Podstawy geriatrii
Kompleksowa ocena geriatryczna

• Geriatria

• zajmuje się schorzeniami wieku podeszłego

• Dotyczy fizjologicznych i patologicznych aspektów starzenia się człowieka

• oraz problemów klinicznych starszego wieku

• Historycznie wywodzi się z interny, jako "królowej nauk medycznych", ale aktualnie obejmuje również inne zagadnienia związane ze schorzeniami wieku podeszłego, czerpiąc m.in. z medycyny rodzinnej, neurologii czy psychiatrii

• Gerontologia

Nauka interdyscyplinarna o starzeniu się i starości, zajmująca się szerokim zakresem zagadnień, od biologii i genetyki poprzez medycynę, psychologię po socjologię i demografię i nie należy jej zawężać do zagadnień medycznych.

• Umowne okresy życia człowieka

1. Rozwojowy do 29 r.ż.

1. dzieciństwo (0-14)

2. młodość (15-29)

2. Twórczy 30-59 r.ż.

1. średni (30-44)

2. dojrzałość (45-59)

3. Starość 60-89 r.ż.

1. wczesna (60-74)

2. późna (75-89)

4. Długowieczność >89 r.ż.

• Starzenie - definicja

Seria zależnych od czasu anatomicznych i fizjologicznych zmian, które zmniejszają rezerwę fizjologiczną i ograniczają zdolności funkcjonalne

Stopniowe zmniejszanie się rezerw niezbędnych do utrzymania stanu homeostazy.

Początek trudny do określenia- na poziomie molekularnym od chwili poczęcia.

Starzenie przebiega w wymiarze:

1. Biologicznym

2. Psychologicznym

3. Społecznym

• Aktualne i spodziewane zmiany w długości życia

• Prognozy demograficzne zakładają wzrost populacji ludzi na wiecie do 2075 roku do 9,2 miliarda. Po tym czasie nastąpi stopniowy spadek.

• Procesowi temu towarzyszyć będzie postępujące starzenie się społeczeństw, czyli wzrost odsetka ludzi starszych w ogólnej liczbie ludności z jednoczesnym zmniejszeniem się populacji ludzi młodych.

• Proces ten ma związek z wydłużaniem się życia i spadkiem wskaźnika urodzin.

• Obecnie żyje na świecie około 600 milionów ludzi po 60 r.ż. W 2050 liczba ta przekroczy miliard.

• Największą grupę będą stanowić osoby powyżej 80 lat

• W Europie ludzie starsi stanowią 20,3% wszystkich mieszkańców (24,1 % w Niemczech)

• W Europie proces wydłużania ludzkiego życia rozpoczął się najwcześniej.

• Heterogenność populacji osób w wieku podeszłym

• 60-70% - osoby zdrowe lub o niewielkiej ciężkości schorzeń, samodzielne

• 20-30% - osoby przewlekle chore z kilkoma chorobami przewlekłymi, niezależny, niekiedy wymagające hospitalizacji

• 2-10% - osoby niedołężne, wiele schorzeń przewlekłych, konieczność stałej opieki, często instytucjonalizacja, nawracające hospitalizacja

• Główne problemy w opiece geriatrycznej

• wielochorobowość (schorzenia przewlekłe) - najczęściej 2-3

• polipragmazja (wielolekowość) - 6-7 leków

• częste wizyty w poradniach:

• w Polsce 8-10 wizyt przez jedną osobę w skali roku

• częste hospitalizacje: w Polsce około 23% starszych osób jest hospitalizowanych raz w roku

• koszty: 30-40% wydatków na opiekę zdrowotną przeznacza się na osoby starsze - 12-15 % społeczeństwa

• KOG / COG Kompleksowa / Całościowa ocena geriatryczna

KOG jest wielowymiarowym i interdyscyplinarnym procesem diagnostycznym zmierzającym do określenia problemów medycznych, psychicznych, fizycznych oraz potencjału czynnościowego niedołężnych osób starszych w celu wdrażania całościowego planu terapii i opieki długoterminowej.

