46 ZASADA PIERWSZEŃSTWA STOSOWANIA PRAWA UE W
ORZECZENIACH VAN GEND en LOOS oraz COSTA p. ENEL

Na terytoriach państw członkowskich są stosowane równolegle dwa porządki prawne: krajowy i unijny.

Jest pomiędzy nimi relacja wzajemnej niezależności - autonomii. Ale mimo wszystko dochodziło do wielu nieporozumień.

Pierwszy raz zasada ta w sposób pośredni została sformułowana w orzeczeniu TS 26/62 Van Gend en Loos -wykładnia prawa traktatów.

„import z Niemiec do Holandii substancji. Inna jej kwalifikacja doprowadziła do podwyższenia opłaty celnej”.

Zasada pierwszeństwa stosowania wynikała z wyroku, że wspólnota stanowi nowy porządek i państwa członkowskie na jego rzecz ograniczyły swoje suwerenne prawa.

Z orzeczenia TS wynika jasno rozumienie pierwszeństwa stosowania prawa UE - jako wyraz autonomii tego prawa.

W orzeczeniu TS 6/64 Costa p. ENEL - zasada pierwszeństwa wiąże się z zasada lojalności. TS podkreśla wiążący charakter zobowiązań traktatowych.

Żaden przepis prawa wewnętrznego nie ma pierwszeństwa przed prawem wspólnotowym.

Traktat ustanawiający EWG stworzył własny porządek prawny, który został włączony do porządków prawnych państw członkowskich i musi być stosowany przez ich sądy.

47 ZASADA PIERWSZEŃSTWA STOSOWANIA PRAWA UE W ORZECZENIACH INTERNATIONALE
HANDELSGESELLSCHAFT oraz SIMMENTTHAL SpA

W orzeczeniu TS 11/70 INTERNATIONALE HANDELS-GESELLSCHAFT - TS potwierdził i sprecyzował powyższą zasadę:

• rozumienie pierwszeństwa jako autonomii

• pierwszeństwo wszystkich norm prawa Unii przed wszystkimi normami prawa krajowego, włącznie z normami konstytucyjnymi.

W orzeczeniu TS 106/77 SIMMENTHAL SpA - TS potwierdza zasadę:

• Sąd państwa członkowskiego jest zobowiązany do zapewnienia przepisom prawa wspólnotowego pełnej skuteczności (full effect), w tym celu, jeśli to konieczne -inne kolidujące przepisy (nawet przyjęte później), nie są brane pod uwagę (odmowa ex officio).

Sąd krajowy zobowiązany jest do zapewnienia całkowitej skuteczności prawa wspólnotowego, bez zważania na ewentualnie sprzeczne z nim prawo krajowe i bez oczekiwania na uchylenie kolidującego z prawem wspólnotowym przepisu krajowego.

48 KONSTYTUCJA PAŃSTWA A ZASADA PIERWSZEŃSTWA STOSOWANIA PRAWA UE (omów także stanowisko polskiego TRYBUNALU KONSTYTUCYJNEGO)

Konstytucja państwa nie jest podstawą obowiązywania systemu prawnego Unii. Postanowienia Konstytucji nie mają wpływu na moc wiążącą norm tego systemu.

Podstawą systemu prawnego UE są akty prawa pierwotnego. Podmiotem zobowiązań traktatowych jest państwo jako podmiot prawa MN, a nie konstytucyjna struktura władzy.

Polski Trybunał Konstytucyjny - 11.05.2005 r.

Uznanie wzajemnej autonomii dwóch powiązanych ze sobą porządków prawnych (krajowy i unijny). Przystąpienie do Unii powoduje przyjęcie porządku prawnego UE, co nie znaczy, że Konstytucja i jej status zostaje naruszone.

W wypadku wystąpienia takiej kolizji do suwerennej decyzji RP należałoby albo dokonanie odpowiedniej zmiany Konstytucji, albo spowodowanie zmian w regulacjach wspólnotowych, albo - ostatecznie - wystąpienie z Unii Europejskiej.

