Rys osobowości Anieli Dulskiej
Aniela Dulska to główna bohaterka sztuki Gabrieli Zapolskiej pt. „Moralność pani Dulskiej”. Opis podany w didaskaliach nie napawa sympatią - pani Dulska jest niechlujnie i niezbyt czysto ubrana, ma tłustą i nalaną twarz. To kobieta interesu. Matka Meli, Hesi i Zbyszka. Jest właścicielką kamienicy czynszowej. Jej dochody to podstawa domowego budżetu. Swoją rodziną i służbą rządzi autokratywnie. Wstaje pierwsza i budzi cały dom. Krzyczy na służbę za zbyt duże zużywanie opału i pozostawienie nowej miotły na podwórku. Mężowi wydziela cygaro i pieniądze na kawiarnię. Wydatki na życie kulturalne i towarzyskie uważa za niepotrzebne, nie kupuje gazet i nie chodzi do teatru. Jest energiczna i władcza. Sterroryzowany mąż i dzieci nie mają odwagi jej się przeciwstawić. Nie chce wynająć mieszkania kuzynce, bo jak twierdzi jako członek rodziny, mogłaby mniej płacić. Wymawia mieszkanie lokatorce, która po zdradzie męża próbowała się zabić, a teraz chce od niego odejść. Uważa to za skandal lecz toleruje kokotę, bo ta jej dużo płaci. Usprawiedliwia się tym, że jej się nie kłania, a pieniądze przeznacza na podatki. Godzi się na romans syna, bo dzieje się on w czterech ścianach domu i nie będzie z tego skandalu: „na to mamy cztery ściany i sufit, aby brudy swoje prać w domu i aby nikt o nich nie wiedział”. To podwójna moralność bohaterki: dba o pozory, a jednocześnie o opinię innych. Żadne niedociągnięcie nie jest złe, jeśli zostanie załatwione w czterech ścianach domu.
Dulska mówiąc kolokwialnie „rozstawia wszystkich po kątach”, jednym słowem dominuje.
Od nazwiska bohaterki powstało pojęcie dulszczyzny czyli wszelkich negatywnych cech filistra i kołtuna, jak zakłamanie, obłuda i fałsz. Zespół cech charakteryzujących się przede wszystkim podwójną moralnością: inną dla siebie i swoich najbliższych, inną dla pozostałych ludzi, dbałością o pozory. Jej zasada o „praniu brudów” w domu to filisterska pseudomoralność i efekt kierowania się w życiu prawidłami drobnomieszczańskimi.
Pani Dulska jak już wspomniałam w pierwszym akapicie to matka stosująca autokratyczny styl wychowawczy samodzielnie podejmuje wszystkie ważne decyzje, bez konsultacji z innymi członkami rodziny. Stosuje surowy nadzór nad dwiema córkami i synem. Wydaje rozkazy i poucza. Córka ma się skurczyć w tramwaju, aby przejechać na tańszym bilecie. Twierdzi, że córki powinny się hartować, kąpiąc się w zimnej wodzie. Wyznacza czas na poszczególne zajęcia, jak gra na pianinie, niezależnie od chęci wykazywanych przez dzieci. Kontroluje i stale kieruje pociechami, nie bacząc na to, iż są prawie dorosłe. Komunikuje się z otoczeniem zawsze używając podniesionego tonu, co w przypadku jednej z córek wywołuje lęk i potrzebę podporządkowania się, a u drugiej z nich i syna powoduje lekceważenie i ignorancję. Trudno się z nią porozumieć, gdyż stawia siebie na pozycji niekwestionowanego autorytetu.
Bohaterka nie uwzględnia woli i potrzeb dzieci, a jedynie narzuca im własne decyzje i polecenia. W jej domu stosunki między matką a dziećmi oparte są na okazywaniu surowości i dystansu, natomiast ojciec pozbawiony jest jakiejkolwiek siły sprawczej i decyzyjnej. To niezdrowy model rodziny, jak i wychowywania dzieci. Nie daje szansy na rozwinięcie własnej osobowości i powoduje kodowanie fałszywych wzorców, wykorzystywanych w przyszłości przy wychowywaniu własnych dzieci. Nie wykształciły się u niej podstawowe uczucia jak empatia czy umiejętność wspóczucia. Należy z całą pewnością do tego typu kobiet, które z powodów emocjonalnych, niezdolne są do macierzyństwa.