BHP
Wykład 3
05.03.2009r.

Definicje stresu

Określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażające jej dobrostanowi (R.S. Lazarus, S.Folkman) /Strelau/ /A.Titkow/

Fazy stresu wg Hansa Seyle'go

Faza alarmowa - jest to faza początkowa, w której wzrasta niepokój, a także zaskoczenie w obliczu całkowicie nowej dla jednostki sytuacji i konfrontacji z nią.

Faza mobilizacji - jednostka mobilizuje cały swój potencjał w celu poradzenia sobie z nową sytuacją

Faza przystosowania - odporności - organizm nauczył się radzić w nowej dla siebie sytuacji.

Faza wyczerpania - następuje gdy stres się przedłuża, dochodzi do uogólnionego pobudzenia całego organizmu, co w efekcie prowadzi do ostrego stresu (nawet do śmierci)

Stres wg Lazarusa

Pojawia się, gdy bodziec lub zespół bodźców zostaje oceniony (subiektywnie) jako:

Krzywda/strata - odnosi się do już utraconych ważnych dla osoby wartości np. samoocena, bliska osoba

Zagrożenie - związane z e szkodami, które potencjalnie mogą zaistnieć

Wyzwanie - dotyczy oceny własnych możliwości poradzenia sobie w sytuacji stresowej

3 podstawowe kategorie stresu

Stres jako bodziec (stresor)

Stres jako reakcja (biochemiczna, psychologiczna)

Stres jako interakcja człowieka z otoczeniem (człowiek nadaje znaczenie danej sytuacji jako wartej lub niewartej podjęcia działania)

Czynniki stresujące w miejscu pracy

Związane ze środowiskiem pracy - hałas, temperatura, zanieczyszczenia, drgania i wibracje

Związane ze sposobem organizacji pracy - praca zmianowa, sztywne godziny pracy, niejasne obowiązki, praca pod presją czasu, przeciążenie pracą

Związane ze sposobem funkcjonowania organizacji - poziom formalizacji kontaktów w firmie, poziom informowania pracowników o sprawach istotnych dla firmy, poziom przyzwolenia na uczestnictwo

pracowników w zarządzaniu firmą.

Związane z relacjami interpersonalnymi - rywalizacja, poczucie bezpieczeństwa, udzielanie pomocy, yskryminowanie, wyśmiewanie, występowanie relacji towarzyskich

Związane z wpływem pracy na życie pozazawodowe - wpływ na życie rodzinne, na sposób spędzania wolnego czasu

Związane z możliwością rozwoju - awans zawodowy, gratyfikacje finansowe, podwyższanie kompetencji zawodowych

Związane z zajmowanym stanowiskiem - występujące niebezpieczeństwa, poziom odpowiedzialności, obciążenie fizyczne, psychiczne

Powody stresu w miejscu pracy

Przeciążenie pracą

Niedociążenie pracą

Zmiana wprowadzona do organizacji

Niejednoznaczność roli

Konflikt roli

Inne

Następstwa stresu

Zmiany fizjologiczne - spowodowane uwalnianiem adrenaliny

Zaburzenia psychosomatyczne - dolegliwości fizyczne, związane lub spowodowane czynnikami emocjonalnymi (rzeczywiste uszkodzenie tkanki czy narządu)

Dolegliwości fizyczne - choroba wieńcowa, alergie, bóle głowy, szyi, kręgosłupa, obniża odporność organizmu - zwiększa podatność na infekcje

Inne - obniża produktywność i motywację, zwiększa liczbę błędów i wypadków w pracy, powoduje zamiar odejścia z pracy, powoduje wzrost niepożądanych zachowań pracowników takich jak kradzieże czy uzależnienie od alkoholu czy narkotyków

Konsekwencje stresu zawodowego

Zmiany w stanie zdrowia - dolegliwości, zaburzenia i choroby somatyczne

Zmiany w sferze emocjonalno - poznawczej takie jak wzrost napięcia psychicznego, lęk, irytacja, obniżone samopoczucie, skłonność do hipochondrii, osłabienie kontroli emocji, bezradność, osłabienie zainteresowań oraz krytycyzmu

Zmiany w zachowaniach wyrażające się: obniżeniem wydajności pracy, podatności na wypadki, agresją i przemocą, nadużywaniem środków psychoaktywnych, absencją, cynizmem w stosunku do innych pracowników i klientów.

