Wypracowania: „Biblia” - księgą uniwersalną naszej kultury

Wykorzystując znajomość Pisma Świętego, postaraj się udowodnić, że „Biblia” jest księgą uniwersalną naszej kultury

Komentarz
Temat typowy dla rozważań o Biblii - spodziewajcie się go na klasówce, na powtórce z całości Biblii lub w ogóle ze starożytności. Jest to jeden z celów programowych polonistyki w pierwszej klasie - aby uczniowie umieli wskazać nieprzemijalne wartości Biblii. A do tego jeszcze opisać… Za to materiał jest tu naprawdę bogaty - nie ma problemu, o czym pisać, jest raczej problem - co wybrać.

Ułóż plan
• Wstęp

• Dowody na uniwersalność Biblii:
- wieczna obecność motywów biblijnych w literaturze i sztuce
- wartości artystyczne samej Biblii
- wartości moralne obecne w Biblii, a niezdezaktualizowane
- obecność Biblii w języku

• Zakończenie

Podnieś poziom
Także malarze późniejszych epok z chęcią wykorzystywali motywy biblijne. Wystarczy wymienić:
• Judytę Sandra Botticellego
• Zuzannę w kąpieli Antona van Dycka
• Ofiarę Abrahama Rembrandta
• tysiące przedstawień Matki Boskiej, świętych, Chrystusa

Wybór tytułów, na które możesz się powołać
• Średniowieczna liryka maryjna
• Średniowieczne tłumaczenia kazań
• Psalmy Kochanowskiego
• Barokowy motyw szatana w poezji
• Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego Mickiewicza
• Dziady Mickiewicza
• Nie-Boska komedia Krasińskiego
• Mistrz i Małgorzata Bułhakowa
• Na wschód od Edenu Steinbecka
• Imię Róży Eco
• Mała apokalipsa Konwickiego

Twoja teza
Człowiek umyka jednoznacznej ocenie. Zarówno w historii, jak w literaturze dał wiele dowodów na swą wielkość i małość. Biblia - pierwsze, sakralne, powstające przez wiele stuleci dzieło też tego dowodzi.
• Marność nad marnościami - głosi jedna z biblijnych tez.
• Człowiek to następca Boga na ziemi - wyczytamy w psalmach.

Jak zacząć?
Cytatem z Miłosza:
Przymuszonym uwagą, nie dalszy niż wczoraj
Wyda się tamten czas, choć twarze cezarów
Inne dziś na monetach. Czesław Miłosz, Lektury

Czy może być lepszy wstęp do rozważań o nieśmiertelności „Biblii” niż te słowa? Znakomity wiersz daje poczucie łączności z ludźmi sprzed dwudziestu wieków, bo lęk i pragnienie te same, oliwa i wino/ i chleb znaczą to samo…

Zacznij od refleksji:
Wielu ludzi zapytanych o to, jaką książkę staraliby się uratować z pożaru czy zabraliby ze sobą na bezludną wyspę, prawie bez wahania odpowiada, że „Biblię”. W domach wielu moich kolegów i krewnych to właśnie ta pozycja stoi na tzw. honorowym miejscu - często w salonie, a jeszcze częściej obok: „Pana Tadeusza”, „Dziadów” i „Nad Niemnem”. Dlaczego? Bo jest uniwersalną księgą naszej kultury.

Zacznij od pytania:
Co jest najważniejsze w uniwersalnym wymiarze „Biblii”? Etyka. Często nawet nie zdajemy sobie sprawy, że to właśnie „Biblii” zawdzięczamy nasze poczucie moralności - dekalog jest dla nas (nie tylko dla wierzących!) podstawą moralności ogólnoludzkiej i prototypem prawa. Wniosek? Można zażartować, że przed „Biblią” nie ma ucieczki.

Co w rozwinięciu?
W rozwinięciu zawrzyj argumenty dowodzące ponadczasowości Biblii. Niewątpliwie należą do nich: trwałość zasad moralnych, obecność wątków, sformułowań w mowie potocznej i świadomości ludzi, bogactwo gatunków literackich zawartych w samej Biblii i nawiązania do niej przez wszystkie wieki.

