[ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI PROCESU]

• Służy realizacji zasady prawdy materialnej

• Zaliczana do zasad pośrednio pozytywnych czyli nieskodyfikowana wprost lecz taka którą wyprowadzamy w oparciu o liczne przepisy kpk

• Proces to spór między równorzędnymi stronami przed niezawisłym sądem

• Oświadczenia złożone przez prokuratora mają taką samą moc jak oświadczenia złożone przez oskarżonego

• Każda ze stron może składać wnioski dowodowe

• W prawie polskim nie występuje czysta zasada kontradyktoryjnościm, uzupełniona jest ona elementami oficjalności: a) sąd może składać wnioski dowodowe b) może pzesłuchiwać świadków, to on prowadzi przesłuchanie

[ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI]

• Służy realizacji zasady prawdy materialnej

• Zaliczana do zasad pośrednio negatywnych czyli nieskodyfikowana wprost lecz taka którą wyprowadzamy w oparciu o przepisy stanowiące kiedy jej nie ma.

• ¹ Sąd powinien orzekać tylko na podstawie dowodów przeprowadzonych przed sądem ( a contrario nie wolno mu się opierać na innych dowodach)

• ² Sąd powinien bezpośrednio zetknąć się z dowodem (Wyjątek: sędzia może oprzeć się na dowodzie pośrednim jednak w toku rozprawy musi się z nim zetknąć bezpośrednio np. protokół z zeznań świadka)

• ³ Sąd korzysta z dowodów pierwotnych (z pierwszej ręki) np. naoczny świadek

Sąd może też wyjatkowo skorzystać z dowodów pochodnych

1. brak dowodu pierwotnego

2. przy sprawdzaniu wiarygodności dowodu pierwotnego

3. ustawa nakazuje z niego skorzystać np. opinia biegłego

• Szanse poznania prawdy przy dowodzie pierwotnym są największe

[ZASADA CIĘŻARU DOWODU - onus probandi]

• Zaliczana do zasad nieskodyfikowanych, wynika ona z przyjęcia innych zasad, przede wszystkim zasady domniemania niewinności

• Ciężar dowodu spoczywa zawsze na oskarżycielu oraz powodzie cywilnym

• Ciężar dowody oznacza, że:

1. udowodnienie zarzutu popelnienia przez oskarżonego przestępstwa spoczywa na tym kto taki zarzut stawia i on też ponosi konsekwencje w zakresie własnych interesów procesowych nieudania się dowodu

2. nie jest konieczne, aby zarzut udowadniał ten , na kim spoczywa ciężar dowodu

• Oskarżony nie musi udowadniać swej niewinności, ale nie ponosi też negatywnych konsekwencji nieudowodnienia własnych twierdzeń

• Ciężar dowodu w zanczeniu materialnym przechodzi w sposób wyraźny na oskarżonego tylko w jednym wypadku - przy przestępstwie zniesławienie na oskarżonym spoczywa ciężar udowodnienia okoliczności wskazanych w art. 213 §1 kk

• Od ciężaru dowodu należy odróżnić obowiązek dowodzenia - jest to prawna powinność udowadniania w cudzym interesie.

• Nałożony jest on na każdego oskarżyciela publciznego , przede wszystkim prokuratora oraz na organy postępowania przygotowawczego i na sąd w postępowaniu jurysdykcyjnym

• Obowiązek dowodzenia nałożony jest również na obrońcę, ale ograniczony tylko do dowodzenia na korzyść oskarżonego.

[ZASADA SZYBKOŚCI PROCESU]

• Zasada ta często jest łączona wraz z zasadą ciągłości procesu i wtedy przyjmuję się nazwę zasady koncentracji

• Proces ma być szybki i ciągły, materiał procesowy skoncentrowany i szybko wydane na tekj podstawie orzeczenie

• Zasada koncentracji jest tworzona przez doktrynę( zasada nieskodyfikowana)

• Inaczej zasady szybkości i ciągłości procesu (zasady pośrednio negatywne)

1. art. 2 § 4 pkt rozstrzygnięcie sprawy ma nastąpić w rozsądnym terminie

2. przewodniczący składu orzekającego powinien dążyć aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej

