nietrzeźwą lub pod wpływem środka odurzającego, dopuszczenie do ruchu niesprawnego pojazdu mechanicznego, którego stan techniczny bezpośrednio zagraża bezpieczeństwu w ruchu (brak świateł, uszkodzone hamulce)i kierowcy w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka albo nie mającego uprawnień do prowadzenia pojazdu. Podmiotem jest tylko osoba, na której ciąży szczególny obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa w ruchu(dyspozytor, dyżurny ruchu) albo sam nie prowadzi pojazdu a kieruje ruchem (dróżnik).

181-186. Przestępstwa przeciwko wolności, czci i nietykalności jednostki.

Bezprawne pozbawienie wolności - pozbawienie człowieka wolności, przestępstwo trwałe polegające na spowodowaniu stanu bezprawia, który trwa tak długo, jak długo ofiara sama się nie uwolni albo nie zostanie uwolniona przez sprawcę lub osoby trzecie. Może być popełnione przez działanie (związanie zabranie wózka kalece) i przez zaniechanie (nie uwolnienie osoby zatrzymanej, umieszczonej w izbie wytrzeźwień lub aresztowanej). Podmiotem tej ostatniej formy może być jedynie funkcjonariusz publiczny, podczas gdy uwięzienie przez działanie jest przestępstwem ogólno sprawczym. Warunkiem przestępności jest bezprawność pozbawienia wolności. Przestępstwa nie stanowi pozbawienie wolności, które jest oparte na prawie tj. wykonanie orzeczonej prawomocnym kary pozbawienia wolności, tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa, areszt ekstradycyjny, leczniczo-izolacyjne środki zabezpieczające, obserwacja psychiatryczna. Surowsza odpowiedzialność za bezprawne pozbawienie wolności zachodzi gdy trwało ono dłużej niż 7 dni lub łączyło się ze szczególnym okrucieństwem. Szczególnie kwalifikowanym pozbawieniem wolności jest oddanie człowieka w stan niewolnictwa oraz zwabienie i uprowadzenie innej osoby wbrew jej woli, w celu uprawiania prostytucji za granicą.

Groźba karalna - polega na grożeniu (zabójstwo, pobicie, podpalenie mieszkania)innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę albo na szkodę osoby najbliższej (dziecka, małżonka). Warunkiem przestępności jest aby groźba wzbudzała uzasadnioną obawę, że będzie spełniona. Jest to przestępstwo materialne, a stan obawy traktować należy jako skutek, wymaga zamiaru bezpośredniego. Jeżeli chodzi o groźbę bezprawną obejmuje ona groźbę karalną i groźbę spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczających czci zagrożonego lub jego najbliższych.

Zmuszanie- innej osoby do określonego zachowania się (działania, znoszenia, zaniechania) stanowi przestępstwo przeciwko wolności w sferze sobody podejmowania i realizacji decyzji woli. KK wprowadza surowszą karalność za wymuszanie, przemoc wobec osoby jeżeli idzie o zwrot wierzytelności.

Naruszenie miru domowego- przestępstwo umyślne realizowane w formie zamiaru bezpośredniego przeciwko wolności, polega na wdarciu się (przedostanie się do cudzego lokalu wbrew wyraźnej woli dysponenta) do cudzego obiektu albo jego nie opuszczeniu pomimo żądania osoby uprawnionej. Dysponentem jest właściciel, lokator, członkowie ich rodzin. Ochrona miru domowego dotyczy domu, mieszkania, lokalu, ogrodzonej działki gruntu, domek letniskowy, altana, lub lokal użytkowy, biuro, sklep, kawiarnia, gabinet. Przestępstwem jest jedynie bezprawne wdarcie się do tych pomieszczeń i taki zamach uzasadnia stosowanie prawa do obrony koniecznej wobec intruza. Nie stanowi bezprawia oparte na przepisach prawnych wkroczenie władzy dla dokonania przeszukania w celu wykrycia i ujęcia osoby podejrzanej o przestępstwo, zabezpieczania przedmiotów mogącyc stanowić dowód w postępowaniu karnym albo mienia będącego przedmiotem zabezpieczenia majątkowego.

Zniesławienie - przestępstwo umyślne, które można popełnić w zamiarze bezpośrednim jaki i w ewentualnym godzące w dobre imię, w szacunek jakim człowiek cieszy się w społeczeństwie. Polega na pomówieniu innej osoby, grupy osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej o takie postępowanie, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Treścią pomówienia mogą być właściwości (niekompetencja, alkoholizm) lub sposób postępowania ( sprzedajność). Nie ma przestępstwa jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy. Nie stanowią zniesławienia wypowiedzi stanowiące realizację uprawnień lub wykonywanie obowiązków opartych na prawie (opinie służbowe, wnioski z kontroli). Zniesławienie jest ściganym z oskarżenia prywatnego, w razie skazania sprawcy sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, PCK lub inny cel społeczny, podać treść wyroku skazującego do publicznej wiadomości co ma na celu dobre imię osoby niesłusznie pomówionej.

