Rozwój felietonistyki na świecie

Historia felietonistyki liczy prawie trzy wieki. Pierwsze teksty,[Author ID1: at Sat May 7 09:06:00 2016 ] noszące ślady „[Author ID1: at Sat May 7 09:06:00 2016 ]stylu felietonowego”[Author ID1: at Sat May 7 09:06:00 2016 ], jednak jeszcze nienazwane felietonami, znalazły się w periodyku „Spectator” w latach 1711-1714 -[Author ID1: at Sat May 7 09:07:00 2016 ].[Author ID1: at Sat May 7 09:07:00 2016 ] I[Author ID1: at Sat May 7 09:07:00 2016 ]i[Author ID1: at Sat May 7 09:07:00 2016 ]ch autorami byli J.[Author ID1: at Sat May 7 09:07:00 2016 ]Joseph[Author ID1: at Sat May 7 09:07:00 2016 ] Addison i R.[Author ID1: at Sat May 7 09:07:00 2016 ]Richard[Author ID1: at Sat May 7 09:07:00 2016 ] Steele. Termin felieton zaczął być używany w 1803 roku, kiedy Julien Louis Geoffroy przeprowadził [Author ID1: at Sat May 7 09:08:00 2016 ]we francuskim czasopiśmie „Journal des débats” przeprowadził [Author ID1: at Sat May 7 09:08:00 2016 ]eksperyment, który polegał na przedłużeniu o dodatkową kartkę kolumny gazety, na której zamieścił dodatek literacko-rozrywkowy. Termin felieton pochodzi od francuskiego słowa[Author ID1: at Sat May 7 09:08:00 2016 ] feuille, co oznacza[Author ID1: at Sat May 7 09:09:00 2016 ]oznaczającego[Author ID1: at Sat May 7 09:09:00 2016 ] liść, feuilleton natomiast to „kartka złożona na czworo”. Nazwa ma związek z faktem, iż ów dodatek był oddzielony od górnej części tekstu typograficzną kreską i funkcjonował jako całość [Author ID1: at Sat May 7 09:09:00 2016 ]odrębna graficznie i redakcyjnie całość[Author ID1: at Sat May 7 09:09:00 2016 ]. Nazwa felieton dotyczyła zatem pewnego fragmentu czasopisma, w którym znaleźć się mogły określone treści. Wkrótce pojawiły się[Author ID1: at Sat May 7 09:11:00 2016 ]nazwa zaczęła obejmować również[Author ID1: at Sat May 7 09:11:00 2016 ] autonomiczne teksty, które dalej funkcjonowały[Author ID1: at Sat May 7 09:12:00 2016 ] funkcjonujące[Author ID1: at Sat May 7 09:12:00 2016 ] w tej odciętej kreską przestrzeni gazety, ale już same nazywane były felietonami[Author ID1: at Sat May 7 09:13:00 2016 ]. Były to przede wszystkim relacje z podróży, opowiadania, recenzje, repertuar teatrów, przegląd mody, ogłoszenia. Piotr [Author ID1: at Sat May 7 09:13:00 2016 ]Stasiński wspomina, że na początku XIX wieku felietony były stałym działem [Author ID1: at Sat May 7 09:14:00 2016 ]w gazecie codziennej stałym działem[Author ID1: at Sat May 7 09:13:00 2016 ], w którym zamieszczano dla rozrywki czytelników wiadomości kulturalne, [Author ID1: at Sat May 7 09:14:00 2016 ]podawane w lekki sposób wiadomości kulturalne[Author ID1: at Sat May 7 09:14:00 2016 ]. Zapotrzebowanie na ten rodzaj tekstu rosło, ponieważ w prasie stawał się powoli odczuwalny [Author ID1: at Sat May 7 09:15:00 2016 ]nadmiar informacji powoli stawał się [Author ID1: at Sat May 7 09:15:00 2016 ]odczuwalny w prasie[Author ID1: at Sat May 7 09:16:00 2016 ]. Ponadto felieton, z racji swojego lekkiego, przyjemnego charakteru, przyciągał nowych czytelników. Zaczęła się też w[Author ID1: at Sat May 7 09:17:00 2016 ]W[Author ID1: at Sat May 7 09:17:00 2016 ]krótce zaczęła się też [Author ID1: at Sat May 7 09:17:00 2016 ]zmieniać tematyka poruszana w felietonach -[Author ID1: at Sat May 7 09:17:00 2016 ]:[Author ID1: at Sat May 7 09:17:00 2016 ] zaczął dominować model mozaikowości, co czyniło felieton [Author ID1: at Sat May 7 09:24:00 2016 ]je [Author ID1: at Sat May 7 09:24:00 2016 ]nieprzewidywalnymi[Author ID1: at Sat May 7 09:25:00 2016 ] i pozwalało często [Author ID1: at Sat May 7 09:25:00 2016 ]dawać[Author ID1: at Sat May 7 09:25:00 2016 ]ło[Author ID1: at Sat May 7 09:25:00 2016 ] wrażenie nowości, zapobiegając znudzeniu. Dawało to także wrażenie [Author ID1: at Sat May 7 09:25:00 2016 ]poczucie [Author ID1: at Sat May 7 09:25:00 2016 ]wolności, ponieważ dobór tematu był dowolny i zależny[Author ID1: at Sat May 7 09:26:00 2016 ]zależał[Author ID1: at Sat May 7 09:26:00 2016 ] od autora. Felieton był też - jak pisze Stasiński - intrygujący przez to, że łamał linearność lektury. W[Author ID1: at Sat May 7 09:26:00 2016 ] - w[Author ID1: at Sat May 7 09:26:00 2016 ]ymagał rozkładania ciągów tekstowych zgodnie z graficznymi sugestiami i ponownego ich składania na nowych, kontekstualnych zasadach, w celu zrozumienia całości. Felieton pozwalał także złamać instytucjonalność i sformalizowanie tekstów zamieszczanych w prasie. Odcięcie felietonu kreską sugerowało, i tak było w rzeczywistości,[Author ID1: at Sat May 7 09:26:00 2016 ] [Author ID1: at Sat May 7 09:26:00 2016 ] jego nieoficjalny charakter.

