Dyskeratoza (łac. dyskeratosis) - patologiczne rogowacenie pojedynczych komórek w warstwach nabłonka wielowarstwowego płaskiego, w których fizjologicznie rogowacenie nie występuje (w warstwach poniżej warstwy rogowej). Jest charakterystyczną cechą histologiczną niektórych chorób skóry, np. choroby Dariera[1].
Akantoza (łac. acanthosis) - pogrubienie warstwy kolczystej nabłonka wielowarstwowego płaskiego, przede wszystkim naskórka[1].
Akantoliza (łac. acantholysis) - utrata łączności między komórkami warstwy kolczystej naskórka (stratum spinosum) poprzez zanikanie mostków międzykomórkowych. Komórki leżą luźno w powstałych wolnych przestrzeniach, mają okrągły kształt, duże, często nieprawidłowe jądra. Barwią się metodą Maya-Grünwalda-Giemsy w charakterystyczny sposób (obrąbek cytoplazmy wybarwia się na ciemnoniebiesko)[1]. Można ją wykryć w wymazie z dna pęcherza testem cytologicznym Tzancka[2]. Akantoliza jest obeca w pemphigus vulgaris ale nie w bullous pemphigoid.
Parakeratoza (łac. parakeratosis) - patologiczne rogowacenie polegające na obecności jąder komórkowych w keratynocytach warstwy rogowej naskórka, gdzie fizjologicznie komórki są pozbawione jąder komórkowych. Jest to związane ze skróceniem czasu przejścia keratynocytu (ang. turnover time) z warstwy podstawnej naskórka do warstwy rogowej[1]. Parakeratoza jest charakterystyczna dla chorób skóry przebiegających z nadmierną proliferacją naskórka, np. dla łuszczycy[2].
W badaniu mikroskopowym charakterystyczny dla ostrego wyprysku jest stan gąbczasty (spongioza) - międzykomórkowy obrzęk naskórka, który powoduje naprężenie i rozrywanie połączeń między keratynocytami, co ostatecznie prowadzi do powstania "mikropęcherzyków".
Hiperkeratoza (łac. hyperkeratosis) - znaczne pogrubienie warstwy rogowej naskórka związane z nadmiernym rogowaceniem.
Przykłady :nagniotek, brodawka, wyprysk może prowadzić do hiperkeratozy, liszaj płaski może prowadzić do hiperkeratozy w jamie ustnej, kilka typów rybiej łuski może prowadzić do hiperkeratozy, rogowacenie mieszkowe