Zniewaga- jest przestępstwem skierowanym przeciwko godności osobistej człowieka, które ma ugodzić w jego poczucie własnej wartości. Zniewaga słowna i czynna może nastąpić w formie wypowiedzi słownej, sformułowana na piśmie, obraźliwego gestu, naruszenie nietykalności cielesnej PK przewiduje możliwość odstąpienia od wymiaru kary w sprawach o zniewagę w wypadku prowokacji, gdy zniewagę spowodowało wyzywające zachowanie się znieważonego oraz retorsji która zachodzi, gdy sprawca odpowiedział wzajemną zniewagą lub naruszeniem nietykalności cielesnej na analogiczne zachowanie się adresata zniewagi. Prowokacja i retorsja nie uchylają bezprawności czynu a jedynie umniejszają winę sprawcy ze względu na fakt, ze pokrzywdzony spowodował zajście lub na wzajemność krzywd.

Naruszenie nietykalności cielesnej polega na uderzeniu człowieka lub naruszeniu w inny sposób jego nietykalności cielesnej, np. oplucie, oblanie nieczystościami, szarpanie za włosy. Nie pozostawia śladów na ciele albo tylko nieznaczne. Przewiduje się możliwość odstąpienia od kary jeżeli miała miejsce prowokacja lub retorsja obejmująca czyn tego samego rodzaju.

187-193. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości.

Zgwałcenie - jest przestępstwem przeciwko wolności seksualnej, godzi bowiem w swobodę decyzji jednostki w zakresie jej czynności seksualnych na skutek zastosowania przez sprawcę przymusu fizycznego (oddziaływanie środkami fizycznymi- związanie ofiary, maltretowanie), groźby bezprawnej (tak jak przy zmuszaniu) lub podstępu (wprowadzenie w błąd lub wyzyskanie błędu mające na celu wyeliminowanie oporu osoby pokrzywdzonej przed poddaniem się czynowi seksualnemu lub zgody na ten czyn). Zróżnicowana jest karalność naruszającego swobodę dyspozycji osoby pokrzywdzonej obcowania płciowego (akt spółkowania heteroseksualnego, obcowanie analne, oralne) oraz wymuszenia innej czynności seksualnej (sprawca musi doprowadzić do poddania się jej lub do jej wykonania). KK przewiduje kwalifikowane typy zgwałcenia lub wymuszenia innej czynności seksualnej ze względu na działanie sprawcy ze szczególnym okrucieństwem albo wspólnie z inną osobą. Szczególne okrucieństwo to duże nasilenie zastosowanej przemocy, brutalności, znęcania się nad ofiarą, działanie wielokrotne i długotrwałe, spowodowanie u ofiary uszkodzeń ciała, zgwałcenie w obecności osób bliskich, zgwałcenie małego dziecka. Dopuszczenie się zgwałcenia kwalifikowanego wspólnie z inną osobą nie znaczy, ze wszyscy współsprawcy muszą odbyć z pokrzywdzoną stosunek płciowy, wystarczy że współdziałają w doprowadzeniu do takiego stosunku.

Seksualne wykorzystanie osoby w stanie nienormalnym albo osoby zależnej - penalizacji podlega kto doprowadza do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności osobę pozbawioną zdolności do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swym postępowaniem. Chodzi tu o niepoczytalność spowodowaną chorobą psychiczną lub upośledzeniem umysłowym, wykorzystanie bezradności (kalectwo, gorączka, zatrucie narkotykowe, upojenie alkoholowe). Przesłanką penalizacji jest doprowadzenie osoby pokrzywdzonej do obcowania płciowego przez nadużycie stosunku zależności (stosunek prawny lub faktyczny, w którym sytuacja służbowa, stan zdrowia, położenie ekonomiczne zależą od woli innej osoby, nadużyciem zależności jest świadome użycie tego stosunku przez sprawcę jako czynnika nacisku na psychikę osoby pokrzywdzonej)) lub wykorzystanie krytycznego położenia(sytuacja, w której osobie pokrzywdzonej grożą poważne szkody osobiste lub majątkowe, wyzyskanie tego położenia polega na uzależnieniu udzielenia pomocy lub zajęcia korzystnego stanowiska od zgody osoby zagrożonej na stosunek seksualny ze sprawcą lub osoba trzecią przez niego wskazaną).

Kazirodztwo- polega na stosunkach między najbliższymi krewnymi, a jego karalność jest powszechna. Zakaz kazirodztwa obejmuje obcowanie płciowe między wstępnymi i zstępnymi (Dzidkowie, rodzice, dzieci, wnukowie), bratem i siostrą oraz osobami pozostającymi w stosunku przysposobienia. Jest przestępstwem indywidualnym z uwagi na podmiot (ograniczony krąg osób), którego można dopuścić się jedynie umyślnie w zamiarze bezpośrednim lub quasi-ewentualnym (gdy nie ma pewności co do stopnia pokrewieństwa, albo godzi się z możliwością pokrewieństwa).

Demoralizacja- dopuszczenie się względem osoby w wieku poniżej 15 lat czynu lubieżnego, który obejmuje każde zachowanie się zmierzające do zaspokojenia lub pobudzenia popędu seksualnego podjęte wobec osoby w wieku poniżej 15 lat (obcowanie płciowe, onanizowanie się, obnażanie, zmuszanie dziecka do podobnych czynności). Występek ten można popełnić jedynie umyślnie, w zamiarze bezpośrednim. Karalne jest utrwalanie, sprowadzanie, posiadanie i rozpowszechnianie treści pornograficznych z udziałem małoletniego poniżej 15 lat, a także prezentowanie, udostępnianie takich treści małoletniemu. Są to formy przestępstwa, które wymagają winy umyślnej.

