Prawo karne obejmuje zespół norm prawnych, które za pomocą kary - jako zasadniczego środka przymusu państwowego spośród przewidzianych w tych normach - chronią stosunki społeczne przed czynami społecznie szkodliwymi zwanymi przestępstwami.

Cechy:

• Przedmiotem zainteresowania są tutaj konstrukcje prawne, instytucje oraz normy je określające. Wiodącą metodą badawczą jest analiza jurydyczna tekstów. Prawo karne należy do prawa stosowanego i mieści się w kręgu prawa sądowego.

• Reakcja na czyny zabronione przez prawo karne karą jako środkiem szczególnym. Kodeks karny z 1997 dzieli kary na kary i środki karne(dawne kary dodatkowe). Są oprócz tego środki zabezpieczające(kodeks który zawiera zarówno kary jak i środki zabezpieczające zwany jest kodeksem dwutorowym)

• Kodeks karny na pierwszym planie stawia formalną definicję przestępstwa(nullum crimen sine lege) ale wskazuje również na cechę materialną pod nazwą „społeczna szkodliwość czynu”.

Prawo karne dzieli przestępstwa na zbrodnie i występki. Zbrodnie to wszystkie te przestępstwa, które zagrożone są karą nie niższą niż 3 lata. Pozostałe są występkami. W polskim systemie prawa karnego wykroczenia znajdują się poza pojęciem „przestępstwo”.

Zasady prawa karnego:

• Zasady określoności przestępstwa i określoności kary: nullum crimen sine lege poenali anteriori, nulla poena sine lege poenali anteriori.

• Zasada winy (jako wyraz złej, nastawionej na złamanie prawa woli jednostki)

• Zasada prawa karnego czynu, a nie sprawcy, oznaczająca ze podstawą odpowiedzialności karnej jest zachowanie człowieka określone w ustawie, a nie sama osoba.

• Zasada indywidualizacji odpowiedzialności i wymiaru kary.

• Zasada subsydiarności. Prawo karne nie może stanowić samodzielnego skutecznego środka likwidacji różnych zjawisk patologii społecznej.

• Zasada równości wobec prawa

• Zasada praworządności( działanie praworządne to działanie w każdym wypadku zgodne z obowiązującym prawem)

• Zasada humanitaryzmu.

Funkcje prawa karnego:

1. Sprawiedliwościowa

Wyraża potrzebę karania sprawców przestępstw dla zadośćuczynienia społecznemu zapotrzebowaniu na sprawiedliwość.

2. Ochronna

Ochrona pewnego systemu wartości.

3. Profilaktyczno - wychowawcza.

Polega na utrwalaniu społecznego przekonania o słuszności prawnokarnych zakazów i nakazów, czyli pozyskiwaniu dla poszanowania norm prawa karnego jak największej liczby obywateli.

4. Gwarancyjna

Polega na wprowadzeniu jasności co do tego co jest zakazane a co zakazane nie jest.

5. Represyjna

6. Kompensacyjna (naprawienie szkody).

Działy prawa karnego:

Prawo karne materialne czyli prawo karne w znaczeniu wąskim, to ten dział którego normy określają pojęcie przestępstwa, zasady odpowiedzialności za przestępstwa, kary i inne środki. Dzieli się na prawo karne powszechne, prawo wykroczeń oraz działy szczególne (wojskowe, skarbowe). Specyfika prawa karnego skarbowego zaznacza się przede wszystkim w przedmiocie ochrony, którym jest interes finansowy państwa.

Prawo karne procesowe, formalne, określa tok postępowania w sprawie karnej od chwili zawiadomienia właściwego organu o popełnieniu przestępstwa do zakończenia tego postępowania, tj. do uprawomocnienia się wyroku w tej sprawie. Jest to zespół norm prawnych, które zabezpieczają realizację norm prawa karnego materialnego.

Prawo karne wykonawcze dotyczy zagadnień związanych z wykonywaniem poszczególnych kar i innych środków. Jego główny dział stanowi prawo penitencjarne.

Można mówić też o prawie nieletnich . Kodeks ustala dolną granicę odpowiedzialności karnej na poziomie lat 17, ale pod pewnymi warunkami może się ona rozpoczynać już od 15 roku życia. Wszczęcie postępowania w sprawie nieletniego może nastąpić bądź z powodu czynu karalnego bądź demoralizacji. O odpowiedzialności nieletniego można więc mówić w dość ograniczonym zakresie.

Do prawa karnego nie należy prawo dyscyplinarne.

Prawo karne oraz związane z nim nauki pokrewne i pomocnicze

1. Nauki pokrewne

Kryminologia to dział wiedzy o przestępstwie, z punktu widzenia socjologii, psychologii, pedagogiki, biologii.

Fenomenologia Kryminalna Etiologia kryminalna

Czyli nauka o zjawisku przestępstwa, Badanie przyczyn przestępczości

jego rozmiarach, strukturze, dynamice.

Wiktymologia

Nauka o ofierze przestępstwa Penologia czyli nauka o karze.

Polityka kryminalna i polityka karna. Polityka kryminalna to szersze pojęcie, zajmuje się społecznymi następstwami przestępczości i przeciwdziałaniem przestępczości. Mieści się w ramach ogólnej polityki społecznej państwa. Zarówno przez rozwiązania w ustawie karnej jak i przez orzecznictwo.

Polityka kryminalna może polegać na:

-powiększaniu ustawowej listy zakazów i nakazów karnych(kryminalizacja) bądź jej zawężaniu (dekryminalizacji) co pociąga za sobą penalizację(zaostrzenie represji karnej) lub depenalizację (osłabienie represji).

-dochodzi również do przekształcenia przestępstw w wykroczenia czyli kontrawencjonalizacji (depenalizacji częściowej).

2. Nauki pomocnicze:

Kryminalistyka służy wykrywaniu przestępstw w postępowaniu karnym. Można wyróznić technikę kryminalistyczną (daktyloskopia, traseologia, mechanoskopia, balistyka) i taktykę kryminalistyczną.

Medycyna sądowa służy wykrywaniu przyczyn skutków śmiertelnych, uszkodzeń ciała, oraz klasyfikacji uszkodzeń ciała.