3. przepisy dotyczące terminów art. 122 - 127 kpk (terminy prekluzyjne, zawite) ; terminy instrukcyjne np. sporządzenie uzasadnienia wyroku ; aresztowe

• Szybkość postępowania karnego nie może być uzyskana kosztem prawdy

• Jeśli proces jest szybki to też jest ciągły

• Zasada ciągłości najlepiej uwidacznia się na rozprawie

• Wyjątki od zasady ciągłości:

1. zawieszenie postępowania (zarówno w postępow. przygotowawczym jak i sądowym)

2. przerwa w rozprawie (do 35 dni , w postępowaniu uproszczonym do 21) - zarządzenie

3. odroczenie rozprawy (powyżej 35 dni) - postanowienie

4. odroczenie ogłoszenia wyroku (sprawa zawiła lub inny ważny powód na czas nieprzekraczający 7 dni)

• Niezmienność składu orzekającego odnosić można jedynie do postępowania jurydycznego dlatego należy ją traktować raczej jako odrębną zasadę (art. 404 §2)

[ZASADA JAWNOŚCI PROCESU] - patrz art. 355-364

• Zasada pośrednio pozytywna

• Wyróżnia się 2 aspekty jawności procesu:

1. wewnętrzną - jawność wobec stron, pokrywa się z zasadą kontradyktosryjności

2. zewnętrzną - wobec osób 3 , które nie występują w procesie w żadnej przypisanej przez prawo procesowe karne roli tzw. publiczność

• Geneza tej zasady sięga Wielkiej Rewolucji Francuskiej, zaś w dzisiejszym rozumieniu wprowadził ją kodex Napoleona 1804r.

• W jawności wew. chodzi głównie o potrzebę zapewnienia właściwych warunków prowadzenia sporu

• Zaś przy zew. o zapewnienie kontroli społecznej oraz prewencję generalną

• Wyjątkiem od zasady jawności jest zasada śledczości - tajność postępowania przygotowawczego względem strony a tym bardziej publiczności

• Obecnie jednak istnieją pewne przepisy dozwalające stroną na udział w postępowaniu przygotowawczym podczas zbierania dowodów

[ZASADA INSTANCYJNOŚCI]

• Na orzeczenie wydane w pierwszej instancji przysługuje środek zaskarżenia

• Zasada dwuinstancyjności jest zagwarantowana w Konstytucji w art. 176 ust.1

• Można się odwołać do organu nadrzędnego ale też istnieje istancja pozioma gdy np. zażalenie na postanowienie prokuratora o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu rzopatruje sąd

• Wyróżnia się następujące tryby instancyjne:

1. Apelacyjno - Kasacyjny ( trójinstancyjny)

2. Rewizyjny - środkiem zaskarżenia orzeczenia jest rewizja, która ma cechy apelacji jednak z rozszerzeniem kompetencji sądu rewizyjnego w porównaniu z apelacyjnym

• sąd odwoławczy może zmienić zaskarżony wyrok

• może go utrzymać w mocy

• może go uchylić i przekazać do ponownego rozpatrzenia (dodatkowa kompetencja)

3. W Polsce - nazywany apelacyjno- kasacyjny a w gruncie rzeczy 2 - instancyjny + system rewizji

Rewizji dokonuje SN, ale już prawomocnego orzeczenia

[ZASADA USTNOŚCI I PISEMNOŚCI]

• Zasad pośrednio pozytywna

• Należy przyjąć obowiązywanie zasady ustności z licznymi koncesjami na rzecz pisemności, która ma charakter uzupełniający

• Art. 365 stanowi, że rozprawa odbywa się ustnie ; art. 418 wyrok jest ogłaszany publicznie

• Art. 313 przesłuchanie podejrzanych i świadków

• Formę pisemną musi mieć akt oskarżenia( art. 331) ; pozew cywilny, środki odwoławcze od orzeczeń

• Jedyny przypadkiem gdzie ustawa alternatywnie określa formę czynności procesowej jest sposób złożenia opini przez biegłego.