ZASADA BEZPOŚREDNIEGO SKUTEKU

zasada, która kształtuje prawa i obowiązki podmiotów, które mogą być egzekwowane przed sądem krajowym, nie jest to bezpośrednie obowiązywanie, gdyż o tym decyduje traktat, a o bezpośrednim skutku decydują sędziowie ETS. Nie ma znaczenia ją formę ma akt prawny, może być bezpośredni skutek horyzontalny, albo wertykalny, albo tylko wertykalny - w zależności od aktu.

Powstała zasada bezpośredniego skutku prawa unijnego (direct effect), oznacza, że osoba fizyczna lub prawna może dochodzić praw wynikających z prawa UE przed sądem krajowym.

49 ZASADA BEZPOŚREDNIEGO SKUTKU PRAWA UE

orzeczeniu TS 26/62 Van Gend en Loos

Istotą zasady skutku bezpośredniego - co wynika z wyroku - jest to, że podmiotami praw i obowiązków, które ustanawiają traktaty założycielskie Unii mogą być nie tylko państwa, ale również jednostki.

Wyrok ten spowodował, iż TS określił, że skutek bezpośredni jest cechą przepisu, polegająca na jego zdolności do wywołania „bezpośrednich skutków w stosunkach prawnych”.

Skutek bezpośredni - dot. czy przed naszym sądem krajowym podmioty mogą powoływać się na dany przepis prawny UE.

Przepis jest bezpośrednio skuteczny od momentu wejścia w życie, a nie od momentu orzeczenia .

Orzeka ETS na wniosek.

50 HORYZONTALNY I WERTYKALNY
SKUTEK BEZPOŚREDNI UE

Bezpośredni skutek wertykalny:

państwo

↑

↓

jednostka

Bezpośredni skutek horyzontalny:

jednostka ←→jednostka

podmiot prywatny ←→ podmiot prywatny

Wstępujący skutek wertykalny:

jednostce przysługują roszczenia skuteczne wobec państwa państwo

↑

jednostka

Zstępujący skutek wertykalny:

państwo może skutecznie egzekwować obowiązki od jednostek państwo

↓

jednostka

Pełna skuteczność na obu płaszczyznach przysługuje jedynie przepisom ROZPORZĄDZEŃ.

51 BEZPOŚREDNI SKUTEK PRZEPISÓW PRAWA PIERWOTNEGO

Postanowienia traktatów, ogólne zasady prawa UE mogą być stosowane bezpośrednio, gdy są doskonale prawnie lub gdy zapewniają pełną praktyczną skuteczność prawa UE (skuteczna ochrona praw podmiotowych).

Winny być stosowane zgodnie z zasadą lojalności - państwa członkowskie podejmują wszelkie środki dla zapewnienia wykonania zobowiązań traktatowych.

52 BEZPOŚREDNI SKUTEK PRZEPISÓW ROZPORZĄDZEŃ

Artykuł 288 TFUE

Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.

Nie oznacza to automatycznie, że przepisy są bezpośrednio skuteczne. Stwierdza, ze rozporządzenia z automatu stają się częścią prawa krajowego.

Zasada substytucji - państwo członkowskie zgadza się na zastąpienie w danej kwestii przepisów krajowych, przepisami rozporządzeń unijnych.

Ale czy te przepisy będzie można uznać za bezpośrednio skuteczne? Należy zbadać warunki - sprawdza się tu domniemanie - jeśli bezpośrednie stosowanie to i bezpośrednio skuteczne.