Pornografia- opisywanie lub przedstawianie w innej formie wizualnej zachowań nierządnych, sprośnych, które naruszają obyczajowość. W świetle obowiązującej regulacji karalne jest publiczne prezentowanie treści pornograficznych w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór osobie, która tego nie życzy, prezentowanie lub udostępnianie małoletniemu poniżej 15 lat treści pornograficznych, utrwalanie, sprowadzanie, posiadanie takich treści z udziałem takiego małoletniego, produkowanie, utrwalanie lub sprowadzanie w celu rozpowszechniania, jak również publiczne rozpowszechnianie twardej pornografii tj. treści porno z udziałem małoletniego, związanych z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem.

Prostytucja- proceder polegający na świadczeniu usług seksualnych w zamian za korzyści majątkowe. Karalne jako wykroczenie pozostało natarczywe, naruszające obyczajowość proponowanie usług prostytucyjnych w miejscu publicznym. KK penalizuje stręczycielstwo polegające na nakłanianiu innej osoby do uprawiania prostytucji w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Jeżeli dotyczy osoby małoletniej k przewiduje zaostrzenie kary w wymiarze od roku do 10 lat pozbawienia wolności. Sutenerstwo - czerpanie korzyści majątkowych z cudzego nierządu, często powiązane jest ze zmuszaniem innych osób do uprawiania prostytucji przemocą, groźbą bezprawną lub przy wykorzystaniu stosunku zależności lub krytycznego położenia jest karalne karą od roku do lat 10. takiej samej karze podlega zwabienie lub uprowadzenie innej osoby w celu uprawiania prostytucji za granicą. Karalnością objęto też kuplerstwo przestępstwo kierunkowe którego można dopuścić się w zamiarze bezpośrednim, które polega na ułatwianiu cudzego nierządy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

194-197. Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece.

Bigamia- przestępstwo przeciwko prawidłowości założenia rodziny, która w polskim prawie opiera się na małżeństwie monogamicznym. Polega na zawarciu małżeństwa pomimo pozostawania w związku małżeńskim albo na zawarciu z osobą pozostającą w takim związku. Jest przestępstwem indywidualnym, gdyż dopuścić się go może jedynie osoba pozostająca w ważnym związku małżeńskim.

Znęcanie się nad członkiem rodziny albo inną osobą uzależnioną- przestępstwo polegające na zadawaniu cierpień fizycznych i psychicznych członkowi swojej rodziny lub innej osobie pozostającej w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo małoletniemu (wykracza poza granice kontratypu karcenia nieletnich) lub osobie bezradnej ze względu na swój stan fizyczny lub psychiczny. KK przewiduje dwa typy kwalifikowane znęcania się: ze szczególnym okrucieństwem- zadawanie pokrzywdzonemu dużych cierpień (bicie powodujące uszczerbek na zdrowiu, torturowanie), odpowiedzialność za ten typ zależna jest od umyślności sprawcy, przy czym podmiotowe warunki wypełnia godzenie się z realną możliwością szczególnego okrucieństwa (zamiar ewentualny) i doprowadzenie pokrzywdzonego do targnięcia się na własne życie (usiłowany lub dokonany zamach samobójczy), odpowiedzialność sprawcy uzasadnia wina nieumyślna w odniesieniu do następstwa umyślnego znęcania się. Sprawca odpowiada w sposób kwalifikowany chociażby nie przewidywał że ofiara znęcania się podejmie zamach samobójczy, jeżeli mógł i powinien to przewidzieć.

Uchylanie się od alimentacji- przestępstwo polegające na uchylaniu się od wykonywania ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka, rodziców lub innej najbliższej osoby, którego skutkiem jest narażenie osoby pokrzywdzonej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Podmiotem jest tylko ten, na kim ciąży obowiązek prawny łożenia na utrzymanie innej osoby. Sankcja karna stosowana jest gdy środki cywilnoprawne są niewystarczające wobec uporczywości (zachowanie się celowe, nacechowane złą wolą, nieustępliwością) uchylania się od tego obowiązku przez sprawcę. Nie alimentacja jest przestępstwem materialnym, uchylanie się powoduje skutek w postaci narażenia pokrzywdzonego na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Ściganie takiego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu udzielającego odpowiednich świadczeń rodzinnych.

Przestępstwo przeciwko obowiązkowi opieki - porzucenie wbrew obowiązkowi troszczenia się osoby poniżej 15 lat albo osoby nieporadnej ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny. Podmiotem tego przestępstwa może być jedynie osoba, która ma szczególny obowiązek troszczenia się i uchyla się od tego obowiązku (przestępstwo indywidualne). KK przewiduje kwalifikowany typ porzucenia, jeżeli jego następstwem jest śmierć małoletniego lub osoby nieporadnej w wyniku winy kombinowanej, nieumyślnej. KK przewiduje odpowiedzialność karną sprawcy, który wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru uprowadza lub zatrzymuje małoletniego, osobę nieporadną wbrew jej woli. Zachodzi wtedy podstawa do kumulatywnej kwalifikacji czynu.

