Miasto i gmina Wąsosz wg podziałów administracyjnych leży w północnej części województwa dolnośląskiego i graniczy bezpośrednio z gminami Bojanowo, Rawicz ( Wielkopolskie) oraz Góra, Jemielno, Wińsko i Żmigród ( Dolnośląskie ). Wąsosz jest drugim miastem na terenie powiatu górowskiego i liczy 2800 mieszkańców. W miasteczku funkcjonują niewielkie, lokalne firmy, głównie przetwórcze, metalowe i stolarskie. W gminie istnieję 7 szkół oraz Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy, który przysposabia upośledzone umysłowo dzieci do udziału w życiu społecznym. Działa Dom Kultury, biblioteki, ośrodki zdrowia.
Wokół miasta rozciągają się kompleksy leśne - bardzo atrakcyjne turystycznie, o zróżnicowanych typach siedliskowych, często ze starym drzewostanem. Sąsiadujące z nimi rozległe obszary podmokłych, corocznie zalewanych łąk w dolinie Baryczy i Orli są ostojami ptactwa. Duże, urozmaicone pokrycie roślinne, zróżnicowana rzeźba terenu o walorach widokowych i powierzchnie wodne są powodem zaliczania terenu gminy do Obszaru Chronionego Krajobrazu - Dolina Baryczy.
Współczesna cywilizacja, ze względu na niezwykłe tempo przemian w niej zachodzących, działa ujemnie i niszcząco na naturalne środowisko. Każdy człowiek znajduje się pod wpływem zagrożeń, jakie niesie ze sobą działalność gospodarcza, nastawiona przede wszystkim na rabunkową eksploatację przyrody. Takie podejście do środowiska i zasobów przyrody wynika między innymi z negatywnego systemu wartości współczesnego człowieka, który to system zakreśla coraz to większe kręgi w naszym społeczeństwie.
Zmiana systemu wartości człowieka oraz ukształtowanie pewnych jego cech i postaw, może nastąpić poprzez podjęcie działań wychowawczych i nauczania środowiskowego we wszystkich kręgach społecznych, obejmujących wszystkie przedziały wiekowe współczesnej populacji. Zadania związane z wychowaniem środowiskowym realizowane są w dużym rozmiarze w systemie oświaty. Edukacja ekologiczna ma na celu wyposażenie uczniów w odpowiednią wiedzę, nie można, bowiem kochać przyrody i ochraniać jej, jeśli się jej nie zna i nie rozumie. Drugim celem edukacji jest kształtowanie postaw ekologicznych, które powinny znajdować swój wyraz w codziennym postępowaniu i działaniu na rzecz ochrony środowiska. Wychowanie ekologiczne, zatem wymaga pojmowania, przeżywania i działania. Dlatego musimy kreować właściwą wobec natury postawę już u dzieci najmłodszych i wzbogacać ją przez następne lata rozwoju.
W Przedszkolu Samorządowym im. Marii Konopnickiej w Wąsoszu nauczyciele i wychowawcy są pierwszymi osobami zapoznającymi w fachowy sposób dzieci 3,4,5,6 - letnie w wiedzę o naszym środowisku. W różnych dziedzinach obowiązującego programu wychowania w naszym przedszkolu, nauczyciele realizują treści ochrony środowiska. Są one przeznaczone dla dzieci w wieku od 3 do 5 lat w dziale wychowanie umysłowe - poznawcze przyrody. Dla 6-latków znajdujemy je w dziale wychowanie społeczno - moralne - wprowadzanie dziecka w życie najbliższego środowiska. Dużą rolę w pracy dziećmi spełnia zorganizowany w holu kącik ochrony środowiska dla rodziców, który ma na celu:
- prezentowanie osiągnięć dzieci w tej dziedzinie np. rysunków plakatów, wytworów zajęć plastycznych, technicznych i innych,
- ukazywanie aktualnych planów i programów edukacji przyrodniczej i
środowiskowej ich dzieci.