Psychologia i psychiatria sądowa

Szkoły w rozwoju prawa karnego

1. Postulaty oświecenia w dziedzinie prawa karnego.

Do podstawowych myśli dotyczących prawa karnego należały: postulat formalnej równości wobec prawa, postulat kodyfikacji prawa karnego, postulat oddzielenia przestępstwa od pojęcia grzechu, postulat uznania za przestępstwo czynu zewnętrznego. Oświecenie zrodziło określone myśli, idee przewodnie prawa karnego, które stały się trwałymi wartościami honorowanymi również współcześnie.

Czołowe postacie: Montesquieu, Didderot, Rousseau, Voltaire, Beccaria, Filanghieri, Szymanowski, Ostrowski.

Kodyfikacje: Theresiana, Josephina, Landrecht Pruski, Kodeks Karny Francuski 1810

2. Szkoła klasyczna w prawie karnym

Szkoła klasyczna wyrasta z Oświecenia. Przedmiotem zainteresowania przedstawicieli szkoły klasycznej jest nie tło społeczne przestępczości, ale norma prawna jako taka, konstrukcje prawne. Odpowiedzialność karna opiera się na czynie i na winie sprawcy rozumianej jako wyraz wolnej woli człowieka. Kara rozumiana była jako odpłata.

Immanuel Kant: odpłata równym za równe.

Georg Hegel: kara jest negacją negacji czyli zaprzeczeniem przestępstwa przeczącego prawu. Przywraca niejako stan pierowtny.

Anzelm Feuerbach: odstraszające działanie ustawowego zagrożenia karą.

3. Szkoła antropologiczna

Cesare Lombroso traktował przestępstwo popełnione przez człowieka jako przejaw atawizmu, niedorozwoju moralnego jednostki. Przestępca to człowiek nie mający należycie wykształconego zmysłu moralnego i w związku z tym niezdolny do przestrzegania norm moralnych i prawnych. Wniosek o istnieniu przestępcy z urodzenia. Opracował atlas typów przestępczych na podstawie takich cech jak kolor oczu, włosów.

Enrico Ferri wymieniał trzy grupy czynników przestępczości: antropologiczne, fizyczne, społeczne.

Raffael Garofalo uznawał przestępcę za istotę niżej stojącą od innych ludzi, a skłonność do popełnienia przestępstwa za wyraz jej niedorozwoju.

4. Szkoła socjologiczna

Zdaniem F. Von Liszta nie czyn lecz sprawca ponosi karę i osoba sprawcy wymaga zainteresowania. Pojawiła się idea środków zabezpieczających, rozwinęły się instytucje takie jak warunkowe skazanie, przedterminowe zwolnienie itd.

5. Kierunek normatywny

Zwany też pozytywizmem prawniczym. Przedmiotem zainteresowania są normy prawne regulujące określone instytucje.

Przedstawiciele: Binding, Geling

6. Ruch ochrony społecznej

Ruch Obrony Społecznej powstał po II Wojnie Światowej, co miało związek z odżywającymi ideami nawiązującymi do szkół pozytywistycznych. Jego założycielem, i zarazem reprezentantem radykalnego nurtu, zwanego włoskim, był Filippo Grammatica. Nurt umiarkowany, zwany również nurtem francuskim lub Nową Obroną Społeczną (La defense sociale nouvelle) reprezentował Mark Ancel.

Grammatica uważał, że państwo nie ma uprawnień do wymierzania kary, może jedynie bronić przed antyspołecznością. Obowiązkiem państwa jest podjęcie działań mających na celu resocjalizację jednostki o cechach antyspołecznych. Pojęcie „antyspołeczności” staje się centralnym w doktrynie obrony społecznej, natomiast odrzuca się pojęcie „kary”. Subiektywna antyspołeczność sprawcy ma być wystarczającą podstawą do zastosowania środków obrony społecznej.

Z kolei odłam umiarkowany postulował jedynie przekształcenie istniejącego prawa karnego. Nie odrzucając takich pojęć, jak : kara, przestępstwo, odpowiedzialność karna, przestępca, jego zwolennicy opowiadają się przeciwko karze - odpłacie, na rzecz skutecznej ochrony społeczeństwa przy pomocy jednolitego, racjonalnego systemu polityki kryminalnej opartej na wynikach badań naukowych. W stosunku do osób, które popełniły już przestępstwo kara ma umożliwić resocjalizację sprawcy.

7. Współczesne tendencje w prawie karnym

Odżywa idea kary sprawiedliwej, czyli neoklasycyzm, w związku z tym że np. resocjalizacja nie przyniosła spodziewanych efektów.

Powstaje ruch na rzecz zadośćuczynienia ofierze.

Pojawiają się pewne tendencje abolicjonistyczne, do załatwiania spraw karnych poza systemem zawodowego wymiaru sprawiedliwości, oraz koncepcja mediacji, ale ta stawia na tej samej płaszczyźnie ofiarę i przestępcę.

Źródła prawa karnego

Źródła prawa

W znaczeniu materialnym - wola narodu W znaczeniu formalnym - zwyczaj, orzecznictwo, nauka i ustawa

Kształtowanie różnych rozwiązań prawnych niejednokrotnie związane jest także z wcześniejszym orzecznictwem sądowym. Jest obecnie publikowane w „Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa”, „Orzecznictwo Sądów Polskich”, również w „Państwo i Prawo” , „Przegąd Prawa Karnego” itd. Wybitni przedstawiciele nauki prawa karnego to: <przed wojną> Makarewicz, Wróblewski, Makowski, Krzymuski, Wolter, Glaser <po wojnie> Śliwiński, Sawicki, Wolter, Buchała, Świda.

Pierwszy polski kodeks karny Makarewicz - Makowski, komisja pracowała w latach 1919-32. Kodeks ten, z pewnymi zmianami (dekret z 1944 o wymiarze kary dla faszystów oraz zdrajców Narodu Polskiego, dekrety z 1946 przeciwko Volksdeutshe, o odpowiedzialności za klęskę wrześniową, o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych przy odbudowie państwa; dekret z 53 o ochronie mienia społecznego) funkcjonował do 69 roku. Kodeks z 1932 uchylił: kodeks karny Rzeszy Niemieckiej z 1871, ustawę karną austriacką z 1852 i kodeks Tagancewa 1903.