198-200. Przestępstwa przeciwko korzystaniu z praw obywatelskich i pracowniczych.

Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania - dyskryminacja ze względu na przynależność wyznaniową lub bezwyznaniowa. Polega na ograniczeniu obywatela w jego prawach, ograniczenie dostępu do nauki, nierówne traktowanie, złośliwe przeszkadzanie - w publicznym wykrywaniu aktu religijnego kościoła lub związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej, w pogrzebie i uroczystościach żałobnych, obrażanie uczuć religijnych innych osób przez działanie polegające na publicznym znieważaniu przedmiotu czci religijnej albo miejsca przeznaczonego do publicznego wykonywania obrzędów religijnych. Warunkiem penalizacji tych przestępstw jest aby działanie było publiczne.

Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum - odpowiedzialność za nadużycia przy sporządzaniu list kandydatów i glosujących, przyjmowaniu i obliczaniu głosów, przeszkadzania przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem w swobodnym odbywaniu zgromadzeń wyborczych, nadużycie stosunku zależności przez wywieranie wpływu na sposób głosowania albo zmuszanie osoby uprawnionej do głosowania lub powstrzymania się od głosowania. Przekupstwo- osobie uprawnionej do głosowania udziela się korzyści majątkowych lub osobistych, sprzedajność- dopuszcza się jej osoba uprawniona do głosowania, która w zamian za głosowanie w określony sposób przyjmuje korzyść albo jej żąda. Jest przestępstwo indywidualne właściwe. Sprawca sprzedajności, który zawiadomił organ ścigania o fakcie przestępstwa i jego okolicznościach, zanim ten organ o tym się dowiedział, korzysta z przywileju nadzwyczajnego złagodzenia kary, przy czym sad może odstąpić od jej wymierzenia. Przestępstwem jest też fałszerstwo wyborcze polegające na fałszowaniu wyników i pogwałcenie tajności głosowania.

Prawa pracownicze- kk przewiduje odpowiedzialność karną za złośliwe lub uporczywe naruszanie praw pracownika wynikających ze stosunku pracy lub przepisów o ubezpieczeniu społecznym. Podmiotem przestępstwa może być jedynie osoba odpowiedzialna w zakładzie pracy za sprawy związane z zatrudnieniem (p. indywidualne), Istota przestępstwa polega na naruszeniu praw pracowniczych, jeżeli powoduje to narażenie pracownika na poważną szkodę, jednak szkoda efektywna nie jest warunkiem jego dokonania. KK przewiduje odpowiedzialność za narażenie pracownika na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przez naruszenie przepisów BHP, za nie zgłoszenie pracownika do ubezpieczeń lub podanie nieprawdziwych danych, niedopełnienie obowiązku zgłaszania o wypadkach przy pracy, chorobie zawodowej oraz prowadzenia wymaganej dokumentacji takich zdarzeń.

201-213. Przestępstwa przeciwko mieniu.

Mienie - rzeczy ruchome i nieruchomości, których wartość da się wyrazić w pieniądzu i które mogą być przedmiotem obrotu, środki płatnicze, weksle, czeki, jak również dokumenty uprawniające do innego mienia, kwity bagażowe, bilety. Nie stanowią mienia dokumenty nie mające wartości majątkowej, dyplomy, dowód tożsamości.

Kradzież- polega na zaborze cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia. Zabór- wyjęcie mienia spod władztwa osoby nim władającej. Kradzież energii polega na jej uzyskaniu w sposób bezprawny przez podłączenie się do cudzego źródła energii albo przez uszkodzenie lub zmiany w urządzeniu pomiarowym, co wiąże się z przywłaszczeniem wartości majątkowej. Kradzież karty magnetycznej polega na fizycznym pozbawieniu posiadacza władztwa nad tą kartą, jest charakterystyczne dla zaboru rzeczy. Bezprawne uzyskanie cudzego programu- sprawca nie dokonuje zaboru, lecz działa w celu uzyskania korzyści z korzystania z cudzego programu. Kradzież jest przestępstwem ogólnosprawczym, umyślne o charakterze kierunkowym. Zabór rzeczy następuje w celu przywłaszczenia a w wypadku bezprawnego uzyskania programu komputerowego sprawca musi działać w celu uzyskania korzyści. Zabór rzeczy nie w celu przywłaszczenia a w celu samowolnego użycia jest wykroczeniem lub występkiem jeżeli jego przedmiotem jest pojazd mechaniczny. Kradzież rzeczy znacznej wartości (ponad 200 razy najniższe wynagrodzenie) i zabór rzeczy o szczególnym znaczeniu dla kultury bez względu na jej wartość sprzedażną stanowi typ kwalifikowany, zagrożony surowszą sankcją. Uprzywilejowanym typem kradzieży jest wypadek mniejszej wagi zagrożony grzywną, karą ograniczenia wolności, pozbawienia wolności do roku. Kradzież jest występkiem ściganym z urzędu, jednak w razie popełnienia jej na szkodę osoby najbliższej ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Kradzież rzeczy o wartości nie przekraczającej 250 zł stanowi wykroczenie, z wyjątkiem gdy sprawca popełnił kradzież z włamaniem, stosował gwałt na osobie, przedmiotem czynu była broń lub materiały wybuchowe.