KOG dotyczy osób mających złożone problemy zdrowotne
KOG określa stan czynnościowy i jakość życia

Jest najczęściej realizowany przez medyczne zespoły wielodyscyplinarne złożone z:

• geriatry

• psychologa

• fizjoterapeuty

• logopedy

• terapeuty zajęciowego

• pracownika socjalnego

• Podstawowe założenia KOG

Standard postępowania diagnostycznego

• wielokierunkowe badania diagnostyczne
  opracowanie ogólnego planu leczenia i zaplanowanie dalszych, długookresowych kontroli
  zorganizowanie leczenia i rehabilitacji
  ułatwienie opieki podstawowej i prowadzenie chorego
  określenie wieloletnich potrzeb w zakresie opieki
  umieszczenie osoby starszej w najbardziej odpowiednim zakładzie leczniczym lub pielęgnacyjnym

• KOG składa się z:

• wywiad lekarski

• badanie przedmiotowe

• ocena stanu czynnościowego

• ocena funkcji opieki społecznej

• Narzędzia KOG:

• wywiad

• badanie przedmiotowe

• badanie laboratoryjne

• badanie obrazowe

• badanie czynnościowe

• testy

• skale

• Korzyści wynikające z KOG

• zwiększa dokładność diagnozy

• zwiększa sprawność umysłową i parametry czynnościowe osób starszych

• zmniejsza umieralność osób starszych

• ogranicza ponowne hospitalizacje i skraca czas pobytu w domach opieki dla przewlekle chorych

• Narzędzia i skale używane w KOG

• 
  Ocena sprawności w zakresie czynności życia codziennego ADL - ACTIVITIES OF DAILY LIVING
  SKALA KATZA (6)

• Kąpanie się

• Ubieranie się

• Korzystanie z toalety

• Poruszanie się

• Kontrolowane wydalanie moczu i stolca

• Jedzenie

• Skala oceny złożonych czynności życia codziennego IADL - INSTRUMENTAL ACTIVITIES OF DAILY LIVING
  SKALA LAWTONA (9)

1. Korzystanie z telefonu

2. Pokonywanie większych odległości

3. Zakupy (artykuły spożywcze)
   

4. Przygotowywanie posiłków

5. Prace domowe

6. Drobne naprawy w domu

7. Pranie

8. Samodzielne przyjmowanie leków

9. Gospodarowanie pieniędzmi

Maksymalnie 24 punkty.
Ogólna ich liczba nie ma znaczenia, odnosimy się tylko do konkretnego pacjenta. Spadek ich liczby w czasie świadczy o ogólnym pogorszaniu stanu.

• Skala AMTS - skrócony test sprawności umysłowej wg Hodgkinsona

Zadajemy pytania:

• ile ma Pan/Pani lat?

• która jest godzina? ( z dokładnością do 1h)

• adres, który panu/pani podam proszę powtórzyć i postarać się zapamiętać (Gruszkowa 42)

• który mamy rok?

• jaki jest pana/pani adres?

• kiedy się pan/pani urodziła?

• w którym roku rozpoczęła się II WŚ ?

• jak nazywa się prezydent?

• proszę policzyć od 20 do 1

• proszę powtórzyć adres, który podałem.

• Badania dodatkowe

• Test Tinneti uproszczony

RÓWNOWAGA (badany siedzi na twardym krześle bez poręczy)

1. Równowaga podczas siedzenia

0 = pochyla się lub ześlizguje z krzesła

1 = zachowuje równowagę, zabezpieczony

2. Wstawanie z miejsca

0 = niezdolny do samodzielnego wstania

1 = wstaje ale sam pomaga sobie rękoma

2 = wstaje bez pomocy rąk

3. Próby wstawania z miejsca

0 = niezdolny do wstania bez pomocy

1 = wstaje ale potrzebuje kilku prób

2 = wstaje przy pierwszej próbie

4. Równowaga bezpośrednio po wstaniu z miejsca (pierwsze 5 s)

0 = stoi niepewnie (zatacza się, przesuwa stopy, wyraźnie kołysze tułowiem)

1 = stoi pewnie ale podpiera się, używając chodzika, laski lub chwyta inne przedmioty

2 = stoi pewnie bez żadnego podparcia

5. Równowaga podczas stania

0 = stoi niepewnie

1 = stoi pewnie, ale na szerokiej podstawie (obie pięty w odległości > 10 cm od siebie) lub podpierając się laską, chodzikiem itp.