Kodeks karny 1969 był wzorowany w zakresie ogólnych zasad odpowiedzialności na kodeksie z 1932 r Wpływ na niego miała sytuacja polityczna kraju, wyostrzony został trend represyjny przez typy kwalifikowane. Posiadał tez nowe rozwiązania o charakterze kryminalnopolitycznym jak kara ograniczenia wolności.

Kodeks karny z 1997 roku - zawarte są w nim tendencje liberalne, znacznie łagodniejsze założenia pod względem jego punitywności. (twórca: prof. Zoll)

Źródłem obowiązującego prawa Rzeczpospolitej obok ustawy mogą być również ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenie ogłoszone we właściwym trybie.

Budowa przepisu prawa karnego

Wyróżnia się normy w szczególności sankcjonowane i sankcjonujące. Tradycyjnie w budowie przepisu części szczególnej wyróżnia się hipotezę, dyspozycję i sankcję.

Dyspozycje:

1. Nazwowe polegające tylko na określeniu nazwy czynu zabronionego oraz opisowe, które występują w polskim prawie karnym.

2. Proste (opis jednego zespołu znamion czynu zabronionego, obejmujące jeden zespół czynności) i złożone.

3. Kazuistyczne i syntetyczne (najwyższy poziom syntezacji formuł prawnokarnych zaznaczył się w Kodeksie Karnym 1932)

4. Dyspozycje pełne zawierające kompletny opis czynu zabronionego oraz niepełne dwojakiego rodzaju: zależne i blankietowe.

Sankcje:

1. Sankcje bezwzględnie oznaczone byłyby sprzeczne z zasadą indywidualizacji wymiaru kary.

2. Sankcje bezwzględnie nieoznaczone - nie mogą mieć zastosowania ze względu na nieokreśloność kary i jej rozmiarów.

3. Sankcje względnie oznaczone wskazują na rodzaj kary i granicę tej kary.

Wykładnia

Wykładnia to pewien proces myślowy, zespół operacji myślowych zmierzający do ustalenia

treści przepisu. Wyróżniamy podmiotową (statyczną) i przedmiotową (dynamiczną) koncepcję wykładni.

Możemy wyróżnić rodzaje wykładni ze względu na podmiot ją stosujący:

1. autentyczna- od ustawodawcy

2. legalna - przez upoważniony organ państwowy

3. doktrynalna

4. sądowa

Z uwagi na sposób dokonywania wykładni:

1. językowa

2. logiczna

3. systematyczna

4. historyczna

Z uwagi na zakres:

1. stwierdzająca

2. ścieśniająca

3. rozszerzająca

W drodze wykładni nie może dojść do pogorszenia sytuacji prawnej sprawcy.

Analogia

Analogia to inaczej wnioskowanie przez podobieństwo. Wyróżnia się analogię z ustawy i

analogię z prawa. Dwa podstawowe rodzaje to analogia na korzyść oraz analogia na

niekorzyść ( sprzeczna z zasadą nullum crimen sine lege). Polskie prawo karne nie znało i

nie zna pojęcia analogii.

Zasady obowiązywania ustawy karnej

Początek i koniec obowiązywania ustawy karnej

Początek wejścia w życie ustawy może być określony różnie. Ustawa, która ma wejść w życie podaje odpowiednią formę początku jej obowiązywania. Rozpowszechnia się technika wprowadzania w życie ustawy po upływie pewnego czasu np. 6 msc. Dąży się aby pomiędzy ogłoszeniem w Dz. U. Upłynęło min. 14 dni.

Nowa ustawa w swoich przepisach końcowych zawiera postanowienia uchylające działanie ustawy lub też ustaw wcześniejszych. Zdarza się niekiedy że ustawa sama określa koniec swojego obowiązywania. Chodzi o tzw. ustawy czasowe (epizodyczne).

Zasady obowiązywania ustawy karnej

1. Zasada terytorialności.

Polskiemu prawu karnemu podlegają wszyscy sprawcy, obywatele polscy i inne osoby, którzy popełnili czyn zabroniony na terytorium państwa polskiego na polskim statku wodnym lub powietrznym. Przez miejsce popełnienia czynu zabronionego przyjmuje się miejsce działania lub zaniechania, albo też miejsce na którym skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił bądź też według zamiaru sprawcy miał nastąpić. Wyróżnia się przestępstwa dystansowe i tranzytowe.

2. Zasada podmiotowa.

Polskiemu prawu karnemu podlegają obywatele polscy nawet gdy popełnili przestępstwo za granicą. Musi zaistnieć „podwójna przestępczość czynu”. Wyjątki: np. funkcjonariusz publiczny w zakresie swoich obowiązków czy przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu Polski.

3. Zasada przedmiotowa

Zabezpiecza się podległość polskiemu prawu karnemu cudzoziemców którzy dopuścili się za granicą przestępstw dotykających szeroko rozumianych interesów państwa polskiego, jego instytucji i obywateli.

4. Zasada represji wszechświatowej.

Polskiemu prawu karnemu podlegają obywatele polscy oraz cudzoziemcy w razie popełnienia za granicą przestępstwa ściganego na mocy umów międzynarodowych.

Wykonywanie orzeczeń zagranicznych. Ukaranie sprawcy za granicą nie stoi na przeszkodzie ukaraniu go przed sądem polskim. Sąd polski powinien zaliczyć na poczet orzeczonej kary karę wykonywaną za granicą. Wyjątek stanowi wykonanie wyroku sądu zagranicznego na terytorium RP. Sąd w tym przypadku zajmuje się tylko stroną techniczno prawną. Różnicę między rozwiązaniami polskimi a obcymi należy uwzględnić na korzyść skazanego.

Immunitet

Immunitet materialny oznacza niepodleganie danej osoby działaniu prawa karnego. Współcześnie dotyczy posłów, w ograniczonym zakresie adwokatów, radców prawnych, prokuratorów. W zakresie wykroczeń dotyczy sędziów, prokuratorów.

Immunitet procesowy oznacza zakaz wszczęcia postępowania w sprawie osoby objętej immunitetem bez zgody zazwyczaj organu samorządowego funkcjonującego w ramach danej służby lub zawodu. Immunitetem tym objęci są posłowie, sędziowie, TK, TS, RPO, prezes NIK.