ZAGADNIENIA WSTĘPNE

Postępowanie karne - prawnie uregulowana działalność jego uczestników zmierzająca do realizacji prawa karnego materialnego

1. Tylko działalność prawnie uregulowana

2. Działalność uczestników np. oskarżonego

3. Cel: realizacja norm prawa karnego materialnego

Przedmiot postępowania karnego:

1. roszczenie jakie realizuje państwo względem sprawcy przestępstwa

- Teorię tą odrzucono bo nie tylko państwo realizuje to roszczenie także np. pokrzywdzony

2. przestępstwo

- Teorię odrzucono, bo co gdy sprawca był niewinny, wtedy nie byłoby w ogóle przestępstwa

3. Odpowiedzialność karna sprawcy czynu zabronionego (obecnie przyjmowana)

• Pytanie 1 : Czy w ogóle miało miejsce zachowanie uznawane za zabronione?

• Pytanie 2: Czy czyn zabroniony wypełnia wszystkie znamiona określone w ustawie karnej?

• Pytanie 3: Kto jest sprawcą czynu zabronionego?

• Pytanie 4: Czy sprawca czynu może ponieść odpowiedzialność za dany czyn?

• Pytanie 5: Jaką odpowiedzialność poniesie?

Uczestnicy postępowania karnego:

1. Organy ścigania np. prokurator , ABW, Policja, urzędy skrabowe, Inspekcja Sanitarna

2. Organy wymiaru sprawiedliwości np. sąd, prezes sądu , przewodniczący składu orzekającego

3. Strony np. oskarżyciel posiłkowy, oskarżony (podmioty dla których proces jest ich własnym procesem)

4. Pomocnicy procesowi organów np. protokolant, stenograf, specjaliści, tłumacz

5. Przedstawiciele procesowi stron np. obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy

6. Osobowe źródła dowodowe np. świadek , biegły

7. Przedstawciel społeczny

8. Rzecznicy interesu publicznego np. RPO, PG

Źródła prawa karnego procesowego:

1. Kodeks postępowania karnego z 1997r.

- znajduje się w nim 99,9 % przepisów procedury, pozostałe to przepisy materialne

2. Kodeks karny z 97'

- znajduje się w nim około 99,9% przepisów materialnych, reszta to proceduralne np. przestępstwa zgławcenia i wnioskowy tryb ścigania

3. Konstytucja 97'

- np. zasada prawa do obrony, domniemania niewinności, prawo do sądu, dwuinstancyjność

4. Ustawy ustrojowe

- immunitet sędziowski, poselski, prokuratorski

5. Ustawy administracyjne

- regulujące kwestie, które w pewnien sposób rzutują na procedurę np. ustawa o kosztach sądowych, op

6. Akty wykonawcze np. rozporządzenia MS

Gwarancje procesowe

Kpk jest to zestaw gwarancji procesowych. Wyraża się tu funkcja gwarancyjna procedury dla uczestników postępowania i wymiary sprawiedliwości.

Gwarancje procesowe to instytucje postępowania karnego, które służą ochronie:

1. interesu strony lub innego uczestnika postępowania

2. interes wymiaru sprawiedliwości

Jeśli chodzi o gwarancji stron to należy tu wymienić:

• prawo do obrony

• prawo do żądania wyznaczenie obrońcy z urzędu

• określony czas trwania tymczasowego aresztowania

• zatrzymanie do 48 godzin następnie trzeba postawić zarzuty

• nietykalność osobista i nienaruszalność miszkania

• prawo zaskarżenia decyzji wydanej w I instancji

Gwarancje innego uczestnika procesu:

• osoba najbliższa może odmówić zeznać w charakterze świadka gdy oskarżonym jest osoba najbliższa

• zakaz przesłuchania duchownego odnośnie faktów, których dowiedział się na spowiedzi

• prawo złożenia zażalenia

Gwarancje wymiaru sprawiedliwości:

• prawo do wkraczania w sferę praw i wolności konstytucyjnych jednostki

• zatrzymanie, zatrzymanie i doprowadzenie, podsłuch, przeszukanie.