Kradzież z włamaniem- jest kwalifikowanym typem kradzieży, zachodzi wówczas, gdy sprawca zabiera mienie w celu przywłaszczenia w następstwie usunięcia przeszkody materialnej, będącej częścią konstrukcji pomieszczenia zamkniętego lub specjalnym zamknięciem tego pomieszczenia utrudniającym dostęp do jego wnętrza. Sposób pokonania przeszkody materialnej przez sprawcę jest obojętny dla bytu przestępstwa kradzieży z włamaniem. Kradzież samochodu połączona z wyłamaniem okien lub zamów w celu dostania się do wnętrza, powinna być traktowana jako kradzież z włamaniem. Z punktu widzenia społecznej szkodliwości wyróżnia się czyny bardzo poważne (włamanie do banków, instytucji) i czyny drobne (włamanie do piwnicy, zabór części rowerowych) objęte pojęciem wypadków mniejszej wagi.

Przywłaszczenie - różni się od kradzieży brakiem elementu zaboru rzeczy, która znajduje się w posiadaniu sprawcy, przy czym sposób wejścia przez sprawcę w jej posiadanie jest obojętny dla bytu przestępstwa. Może dotyczyć rzeczy znalezionej, wypożyczonej, oddanej sprawcy w celu wykonania określonych zleceń, dotyczy cudzej rzeczy ruchomej lub cudzego prawa majątkowego. Kwalifikowanym typem przywłaszczenia jest sprzeniewierzenie- przywłaszczenie rzeczy powierzonej sprawcy (oddanej na przechowanie, w komis), zasługuje na surowszą ocenę jako nadużycie zaufania i zagrożone jest wyższą sankcją (kara pozbawienia wolności od 6 m-cy do 5 lat) i jeżeli dotyczy ono mienia znacznej wartości albo dobra o istotnym znaczeniu dla kultury. Łagodniejsza kwalifikacja dotyczy nie tylko wypadku mniejszej wagi, lecz także przywłaszczenia rzeczy znalezionej.

Rozbój- przestępstwo polega na dokonaniu kradzieży przy użyciu przemocy wobec osoby (zastosowanie bezpośredniej przemocy skierowanej na ciało pokrzywdzonego w celu jego obezwładnienia lub pokonania oporu)lub groźby jej natychmiastowego użycia (przemoc fizyczna zmierzająca do obezwładnienia ofiary i wyeliminowania jej oporu), albo przez doprowadzenie człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności (środki lub sposoby nie polegające na fizycznej przemocy, które jednak prowadzą do określonego celu- gaz usypiający, narkotyki). Charakteryzuje się podwójna kierunkowością, gdyż sprawca działa w celu przywłaszczenia, a ponadto używając wymienionych środków zmierza bezpośrednio do sparaliżowania lub uniemożliwienia oporu posiadacza rzeczy. Jest to przestępstwo złożone skierowane zarówno przeciwko mieniu i stanowi zamach na nietykalność, zdrowie, wolność osoby. Kwalifikowanym typem rozboju jest posługiwanie się przez sprawcę przy jego popełnianiu bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem, środkiem obezwładniającym, współdziałanie z osobą, która takim narzędziem lub środkiem posługuje się, albo działanie w każdy inny sposób, który bezpośrednio zagraża życiu pokrzywdzonego.

Kradzież rozbójnicza- jest typem kwalifikowanym przestępstwa kradzieży polega na zastosowaniu przez sprawcę kradzieży przemocy wobec osoby, groźby je natychmiastowego użyciu albo na doprowadzeniu człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności e celu utrzymania się w posiadaniu skradzionej rzeczy. Jest przestępstwem umyślnym, które popełnić można w zamiarze bezpośrednim o charakterze kierunkowym (działanie w celu utrzymania skradzionej rzeczy).

Wymuszenie rozbójnicze- polega na zmuszaniu innej osoby do rozporządzania mieniem (ruchomym i nieruchomym) przez zastosowanie przemocy, groźby zamachu na życie(może być skierowana przeciwko osobie zmuszanej jak i przeciwko innej osobie), zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie (zapowiedź unicestwienia lub uszkodzenia mienia- podpalenie, wysadzenie w powietrze). Formą wymuszania rozbójniczego jest zmuszanie wymienionymi środkami do zaprzestania działalności gospodarczej. Wymuszenie rozbójnicze często wiąże się z porwaniem osób celem zmuszenia pokrzywdzonego do dokonania na jego rzecz zapisu testamentowego, wystawienia weksla, czeku, zapłacenia okupu.