Immunitet dyplomatyczny ma szeroki zakres działania i działa na zasadzie wzajemności.

Pojęcie przestępstwa

Pojęcie „przestępstwo” może być używane w trzech znaczeniach:

1. Jako stwierdzenie pewnego faktu społecznego, zdarzenia , które w konkretnym miejscu i czasie zaistniało. To społecznie ujemne zaistniałe zjawisko podlega rejestracji (zgłoszeniu) przed i po osądzeniu. Informacja o poziomie przestępczości w danym kraju zawiera się w liczbach przestępstw zgłoszonych i stwierdzonych przez organy ścigania. Inna jest tzw. ciemna liczba przestępstw.

2. Jako ustawowy typ przestępstwa występuje w formie opisu klasy czynów zabronionych o cechach wspólnych i jest wynikiem typizacji. Ustawa karna ma obowiązek podać w swoich przepisach katalog czynów zabronionych odpowiednio opisanych przez użycie elementów odróżniających je od innych czynów zabronionych.

3. Ogólne pojęcie przestępstwa oznacza sumę warunków niezbędnych do pociągnięcia sprawcy pewnego zachowania do odpowiedzialności karnej. Przestępstwem jest czyn społecznie szkodliwy, zagrożony karą przez ustawę, o ustawowo określonych znamionach, bezprawny i zawiniony.

Warunek oceny czynu jako społecznie szkodliwego łączy się z materialna definicją przestępstwa. To pojęcie ma rodowód oświeceniowy. Wprowadził je kodeks karny z 1969 przyjmując rozwiązanie że znikomy stopień szkodliwości czynu uchyla jago przestępność. Ocenność pojęcia społeczne niebezpieczeństwo czynu wprowadza nadmierną swobodę w decydowaniu o ocenie czynu. Dodatnie argumenty przemawiające za materialnym ujmowaniem przestępstwa to fakt, że odpowiada to rzeczywistości. Co więcej, materialne ujmowanie przestępstwa ułatwia funkcjonowanie kontratypów jako przedmiotowych okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną.

Domniemany stopień społecznej szkodliwości czynu ważny na podziale przestępstw na zbrodnie i występki, na typy podstawowe, kwalifikowane i uprzywilejowane.

Zwrócić trzeba również uwagę na znaczenie formalnej cechy przestępstwa, czyli zagrożenia czynu karą przez ustawę (nullum crimen sine lege).

Społeczna szkodliwość czynu i bezprawność.

Społeczna szkodliwość czynu pojawia się w ramach tzw. ogólnych dyrektyw wymiaru kary, zamiany rodzaju kary, jako przesłanka warunkowego umorzenia postępowania, jako podstawa stosowania leczniczych środków zabezpieczających. Koncepcja przedmiotowo - podmiotowa zakłada, że o stopniu społecznej szkodliwości czynu decydują zarówno pewne elementy przedmiotowe, tworzące charakterystykę czynu, oraz elementy natury podmiotowej, wskazujące zwłaszcza na umyślność i nieumyślność, oraz ich formy, motywy działania sprawcy. KK w art. 115 $ 2 zawiera zespół kryteriów oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu: rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

Wykroczenia stanowią czyny społecznie szkodliwe w stopniu znikomym.

Bezprawność karna to sprzeczność ludzkiego zachowania się z normą prawa karnego. Wynika z faktu zagrożenia jakiegoś czynu karą przez ustawę obowiązującą w czasie realizacji czynu.

Typizacja przestępstw. Znamiona przestępstwa.

Ustawowe określanie typów przestępstw, czyli typizacja czynów zabronionych, polega na podaniu przez ustawodawcę w ustawie karnej schematów zachowania zabronionego, mających charakter uogólniony. Typy przestępstw charakteryzują się wyszczególnionymi elementami, które nazywamy znamionami ustawowymi przestępstwa. Cechy zdarzenia konkretnego to znamiona konkretne. Znamiona konkretne muszą się pokrywać z ustawowymi (<= subsumpcja/ kwalifikacja). Utworzona siatka typów przestępstw wytycza pole penalizacji, poza granicami którego ludzkie zachowania nie stanowią bezprawia karnego.

Znamiona dzielimy na opisowe(deskryptywne) i ocenne ( wartościujące np. ilościowe i jakościowe/etyczne, estetyczne, biologiczne np. zarażenie/). Znamiona ocenne są z reguły nieostre. Przy ich udziale powstają typy nieostre i niedookreślone, które kłócą się z zasadą nullum crimen sine lege ( prawo powinno być pisane, nie zna wykładni rozszerzającej i analogii, powinno być pewne i nieretroaktywne).

Schemat budowy typu przestępstwa obejmuje znamiona przedmiotu przestępstwa (dobra), strony przedmiotowej (zachowanie), podmiotu (sprawca) i strony podmiotowej ( umyślność, motyw).

Do znamion przestępstwa nie powinno się zaliczać ani społecznej szkodliwości czynu, ani bezprawności.

Wyróżniamy znamiona kwalifikujące i uprzywilejowujące. Występują też znamiona negatywne ( okoliczności, które mają nie występować, aby typ czynu zabronionego mógł zostać zrealizowany).

Przedmiot przestępstwa.

1)Ogólny przedmiot przestępstwa, czyli stosunki społeczne chronione przez prawo karne.

2)Przedmiot rodzajowy to wspólne dla pewnej grupy przestępstw dobro np. wolność, życie, zdrowie. Mimo pewnej niestabilności ocen dóbr rodzajowych w niektórych wypadkach ustalone dobro rodzajowe stanowi podstawę systematyki części szczególnej KK. Przestępstwa podobne są to przestępstwa należące do tego samego rodzaju. Pokrewieństwo rodzajowe może nie zostać zerwane mimo, że dane przestępstwa znalazły się w dwu różnych rozdziałach.

3)Przedmiot indywidualny wiąże się z konkretnym typem przestępstwa.

Niekiedy jeden przepis części szczególnej KK wskazuje na więcej niż jedno dobro chronione. Można mówić o głównym i dodatkowym przedmiocie ochrony.

Należy odróżnić także przedmiot czynności wykonawczej, czyli pewną postać materialna czegoś, przeciwko któremu skierowany jest zamach sprawcy - np. komórka w przypadku kradzieży.

