16

Część I. Podstawy finansów

• bony komercyjne (papiery komercyjne, commercialpapers) - to krót­koterminowe papiery dłużne (KPD), emitowane przez przedsiębiorstwa na bazie prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi (ustawa o obli­gacjach) lub na podstawie prawa wekslowego lub kodeksu cywilnego . Wy­stępują zarówno bony dyskontowe, jak i kuponowe, na okaziciela lub imien­ne.

Na rynkach globalnych bony komercyjne sąjednym z podstawowych in­strumentów rynku pieniężnego, nabywcami zaś są duże fundusze, banki lub inni inwestorzy instytucjonalni. Pozwalają na alternatywne w stosunku do kredytu bankowego zasilenie przedsiębiorstw w kapitał inwestycyjny. Emi­towane są zazwyczaj przez firmy o wysokim ratingu (wiarygodności kredy­towej). Na polskim rynku dotychczas żadna z emisji KPD nie miała charak­teru oferty publicznej, a największą popularnością cieszą się krótkotermino­we papiery dłużne zabezpieczone aktywami pożyczkobiorcy, emitowane przez firmy komercyjne na podstawie prawa wekslowego, np. weksle własne czy KWIT (komercyjne weksle inwestycyjno-terminowe).

Banki komercyjne emitują specyficzne instrumenty finansowe, jakimi są certyfikaty depozytowe (certificate of deposits - CD) - instrumenty na oka­ziciela, które stanowią poświadczenie złożenia depozytu terminowego. W Polsce, zgodnie z nowym prawem bankowym z 1997 roku, wszystkie papiery wartościowe emitowane przez banki, w tym CD, muszą zawierać w nazwie „bankowy papier wartościowy"³.

Inne instrumenty, typowe dla obrotu bankowego, to instrumenty o cha­rakterze rozliczeniowym (czeki) lub kredytowym (weksle)⁶.

• Czek

Jest to papier wartościowy wystawiony w ściśle określonej formie, w którym wystawca poleca bankowi dokonać bezwarunkowej zapłaty ozna­czonej sumy pieniężnej okazicielowi czeku. Wręczenie czeku remitentowi (na kogo jest on wystawiony) jest traktowane jako dokonanie zapłaty, choć nastąpi ona dopiero w banku wystawcy i to pod warunkiem, że na rachunku wystawcy jest potrzebna do zapłaty kwota.

Cechy czeku:

• czek nie jest narzędziem kredytowania jak weksel, pełni funkcję płatni­
  czą;

• wystawienie czeku wymaga posiadania odpowiednich środków na ra­
  chunku bankowym;

⁴ Na rynku polskim istnieje kilka koncepcji interpretacji podstaw prawnych emisji korpo­
racyjnych papierów krótkoterminowych i ich nazewnictwa, por. J. Mojak, Prawo papierów
wartościowych w zarysie, op.cit,, s. 73.

⁵ Por. Rynek finansowy w Polsce 1998-2001, NBP, Warszawa 2002, s. 22.

⁶ Por. szerzej R. Szewczyk (red.), Bankowa obsługa firmy, Oficyna Ekonomiczna, Kra­
ków 2002 lub J. Grzywacz, Współpraca przedsiębiorstwa z bankiem, Difln, Warszawa 2000.

---