Funkcje prawa karnego procesowego:

1. Porządkująca - reguluje przebieg postępowania, wyznacza porządek czynności, ustala prawa i obowiązki organów ścigania oraz innych uczestników postępowania, stwarza ram ich działania

2. Instrumentalna - postępowanie karne jest tak ukształtowane by mogło ono w sposób właściwy i najbardziej efektywny osiągać wyznaczone mu cele (prakseologia). Głównym celem postępowania karnego jest realizacja prawa karnego materialnego, którą uściśla dyrektywa „trafnej reakcji karnej” by tylko winny poniósł odpowiedzialność karną

3. Gwarancyjna - procedura wskazuje nieprzekraczalne ramy ograniczeń swobód jednostki, a jednocześnie pozytywnie określa podstawy i granice jej obrony

Czym innym są funkcje procesowe przez które rozumie się kierunki działalności procesowej podmiotów procesu:

1. ściganie i oskarżanie - zmierza do wykrycie, ujęcia o doprowadzenia do ukarania osoby winnej popełnienia przestępstwa

2. obrona karna - ochrona praw oskarżonego i zmierzającdo uzyskania dla niego możliwie najkorzystniejszego rozstrzygnięcia

3. orzekanie - rozpoznanie sprawy i rozstrzygnięcie jej przez skazanie lub uniewinnienie oskarżonego albo przez umorzenie postępowania

4. wykonanie orzeczenia

Wykładnia przepisów:

Wykładnia polega na ustaleniu właściwego znaczenia norm zawartych w przepisach prawa.

Podział wykładni ze względu na podmiot dokonujący interpretacji:

1. autentyczna - dokonywana przez ten sam organ, który daną normę ustanowił

np. osoby najbliższej w kk , która ma istotne znaczenie także dla kpk ; interwenient na gruncie kks

2. legalna - dokonywana przez specjalnie uprawniony organ państwa

3. sądowa - dokonywana przez sądy w procesie stosowania prawa w konkretnych sprawach lub w formie wiążących uchwał SN

np. art. 60 o SN(zasad prawne SN) czy art. 441 § 3 kpk ; sąd odwoławczy w razie uchylenia wyroku i przekazania do ponownego rozpatrzenia określa pewne wskazania prawne, które wiążą sąd którem zostały przekazane

4. doktrynalna - dokonywana przez prawoznawstwo, przedstawicieli nauki, istotny autorytet dokonującego wykładni i moc przekonująca użytych argumentów. Mogą się do niej odwołać sądy jak i strony

np. komentarze, glosy,

Podział ze względu na stosowaną metodę interpretacji:

1. językowa - polega na ustaleniu znaczenia normy na podstawie kontekstu językowego czyli na podstawie znaczenia wyrazów i zdań przyjętych powszechnie w języku potocznym oraz znaczeń uznanych i utrwalonych w języku prawnym. Jest wystarczająca jeśl nie prowadzi do wniosków nie do przyjęcia

2. logiczna - polega na ustaleniu znaczenia normy na podstawie reguł logicznego rozumowania

• argumentum a contrario (przez przeciwieństwo) np. z przepisów wynika, że tylko sąd może stosować tymczasowe aresztowanie, a zatem nie może prokurator

• argumentum a fortiori (przez porównanie) np. jeżeli termin do wniesienia apelacji liczy się od dnia doręczenia wyroku z uzasadnieniem oznacza to, że aby wnieść apelacje trzeba złożyć wniosek o uzasadnienie wyroku

• argumentum a maiori ad minus (z większego w mniejsze) np. jeżeli oskarżony ma prawo odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania to ma także prawo odpowiedzi częściowej

• argumentum a minori ad maius ( z mniejszego w większe) np. można zatrzymać osobę, odnośnie której przypuszczamy , że popełniła przestępstwo, to tym bardziej można zatrzymać osobę , o której wimy, że na pewno popełniła

3. systemowa - uwzględnia usytuowanie przepisu prawa w kodeksie, ustalenie znaczenia normy prawnej ze względu na miejsce w systemie prawa i związki z nim

4. historyczna - ustalenie znaczenia normy prawnej przez porówanie brzmienia przepisu obecnie obow. z poprzednio obow.

5. celowościowa - ustalenie zanczenia normy prawnej drogą wyjaśnienia celu ustawy, ratio legis

---