W procesie edukacji ekologicznej bardzo ważnym czynnikiem wykorzystywanym w naszej placówce są środki dydaktyczne i techniczne, które spełniają funkcje poznawcze, motywacyjne i normatywne. Ważną formą są wycieczki i spacery, które są odpowiednio przygotowane, właściwie i racjonalnie prowadzone, odpowiednio kończone z udziałem nauczyciela. W październiku zwraca się uwagę dzieci na rozmieszczone kontenery na śmieci,
( szkło, papier, plastik ) uświadamia się korzyści płynące z segregowania odpadów.
Inne formy edukacji ekologicznej, które są realizowane w placówce, to wystawy wykonanych prac plastycznych i konkursy w układaniu i rozwiązywaniu zagadek o tematyce przyrodniczej np.
Myszek nie łowią, ptaszków nie jedzą
Te kotki szare na drzewach siedzą, ( bazie )
W salach przedszkolnych są wydzielone kąciki zainteresowań np. przyrodnicze, techniczne, plastyczne, które zaspokajają ciekawość i kształtują różne formy działania. Dzieci pracujące w kącikach zainteresowań ochrony środowiska mają prawo do wspólnego planowania zespołowego, podejmowania zamierzeń i decyzji, podziału czynności i społecznej oceny efektów swojej pracy.
Młodsze dzieci 3-4 letnie poznają rośliny i zwierzęta chronione, które występują w środowisku dostępnym do ich obserwacji. Towarzyszą nauczycielce w pielęgnowaniu roślin ozdobnych w sali. Zapoznają się z najbliższą przyrodą zaczynając od ogrodu przedszkolnego i skwerku przed przedszkolem z różnorodnymi gatunkami kwiatów i krzewów. Poznają w zabawie właściwości piasku, gliny, wody, lodu, i śniegu. Inne zajęcia przyrodnicze kończą się zbiorem okazów ( liści, kasztanów żołędzi, owoców, warzyw) umieszczone są w kąciku przyrody i stają się obiektem obserwacji oraz rozmów na temat ich nazw, wyglądu i smaku. Poprzez takie formy nauki najmłodsze dzieci rozwijają wrażliwość wobec przyrody, nabywają umiejętność postrzegania i oceny piękna obiektów i zjawisk przyrodniczych.
Aby zrealizować treści z ochrony środowiska, podczas zajęć 5 - 6 - latki poznają zakłady przemysłowe najbliższego otoczenia tj. wrocławski Wrozamet i filię górowskiego POM-U.
Przy nadarzających się okazjach prowadzone są rozmowy na temat oszczędzania zasobów naturalnych, np. wody, energii elektrycznej. W trakcie zajęć plastycznych uczą się oszczędnego gospodarowania materiałami np. wycinanką, podczas innych, wykorzystują nieużytki i surowce wtórne. Uświadamia się dzieciom, że powietrze jest składnikiem środowiska niezbędnym do życia, a zatem musi być czyste.
U starszych dzieci wyrabiana jest zdolność oceniania niewłaściwego zachowania się wobec przyrody. Dzieci dowiadują się, że przyroda jest dla człowieka użyteczna i dlatego należy ją szanować i pielęgnować. Wychowankowie słuchają i analizują opowiadania, oglądają przezrocza. Szczególnie lubią filmy i bajki telewizyjne. W jednej z nich pt. Ratownicy Miś Uszatek z przyjaciółmi w czasie srogiej zimy ratuje zwierzęta i ptaki, buduje karmniki i paśniki. Z kolei w innej mała foczka próbuje ratować krę zabrudzoną pyłami i smarami przez przepływające w pobliżu statki. Podczas zajęć nauczycielka czyta wychowankom znane opowiadania, bajki i wiersze o treściach ochrony środowiska. Jeden z wierszy, pt. ”Co słonko widziało” - napisała patronka naszego przedszkola Maria Konopnicka.
Zawarte są w nim podstawowe treści ekologiczne:
Pójdź laleczko, do ogrodu,
Słonko cudnie dziś przygrzewa !
Znać i kochać trzeba z młodu
Nasze kwiaty, nasze drzewa
…
Tutaj pod nią stokroć świeci
I fiołki patrzą z trawki:
Bardzo brzydko kiedy dzieci
Depcą kwiatki dla zabawki!
One wszystkie czują, żyją,
A ten zapach - to ich dusza
Taką łapę zaraz biją
Co to każdy kwiatek rusza.