Ochrona pracy kobiet uwzględnia w szczególności:

Ochronę stosunku pracy kobiet w ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego

Zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej a opiekujących się dziećmi w wieku do lat 4 w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej oraz delegowania ich poza stałe miejsce pracy

Zakaz zatrudniania kobiet przy pracach im wzbronionych - szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia

Uprawnienia służące do zapewnienia właściwej opieki dziecku (urlop macierzyński, urlop wychowawczy, przerwy na karmienie dziecka, inne zwolnienia od pracy)

Grupy szczególnej wrażliwości

Młodociani

Kobiety w ciąży

Osoby starsze

niepełnosprawni

Prace wzbronione kobietom w ciąży

- Związane z czynnikiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała

- W mikroklimacie gorącym, zimnym i zmiennym

- W narażeniu na hałas i drgania

- Narażające na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego i nadfioletowego oraz prace

przy monitorach ekranowych

- Pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości

- W podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu

- W kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi

- W narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych

- Grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi

Ochronie zdrowia kobiet w ciąży służą

- Zakaz zatrudniania w wymiarze dobowym przekraczającym 8 godzin, w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej

- Zakaz delegowania kobiety w ciąży bez jej zgody poza stałe miejsce pracy

Uprawnienia kobiet wychowujących dzieci

Prawo do urlopu macierzyńskiego

Prawo do przerw w pracy na karmienie dziecka

Prawo do urlopu wychowawczego

Zakaz zatrudniania kobiety opiekującej się dzieckiem w wieku do 4 lat, bez jej zgody, w wymiarze dobowym przekraczającym 8 godzin, w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej

Zakaz delegowania kobiety opiekującej Si dzieckiem w wieku do 4 lat, bez jej zgody poza stałe miejsce pracy

Prawo do zwolnienia z wykonywania pracy, na 2 dni w ciągu roku, dla kobiet wychowujących dzieci w wieku do 14 lat z zachowaniem prawa do wynagrodzenia

Warunki zatrudniania młodocianych

Młodocianymi są osoby, które ukończyły 16 lat, a nie ukończyły 18 lat życia

Wzbronione jest zatrudnianie osób, które nie ukończyły 16 lat życia

Młodociani, którzy nie posiadają kwalifikacji mogą być zatrudniani przez pracodawców tylko w celu przygotowania zawodowego oraz przy lekkich pracach sezonowych i dorywczych

Pracodawca zatrudniający pracowników młodocianych obowiązany jest zapewnić im opiekę i pomoc, niezbędną do ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy

Zatrudnianie młodocianych w celu przygotowania zawodowego powinno odbywać się pod nadzorem nauczyciela zawodu, instruktorów praktycznej nauki zawodu lub innych osób uprawnionych do prowadzenia praktycznej nauki zawodu

Warunkiem dopuszczenia do pracy jest brak przeciwwskazań lekarskich do zatrudnienia na określonym stanowisku

Czas pracy młodocianych

Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekroczyć 6 godzin na dobę

W wieku powyżej 16 lat nie może przekroczyć 8 godzin na dobę

Zakaz pracy w porze nocnej

Przerwa dobowa nie może być krótsza niż 14 godzin

Urlopy wypoczynkowe młodocianych

12 dni roboczych po upływie 6 miesięcy

Po upływie roku - 26 dni

Dodatkowo 12 dni wolnych

W czasie nauki urlop udzielany na czas ferii

Prace wzbronione młodocianym

Związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała

W obciążającym mikroklimacie środowiska pracy, przy nieodpowiednim oświetleniu

W narażeniu na hałas i drgania

W polach elektromagnetycznych, elektrostatycznych i narażające na promieniowanie jonizujące laserowe,

nadfioletowe i podczerwone

Pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości

W podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu

Narażeniu na szkodliwe pyły o działaniu zwłókniającym, alergizującym i drażniącym

Produkcji alkoholi i obróbce poubojowej zwierząt

Kiedy nazywamy człowieka osobą niepełnosprawną?

Wówczas gdy stwierdza się u niego obniżoną sprawność funkcjonalną (sensoryczną, fizyczną i/lub psychiczną), która

trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról

właściwych dla danej płci i wieku.

Stopnie niepełnosprawności

Znaczny - praca utrudniona, stale wymagana obecność drugiej osoby

Umiarkowany - praca jedynie w warunkach pracy chronionej

Lekki - mogą pracować

Szacuje się, że liczba osób niepełnosprawnych w Polsce wynosi około 5,5 mln; dotyczy to tylko „inwalidów

prawnych”, tj osób posiadających orzeczenia ZUS bądź wyroki sądów pracy i ubezpieczeń społecznych o : częściowej

niezdolności do pracy (dawna trzecia grupa inwalidzka), niezdolności do samodzielnej egzystencji (dawna pierwsza

grupa inwalidzka)

Około 1/3 przypadków niepełnosprawności wystąpiła między 40 a 50 rokiem życia, a co dwudziesta osoba jest

niepełnosprawna od urodzenia, bądź stała się niepełnosprawna w pierwszym roku życia.