Oszustwo- motywowane celem korzyści majątkowej doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, żądania korzyści w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy. Formy doprowadzenia pokrzywdzonego do podjęcia niekorzystnej decyzji dotyczącej mienia: wprowadzenie w błąd- polega na tym, że sprawca własnymi podstępnymi zabiegami doprowadza pokrzywdzonego do mylnego wyobrażenia o określonym stanie rzeczy (co do wartości przedmiotu), wyzyskanie błędu, wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania znaczenia przedsiębranej czynności (osoba chora psychicznie, małe dziecko), oszukańcze gry hazardowe. Przestępstwo oszustwa ma charakter materialny, przy czym skutkiem jest niekorzystne rozporządzenie mieniem pokrzywdzonego, kierunkowym, jego znamię stanowi cel w postaci osiągnięcia korzyści majątkowej. Typ kwalifikowany oszustwa występuje ze względu na znaczną wartość mienia będącego przedmiotem rozporządzenia oraz popełnienie przestępstwa w stosunku do dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury , a także typ uprzywilejowany wypadku mniejszej wagi, ściąganie oszustwa popełnionego na szkodę osoby najbliższej następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Oszustwo komputerowe-ingerencja w cudze urządzenie lub system przeznaczony go gromadzenia lub przetwarzania danych informatycznych (urządzenie komputerowe) albo do ich przesyłania(e-mail, internet). Jest przestępstwem kierunkowym, którego strona podmiotowa polega na działaniu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej albo wyrządzenia szkody innej osobie. Popełnione na szkodę osoby najbliższej ścigane jest na jej wniosek.

Paserstwo- cztery alternatywne formy: - nabycie rzeczy uzyskanych za pomocą czynu zabronionego (odpłatne uzyskanie jej od osoby władającej tą rzeczą i zbywającej na rzecz pasera), -pomoc w zbyciu rzeczy uzyskanej za pomocą czynu zabronionego (wskazanie nabywcy, dostarczenie przedmiotu do miejsca transakcji), - przyjęciu rzeczy w celu jej przechowania, dokonania określonych zmian, przeróbek, motywem kierującym jest osiągniecie korzyści majątkowej, - pomoc w ukryciu. Paserstwo w trybie podstawowym jest przestępstwem umyślnym, zatem do odpowiedzialności sprawcy konieczna jest wiedza, że rzecz pochodzi z czynu zabronionego. Zaostrzenie odpowiedzialności dotyczy paserstwa w stosunku do mienia znacznej wartości lub rzeczy będącej dobrem o szczególnym znaczeniu dla kultury i w przypadku uczynienia z paserstwa stałego źródła dochodu. Paserstwo nieumyślne zachodzi gdy sprawca na podstawie okoliczności powinien i może przypuszczać, ze rzecz, która nabywa, pomaga w zbyciu pochodzi z czynu zabronionego.

Zniszczenie i uszkodzenie cudzej rzeczy- uczynienie niezdatną do użytku cudzej rzeczy. Przedmiotem ochrony są rzeczy ruchome, nieruchomości, odpowiedzialność poniesie sprawca. Który uszkodzi (naruszenie lub uszczuplenie substancji materialnej lub takie oddziaływanie na rzecz, które powoduje istotne ograniczenie jej właściwości użytkowych), zniszczy (całkowite lub tak znaczne naruszenie substancji materialnej rzeczy, iż nie nadaje się ona do używania zgodnie z przeznaczeniem) lub bezprawnie rozbierze cudzy obiekt budowlany. Przestępstwo to jest umyślne, ma charakter materialny, Mozele je popełnić w zamiarze bezpośrednim i ewentualnym.

Krótkotrwały zabór pojazdu mechanicznego- występek, istotnym rozróżnieniem od kradzieży jest zamiar sprawcy, o którym mogą świadczyć konkretne okoliczności (przerobienie cech identyfikacyjnych, przebicie numerów silnika). Typy kwalifikowane tego przestępstwa to pokonanie zabezpieczeń pojazdu przed jego użyciem przez osobę nieupoważnioną, znaczna wartość pojazdu, jego uszkodzenie oraz porzucenie w takich okolicznościach, ze zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub uszkodzenia pojazdu albo jego części lub zawartości. Dalsze zaostrzenie karalności dotyczy typu kwalifikowanego polegającego na rozbójniczym zaborze pojazdu mechanicznego, tj. popełnionym przy użyciu przemocy. Zabór pojazdu we wszystkich jego odmianach w razie popełnienia na szkodę osoby najbliższej ścigany jest na wniosek pokrzywdzonego.

214-221. Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, pieniądzom i papierom wartościowym.

Przestępstwa gospodarcze- obejmują czyny karalne godzące lub zagrażające ponadindywidualnym dobrom w sferze życia gospodarczego, polegające na naruszeniu zaufania związanego z pozycją sprawcy lub instytucją życia gospodarczego. Zalicza się do nich również czyny skierowane przeciwko indywidualnym uczestnikom obrotu gosp. (nadużycie zaufania, działania na szkodę wierzycieli, oszustwa handlowe), jeżeli stanowią naruszenie zasad funkcjonowania instytucji gospodarczej(np. kredytu, kupna-sprzedaży, przetargu).

Nadużycie zaufania- jest prz. indywidualnym, jego podmiotem może być osoba szczególnie zobowiązana (przepis prawa, decyzja organu, umowa cywilno-prawna)do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej, jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej lub osoby które prowadzą na cudzy rachunek i w cudzym imieniu dział. gosp. (wytwórczą, handlową). Ma char. skutkowy , gdyż warunkiem jego dokonania jest wyrządzenie znacznej szkody przez nadużycie uprawnień lub niedopełnienie ciążących na sprawcy obowiązków. Typem kwalifikowanym jest działanie sprawcy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyrządzenie szkody w wielkich rozmiarach. Typ uprzywilejowany zachodzi gdy wyrządzona szkoda jest wynikiem lekkomyślności, niedbalstwa sprawcy. KK przewiduje klauzule niekaralności związaną z czynnym żalem, wymagając do jej zastosowania dobrowolnego naprawienia w całości wyrządzonej szkody.