Strona przedmiotowa przestępstwa

Pojęcie czynu

Czynem jest zewnętrzne zachowanie człowieka dotykające w sposób ujemny stosunków społecznych.

Nie są czynem ani przeżycia ani myśli. Tylko zachowanie ludzkie może uruchamiać działanie norm prawa karnego. Czynem jest zachowanie ludzkie pozostające pod zasięgiem sterujących procesów świadomości i woli. Tym warunkom nie odpowiadają sytuacje szczególnej reakcji na bodźce oraz przymus fizyczny. Przymus psychiczny nie wyłącza czynu.

Koncepcje czynu zabronionego:

• Naturalistyczne pojmowanie czynu - czynem jest psychicznie kierowana aktywność woli człowieka w postaci kompleksu ruchów fizycznych albo zahamowanych ruchów prowadzących do zmian w świecie zewnętrznym.

• Socjologiczne rozumienie czynu - czynem jest zachowanie(działanie, zaniechanie, posiadanie) społecznie doniosłe tj. mające znaczenie dla stosunków społecznych.

• Jurydyczno - wartościujące rozumienie czynu - czynem jest zachowanie się sprzeczne z normą i podlegające ujemnej ocenie z tego punktu widzenia.

• Finalne (finalistyczne) rozumienie czynu - H. Wenzlel - istota czynu polega na celowym i sterowanym wykorzystaniu przyczynowości świata.(w tym przypadku czyn polega na działaniu, zaniechanie stanowi odrębną kategorię pojęciową).

Czyn człowieka wpisany na listę zachowań zakazanych staje się czynem zabronionym. Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie ( art115$1).

Podział przestępstw ze uwagi na formę czynu zabronionego.

• Przestępstwa z działania i zaniechania.

Przestępstwo z działania polega na przełamaniu zakazu określonego zachowania się, który wyraża przepis prawa karnego np. zabójstwo (148), kradzież (278). Przestępstwo zaniechania polega na niewykonaniu obowiązku, który ustawa nakłada. Istnienie obowiązku prawnego do działania stanowi pierwszy i niezbędny warunek odpowiedzialności karnej za zaniechanie. Drugi warunek stanowi faktyczna możliwość realizacji obowiązku.

• Przestępstwa materialne i formalne

Przestępstwo materialne to inaczej przestępstwo skutkowe. Przez skutek rozumie się jakąś zmianę w świecie zewnętrznym. Przestępstwa materialne ścięte, to takie, w których wystarczy dążenie sprawcy do realizacji celu. Przestępstwa formalne to przestępstwa bezskutkowe np. nakłanianie do nierządu.

• Przestępstwa z naruszenia i z narażenia na niebezpieczeństwo

Narazenie na niebezpieczeństwo powszechne zachodzi wówczas, gdy to niebezpieczeństwo obejmuje bliżej nieokreśloną, większą grupę ludzi lub mienie w szerszym zakresie. Przestępstwa sprowadzenia niebezpieczeństwa indywidualnego występują w grupie przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu. Z kolei przestępstwa z narażenia na niebezpieczeństwo konkretne polegają na wywołaniu niebezpieczeństwa w postaci wyraźnie realnej. Natomiast niebezpieczeństwo abstrakcyjne jest hipotetyczne, domniemane.

• Przestępstwo złożone.

Opis czynu zabronionego obejmuje co najmniej dwa różne zachowania np. rozbój.

• Przestępstwo trwałe.

Polega na wywołaniu przez sprawcę określonego stanu bezprawia, którego przerwanie może nastapić zgodnie z wolą sprawcy lub też nie.

• Przestępstwo jednorazowe z trwałym skutkiem.

Przerwanie nie leży w kompetencji samego sprawcy np. bigamia.

• Przestępstwo o zbiorowo oznaczonym czynie.

Czyn zabroniony został w ustawie ujęty jako wielokrotność zachowania tego samego rodzaju lub zachowań różnych. Możemy mówić o prawnej jedności czynu np. znęcanie się, rozpijanie małoletniego.

• Przestępstwo ciągłe

Koncepcja podmiotowa zakłada że sprawca działa z zamiarem popełniania czynu „na raty”. Koncepcja przedmiotowa uznaje za decydujące elementy obiektywne, takie jak bliski związek czasowy, jednakowy sposób działania, tożsamość dobra chronionego. Do przestępstw ciągłych nie powinny być zaliczane pojedyncze zachowania stanowiące wykroczenia, czyny sprawcy nieletniego, czyny osoby niepoczytalnej oraz czyny o różnej kwalifikacji prawnej. Dwa lub więcej zachowań podjętych w wykonaniu z góry powziętego zamiaru uważa się za jeden czyn zabroniony. Drugie kryterium to krótkie odstępy czasu między tymi zachowaniami. Trzecie, jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro osobiste, warunkiem uznania wielości zachowań za jeden czyn jest tożsamość pokrzywdzonego.

• Przestępstwa kwalifikowane i uprzywilejowane.

Przestępstwa kwalifikowane tworzą dwie grupy, tj. kwalifikowane przez okoliczności i przez następstwa. W pierwszej grupie chodzi o znamiona kwalifikujące o charakterze statycznym. W mniejszym zakresie występują znamiona o charakterze dynamicznym w postaci następstwa czynu.

• Przestępstwa publicznoskargowe (ścigane z urzędu i na wniosek) i prywatnoskargowe.

Okoliczności czynu to czas, miejsce popełnienia czynu, sposób popełnienia czynu, użyty środek. Mogą one stanowić znamię czynu i podstawę do jego kwalifikacji.

Związek przyczynowy jest pierwszą obiektywną przesłanką odpowiedzialności karnej. Problematyka związku przyczynowego łączy się ściśle z przestępstwami materialnymi. Przyczyną jakiegoś skutku jest każde zjawisko, które gdyby nie zaistniało, nie zaistniałby dany skutek. Istnieją różne, specjalne teorie związku przyczynowego ale nie wykazują przydatności w ustalaniu odpowiedzialności karnej.

Zaniechanie nie przeszkadza niepożądanemu układowi zdarzeń.