Tylko co szósta osoba niepełnosprawna z 5,5 mln jest aktywna zawodowa (16%) - trzy razy mniej niż w UE

Dla 130 na 1000 mieszkańców renta stanowi podstawowe źródło utrzymania - w UE o połowę mniej

Najczęstsza przyczyna niepełnosprawności w Polsce są:

1. Schorzenia narządów ruchu

2. Schorzenia układu krążenia

3. Uszkodzenia narządu wzroku

Uprawnienia osób niepełnosprawnych

- prawo do rehabilitacji zawodowej, która ma na celu ułatwienie uzyskania pracy i utrzymania, umożliwienie

korzystania z poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy

Osoby niepełnosprawne mogą korzystać ze szkolenia, jeżeli brak jest możliwości zapewnienia jej szans na uzyskanie

pracy, a szczególności w razie braku kwalifikacji zawodowych, konieczności zmiany kwalifikacji w związku z brakiem

propozycji odpowiedniego zatrudnienia, utraty zdolności do pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie

Czas pracy niewydłużany

Dodatkowe przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą

Dodatkowe urlopy wypoczynkowe w wymiarze 10 dni roboczych w roku

Udział w turnusie rehabilitacyjnym do 21 dni z zachowaniem prawa do wynagrodzenia

Zmiany fizjologiczne związane ze starzeniem

Spadek sprawności zmysłów

Wzrok

Słuch

Węch

Smak

Spadek sprawności funkcji mięśni

Siła mięśni

Wytrzymałość

Spadek sprawności układu krążenia i oddechowego

Zmiany w układzie nerwowym

Czas reakcji

Pamięć krótkotrwała

Efekty procesu starzenia

Spadek siły mięśni

Spadek elastyczności mięśni

Obniżony metabolizm

Spadek gęstości kości

Utrata elastyczności ścięgien

Spadek stabilności postawy

Spadek siły uścisku

Spadek zdolności widzenia

Co zyskujemy

Zmarszczki

Wagę

Doświadczenie

Siwe włosy

Ciśnienie krwi

Cholesterol&ryzyko zdrowotne (nowotwory i serce)

Ryzyko wypalenia

Wyprawy do toalety

Definicja pracownika starszego - osoba powyżej 45 roku życia

Średni wiek siły roboczej, BLS

1962 - 30,5

1978 - 34,8

1988 - 38,7

1998 - 38,7

2007 - 40,7

Pracownicy starsi

Umieralność rośnie z wiekiem

Niższa wypadkowość

Urazy poważniejsze (wielonarządowe)

Dłuższy czas powrotu do zdrowia

Zapadalność i chorobowość na choroby przewlekłe rośnie z wiekiem

Zalecenie nr 162 MOP dotyczące pracowników w starszym wieku ( 4 VI 1980)

- należy zatrzymywać pracowników w starszym wieku na stanowiskach pracy, umożliwianie im kontynuowanie

zatrudnienia, dostosowywać stanowiska pracy i zadania do możliwości pracownika starszego

Decyzja Rady UE z dn. 22 VII 2003 w sprawie wytycznych polityk zatrudnienia Państw Członkowskich (2003/578/WE)

- trzeba wykorzystywać potencjał zatrudnienia osób z wszystkich kategorii wiekowych

- w UE do 2010 wiek przejścia na emeryturę powinien być wydłużony o 5 lat

Raport Rady i Komisji Europejskiej „ w kierunku zwiększenia partycypacji w rynku pracy i promocji aktywnego

starzenia się” (marzec, 2001)

- likwidacja programów wcześniejszego przejścia na emeryturę

SZKODLIWE WARUNKI PRACY to nie są SZCZEGÓLNE WARUNKI PRACY

Praca w szczególnych warunkach

Stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywana praca w ekstremalnych warunkach środowiska które

mogą powodować trwałe skutki zdrowotne i którym nie można zapobiegać.

Ekstremalne warunki pracy

Z dużym prawdopodobieństwem mogą powodować szkodliwe następstwa zdrowotne dla wykonujących ją

pracowników

Praca o szczególnym charakterze (definicja)

1

---