Elementy ochrony i kształtowania środowiska realizowane także są w temacie: radość z nadejścia wiosny, przyloty ptaków.
Dzieci mają możliwość obserwowania różnych gatunków zwierząt i ptaków - ich wyglądu, sposobu odżywiania się i przystosowania do określonych warunków życia, ich rozwoju. Idąc za przykładem Misia Uszatka, zajmują się opieką nad ptakami podczas zimy, przynosząc do przedszkola różnorodne ziarna zbóż.
Dzieci przyciąga bogate, kolorowe życie toczące się w przedszkolnym akwarium. Obserwują składanie ikry przez rybki, ich troskliwość w wychowywaniu potomstwa. Same chętnie pomagają w wykonywaniu codziennych czynności. Dowodem na to, że swoją pracę wykonują sumiennie jest fakt, że doczekaliśmy się kilku pokoleń rybek. Rozbudza to zainteresowanie sprawami przyrody, uczy miłości do nich, budzi radość i uśmiech na twarzy. Te dzieci na pewno uważać będą teraz i w przyszłości, aby niczego bezmyślnie i niepotrzebnie nie niszczyć, a tym samym nie pozwolą na to innym. Rozumieją, że nas wszystkich dotyczy obowiązek ochrony przyrody, która nas nie tylko uczy, ale jest podstawą wyżywienia.
Istotne zadanie w dalszym podnoszeniu świadomości ekologicznej przypada szkole. Chodzi tu nie tylko o uwzględnienie problemów ekologicznych w nauczaniu przedmiotów, lecz o kształtowanie myślenia ekologicznego.
W Szkole Podstawowej im. Bolesława Chrobrego i Publicznym Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Wąsoszu praca wychowawcza ma na celu ukształtowanie wśród dzieci i młodzieży postaw proekologicznych, jak: poszanowanie każdego życia; poszanowanie praw natury; troska o czystość otoczenia i ład; poszanowanie zieleni, lasów i wód; troska o zwierzęta i ptaki - domowe i dzikie; troska o własne zdrowie; branie udziału w akcjach na rzecz ochrony środowiska, jak sadzenie drzew, sprzątanie terenów zielonych, zbiórka makulatury; grzeczność, uprzejmość, życzliwość we wzajemnych stosunkach w rodzinie, sąsiedztwie, w szkole, na podwórku, na boisku i na ulicy, koleżeńskość, przyjaźń, lojalność. Trzeba bowiem podkreślić, że środowisko to nie tylko przyroda, ale i inni ludzie i stosunki międzyludzkie. Całą wyżej przedstawioną problematykę edukacji ekologicznej nauczyciel ma na względzie opracowując informację o nich i organizując różne formy pracy dydaktyczno - wychowawczej. Ale bierna wiedza wobec coraz większych zagrożeń ekologicznych jest niczym. Wiedza zdobyta przez dzieci i młodzież winna zaowocować w konkretnym działaniu. Starsi uczniowie ze szkoły podstawowej są zachęcani do odkrywania problemów ekologicznych, dostrzegania ich w środowisku szkolnym i poszukiwania właściwych dróg rozwiązania. Zajęcia są przeprowadzane na lekcjach biologii i godzin wychowawczych pod hasłem „Czy moja szkoła jest ekologiczna”. Dzieci muszą dostrzec i określić, co w danej chwili dzieje się wewnątrz budynku szkolnego i w jego otoczeniu. Następnie muszą zastanowić się, co można zmienić i jak tego dokonać. Członkowie koła biologicznego opracowują pytania pod kierunkiem opiekunów, które kierują do uczniów, nauczycieli, dyrektora, woźnych, bibliotekarki, czy mieszkających w pobliżu szkoły ludzi. Badania są prowadzone w trzech kierunkach: klasa; budynek szkolny oraz teren wokół szkoły; sąsiedztwo szkoły. Problemy, z jakimi boryka się szkoła dostrzegają uczniowie sami, zgłaszając je u opiekunów. Zebrane tematy służą za materiał do opracowania ankiety, na którą odpowiadają uczniowie. Ważne pytania w ankiecie:
- czy używasz długopisów jednorazowych, czy z wkładem wymiennym?