Podmiot przestępstwa

Podmiotem przestępstwa może być tylko autor czynu, a więc człowiek jako osoba fizyczna. Odpowiednie znaczenie ma również sprawa wieku człowieka. Dolna granica odpowiedzialności karnej wynosi 17 lat i w wyjątkowych przypadkach może zostać obniżona do lat 15, z tym, że kara nie może wówczas przekroczyć 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo, może być również podwyższona do 18 lat. Jest również możliwe nadzwyczajne złagodzenie kary. Sprawca młodociany to ten który w chwili popełnienia przestępstwa nie ukończył 21 i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.

Przestępstwa możemy dzielić na powszechne i indywidualne co do podmiotu. Przestępstwa indywidualne, które występują w typie podstawowym nazywamy właściwymi przestępstwami indywidualnymi. Natomiast te, które występują jako postać uprzywilejowana jakiegoś typu przestępstwa albo odmiana kwalifikowana nazywamy niewłaściwymi przestępstwami indywidualnymi.

Od przestępstw indywidualnych co do podmiotu rozróżniamy przestępstwa indywidualne co do czynu.

Strona podmiotowa przestępstwa

Strona podmiotowa obejmuje zagadnienia związane z motywacją sprawcy.

Psychologiczne teorie winy - wina jest to stosunek sprawcy do czynu.

Teorie normatywne:

• Czysta - umyślność i nieumyślność odrywa się od wini i przenosi się do struktury czynu. Wina to tylko możliwość postawienia zarzutu.

• Kompleksowa - na winę składa się: zdolność do popełnienia przestępstwa, umyślność lub nieumyślność, możliwość postawienia zarzutu, normalna sytuacja motywacyjna.

Wina to stosunek psychiczny sprawcy do czynu naganny z punktu widzenia ustawy karnej. Treść winy wyznaczają:

1. podmiotowa zdolność człowieka do ponoszenia odpowiedzialności

2. umyślność lub nieumyślność

3. zdolność rozpoznawania bezprawności czynu

4. możliwość postawienia sprawcy zarzutu, jeżeli działał on w normalnej sytuacji motywacyjnej.

Synonimem umyślności jest zamiar. Kodeks rozróżnia oficjalnie dwie postacie zamiaru: zamiar bezpośredni(przemyślany lub nagły) i zamiar ewentualny. Wyróżnia się również zamiar niby ewentualny.

Zamiar przemyślany, działanie z premedytacją, oznacza wystąpienie elementów planowania i odpowiedniego nastawienia sprawcy co do sposobów popełnienia czynu i przemawia zatem za surowszą karą . Zamiar ewentualny, jako niższa postać umyślności, przemawia za nizszą karą.

Nieumyślność świadoma jest tradycyjnie określana jako lekkomyślność (przewidywano możliwość popełnienia czynu zabronionego), nieumyślność nieświadoma zaś jako niedbalstwo (mógł przewidzieć tą możliwość).

Odpowiedzialność za przestępstwo nieumyślne jest ograniczona do występków.

Wina kombinowana odnosi się do przestępstw kwalifikowanych przez następstwo. Przestępstwa te należy traktować z punktu widzenia zasad wymiaru kary jako przestępstwa umyślne.

Motywacja sprawcy ma znaczenie przy ocenie stopnia winy. Pobudka(1969) to przeżycie emocjonalne, uczucie, motyw(1997) zaś to przeżycie intelektualne, racjonalne.

Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną

1. Kontratypy (okoliczności wyłączające bezprawność)

W pewnych sytuacjach życiowych zachowanie człowieka, wypełniające formalnie znamiona określonego typu przestępstwa, nie przedstawia się jako społecznie niebezpieczne i jako takie, zgodnie z materialną definicją przestępstwa, nie może uchodzić za czyn przestępny.

Kontratypy dzielą się na ustawowe i pozaustawowe

Do kontratypów ustawowych zaliczamy:

1. Obronę konieczną.

Obrona konieczna jest prawem podmiotowym człowieka do ochrony dóbr własnych, dóbr należących do innych osób, a także dóbr publicznych przed bezprawnych zamachem. Obrona konieczna zachodzi wtedy, gdy ktoś odpiera bezprawny, bezpośredni, rzeczywisty zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.

Zamach - niezgodne z normami prawa karnego, bezpośrednie, rzeczywiste, zachowanie człowieka stwarzające niebezpieczeństwo dla dobra prawnie chronionego.

Można mówić o zamachu i obronie urojonej. KK traktuje urojenie kontratypu jako szczególna postać błędu.

Można przyznać prawo do obrony koniecznej także przed zamachem osób nieodpowiedzialnych karnie za swe czyny z uwagi na brak winy (nieletni, niepoczytalny).

Obrona - takie działanie, jakie w danych warunkach będzie możliwe i skuteczne względem zamachu. Nie jest wprowadzona zasada proporcjonalności ani subsydiarności, ale w Uzasadnieniu do projektu karnego z 1997 podkreśla się że przy odparciu zamachu należy uwzględnić stosunek wartości dobra atakowanego przez napastnika i niszczonego w ramach obrony. Obrona służy przed zamachem na każde dobro prawem chronione, zarówno indywidualne, jaki i społeczne, tak jasne jak i cudze. Obrona konieczne dobra indywidualnego oraz dobra społecznego nosi miano pomocy koniecznej.

Przekroczenie granic obrony koniecznej:

• Eksces intensywny - polega na niewspółmierności sił i środków obrony w stosunku do niebezpieczeństwa zamachu

• Eksces ekstensywny - obrona przedwczesna lub spóźniona

W razie przekroczenia granic obrony koniecznej działający dopuszcza się określonego przestępstwa, z tym tylko, że sąd, uwzględniając wyjątkowość sytuacji (stan emocjonalny) może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet w ogóle sprawcę od kary uwolnić.

2. Stan wyższej konieczności zachodzi wtedy gdy ktoś działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą niż dobro ratowane.

Niebezpieczeństwo i jego źródła: Każda skonkretyzowana groźba naruszenia dobra prawnego. Źródłem mogą być :siły przyrody, zwierzęta, zachowanie się ludzi. Niebezpieczeństwo powinno być dla dobra bezpośrednie i rzeczywiste. Za bezpośrednie trzeba również uznać takie niebezpieczeństwo, które nie grozi wprawdzie natychmiastowym skutkiem ale po pewnym czasie będzie nieuniknione. Zawinienie niebezpieczeństwa nie stanowi przeszkody do powołania się na stan wyższej konieczności.