2 = stoi ze stopami złączonymi, bez podparcia

6. Próba trącania (badany stoi ze stopami jak najbliżej siebie, badający lekko popycha go, trzykrotnie trącając dłonią w klatkę piersiową na wysokości mostka)

0 = zaczyna się przewracać

1 = zatacza się, chwyta się przedmiotów ale samodzielnie utrzymuje pozycję

2 = stoi pewnie

7. Próba trącania przy zamkniętych oczach badanego

0 = stoi niepewnie

1 = stoi pewnie

8. Obracanie się o 360 º

0 = ruch przerywany

1 = ruch ciągły

2 = niepewne (zataczanie się chwytanie przedmiotów)

9. Siadanie

0 = niepewne (źle ocenia odległość, opada na krzesło)

1 = pomaga sobie rękoma lub ruch nie jest płynny

2 = pewny, płynny ruch

RÓWNOWAGA - Wynik końcowy…………../ 16

CHÓD (badany stoi obok badającego, idzie wzdłuż korytarza lub przez pokój - najpierw zwykłym krokiem, a z powrotem krokiem szybkim, ale w sposób bezpieczny, korzystając z laski lub chodzika, jeśli posługuje się nimi zwykle)

10. Zapoczątkowanie chodu : (bezpośrednio po wydaniu polecenia)

0 = jakiekolwiek niezdecydowanie (wahanie) lub kilkakrotne próby ruszenia z miejsca

1 = start bez wahania

11. Długość i wysokość kroku

A. Zasięg ruchu prawej stopy przy wykroku:

0 = nie przekracza miejsca stania lewej stopy

1 = przekracza położenie lewej stopy

0 = prawa stopa nie odrywa się całkowicie od podłogi

1 = prawa stopa całkowicie unosi się nad podłogą

B. Zasięg ruchu lewej stopy przy wykroku:

0 = nie przekracza miejsca stania prawej stopy

1 = przekracza położenie prawej stopy

0 = lewa stopa nie odrywa się całkowicie od podłoża

1 = lewa stopa unosi się całkowicie nad podłogą

12. Symetria kroku

0 = długość kroku prawej i lewej stopy nie jest jednakowa

1 = długość kroku obu stóp wydaje się równa

13. Ciągłość chodu

0 = zatrzymywanie się między poszczególnymi krokami lub inny brak ciągłości chodu

1 = chód wydaje się ciągły

14. Ścieżka chodu (oceniać na odcinku ok.3 metrów, odnotować odchylenie rzędu 30cm)

0 = wyraźne odchylenie od toru

1 = niewielkie lub średniego stopnia odchylenie lub pacjent korzysta z przyrządów pomocniczych (laska itp.)

2 = prosta ścieżka bez korzystania z pomocy

15. Tułów

0 = wyraźne kołysanie lub pacjent korzysta z przyrządów pomocniczych

1 = nie ma kołysania, ale pacjent podczas chodu zgina kolana, plecy lub rozkłada ramiona

2 = pacjent nie kołysze tułowiem, nie zgina kolan, pleców, nie angażuje kończyn górnych ani nie korzysta z przyrządów pomocniczych

16. Pozycja podczas chodzenia

0 = pięty rozstawione

1 = pięty prawie stykają się podczas chodzenia




CHÓD - Wynik końcowy…………./ 12

ŁĄCZNA LICZBA PUNKTÓW……………/ 28

• Metody oceny funkcjonalnej Skala Berg (14 zadań):




• siedzenie bez podparcia

• przejście z siedzenia do stania

• zmiana pozycji ze stojącej do siedzącej

• transfer z krzesła na krzesło lub łóżko

• utrzymanie pozycji stojącej bez pomocy

• pozycja stojąca z zamkniętymi oczami (10 minut)

• pozycja stojąca ze złączonymi stopami (1minuta)

• pozycja stojąca ze stopami jedna na drugiej (30sekund)

• stanie na jednej nodze (10 sekund)

• oglądanie wstecz ze skręceniem tułowia w obie strony

• podnoszenie przedmiotu z podłogi

• obrót o 360 stopni

• wejście na stopień każdą stopą 4 razy (20sekund)

• maksymalne wychylenie do przodu z utrzymaniem równowagi (25 cm)




6 punktów - w pełni zachowana czynność

4 punkty - średniego stopnia upośledzenia

2 punkty - ciężkie upośledzenie czynności

• bez pomocy - 3 punkty

• z niewielką pomocą - 2 punkty

• nie jest w stanie - 1 punkt

Wynik poniżej 26 pkt. wskazuje na problem.

Poniżej 19 pkt. ryzyko upadku wzrasta 5 razy

---