Przykłady sformułowania:
Istnieje co najmniej kilka dowodów uniwersalności „Biblii”.

• Zaczerpnięte z niej motywy od dwóch tysięcy lat są niezwykle ważne i wciąż trwają w literaturze i sztuce. Istnieje mnóstwo liryków poruszających biblijne tematy - pisali je najważniejsi polscy poeci. Jan Kochanowski i w wieku XX Czesław Miłosz wspaniale tłumaczyli biblijne psalmy przypisywane Dawidowi. Wielkie powieści - arcydzieła światowe nawiązują do „Biblii”, choćby słynny „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa. Natomiast dzieje bohaterów biblijnych są kanwą filmów - a nawet gier komputerowych i stron internetowych.

• Po drugie, sama Biblia to prawdziwie imponujący zbiór utworów literackich. W księgach Mojżeszowych odnajdziemy sagę rodu Abrahama. W „Księdze Koheleta” - traktat filozoficzny. W większości ksiąg - legendy. W „Księdze Psalmów” - wspaniałe liryki, porównywane często z najpiękniejszymi pieśniami Grecji i Rzymu. Nie brakuje i historiografii - przykładem są kroniki zawarte w „Księgach Królewskich” czy „Księdze Sędziów”. Wszystkie te gatunki literackie lub typy wypowiedzi albo wywodzą się z „Biblii”, albo też w niej znalazły jedne z pierwszych realizacji.

• Po trzecie, niewątpliwie jest „Biblia” podstawą moralności. W naszym postępowaniu kierujemy się osądem opartym na dekalogu. I choć w kodeksach karnych nie ma już od dawna kar za cudzołóstwo lub lekceważenie pierwszego przykazania, to i one przecież bywają potępiane przez ludzi o bardziej tradycyjnych poglądach. Co ciekawe, nawet kiedy myślimy o występkach zupełnie nowoczesnych - jak piractwo płytowe, finansowe spekulacje czy internetowa pornografia - to zawsze półświadomie sprowadzamy je do starych, biblijnych jeszcze pojęć, jak „rozbój” czy „kradzież”.

• Na koniec - język potoczny. I on pełen jest odniesień do „Biblii”. Używając takich sformułowań, jak: „jabłko Adama”, „głos wołającego na puszczy”, „salomonowy wyrok”, „judaszowe srebrniki”, „odejść na łono Abrahama” i dziesiątków innych, po prostu odwołujemy się do „Biblii”. Dodajmy do tego jeszcze ważne pojęcia, które nie istniałyby bez „Pisma Świętego” - przykładem może być choćby koncepcja końca świata. Kto wie, czy bralibyśmy czasem na serio możliwość unicestwienia życia na Ziemi, gdyby nie „Apokalipsa św. Jana”. To zresztą kolejny przykład ważnego kulturowo motywu - wystarczy wspomnieć słynne obrazy Hansa Memlinga i Hieronima Boscha czy też znany nam jeszcze ze szkoły podstawowej wiersz Miłosza „Piosenka o końcu świata”.

Jak zakończyć?
Analizą terminu
Przykad
Słowo „uniwersalny” ma dwa znaczenia. Po pierwsze - oznacza, że coś ma wiele zastosowań, może się przydać do wielu rzeczy. W znaczeniu drugim mówimy o czymś, że jest uniwersalne, jeśli jest ponadczasowe i wspólne dla wszystkich ludzi. Powyższa praca udowadnia, że do „Biblii” odnoszą się oba znaczenia. Z jednej strony jest to jednocześnie „Pismo Święte”, zbiór starożytnych mądrości, istna kopalnia utworów literackich, kronika dawnego Izraela, traktat filozoficzny - czyli niewątpliwie księga o wielu przeznaczeniach. Z drugiej - jest to coś w rodzaju zapisu tysięcy kulturowych szyfrów i podstawowych wartości wspólnych dla większości ludzi na świecie - niezależnie od wieku, koloru skóry i wyznania

---