Oszustwa gospodarcze- przedmiotem ochrony są instytucje pożyczki bankowej, kredytu gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji, zamówień publicznych. Strona przedmiotowa tych oszustw ogranicza się do przedkładania fałszywych(podrobionych) lub stwierdzających nieprawdę(autentyczne zawierające nieprawdziwe informacje) dokumentów(każdy przedmiot stanowiący dowód prawa) oraz składania nierzetelnych pisemnych oświadczeń. Oszustwo jest przestępstwem kierunkowym, sprawca musi przedłożyć fałszywe lub stwierdzające nieprawdę dokumenty, albo złożyć nierzetelne pisemne oświadczenia w celu uzyskania kredytu lub innego świadczenia. KK przewiduje odpowiedzialność tego, kto wbrew ciążącemu na nim obowiązku nie powiadomił właściwego organu lub instytucji o powstaniu okoliczności mogących mieć wpływ na wstrzymanie lub ograniczenie wysokości kredytu, pożyczki bankowej, dotacji, subwencji, itd. jest to typ prz. polegający na zaniechaniu, a podmiot określony jest indywidualnie. Klauzula niekaralności przewidziana jest dla sprawcy, który po popełnieniu prz. a przed wszczęciem post. karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu kredytu, dotacji, itd. albo zaspokoił roszczenie pokrzywdzonego.

Oszustwo ubezpieczeniowe- karze podlega, kto w celu uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty takiego odszkodowania. Przedmiotem ochrony jest interes społeczny związany z prawidłowym funkcjonowaniem instytucji ubezpieczenia, a także ich gospodarczy interes. Jeżeli sprawca działając z powziętym z góry zamiarem wyłudzenia odszkodowania powoduje zdarzenie dające podstawę do niego, a następnie występuje do instytucji z wnioskiem o jego wypłatę to zachodzi wtedy usiłowanie oszustwa. Gdy wypłata nastąpi wypełnione zostają znamiona dokonania oszustwa, powinna nastąpić kumulatywna kwalifikacja prawna czynu. Wobec sprawcy, który przed wszczęciem postępowania zapobiegł wypłacie odszkodowania przewiduje się klauzulę niekaralności.

Przetarg- kk penalizuje udaremnianie lub utrudnianie przetargu publicznego na szkodę właściciela mienia albo osoby, instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany, albo wejście w porozumienie z inna osobą w celu działania na szkodę wymienionych podmiotów. Przedmiotem ochrony jest interes właściciela mienia, będącego przedmiotem przetargu oraz osób na rzecz których przetarg jest dokonywany i prawidłowa realizacja i rzetelność instytucji przetargu publicznego. Podmiotem prz. może być każdy kto udaremnia lub utrudnia przetarg, znamię działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowych. Rozpowszechniania nieprawdziwych informacji może się dopuścić każdy, natomiast przemilczenia informacji jedynie osoba, na której ciążył prawny obowiązek ujawnienia informacji. Ściganie prz. odbywa się na wniosek pokrzywdzonego, chyba że jest nim Skarb Państwa to wówczas z urzędu.

Prz. na szkodę wierzycieli- doprowadzenie do swojej upadłości(dot. podmiotów gospodarczych) lub niewypłacalności (stan faktyczny wyrażający się w niemożności płacenia długów) przez osobę będącą dłużnikiem kilku wierzycieli(co najmniej 3), zwane zawinionym bankructwem. Prz. to może być popełnione umyślnie w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym, albo z winy nieumyślnej w postaci lekkomyślności. KK penalizuje zachowania się dłużnika, który udaremnia, uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że składniki swego majątku usuwa, ukrywa, zbywa, niszczy albo rzeczywiście lub pozornie obciąża. Typem kwalifikowanym jest wyrządzenie szkody wielu wierzycielom.

Pranie brudnych pieniędzy- legalizacja pieniędzy pochodzących z przestępczości zorganizowanej, działania mające na celu wprowadzenie do legalnego obrotu pieniędzy, papierów wartościowych pochodzących ze zorg. przestępczości. Formy: przyjmowanie, przenoszenie własności, posiadanie, przekazywanie, wywożenie za granicę środków płatniczych, papierów wart., praw majątkowych pochodzących z korzyści związanych z popełnieniem przestępstwa, jeżeli może to udaremnić lub utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia. Surowszą odpowiedzialność za zachowania wypełniające znamiona tych przestępstw ponosi sprawca, który działał w porozumieniu z innymi osobami lub osiągnął znaczna korzyść majątkową. Klauzula niekaralności jest przewidziana wobec osoby wobec osoby, która brała udział w prz. i dobrowolnie ujawniła osoby uczestniczące w nim, jeżeli zapobiegło to innemu prz. W razie skazania za prz. Prania brudnych pieniędzy w którejkolwiek z jego form sąd orzeka obligatoryjnie przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio lub pośrednio z prz. Chociażby przedmioty te nie stanowiły własności sprawcy.