- w czym przynosisz do szkoły drugie śniadanie ? w torebkach foliowych, papierze, czy w pojemnikach wielokrotnego użytku?
- co zrobisz, gdy zdarzy ci się nie zjeść drugiego śniadania?- wyrzucasz do kosza, czy zabierasz do domu np. dla zwierząt
- z czego wykonany jest stolik przy którym siedzisz? - z płyt wiórowych czy z twardego drewna?
- czy w twojej klasie zainstalowane są zwykłe żarówki, czy jarzeniówki?
- Czy zauważasz, czy z kranu w łazience często kapie woda?
- czy w twojej klasie są ozdobne rośliny doniczkowe, ile ?
Po zakończeniu badań w każdej grupie są podsumowywane wyniki. Raport klasowy jest oddawany do opiekuna uczniowskiego samorządu szkolnego. Z kolei ten zwraca uwagę na następujące problemy:
- czy na korytarzach nie zostawia się zapalonego światła, podczas zajęć lekcyjnych,
- czy biblioteka szkolna jest dobrze zaopatrzona w czasopisma i książki omawiające zagadnienia związane z ochroną środowiska,
- czy teren wokół szkoły jest zaśmiecony? Jeżeli tak to w jakim stopniu,
- czy na terenie szkolnym są rozstawione kosze na śmieci , ile,
- czy na terenie szkolnym jest karmnik ( jeden lub kilka) w którym prowadzi się dokarmianie ptaków,
- czy wokół szkoły są posadzone rośliny zielone
- czy szkoła bierze udział w zbiórce makulatury
- czy teren szkolny jest oddzielony od jezdni pasem zieleni
- czy dzieci oczekujące na autobus nie przeszkadzają swoim zachowaniem mieszkającym ludziom.
Po podsumowaniu wszystkich odpowiedzi wyniki raportów zostają ogłoszone na apelu. Uczniowie wymyślają hasła propagujące ekologiczny styl życia, które są wywieszane na gazetce szkolnej i starają się w ich myśl postępować.
Przykładowe hasła:
Kochasz zwierzęta to o nich pamiętaj
Niechaj dzieci nie toną wśród śmieci
Nie niszcz przyrody, będziesz piękny i młody
Różne akcje ekologiczne inicjują biblioteki. Biblioteka szkolna organizuje konkursy czytelnicze o wiedzy ekologicznej i przyrodniczej. Szczególnie godne są polecenia konkursy pobudzające możliwości twórcze uczestników: literackie ( wiersze, opowiadania, fraszki, zagadki), plastyczne ( konkurs na plakat reklamujący książki ekologiczne), a dla klas młodszych konkursy recytatorskie.
Biblioteka propaguje wiedzę ekologiczną wykorzystując różne formy propagandy wizualnej: plakaty reklamujące jedną książkę, książki jednego autora, książki na określony temat, plakaty informacje o dniach ekologicznych, zawierające ekodeklarację, ekodekalogi, wystawy i wystawki, gazetki biblioteczne zawierające hasła( np. Myśląc o przyszłości chrońmy przyrodę) i cytaty ( posprzątajmy w naszych głowach żeby już nie śmiecić więcej - Wojciech Młynarski).
Obok samodzielnej działalności na rzecz wychowania ekologicznego biblioteka współpracuje z nauczycielami, wychowawcami klas. Dostarcza im materiałów do zajęć, scenariuszy konkursów i imprez, udziela porad bibliograficznych, włącza się do imprez szkolnych.
Między bibliotekami szkolnymi, a biblioteką publiczną nawiązana zastała współpraca. Polega ona na wymianie materiałów informacyjnych. Bibliotekarz szkolny odsyła uczniów do biblioteki publicznej, gdy w szkole nie ma poszukiwanej literatury. Głównym zadaniem biblioteki publicznej jest animacja czytelnicza, toteż biblioteka działa za pomocą właściwych sobie środków, jakimi są zbiory dokumentów, i właściwych bibliotecznych form pracy. Już samo jej wnętrze i atmosfera w niej panująca ma charakter ekologiczny: meble z jasnego drewna, zieleń, troska o estetykę, ład i porządek, harmonia kolorów, miła, życzliwa dla użytkowników bibliotekarka. W bibliotece jest wydzielony stały kącik ekologiczny, łatwo dostępny, ciągle aktualizowany.
