FILOZOFIA
WYKŁAD 11.10.2009r.; 29.11.2009r.
LITERATURA:
Władysław Tatarkiewicz; „Historia filozofii” tom I, II, III, IV
Nikis Kazandzakis, Greg Zoltan, Tomasz Man; „Czarodziejska Góra”
Nikis Kazandzakis, Greg Zoltan, Tomasz Man; „Józef i jego bracia”
NOTATKI OCZYWIŚCIE NIE DO KOŃCA POKRYWAJĄ SIĘ Z TYM CO BYŁO NA WYKŁADACH ALE SIĘ STARAŁAM < NIE BĘDZIEMY SIĘ PRZECIEŻ UCZYĆ WIERSZY NA PAMIĘĆ> MAM NADZIEJE, ŻE CHOCIAŻ W TAKIEJ FORMIE SĄ BARDZIEJ ZROZUMIAŁE A PRZYNAJMNIEJ SIĘ STARAŁAM
MIŁEGO WKUWANIA PRZED EGZAMINEM
PLATOŃSKA TEORIA IDEI:
Rozwiązaniem sporu zapoczątkowanego między jońską filozofią przyrody a eleacją drogą poznania bytu jako myśli stał się platoński dualizm świata widzianego i idealnego. Platonizm jest więc próbą uzgodnienia porządku zmysłowego i pojęciowego przez podniesienie wytworu myślenia, poszukującego niezmiennej istoty (idei) licznych i zmiennych rzeczy do rangi bytu - wzoru i uczynienie pojęć światem bardziej rzeczywistym niż świat widzialny. Doświadczenie, stanowiące punkt wyjścia ludzkiego poznania, jest bowiem w stanie uchwycić jedynie to co powierzchowne, rozum zaś przenika do ejdetycznej (eidos - istota) struktury bytu. Ontologia jest tu ściśle sprzęgnięta z epistemologią, piętrom poznania odpowiadają piętra bytu, z tym, że to co wydaje się realne, bo widzialne i dotykalne zmysłami, nie jest wcale rzeczywiste, nie jest bytem w pełni, ponieważ powstaje i ginie. Dopiero rozum odkrywa prawdziwy, niezmienny byt.
Używając alegorycznych zwrotów Platona widzimy, że sytuacja człowieka jest osobliwa, przypomina bowiem egzystencję jaskiniową, z której pozory bytu bierzemy za byt najprawdziwszy. Kto jednak opuści jaskinię i zdoła przeniknąć ku światłu, dojrzy prawdziwy byt, który trudno przyjdzie mu objaśnić tym, którzy pozostają w jaskini. To osobliwy i ważny opis trudności i pozornej śmieszności mędrca. Platon nawiązuje do Sokratesowego poszukiwania prawdy i świadomości niewiedzy, ukazując perspektywę jej przezwyciężenia i transcendentnej idei Dobra. Przeszkodą w drodze poznania prawdy jest jednak świat zmysłowy, w którym została uwięziona nasza dusza.
CZAS I PRZESTRZEŃ:
Formy naszej zmysłowości. Są subiektywne i aprioryczne. Wszelkie wrażenia doznajemy w kategoriach czasu i przestrzeni. Są one nierozerwalnie związane z podmiotem, nie są natomiast właściwością zewnętrznego świata. Bez empirycznej zawartości istnieje czyste wyobrażenie przestrzeni i czyste wyobrażenie czasu.
FILOZOFIA TRANSCENDENTALNA:
Jej zadanie polega na zbadaniu warunków możliwości doświadczenia, czyli tych logicznych założeń apriorycznych w umyśle, które są podstawą powszechności wszelkiego poznania.
ISTOTĘ KANTYZMU stanowił pogląd, nazywany także „KRYTYCYZMEM” lub „ TRANSCENDENTALIZMEM” , wedle którego podmiot jest warunkiem przedmiotu, a pojęcia są warunkiem doświadczenia. Konsekwencjami tego poglądu były:
subiektywizm (ale nadempirycznego podmiotu, bo warunkiem poznania przedmiotu jest natura podmiotu w ogóle, nie zaś taki czy inny ustrój poznającego umysłu), głoszącego specjalnie subiektywność przestrzeni i czasu, substancji i przyczynowości;
agnostycyzm wobec rzeczy samych w sobie;
aprioryzm wobec zjawisk;
Wynikała wtedy z kantyzmu niemożliwość metafizyki (o rzeczach w sobie) i możliwość nauki powszechnej i koniecznej (o zjawiskach).
Charakterystyczną cechą kantyzmu był również nacisk na czynniki formalne, formalizm, objawiający się nie tylko w teorii poznania, ale także w etyce i estyce.
Poza tym w kantyzmie znajduje się szereg myśli luźniej związanych z jego myślą zasadniczą i mogących być uznanymi za słuszne niezależnie od słuszności całego systemu. Do nich należy sama metoda transcendentalna; następnie nauka o „dwóch pniach poznania”, stanowiąca syntezę racjonalizmu i empiryzmu; dalej, cała fenomenologia poznania, np. oddzielenie wyobrażeń i pojęć, sądów i idei; wreszcie podstawowe koncepcje etyki i estetyki, ustalające pojęcie moralności i pojęcie piękna.
KATEGORYCZNY IMPERATYW:
Naczelne, uniwersalne, powszechnie obowiązujące prawo moralne. Formułuje powinność. Która ma charakter aprioryczny i czysto formalny. Wolne jest od czynników empirycznych, oparte na wypełnianiu obowiązku, świadomości powinności wykluczającej inne motywy.
ZŁO MORALNE:
Jego źródło leży w bierności, inercji i bezwładności. W skłonności do „pozostawania przy tym, do czego się przywykło”. W postawie bezwładności polegającej na długotrwałym „przyzwyczajeniu odtwarzania sobie w nieskończoność”. Także w tchórzostwie przejawiającym się w rezygnacji z obrony własnej wolności i niezależności w stosunkach społecznych, co prowadzi wprost do duchowego niewolnictwa, naśladownictwa i serwilizmu.
EMPIRYZM:
Stanowisko w teorii poznania głoszące, że jedynym źródłem bądź jedynym sposobem uzasadnienia naszej wiedzy jest doświadczenie. Przeciwnym do empiryzmu stanowiskiem teoriopoznawczym jest racjonalizm, który zakłada, że nasza wiedza nie pochodzi z doświadczenia, lecz jest wrodzona (natywizm) lub uczymy się jej przez myślenie.
IMPERATYW HIPOTETYCZNY:
W etyce Kanta warunkowy nakaz postępowania, wskazujący sposób osiągnięcia określonego celu (np. szczęścia). Kant w uzasadnieniu metafizyki moralności wyróżnił dwa rodzaje imperatywów hipotetycznych:
- imperatyw techniczny
- imperatyw pragmatyczny
IMPERATYW KATEGORYCZNY:
W etyce Kanta bezwarunkowy, powszechnie obowiązujący nakaz, stanowiący główne kryterium działania moralnego.
NATYWIZM:
Stanowisko w teorii poznania zwane prościej racjonalizmem genetycznym. Opiera się ono na przekonaniu, że nasza wiedza pochodzi rozumu i że warunkuje wszelkie doświadczenie lub że jest od niego całkowicie niezależna.