Warunki dozwolonego przeciwdziałania niebezpieczeństwu:

• Zasada subsydiarności - podjęte działanie powinno być jedynym możliwym środkiem.

• Zasada proporcji dóbr - dobro poświęcone powinno przedstawiać wartość niższą niż dobro ratowane

Przekroczenie granic wyższej konieczności może nastąpić w razie naruszenia zasad subsydiarności lub proporcjonalności, a także gdy przeciwdziałanie niebezpieczeństwu nie odpowiada warunkowi bezpośredniości. Może także zaistnieć eksces ekstensywny. Jeżeli zaistnieje błąd co do bezpośredniości niebezpieczeństwa sprawa odpowiedzialności karnej zostanie rozstrzygnięta na podstawie przepisu o błędzie.

Działanie w stanie wyższej konieczności może stanowić bezprawie cywilne. Wg KC źródłem niebezpieczeństwa może być tylko rzecz lub zwierzę.

3. Działanie w obronie społecznie uzasadnionego interesu oraz prawdziwość zarzutu.

Nie stanowi przestępstwa zniesławienia zarzut uczyniony publicznie, jeśli jest prawdziwy, a sprawca działa w obronie społecznie uzasadnionego interesu. Prawdziwy zarzut uczyniony niepublicznie nie wymaga działania w imię ww. interesu.

4. Samopomoc legalna

Samopomoc uchyla bezprawie karne jeżeli jest dozwolona przepisami cywilnoprawnymi (zajęcie zwierzęcia wyrządzającego szkodę)

5. Dozwolone ryzyko

Nie stanowi przestępstwa działanie, mające na celu przeprowadzenie eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu sa zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy. Eksperyment może być przeprowadzany za zgodą uczestnika(ustawa o zawodzie lekarza 5 grudnia 1996).

Warunki badań przedurodzeniowych : dziecko należy do rodziny obciążonej genetycznie, istnieje podejrzenie choroby genetycznej, lub ciężkiego uszkodzenia płodu.

Ryzyko w sporcie(pozaustawowy): dyscyplina dozwolona przez państwo, czynność wykonana zgodnie z regulaminem gry , w celu sportowym i z zachowaniem ostrożności. Czasem zgoda pokrzywdzonego (boks). Dyscypliny są publikowane w monitorze polskim.

6. Działanie w ramach swoich praw lub obowiazków

Przypadki wykonywania czynności urzędowych, które mają konkretną podstawę prawną: policjant, komornik, poborca podatkowy, schwytanie sprawcy na gorącym uczynku.

7. Czynności lecznicze

Zabieg operacyjny może być wykonany za zgodą pacjenta lub jego opiekunów, lub gdy jest nieprzytomny bez zgody, ale z konsultacją z innym lekarzem. Gdy i to jest niemożliwe, lekarz operujący czyni wzmiankę w karcie operacyjnej. Czynność lecznicza musi być podjęta w celu leczniczym, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej. Zabiegu może dokonać osoba uprawniona. Nie można kastrować i sterylizować.

Do przeszczepów potrzebna jest zgoda dawcy(ex vivo), lub jeśli zmarła osoba nie wyraziła sprzeciwu.

8. Przerywanie ciąży

Odpowiadać karnie może ten, kto tę czynność wykonuje. Przerywanie ciąży jest legalne gdy:

• Ciąża stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia kobiety

• Prawdopodobieństwo upośledzenia płodu

• Ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego

9. Zgoda pokrzywdzonego (pozaustawowy)

Zgoda uprawnionego przy nielicznych typach przestępstwa jest okolicznością wyłączającą bezprawność czynu. (naruszenie nietykalności cielesnej, zniewaga, lekkie uszkodzenie ciała, uszkodzenie mienia indywidualnego). Zgody powinien udzielić uprawniony podmiot, musi istnieć najpóźniej w chwili czynu, nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

10. Prawo karcenia - w celu wychowawczym i z umiarkowaną intensywnością(pozaust)

11. Zwyczaj - np. śmigus dyngus.(pozaustawowy)

Okoliczności wyłączające winę.

Nie ma przestępstwa z powodu braku ważnego czynnika, jakim jest wina. Czyn nadal pozostaje czynem bezprawnym i społecznie szkodliwym.

1. Niedojrzałość psychiczna i społeczna nieletnich

2. Niepoczytalność

Nienormalny stan psychiki, w którym możność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania własnym postępowaniem jest wyłączona.

Metoda psychiatryczna wskazuje przyczyny niepoczytalności, bez wskazania wprost na konsekwencję, metoda psychologiczna wskazuje wady psychiki bez podania przyczyn. Łączy je metoda mieszana. Choroba psychiczna w przeciwieństwie do niedorozwoju jest zjawiskiem dynamicznym, dlatego należy badać natężenie procesu chorobowego w chwili czynu. Upośledzenie umysłowe to wadliwy stan emocjonalny.

Według dawniejszej terminologii najwyższy stopień upośledzenia to idiotyzm, niższy głuptactwo(imbecylizm) najniższym ograniczenie umysłu(debilizm). Obecnie upośledzenie: głębokie(<20) znaczne (20-34) umiarkowane(35-51), lekkie(52-67). Tylko trzy pierwsze stopnie mogą być przyczyna niepoczytalności całkowitej. Inne zakłócenie czynności psychicznych to np. silna gorączka, środki chemiczne.

Przepisów o wyłączeniu poczytalności i jej ograniczeniu nie stosuje się, jeżeli sprawca wprowadził się w stan odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności co przewidywał albo mógł przewidzieć. Nie dotyczy to upojenia patologicznego.

3. Błąd

To rozbieżność między rzeczywistością a świadomością o niej podmiotu. Błąd wyłącza winę umyślną. Wyróżnia się błąd co do faktu(co do znamienia przestępstwa) i błąd co do prawa.

Błąd co do faktu zawsze wyłącza odpowiedzialność karną za przestępstwa umyślne, za przestępstwa nieumyślne zaś tylko wówczas, jeżeli błąd ten nie jest zawiniony.