Rego legis pieniędzy i innych środków płatniczych- ochroną prawną karną objęte są polskie i obce środki płatnicze, czeki, karty. Umyślne fałszowanie (podrabianie, przerabianie, usuwanie oznak umorzenia) pieniędzy stanowi zbrodnię zagrożoną karą pozbawienia wolności od lat 5. Typ uprzywilejowany- przyjęcie nieświadomie falsyfikatu, a następnie świadome pozbycie się go przez puszczenie w obieg. Penalizacji podlega również puszczanie w obieg sfałszowanych pieniędzy, podrabianie urzędowych znaków wartościowych, podrabianie lub przerabianie zalegalizowanego narzędzia pomiarowego oraz używanie sfałszowanego narzędzia w obrocie publicznym , a także jego przechowywania w celu użycia.

222-228. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości.

Fałszywe zeznania- odp. karnej podlega ten kto składając fałszywe zeznania mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę. Może mieć formę działania lub zaniechania, treści w tych zeznaniach muszą być obiektywnie niezgodne z prawdą, subiektywnie nieprawdziwe, nieszczere. Przestępstwa tego można dopuścić się jedynie w postępowaniu sądowym albo innym prowadzonym na podstawie ustawy. Obowiązek składania zeznań dotyczy jedynie świadka, oskarżony korzystając z prawa do obrony, składa wyjaśnienia, a nie zeznania i nie ma obowiązku mówienia prawdy. KK rozciąga odp. karną na biegłych, rzeczoznawców, tłumaczy w razie przedstawienia fałszywych opinii lub tłumaczenia mającego służyć za dowód w postępowaniu. Nie podlega karze kto nie wiedząc o prawie odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytania składa fałszywe zeznania z obawy przed odp. karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym. Jeżeli sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznania zanim nastąpi nieprawomocne rozstrzygniecie sprawy istnieje szansa nadzwyczajnego złagodzenia kary a nawet jej odstąpienia.

Fałszywe oskarżenie- polega na pomówieniu osoby niewinnej przed organem powołanym do ścigania lub orzekania w sprawie o popełnienie przestępstwa. Musi być postawione przed prokuraturą, policją lub innym organem dochodzeniowym. Zawiadomienie o niedopełnionym przestępstwie bez względu na cel tego zawiadomienia jest karalne, ma chronić organy ścigania przed podejmowaniem zbędnych czynności dochodzeniowych i wykrywczych co wiąże się z interesem społecznym.

Przemoc wobec sądu- karalne jest wywieranie wpływu na czynności urzędowe sądu przez stosowanie przemocy(fizyczne środku nacisku), groźby bezprawnej (groźby np. zamachu bombowego)wobec sądu lub sędziów, świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela, oskarżonego. Przedmiotem ochrony jest interes wymiaru sprawiedliwości, wolność, nietykalność wymienionych osób. Wywieranie wpływu może polegać na uniemożliwianiu udziału w sprawie, złożenia wyjaśnień, zeznań, wywieranie wpływu drogą nacisku na ich treść.

Rozpowszechnianie wiadomości - karalne jest rozpowszechnianie ich bez zezwolenia z postępowania przygotowawczego, rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności. W każdym wypadku bezprawność czynu uchyla zezwolenie właściwego organu na publiczne ujawnienie wiadomości z postępowania karnego.

Poplecznictwo- szczególna forma pomocnictwa, polega na udzielaniu sprawcy prz. Pomocy w uniknięciu odp. karnej. Do jego istoty należy utrudnianie lub udaremnianie postępowania, jest to prz. Materialne, umyślne. Objęte poplecznictwem zachowanie może polegać na ukrywaniu sprawcy, zacieraniu śladów przestępstwa, odbywaniu za skazanego kary. Podmiotem może być każdy, oprócz sprawcy. Nie podlega karze ten, kto ukrywa osobę najbliższą oprócz zacierania śladów oraz innych podstępnych zabiegów utrudniających postępowanie karne. Nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstąpienie od jej wymierzenia rozciąga się na wszystkich którzy podjęli działania objęte poplecznictwem z obawy przed odp. karną własną lub osoby najbliższej.

Samouwolnienie- uwolnienie się przez osobę pozbawioną wolności na podstawie wyroku skazującego lub innego prawnego nakazu wydanego przez organ państwowy. Penalizacją objęte jest zachowanie polegające na zaniechaniu powrotu do zakładu karnego pomimo upływu terminu przepustki lub przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności. Kwalifikowanym typem jest samowolne uwolnienie się w porozumieniu z innymi osobami, przy użyciu przemocy, groźby jej użycia albo powodują uszkodzenie miejsca zamknięcia. Przestępstwa tego może dopuścić się każdy.

Naruszenie zakazów- nie respektowanie orzeczeń sądu dotyczących zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia pojazdów, naruszenie zakazów i zarządzeń objętych środkami karnymi. Zabronione zachowanie może mieć charakter jednorazowy, wielokrotny, trwały. Podmiotem przestępstwa może być w zasadzie osoba której ten zakaz dotyczy.

---