Rozwój felietonistyki w Polsce

W Polsce, podobnie jak we Francji, stosowano termin [Author ID1: at Sat May 7 09:27:00 2016 ]terminu [Author ID1: at Sat May 7 09:27:00 2016 ]felieton na określenie[Author ID1: at Sat May 7 09:27:00 2016 ]używano do określenia[Author ID1: at Sat May 7 09:27:00 2016 ] zarówno różnych „drobiazgów” zamieszczonych pod kreską w czasopismach, jak też konkretnych tekstów, dających się wyodrębnić spośród innych na podstawie specyficznych cech zewnętrznych i wewnętrznych[Author ID1: at Sat May 7 09:28:00 2016 ]wyróżniających się specyficznymi cechami zewnętrznymi i wewnętrznymi[Author ID1: at Sat May 7 09:28:00 2016 ].

Zbigniew Mitzner podaje, że pierwsze teksty,[Author ID1: at Sat May 7 09:35:00 2016 ] mające charakter felietonów, ale nie występujące jeszcze pod tą nazwą, to utwory Ignacego [Author ID1: at Sat May 7 09:35:00 2016 ]Krasickiego i Franciszka [Author ID1: at Sat May 7 09:35:00 2016 ]Bohomolca, drukowane na łamach „Monitora” (1765-1784). Te żartobliwe utwory łączyły w sobie tematykę rozrywkową, anegdoty i przeglądy mód paryskich. Podobne formy felietonowe znalazły się w „Kuźnicy”, piśmie z okresu Sejmu Wielkiego. W „Wiadomościach Brukowych” (Wilno, 1816-1822) zamieszczano teksty felietonowe, które nie [Author ID1: at Sat May 7 09:37:00 2016 ]dotyczyły już nie[Author ID1: at Sat May 7 09:37:00 2016 ] tematów rozrywkowych, ale politycznych, obyczajowych, filozoficznych i oświatowych.