Do ekologicznych działań na rzecz naszego miasta, bardzo chętnie włączają się wychowankowie Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego im Janusza Korczaka. Wykonują wiele prac porządkowych na miejskich skwerach. Opiekują się terenem wokół ośrodka i ulicami do niego przynależącymi. Prowadzą również stałe prace na terenie stadionu należącego do klubu piłkarskiego Orla w Wąsoszu. Przed każdym meczem zbierają z boiska papier, szkło i plastik, porządkują bieżnię. Jesienią grabią liście, wiosną sadzą kwiaty na rabatach. Dodatkowo zajmują się terenem Ośrodka Sportu i Rekreacji, dzięki czemu mieszkańcy Wąsosza mogą odpoczywać na czystych i zadbanych zielonych terenach.
Ponad to dzieci są przyzwyczajane do utrzymywania porządku w szkole i internacie. Dbają o ład i czystość w pomieszczeniach, hodują wiele gatunków roślin doniczkowych, w październiku wykonują gazetki pt. „ Chrońmy środowisko”.
15.04.2003r. uczniowie ośrodka wzięli udział w Międzypowiatowym Konkursie Ekologicznym „ Czy potrafimy dbać o naszą ziemię?” pod patronatem Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Wołowie. W konkursie brali udział uczniowie klas gimnazjalnych. Celem konkursu było uświadomienie uczniom źródeł zagrożeń dla środowiska naturalnego i zdobywanie wiedzy na temat możliwości walki z tymi zagrożeniami.
Dzieci i młodzież z Ośrodka Szkolno-Wychowczego oraz uczniowie Szkoły Podstawowej i Publicznego Gimnazjum w myśl hasła Posprzątajmy Świat corocznie, wspólnie biorą udział w oczyszczaniu z śmieci naszego środowiska. Mając na uwadze proekologiczny charakter tego przedsięwzięcia, środki finansowe na ten cel przeznaczane są z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska. Dofinansowanie obejmuje zakup narzędzi prostych, worków foliowych i materiałów ochronnych dla uczestników akcji. W ramach sprzątania świata na terenach szkół organizowane są konkursy w zbieraniu puszek aluminiowych i makulatury. Za pozyskane pieniądze uczniowie prowadzą nasadzenia zieleni w szkolnych ogródkach.
Do ekologicznego, zdrowego spędzania wolnego czasu, mieszkańców zachęcają również działania Urzędu Miejskiego. W pobliżu jednego z osiedli rozpoczyna się „ wąsoska ścieżka zdrowia”, która przez ok. 3000 m. ciągnie się wśród bogatego drzewostanu podmiejskich lasów. Dzięki zarządzeniom władz Wąsosza, jest stale utrzymywana w należytym porządku. Służby interwencyjne oczyszczają trasę z gałęzi, chwastów, śmieci, oznaczają ścieżki, naprawiają ławeczki i stoliki przeznaczone do odpoczynku. Dzięki temu możemy odpocząć od codziennego hałasu, posłuchać śpiewu ptaków i pooddychać czystym powietrzem.
W trosce o przyszłość naszej Ziemi oraz własne zdrowie , ludzie powinni zmienić swoje przyzwyczajenia. Muszą żyć w zgodzie z naturą, rozumieć ją, kochać i szanować. Muszą myśleć o przyszłości.
W orędziu z 1990 r. Jan Paweł II powiedział:
„ Porządek, który panuje we Wszechświecie wymaga szacunku. Człowiek obdarowany możliwością wolnego wybory jest głęboko odpowiedzialny za zachowanie tego porządku, również dla dobra przyszłych pokoleń.
Edukacja
EDUKACJA EKOLOGICZNA
W MOJEJ MIEJSCOWOŚCI
AGNIESZKA PRZYBYLSKA
Ekonomika i organizacja małych i średnich przedsiębiorstw
Rok I studia zaoczne
LESZNO 18 PAŹDZIERNIK 2003r.