Przesłanki bezpośredniego skutku przepisów rozporządzeń :

1) norma jasna i precyzyjna (kto ma uprawnienie, jaka jest treść, kto odpowiada za spełnienie)

2) bezwarunkowa (zawiera konkretne prawa lub obowiązki)

3) stosowanie przepisów jest niezależne od dalszych działań legislacyjnych państw członkowskich (nadaje uprawnienie jednostkom lub nakłada na nie obowiązki)

53 BEZPOŚREDNI SKUTEK PRZEPISÓW DYREKTYW

Artykuł 288 TFUE

Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Mamy 2-etapowy proces stosowania prawa:

1 - wydawanie dyrektyw

2 - implementowanie do prawa krajowego.

IMPLEMENTACJA - wprowadzenie nowego aktu lub zmiana; wdrożenie

Warunkiem bezpośredniego skutku dyrektyw jest upływ terminu implementacji - jeśli implementacja nie została wykonana.

Dyrektywy nie maja horyzontalnego skutku bezpośredniego - nie tworzą obowiązku dla jednostek. Jeżeli państwo nie implementuje dyrektywy, jednostka nie może ponosić za to odpowiedzialności.

Dyrektywa może wywrzeć skutek bezpośredni nie tylko w sytuacji, gdy nie została wykonana, ale i wtedy, gdy nie została wykonana prawidłowo.

Przesłanki bezpośredniego skutku przepisów dyrektyw :

1) norma precyzyjna (kto ma uprawnienie, jaka jest treść, kto odpowiada za spełnienie)

2) bezwarunkowa (zawiera konkretne prawa lub obowiązki)

3) upływ terminu implementacji do prawa krajowego

4) możliwości powołania się na postanowienia dyrektyw przeciwko państwu (tylko wertykalny skutek bezpośredni)

54 BEZPOŚREDNI SKUTEK PRZEPISÓW DECYZJI

Artykuł 288 TFUE

Decyzja wiąże w całości. Decyzja, która wskazuje adresatów, wiąże tylko tych adresatów.

Gdy nie zadziała mechanizm legislacji 2-stopniowej TS dopuszcza - skutek bezpośredni decyzji adresowanych do państw (potem dyrektyw) - z uwagi na konieczność zapewnienia praktycznego skutku wiążących aktów prawa Unii.

55 BEZPOŚREDNI SKUTEK PRZEPISÓW PRAWA MN

Nie znajdują tu zastosowania reguły ogólne skutku bezpośredniego.

Konieczne jest każdorazowe ustalenie intencji stron umowy.

56 POŚREDNI SKUTEK PRZEPISÓW PRAWA UE

Obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym. Gdy takiej wykładni nie da się przeprowadzić, należy zaniechać stosowania takiego przepisu.

Skutek pośredni dot. Płaszczyzny: państwo - obywatel; jednostka - jednostka

57 ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI PAŃSTW CZLONKOWSKICH

Traktaty normują odpowiedzialność państw za niewykonanie zobowiązań traktatowych - TFUE art. 258-260

Państwo jest zobowiązane do ochrony praw jednostki

Formy naruszenia prawa UE przez państw członkow.:

• Nieimplementowanie dyrektyw w terminie okresl.

• Wadliwa lub niepełna implement

• Naruszenie norm zawartych w przepisach prawa UE przez organy lokalne

• Naruszenie norm UE - dzialaln. Prawotworcza organow

• Naruszenie postanowien prawa UE przez organy amin.

58 ZASADY STOSOWANIA PRAWA W PWBiS ORAZ WPZiB

TL ostatecznie scalił system prawa UE. Przejęła ona po WE wszystkie zasady stosowania prawa. Wyjątek stanowi PWBiS, którego akty i system prawny zostanie scalony z pozostałymi dopiero 5 lat po wejściu w życie TL. W odniesieniu do tych aktów ograniczona jest też jurysdykcja organów sadowych Unii (III filar).

Poza jurysdykcja organów pozostaje WPZiB, w tym obszarze Unia nie ma żadnych autonomicznych zasad stosowania. Isntumenty prawne wydawane na jego podst. Mają swoisty charakter - są to szczególnego rodzaju zobowiązania MN - zobowiązania unijne

---