W połowie XIX wieku felieton był już znanym terminem. Został także stałym elementem prasy satyrycznej. Obecny był w takich tytułach [Author ID1: at Sat May 7 09:37:00 2016 ]czasopismach [Author ID1: at Sat May 7 09:37:00 2016 ]jak „Pszonka” na emigracji, „Wolne Żarty”, „Mucha” i „Sowizdrzał” w Królestwie oraz[Author ID1: at Sat May 7 09:38:00 2016 ],[Author ID1: at Sat May 7 09:38:00 2016 ] „Diabeł” w Krakowie. Felietony o tematyce niesatyrycznej zamieszczały:[Author ID1: at Sat May 7 09:38:00 2016 ] „Dziennik Literacki” (Władysław Łoziński), „Dziennik Poznański” (powieści Józefa Ignacego [Author ID1: at Sat May 7 09:39:00 2016 ]Kraszewskiego w odcinkach, felietony Władysława Rabskiego i Stanisława Koźmiana), „Prawda” i[Author ID1: at Sat May 7 09:39:00 2016 ],[Author ID1: at Sat May 7 09:39:00 2016 ] „Goniec Polski”. Ten ostatni zasługuje na szczególną uwagę[Author ID1: at Sat May 7 09:39:00 2016 ]ze względu na to[Author ID1: at Sat May 7 09:39:00 2016 ], jako [Author ID1: at Sat May 7 09:39:00 2016 ]że w 1851 Cyprian Kamil Norwid opublikował w nim [Author ID1: at Sat May 7 09:40:00 2016 ]w nim w 1851 roku Cyprian Norwid opublikował [Author ID1: at Sat May 7 09:40:00 2016 ]tekst pt. „[Author ID1: at Sat May 7 09:41:00 2016 ]O felietonie felieton”[Author ID1: at Sat May 7 09:41:00 2016 ], w którym próbował charakteryzować gatunek. Do ważnych pozycji należą także: „Kurier Warszawski”, „Niwa”, „Kurier Codzienny” oraz „Tygodnik Ilustrowany”, w których przez 37 lat publikował swoje kroniki Bolesław Prus. Kroniki Prusa brały pod uwagę[Author ID1: at Sat May 7 09:41:00 2016 ]poruszały[Author ID1: at Sat May 7 09:41:00 2016 ] aktualne tematy, które mogły interesować czytelników. P[Author ID1: at Sat May 7 09:42:00 2016 ], a p[Author ID1: at Sat May 7 09:42:00 2016 ]isane były lekkim, dowcipnym językiem. Gatunek uprawiany przez tego pisarza był [Author ID1: at Sat May 7 09:42:00 2016 ]formą był[Author ID1: at Sat May 7 09:42:00 2016 ] bardzo zbliżony do tego, czym jest dzisiejszy felieton[Author ID1: at Sat May 7 09:42:00 2016 ]dzisiejszego felietonu[Author ID1: at Sat May 7 09:42:00 2016 ]. Nawet sam Prus, wypracowawszy już swój warsztat, zawarł jego główne założenia w „[Author ID1: at Sat May 7 09:43:00 2016 ]Uwagach nad pisaniem felietonu”[Author ID1: at Sat May 7 09:43:00 2016 ].

XX wiek to dalszy rozwój polskiej felietonistyki. Na jego początku felietony zamieszczano przede wszystkim w czasopiśmie [Author ID1: at Sat May 7 09:43:00 2016 ]„Liberum Veto” w Krakowie. W dwudziestoleciu międzywojennym[Author ID1: at Sat May 7 09:43:00 2016 ]okresie dwudziestolecia międzywojwnnego[Author ID1: at Sat May 7 09:43:00 2016 ] felietony pisano w „Szczutku”, „Cyruliku” i w końcu w „Szpilkach”, które również przodowały w satyrze w Polsce Ludowej. Felietony w Polsce Ludowej[Author ID1: at Sat May 7 09:44:00 2016 ]z tego okresu[Author ID1: at Sat May 7 09:44:00 2016 ] odnaleźć [Author ID1: at Sat May 7 09:45:00 2016 ]można także odnaleźć[Author ID1: at Sat May 7 09:44:00 2016 ] w „Trybunie Ludu”, „Życiu Warszawy”, „Przekroju” i wielu innych.

Możdżonek A., Mistrzowie felietonu, Warszawa 1999, s. 5.

Ibidem.

Por. Chudziński E., Felieton. Geneza i ewolucja gatunku, [w:] Dziennikarstwo i świat mediów, red. Bauer Z., Chudziński E., Kraków 2000, s. 197.

Por. Wojtak M., Gatunki prasowe, Lublin 2004, s. 203. Wojtak pisze tu, że forma i tematyka ówczesnych felietonów odbiegały znacznie od dzisiaj znanych. Dziś zapewne tego typu teksty opatrzono by nagłówkiem „Rozmaitości”.

Stasiński P., op.cit., s. 6.

Por. Chudziński E., op.cit., s. 198.

Mitzner Z., Felieton, [w:] Teoria i praktyka dziennikarstwa, red. Golka B., Kafel M., Mitzner Z., Warszawa 1964, s. 130.

Ibidem, s. 131.

Ibidem, s. 132.

Chudziński E., op.cit., s. 198.

Ibidem, s. 204.

Ibidem.

---