Jeżeli myśliwy postrzeli człowieka myśląc że to zwierzyna, to nie ma przestępstwa zabójstwa ale może być nieumyślne spowodowanie śmierci, jeśli myśliwy był niedbały bądź lekkomyślny.

Gdy sprawca nie uświadamia sobie, że działa na przedmiot nie nadający się do popełnienia przestępstwa to ma miejsce usiłowanie nieudolne

Nie jest błędem co do znamienia przedmiotu błąd co do osoby(zabija B a nie C). To samo dotyczy zboczenia działania - osiągnięcia innego rezultatu.

Błąd co do znamion przedmiotowej strony przestępstwa może być ontologiczny (błąd co do bytu środka) lub nomologiczny(błąd w zakresie praw naturalnych środka).

Błąd co do znamion podmiotu przestępstwa - ad przestępstw indywidualnych (żołnierz myśli, że jest zdemobilizowany.)

• Urojenie znamienia kwalifikującego - usiłowanie nieudolne przestępstwa kwalifikowanego lub dokonanie typu podstawowego

• Urojenie znamienia uprzywilejowującego - odpowiedzialność za typ uprzywilejowany.

• Nieświadomość znamienia uprzywilewującego - usiłowanie nieudolne typu podstawowego

• Nieświadomość znamienia kwalifikującego - odpowiedzialność za przestępstwo kwalifikowane przy przestępstwach kwalifikowanych przez następstwo, za przestępstwo podstawowe przy przestępstwach kwalifikowanych

Błąd co do kontratypu - art.29

Błąd co do prawa

Sprawca nie jest świadom niedozwoloności tego czynu. Stanowiska:

1. nieznajomość prawa zawsze szkodzi

2. nieświadomość bezprawności tylko niekiedy wyłącza odpowiedzialność karną, albo może stanowić podstawę do nadzwyczajnego złagodzenia kary

To stanowisko przyjęte przez polski KK: Nie popełnia czynu przestępnego, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionej nieświadomości jego bezprawności, jeżeli błąd sprawcy nie jest usprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

3. nieznajomość prawa nie szkodzi

Przestępstwo urojone to nie przestępstwo.

Błąd co do kontratypu, jeżeli jest usprawiedliwiony wyłącza winę.

4. Stan wyższej konieczności

Obejmuje przypadki gdy dobro poświęcone jest równe lub wyższe.

5. Rozkaz przełożonego i polecenie służbowe

KK nie uznaje zasady tzw. ślepych bagnetów. Jeżeli rozkazobiorca wie, że wykonując rozkaz popełnia przestępstwo, to za nie odpowiada. Jeśli nie wykona takiego rozkazu, nie odpowiada za niewykonanie rozkazu.

Rozkaz to polecenie określonego działania lub zaniechania, wydane służbowo żołnierzowi przez przełożonego lub uprawnionego żołnierza starszego stopniem.

Jeżeli polecenie służbowe w przekonaniu urzędnika państwowego jest niezgodne z prawem powinien on przedstawić swoje zastrzeżenia kierownikowi urzędu(organowi nadrzędnemu). Po pisemnym potwierdzeniu polecenia powinien je wykonać Jednakże nie wolno wykonać polecenia jeżeli stanowi przestępstwo lub grozi niepowetowanymi stratami.

6. Ostateczna potrzeba

Nie popełnia przestępstwa żołnierz, który w wypadku niebezpieczeństwa lub oporu innego żołnierza stosuje środki niezbędne do wymuszenia posłuchu lub rozkazu, do którego wydania był uprawniony, jeżeli okoliczności wymagają natychmiastowego działania.

Bezkarność przypadków zbliżonych do stanów wyższej konieczności: niekaralne nieudzielanie pomocy drugiej osobie; niekaralne: fałszywe zeznanie, zatajenie dowodów niewinności , nie zawiadomienie o przestępstwie, poplecznictwo.

Formy popełnienia przestępstwa

1. Formy stadialne:

• Zamiar

Sam zamiar nie jest karalny

• Przygotowanie

Ma element przedmiotowy(przygotowanie w sensie techniczno-fizycznym, organizacyjno-intelektualnym oraz w formie porozumienia) i podmiotowy(umyślność w zakresie zamiaru bezpośredniego). Przygotowanie jest karalne tylko w przypadkach wskazanych w ustawie np. przy przestępstwach przeciwko Państwu Polskiemu, obronności Rzeczpospolitej, sprowadzenia niebezpieczeństwa powszechnego itd. Nie podlega karze ta osoba która dobrowolnie od przygotowania odstąpiła, a w szczególności poprzez zniszczenie środków. Czynności przygotowawcze uzyskują odrębne zagrożenie karą.

• Usiłowanie

Usiłowanie zachodzi, gdy ktoś w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem zmierza bezpośrednio do jego dokonania, które jednak nie następuje. Element podmiotowy (zamiar) element przedmiotowy (zachowanie).

Rodzaje usiłowania: zupełne (zakończone) - sprawca uczynił wszystko, co w danym wypadku należało, a jednak dokonanie nie nastąpiło i niezupełne (niezakończone) - zaniechane lub przeszkodzone. Kodeks karny przewiduje bezkarność osoby, która dobrowolnie odstąpiła od dokonania czynu lub zapobiegła skutkowi, bez względu na motywacje. Wyróżniamy także usiłowanie udolne i nieudolne(nierealne). Kodeks karny przewiduje karalność usiłowania nieudolnego w 2 sytuacjach: gdy nieudolność polega na barku przedmiotu oraz gdy zastosowano środki nie nadające się do popełnienia takiego czynu.

Usiłowanie kwalifikowane - sprawca dążąc do naruszenia jednego dobra, narusza inne.

Karalność: w zakresie przestępstw powszechnych - pełna karalność usiłowania. Ustawowe zagrożenia karą jest wspólne dla usiłowania i dokonania. Jeżeli sprawca dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi to jest to podstawą do nadzwyczajnego złagodzenia kary. Nadzwyczajne złagodzenie kary jest również możliwe w przypadku usiłowania nieudolnego. W takim przypadku sąd może również odstąpić od wykonania kary. Węższy jest zakres karalności usiłowania przestępstwa skarbowego.

• Dokonanie

O dokonaniu mówimy wówczas, gdy jakieś zdarzenie już zaistniało.

// pobrano z UMCS.net.pl | Strona 1

---